Model kształcenia wielostronnego i jego charakterystyka.



Przedmiotem teorii kształcenia wielostronnego jest złożony proces rozwoju człowieka, dokonujący się pod wpływem kształcenia, nie tylko szkolnego nauczania i uczenia się. Koncepcja kształcenia wielostronnego ma na względzie upowszechnienie takich założeń kultury pedagogicznej, które wkraczając do szkoły, będą w stanie wpływać na kształtowanie się nowego stylu pracy pedagogicznej, rzeczywiście sprzyjającego rozwojowi harmonijnie ukształtowanych ludzi.
Harmonijny rozwój człowieka jest niezwykle ważny, gdyż jest warunkiem pełnego rozwoju człowieka. Brak równowagi i harmonii oraz rozgraniczenie rozwoju intelektualnego i uczuciowo – kulturowego nie wytrzymują krytyki w świetle rozwoju współczesnej fizjologii, psychologii i pedagogiki.
Z zakresu fizjologii pewnych argumentów dostarczają badania neurologów nad funkcjonowaniem mózgu. Półkula lewa, kontrolująca prawą połowę ciała, zawiaduje procesami przetwarzania informacji, logicznego i analitycznego myślenia oraz werbalizacji, jest wiec „odpowiedzialna za mówienie, czytanie, pisanie i operacje matematyczne. Prawa półkula mózgu kontroluje lewą stronę ciała i lokalizuje całkiem inne, jednak nie mniej ważne funkcje człowieka, jak spostrzeganie przestrzeni, holistyczne ujmowanie, zmysłową intuicje, wrażenia dotykowe i zdolności muzyczne, rozstrzyga o procesach intuicyjnych, metaforycznych i holistycznych. Harmonijna interakcja obu półkul wymaga wielostronnego pobudzania ośrodków mózgu.
Psychologia traktuje człowieka jako harmonijnie funkcjonującą całość: poznającą, czującą i działającą, świadomą własnego „ja” i powiązaną wieloma więzami ze społeczeństwem i kulturą. Najważniejszym argumentem takiego pojmowania człowieka jest związek między poznaniem a moralnością jednostki ludzkiej.
U podstaw teorii kształcenia wielostronnego leżą następujące funkcje osobowości, traktowanej jako stopniowo harmonizująca się całość: poznawanie świata i siebie, przeżywanie świata, zmienianie świata. Wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje działalności człowieka, ucznia, które w konsekwencji mają wywołać oczekiwane zmiany w nim samym. A są to przede wszystkim aktywność intelektualna, aktywność o charakterze emocjonalnym i aktywność praktyczna.
AKTYWNOŚĆ INTELEKTUALNO-POZNAWCZA spełnia ważną rolę w kontakcie człowieka z rzeczywistością. Zmierza do poznania świata, przez przeżywanie i wartościowanie go, ustala swój stosunek do świata. I zmienia go. Uczeń przyswaja nagromadzoną przez ludzkość wiedzę, korzystając z pomocy nauczycieli jak i innych źródeł, ale także znaczną jej część odkrywa samodzielnie, rozwiązując odpowiednio dobrane problemy i doskonaląc w ten sposób własne zdolności twórcze w dziedzinie intelektualnej.
AKTYWNOŚĆ EMOCJONALNA polega na przeżywaniu wartości i ich wytwarzaniu. Trzeba tu mieć na uwadze radość, którą uczący się człowiek może czerpać z przeżywania dostępnych mu wartości poznawczych, moralnych, społecznych, estetycznych i wszelkich innych.
AKTYWNOŚĆ PRAKTYCZNA wymaga poznania wiedzy o rzeczywistości, która jednostka ma zmieniać lub stwarzać, np. w twórczości technicznej i w procesach pracy produkcyjnej. Szkoła przekazuje wiedzę na temat rozwiązywania nowych problemów technicznych, do działania dywergacyjnego w dziedzinie techniki, ekonomiki i w zakresie produkcji.
Wiele przeprowadzonych eksperymentów dowodzi, że szkoła realizująca wszystkie wymienione rodzaje aktywności dzieci i młodzieży tętni prawdziwym życiem i lepiej do życia przygotowuje.
POZNANIE RZECZYWISTOŚCI A PRZYSWOJENIE WIEDZY
Uczenie się poznawcze ( najprostsza postać uczenia się ludzi) występuje w trzech odmianach:
- uczenie się spostrzeżeniowe sprowadza się do powstania trwałych zmian w spostrzeganiu danej rzeczy lub zdarzenia pod wpływem wcześniejszego spostrzegania tej rzeczy lub innych rzeczy do niej podobnych,
- warunkowanie sensoryczne polega na kojarzeniu dwu bodźców sensorycznych przez osobę uczącą się,
- nabywanie wiedzy najważniejsza odmiana uczenia się poznawczego, nazbyt faworyzowane we współczesnej szkole.
Zasadniczym przedmiotem poznania ludzkiego nie są wiadomości o świecie, a sam świat, a więc przyroda, życie społeczne, kultura, gospodarka, więc źródłem poznania nie może być podręcznik, lecz sama rzeczywistość, konkretne rzeczy, procesy i zdarzenia, zachodzące między nimi zależności. Dopiero na tej podstawie dobre oparcie znajduje poznanie pośrednie o charakterze abstrakcyjnym.
DZIAŁALNOŚĆ BADAWCZA W SZKOLE
Jest to proces uczenia się problemowego, samodzielnego i twórczego. Punktem wyjścia jest sytuacja problemowa, która inspiruje uczącego się do: poszukiwania i formowania problemu, wynajdowania pomysłów rozwiązania i weryfikacji tych pomysłów. Proces ten wymaga dużej giętkości myślenia, rozwiniętej wyobraźni i dużej pomysłowości, przedsiębiorczości i wrażliwości na piękno.
PRZEŻYWANIE WARTOŚCI I AKTYWNOŚĆ EMOCJONALNA
Uczenie się przez przeżywanie polega na stworzeniu takich sytuacji, w których ma miejsce wywołanie przeżyć emocjonalnych u wychowanków – pod wpływem odpowiednio eksponowanych wartości zamkniętych w dziele literackim, w sztuce teatralnej, filmie, obrazie, utworze muzycznym, czynie ludzkim, pięknie przyrody itd. Efekty uczenia się przez przeżywanie mogą mieć ogromne znaczenie dla rozwoju osobowości ucznia, gdyż na skutek towarzyszących mu stanów emocjonalnych zapada ono głęboko w świadomość. Ważną sprawą jest rozbudzenie uczuć, szczególnie uczuć wyższych. Istotnym elementem jest wyrobienie umiejętności wartościowa, której nie można ukształtować nawet przez największy nacisk na rozwój procesów poznawczych.
W pracy nauczycieli różnych szczebli szkoły występuje przewaga przyswajania gotowych wiadomości nad innymi sposobami uczenia się, a nawet tłumienie prób samodzielnego formułowania nowych myśli przez uczniów, występuję też przewaga form werbalnych nad przeżyciem estetycznym, wartościowaniem moralnym i ciekawością intelektualną. Konieczne jest usprawnienie pracy dydaktyczno-wychowawczej. Wymaga ona równomiernego wykorzystania różnorodnych sposobów uczenia się, metod nauczania, postaw życiowych i dydaktycznych, możliwości logicznych i psychologicznych, porozumienia językowego za pomocą różnych kategorii zdań, gdyż wszystkie te elementy są atrybutami nowoczesnego procesu dydaktyczno-wychowawczego w świetle koncepcji kształcenia ustawicznego. Wielostronność zapewnia stosowanie wszystkich znanych form pracy uczniów, a więc różnych odmian pracy indywidualno-jednostkowej, pracy grupowej z małymi i większymi grupami oraz pracy frontalno-zbiorowej.



Literatura:
Wincenty Okoń, Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Wydawnictwo Żak, Warszawa, 1997.