Budowa i immunologia tkanki chrzćstnej
Structure and immunology of the cartilagenous tissue
Jacek Malejczyk
Pracownia Biologii Molekularnej K omórki
ZakĆadu H istologii i Embriologii Centrum Biostruktury
A kademii Medycznej w W arszawie
Streszczenie Summary
Chrzåstka szklista jest zbudowana z komórek H yaline cartilage consists of extracellular matrix
chrzestnych, chondrocytów oraz wytwarzanej przez produced by cartilage cells, chondrocytes. The main
nie macierzy pozakomórkowej. GĆównymi kompo- components of cartilage matrix are cartilage-specific
nentami macierzy chrzestnej så swoiste proteoglika- proteoglycans and collagen type II. The main carti-
ny i kolagen typu II. N ajwaºniejszymi proteoglika- lage proteoglycans are aggrecans forming aggregates
nami chrzåstkowymi så agrekany tworzåce wielko- with hyaluronic acid. The are composed of core
czåsteczkowe agregaty z kwasem hialuronowym. protein with covalently linked chondroitin sulphate
Zbudowane så one z rdzenia biaĆkowego i bocznych and keratan sulphate glycosaminoglycan chains. In
Ćańcuchów glikozaminoglinanowych: siarczanu addition to collagen type II cartilage matrix also
chondroityny i siarczanu keratanu. Poza kolagenem contains specific collagen type IX,XI,and XIV and
typu II chrzåstka zawiera równieº mniejszå iloÄ„ì in- some other minor collagen types. Proteoglycans and
nych kolagenów mićdzy innymi kolagen typu IX, collagens are responsible for physical and physico-
XI i XIV . Proteoglikany i kolageny chrzåstkowe de- chemical properties of the matrix. Cartilage matrix
cydujå o fizykochemicznych i mechanicznych also contains some noncollagenous proteins such as
wĆaÄ„ciwoÄ„ciach chrzastki. W macierzy wystćpujå teº chondronectin, tenascin, GL A proteins as well as
niewielkie iloĄci innych biaĆek niekolagenowych ta- various proteases and their inhibitors. Production
kich jak chondronektyna, tenascyna i biaĆka GL A and degradation of cartilage matrix is regulated by
oraz róºne rodzaje proteaz i ich inhibitory. Produk- cytokines both originating from chondrocytes and
cja i degradacja skĆadników macierzy jest regulowa- other cells types. These cytokines include insu-
na przez cytokiny, zarówno produkowane przez lin-like growth factor 1 (IGF-1) and transforming
chondrocyty jak i pochodzenia zewnetrznego. N ale- growth factor ² (TGF²) that stimulate cartilage
ºå do nich wykazujåce efekt anaboliczny insulino- matrix production and interleukin 1 (IL -1) and tu-
podobny czynnik wzrostu 1 (IGF-1) i transfor-
mor necrosis factor Ä… (TN FÄ…) that exert catabolic
mujåcy czynnik wzrostu ² (TGF-²) oraz inter- effects. D isturbed balance between catabolic and
leukina 1 (IL -1) i czynnik martwicy nowotworów
anabolic cytokine effects appears to underlay osteo-
Ä… (TN FÄ…), które stymulujå degradacjć macierzy. arthritis and other degenerative cartilage disorders.
Zaburzenie równowagi pomićdzy anabolicznym Collagen type II and aggrecans display autoantige-
a katabolicznym wpĆywem cytokin moºe byì przy- nic properties. Putative tissue-specific autoantigens
czynå osteoartrozy i innych chorób degeneracyjnych are also expressed by chondrocytes. Furthermore,
chrzåstki. Swoiste skĆadniki macierzy chrzćstnej ta- chondrocytes are recognized and destroyed by natu-
kie jak kolagen typu II i agrekany wykazujå wĆaÄ„ci- ral killer cells. Chondrocytes also display a capabili-
woĄci autoantygenowe. Potencjalne autoantygeny ty to present antigens to T lymphocytes that may be
wystćpujå równieº na chondrocytach. Ponadto of importance in course of cartilage autoimmune
chondrocyty mogå byì niszczone przez naturalne disorders and may affect allogeneic chondrocyte
komórki cytotoksyczne (komórki N K). JednoczeĄnie transplants.
majå one zdolnoÄ„ì do prezentacji antygenów limfo- [A cta Clinica 2001 1:15 -22]
cytom T,co moºe mieì znaczenie w przebiegu cho-
rób autoimmunologicznych chrzåstki oraz moºe
wpĆywaì na losy allogenicznych przeszczepów
chondrocytów. [A cta Clinica 2001 1:15 -22]
SĆowa kluczowe: chrzåstka, chondrocyty, kolagen, Key words: cartilage, chondrocytes, collagen, pro-
proteoglikany,cytokiny,autoantygeny chrzastkowe. teoglycans,cytokines,cartilage autoantigens
Tom 1, N umer 1 " 15
Tkanka chrzćstna tworzona jest przez nostki dwusacharydowej zbudowanej
swoiÄ„cie zróºnicowane komórki chrzćstne, z kwasu D -glukuronowego i N -acetyloga-
chondrocyty, odpowiedzialne za syntezć laktozamino-4 (6)-siarczanu, natomiast
substancji pozakomórkowej zwanej macie- siarczan keratanu jest polimerem disacha-
rzå chrzćstnå. SkĆad i budowa macierzy rydu zbudowanego z D -galaktozo-6-siar-
chrzćstnej decydujå o wĆaÄ„ciwoÄ„ciach biolo- czanu i N -acetylogalaktozamino-6-siar-
gicznych i mechanicznych tkanki chrzćst- czanu (2).
nej. Pod wzglćdem budowy wyróºnia sić
N ajwaºniejszym proteoglikanem chrzå-
chrzåstkć szklistå, wĆóknistå i sprćºystå.
stki jest agrekan zawierajåcy zwykle ponad
D ominujåcå tkankå chrzćstnå w organiz-
100 Ćańcuchów siarczanu chondroityny
mie czĆowieka jest chrzåstka szklista two-
oraz 20  5 0 Ćańcuchów siarczanu keratanu
rzåca mićdzy innymi chrzåstki nasad koÄ„ci
(3). A grekan zawdzićcza swå nazwć zdol-
dĆugich bćdåce modelem kostnienia Ä„ród-
noĄci do agregacji z kwasem hialuronowym
chrzćstnego oraz chrzåstki powierzchni sta-
(polimer disacharydu zbudowanego z kwa-
wowych.
su D -glukuronowego i N -acetylo-D -gliko-
zaminy). Jest to moºliwe dzićki obecnoÄ„ci
Budowa i wĆaĄciwoĄci macierzy
w biaĆku rdzennym domeny globularnej
chrzåstki szklistej
zdolnej do niekowalencyjnego wiåzania
GĆównymi skĆadnikami macierzy
chrzćstnej så agregaty proteoglikanów
i wĆókna kolagenowe oraz w wystćpujåce
w niewielkiej iloĄci inne rodzaje biaĆek.
W poĆåczeniu ze sobå tworzå one uporzåd-
kowanå, trójwymiarowå, gćstå sieì warun-
kujåcå integralnoÄ„ì chrzåstki oraz decydu-
jåcå o jej wĆaÄ„ciwoÄ„ciach mechanicznych
i immunologicznych.
Proteoglikany chrzåstkowe
W przeciwieństwie do innych tkanek
Ćåcznych chrzåstka zawiera substancjć po-
zakomórkowå niezwykle bogatå w proteo-
Ryc. 1. Schemat budowy agrekanu i tworzonego
glikany, które w zaleºnoÄ„ci od rodzaju
przez niego agregatu proteoglikanów.
chrzåstki stanowiå nawet do 40% jej suchej
masy (1).
Proteoglikany chrzćstne zbudowane så kwasu hialuronowego. Schemat budowy
z rdzenia biaĆkowego i przyĆåczonych do agregatu proteoglikanów przedstawia
niego usiarczanowanych glikozaminoglika- ryc. 1. D o jednej czåsteczki kwasu hialuro-
nów. GĆównymi, specyficznymi dla tkanki nowego moºe sić przyĆåczyì okoĆo 200
chrzćstnej glikozaminoglikanami så chon- czåsteczek agrekanu tworzåc agregat o ma-
droityno-4-siarczan (siarczan chondroity- sie czåsteczkowej okoĆo 5 00 000 kD a (4).
ny A ), chondroityno-6-siarczan (siarczan Poza agrekanami w chrzåstce wystćpu-
chondroityny C) oraz siarczan keratanu. jå równieº niewielkie iloÄ„ci maĆych proteo-
Siarczany chondroityny så polimerami jed- glikanów nie posiadajåcych zdolnoÄ„ci do
16 " Marzec 2001
Budowa i immunologia tkanki chrzćstnej
agregacji z kwasem hialuronowym. N aleºå Inne biaĆka macierzy
do nich biglikany, dekoryna, fibromodulina
i proteoglikan-100 (4 6). Poza wymienionymi wyºej proteoglika-
ObecnoÄ„ì proteoglikanów zawierajå- nami i kolagenami w macierzy chrzestnej
cych usiarczanowane glikozaminoglikany wystćpuje wiele innych biaĆek struktural-
dzićki wiåzaniu przez nie czåsteczek wody nych i funkcjonalnych. D o tych pierwszych
warunkuje odpornoÄ„ì chrzåstki na od- naleºå C- i N -koÅ„cowe propeptydy kolage-
ksztaĆcenia w wyniku dziaĆania duºych siĆ nu typu II (10, 11), chondronektyna (12),
fizycznych. ObecnoÄ„ì grup siarczanowych fibronektyna (13), tenascyna-C (14), biaĆka
warunkuje równieº charakterystycznå dla z rodziny GL A (15 ) i szereg innych o, jak
tej tkanki barwliwoÄ„ì bĆćkitem alcianu. dotåd, sĆabo poznanej funkcji. Jako przy-
kĆad biaĆek funkcjonalnych moºna nato-
Kolageny chrzåstki szklistej miast podaì enzymy odpowiedzialne za
degradacjć skĆadników macierzy i ich inhi-
BiaĆka kolagenowe stanowiå do 70% bitory oraz niektóre cytokiny.
suchej masy chrzåstki. Tworzå one wĆókna, W chrzåstce wykrywa sić róºne metalo-
w których dominujåcym i jednoczeÄ„nie proteinazy,a zwĆaszcza MMP-1 (kolagena-
specyficznym typem kolagenu jest kolagen za I) odpowiedzialnå za degradacjć kolage-
typu II zbudowany tropokolagenu o trzech nu typu I, II i III, MMP-2 i MMP-9(ºela-
identycznych ĆaÅ„cuchach Ä…1 (II) (4, 7, 8). tynaza A i B) degradujåce kolagen typu IV
D rugim, specyficznym dla chrzåstki ko- i V oraz MMP-3 (stromelizyna) odpowie-
lagenem wĆóknistym jest kolagen typu XI dzialnå za degradacjć proteoglikanów i ko-
zbudowany z tropokolagenu Ä…1 (XI) lagenów (16, 17). Ponadto wystćpujå pro-
ą2 (XI) ą3 (XI) (8). W Ćókna utworzone teazy serynowe (aktywator plazminogenu)
przez te kolageny zwiåzane så ze specyficz- (18) i proteazy cysteinowe (katepsyna
nymi dla chrzåstki kolagenami z rodzaju B i L ) (19). Chrzåstkowymi inhibitorami
FA CIT (fibril-associated collagen with inter- proteaz så tkankowe inhibitory metalopro-
rupted triple helices):kolagenem typu IX (8) teaz (TIMP-1 i TIMP-2) (16), inhibitory
oraz wystćpujåcymi w chrzåstce stawowej proteaz serynowych (PA I-1 i PA I-2) (20),
kolagenami typu XII i XIV (9). inhibitory proteaz cysteinowych (21) oraz
Poza wymienionymi wyºej,w chrzåstce biaĆko TSG-6 (22).
wystćpuje równieº kolagen typu V I oraz W macierzy wykrywa sić równieº nie-
specyficzny dla strefy hypertroficznej które cytokiny produkowane przez chon-
chrzåstki nasadowej kolagen typu X (8). drocyty. Istotne znaczenie ma zwĆaszcza
W chrzåstce wystćpujå równieº, chociaº TGF² (transformujåcy czynnik wzrostu
w niewielkich iloÄ„ciach, kolageny typowe ²), który jest niezwykle waºnym czynni-
dla innych tkanek Ćåcznych:kolagen typu I, kiem stymulujåcym róºnicowanie tkanki
III i V (8). chrzćstnej. W macierzy TGF² pozostaje
D ystrybucja, gruboÄ„ì i typ wĆókien ko- zwiåzany z proteoglikanami biglikanem
lagenowych zaleºy od obszaru i rodzaju i dekorynå. Proteoglikany te, wiåºåc
chrzåstki. W Ćókna kolagenowe typu II så TGF², hamujå jego aktywnoÄ„ì. Jedno-
z reguĆy rozmieszczone równomiernie czeÄ„nie peĆniå jednak funkcje magazynato-
w macierzy. W Ćókna kolagenu typu I i III rów, uwalniajåc tć cytokinć w przypadkach
så najczćĄciej zlokalizowane pod warstwå miejscowego uszkodzenia macierzy
ochrzćstnej i ich iloÄ„ì zmniejsza sić wraz chrzćstnej,co uĆatwia jej odtwarzanie (23).
z dojrzewaniem chrzåstki.
Tom 1, N umer 1 " 17
Acta Clinica
Budowa i funkcje chondrocytów nów jednoczeÄ„nie stymulujåc chondrocyty
do produkcji kolagenu I i III (32  34). Po-
Chondrocyty så komórkami pocho- nadto, cytokiny te stymulujå chondrocyty
dzenia mezenchymatycznego lub neuroek- do produkcji i wydzielania enzymów pro-
todermalnego (chrzåstki twarzoczaszki) teolitycznych powodujåc degradacjć macie-
o typowym kulistym lub heksagonalnym rzy (32, 35 , 36). K ataboliczny wpĆyw IL -1
ksztaĆcie w centralnych czćĄciach chrzåstki moºe byì hamowany przez antagonistć re-
i spĆaszczonym w obszarach brzeºnych ceptora IL -1 (IL -1ra) oraz IGF-1 i TGF² ,
zwĆaszcza na powierzchni stawowej. Feno- które hamujå ekspresjć receptorów dla tej
typ chondrocytarny przejawia sić zdol- cytokiny. Funkcje TN FÄ… mogå byì z kolei
noÄ„ciå do produkcji kolagenu typu II i a- hamowane przez jego rozpuszczalne recep-
grekanów. Jest to specyficzna cecha chon- tory (sTN F-R). Rola IL -6 w regulacji funk-
drocytów pozwalajåcå na ich identyfikacjć, cji chondrocytów jest niejasna poniewaº
na przykĆad w hodowlach tkankowych. niezaleºnie od stymulacji reakcji katabo-
Mechanizm róºnicowania chondrocy- licznych moºe równieº wywieraì na
tów jest bardzo zĆoºony i jak dotåd sĆabo chrzåstkć efekt protekcyjny (36, 37). Zdol-
poznany. W iadomo, ºe jest on zwiåzany noÄ„ì do ograniczonej degradacji macierzy
z ekspresjå i lokalnym dziaĆanie szeregu przez chondrocyty jest zjawiskiem fizjolo-
morfogenów i cytokin takich jak Indian gicznym. Zachowanie wĆaĄciwej równowa-
hedgehog (IH h) (24),TGF² i niektóre biaĆ- gi pomićdzy procesami syntezy i degradacji
ka z rodziny biaĆek morfogenetycznych macierzy chrzestnej ma istotne znaczenie
koÄ„ci (BMP), insulinopodobne czynniki dla prawidĆowej funkcji chrzåstki i jej za-
wzrostu (IGF) i zasadowy czynnik wzrostu chwianie moºe byì przyczynå chorób zwy-
fibroblastów (bFGF) (25 ,26). W pĆyw na rodnieniowych, a nawet caĆkowitego znisz-
rozwój chrzåstki majå równieº niektóre czenia tej tkanki. Schemat anabolicznego
hormony i witaminy (27). i katabolicznego dziaĆania cytokin na
Jak juº wspomniano, gĆównå funkcjå chrzåstkć przedstawia ryc. 2.
chondrocytów jest synteza specyficznych
skĆadników macierzy chrzćstnej: kolagenu
typu II,IX i XI oraz agrekanów. Chondro-
cyty majå równieº zdolnoÄ„ì do produkcji
specyficznych proteaz i degradacji macie-
rzy. Zarówno synteza jak i degradacja
skĆadników macierzy przez chondrocyty
jest regulowana przez lokalnie produkowa-
ne cytokiny. W ymienione wyºej IGF
i TGF² stymulujå chondrocyty do produk-
cji specyficznych kolagenów chrzåstkowych
i agrekanów i zapobiegajå ich degradacji
(25 , 28). Z drugiej strony stymulowane
chondrocyty mogå równieº produkowaì cy-
tokiny prozapalne takie jak interleukina
Ryc. 2. Schemat przedstawiajåcy rolć cytokin i ich
1 (IL -1), czynnik martwicy nowotworów
wzajemne zaleºnoÄ„ci w regulacji syntezy i degrada-
(TN FÄ… ), IL -6 i wiele innych (29 31).
cji macierzy chrzćstnej przez chondrocyty. Ob-
IL -1 i TN FÄ… hamujå produkcjć specyficz-
jaĄnienia skrótów w tekĄcie:(+) efekt stymulacyjny,
nych kolagenów chrzåstkowych i agreka- ( ) efekt hamujåcy.
18 " Marzec 2001
Budowa i immunologia tkanki chrzćstnej
Immunologiczne wĆaÄ„ciwoÄ„ci chrzåstki majå zdolnoÄ„ì do prezentacji antygenów
limfocytom T (43, 47). Sugeruje to, ºe
Ze wzglćdu na brak unaczynienia chondrocyty mogå byì nie tylko celem dla
i protekcyjnå rolć macierzy chrzåstka jako odpowiedzi immunologicznej ale mogå
caĆoÄ„ì jest tkankå maĆo immunogennå. Jej równieº aktywnie uczestniczyì w indukcji
poszczególne elementy wykazujå jednak reakcji immunologicznych i w ten sposób
wĆaÄ„ciwoÄ„ci antygenowe i mogå byì celem przyczyniaì sić do niszczenia chrzåstki
odpowiedzi immunologicznej na przykĆad w przebiegu autoimmunologicznych i zwy-
w przebiegu chorób autoimmunizacyjnych rodnieniowych chorób tkanki chrzćstnej.
lub po przeszczepieniu. Relacje pomićdzy chondrocytami a komór-
W ykazano, ºe zarówno kolagen typu II kami ukĆadu immunologicznego przesta-
jak i biaĆko rdzenia agrekanu zawierajå de- wia ryc. 3.
terminanty autoantygenowe i, w ukĆadach
eksperymentalnych, mogå indukowaì reak- Aspekty kliniczne
cje zapalne w stawach (38, 39). W ĆaĄci-
woÄ„ci autoantygenowe przypisuje sić rów- Poznanie budowy chrzåstki oraz fizjo-
nieº chondrocytom (40, 41), a potencjal- logii chondrocytów pozwala na zrozumie-
nym autoantygenem moºe byì biaĆko nie funkcji tej tkanki oraz patomechaniz-
CH 65 (42). Ponadto chondrocyty så rozpo- mów odpowiedzialnych za jej niszczenie
znawane i niszczone przez naturalne ko- w przebiegu chorób zwyrodnieniowych
mórki cytotoksyczne (30,43). i autoimmunologicznych. W iedza ta stwa-
N iezaleºnie od potencjalnych wĆaÄ„ci- rza równieº nowe moºliwoÄ„ci leczenia
woĄci autoantygenowych chondrocyty wy- oparte na dziaĆaniu czynników naturalnych
kazujå ekspresjć antygenów gĆównego lub Ä„rodków farmakologicznych modyfiku-
kompleksu zgodnoÄ„ci tkankowej (MH C) jåcych funkcje chondrocytów lub miejsco-
zarówno klasy I (43) jak i II (43  46) oraz wym odtwarzaniu prawidĆowej chrzåstki za
pomocå przeszczepów izolowanych chon-
drocytów. Izolowane chondrocyty så zdolne
po przeszczepieniu do odtwarzania
chrzåstki o wĆaÄ„ciwoÄ„ciach zbliºonych do
tej,z której pochodzå (48) równieº w przy-
padku uzupeĆniania ubytków w powierzch-
ni stawowej (49). ZdolnoÄ„ì ta umoºliwia
coraz szersze zastosowanie przeszczepów
chondrocytów w klinice (5 0, 5 1). Podsta-
wowe problemy jakie stwarza ta nowa
technika leczenia ubytków mechanicznych
i zmian zwyrodnieniowych chrzåstki sta-
wowej to potencjalne reakcje immunolo-
giczne w przypadku przeszczepów alloge-
nicznych (48, 49) lub pozyskanie odpo-
wiedniej iloĄci materiaĆu autogenicznego.
Ten ostatni problem zostanie prawdopo-
Ryc. 3. Schemat interakcji pomićdzy chondrocytem
dobnie wkrótce rozwiåzany dzićki wprowa-
a komórkami ukĆadu immunologicznego, które mo-
dzeniu nowych metod hodowli i namnaºa-
gå prowadziì do indukcji i wzmagania reakcji auto-
immunizacyjnych i niszczenia chrzåstki. nia chondrocytów in vitro lub ich uzyski-
Tom 1, N umer 1 " 19
Acta Clinica
A T (1985 ): Chondronectin: physical and chemical
waniu dzićki moºliwoÄ„ci izolowania i za-
properties. A rch. Biochem. Biophys.:243,5 79 5 85 .
stosowania komórek macierzystych (5 2).
13. Enomoto M, L eboy PS, Menko A S, Boettiger
D (1993):²1 integrins mediate chondrocyte interac-
tion with type I collagen,type II collagen,and fibro-
nectin. Exp. Cell Res.:205 ,276  285 .
14. Pacifici M (1995 ): Tenascin-C and the develop-
PiĄmiennictwo
ment of articular cartilage. Matrix Biol.:
14,689 698.
1. Serafinini-Fracassini A , Smith JW (1974): The 15 . L uo G, D ucy P, McKee MD , Pinero GJ, L oyer
Structure and Biochemistry of Cartilage. Chur- E, Behringer RR, Karsenty G (1997): Spontaneous
chill-L ivingstone,L ondon-Ediburgh. calcification of arteries and cartilage in mice lacking
2. H andley CJ,L owther D A ,McQ uillan D J(1985 ): matrix GL A protein. N ature:386,78  81.
Mini-review: The structure and synthesis of proteo- 16. L efebvre V ,Peeters-Joris C,V aes G (1991):Pro-
glycans of articular cartilage. Cell Biol. Int. Rep.: duction of gelatin-degrading matrix metalloprote-
9,75 3  782. inases ( type IV collagenases ) and inhibitors by arti-
3. H ascall V C (1988): Proteoglycans: the chondro- cular chondrocytes during their dedifferentiation by
itin sulfate/keratan sulfate proteoglycan of cartilage. serial subcultures and under stimulation by inter-
ISI A tlas of Science:Biochemistry:189 198. leukin-1 and tumor necrosis factor alpha. Biochim.
4. Kuettner KE, A ydelotte MB, Thonar EJMA Biophys. A cta:1094,8  18.
(1991): A rticular cartilage matrix and structure: 17. Ito A , N ose T, Takahashi S, Mori Y (1995 ):
a minireview. J. Rheumatol. (Suppl 27):18,46  48. Cyclooxygenase inhibitors augment the production
5 . Rosenberg L C (1992): Structure and function of of pro-matrix metalloproteinase 9(progelatinase B)
dermatan sulfate proteoglycans in articular cartilage. in rabbit articular chondrocytes. FEBS L ett.:
W  A rticular Cartilage and Osteoarthritis , (Kuett- 360,75  79.
ner KE, Schleyerbach R, Peyron JG, H ascall V C, 18. V erschure PJ, V an N oorden CJF (1990): The
wyd.),Raven Press,N ew Y ork:45  62. effets of interleukin-1 on articular cartilage destruc-
6. Bosse A , Schwarz K, V ollmer E, Kresse tion as observed in arthritic diseases, and its thera-
H (1993): D ivergent and co-localization of the two peutic control. Clin. Exp. Rheum.:8,303  313.
small proteoglycans decorin and proteoglycan-100 in 19. H uet G, Flipo RM, Colin C, Janin A , H emon
human skeletal tissues and tumors. J. H istochem. B, Collyn-d H ooghe M, L afyatis R, D uquesnoy B,
Cytochem.:41,13  19. D egand P (1993):Stimulation of the secretion of la-
7. H orton W A (1993): Morphology of connective tent cysteine proteinase activity by tumor necrosis
tissue: cartilage. W  Connective Tissue and Its H e- factor Ä… and interleukin-1. A rthritis Rheum.:
ritable D isorders W iley-L iss,Inc.:73  84. 36,772  780.
8. Petit B, Freyria A M, van der Rest M, H erbage 20. Martel-Pelletier J, Zafarullah M, Kodama S,
D (1992): Cartilage collagens. W  Biological Regu- Pelletier JP (1991):In vitro effets of interleukin-1 on
lation of the Chondrocytes , (A dolphe M, wyd.), the synthesis of metalloproteases, TIMP, plasmino-
Boca Raton,FL ,CRC Press,Inc.:33  84. gen activators and inhibitors in human articular car-
9. W att SL , L unstrum GP, McD onough A M, Ke- tilage. J. Rheumatol. (Suppl. 27):18,80  84.
ene D R,Burgeson RE,Morris N P (1992):Characte- 21. Testa V , Capasso G, Maffuli N , Sgambato A ,
rization of collagen types XII and XIV from fetal A mes PRJ(1994): Proteases and antiproteases in
bovine cartilage. J. Biol. Chem.:267,20093  20099. cartilage homeostasis. Clin. Orthop. Rel. Res.:
10. H inek A , Reiner A , Poole A R (1987):The calci- 306,79 84.
fication of cartilage matrix in chondrocyte culture: 22. W isniewski H G, H ua JC, Poppers D M, N aime
studies of the C-propeptide of type II collagen D , V ilcek J, Cronstein BN (1996): TN F/IL -1-indu-
(chondrocalcin). J. Cell Biol.:104,1435  1441. cible protein TSG-6 potentiates plasmin inhibition
11. Kuhn K (1987): The classical collagens: types I, by inter-alpha-inhibitor and exerts a strong anti-in-
II and III. W  Structure and Functions of Collagen flammatory effect in vitro. J. Immunol.:
Types , (Mayne R, Burgeson RE wyd.), A cademic 15 6,1609 1615 .
Press,N ew Y ork:1- 24. 23. Kresse H , H ausser H , Schönherr E (1993):
12. V arner H H , Furthmayr H , N ilsson B, Fietzek Small proteoglycans. Experientia, Birkhäuser V er-
PP, Osborne JC Jr, D e L uca S, Martin GR, H ewitt lag,Basel,Switzerland:49,403  416.
20 " Marzec 2001
Budowa i immunologia tkanki chrzćstnej
24. Iwamoto M, Enomoto-Iwamoto M, Kurisu tumor necrosis factor alpha,and interleukin-6 in car-
K (1999): A ctions of hedgehog proteins on skeletal tilage proteoglycan metabolism and destruction. Ef-
cells. Crit. Rev. Oral Biol. Med. 10:477  486. fect of in situ blocking in murine antigen-and zymo-
25 . Frenkel SR, Saadeh PB, Mehrara BJ, Chin GS, san-induced arthritis. A rthritis Rheum.:38,164 172.
Steinbrech D S., Brent B, Gittes GK, L ongarer MT 37. L otz M,Guerne PA (1991):Interleukin-6 indu-
(2000): Transforming growth factor beta superfami- ces the synthesis of tissue inhibitor of metalloprote-
ly members: role in cartilage modeling. Plastic Re- inases-1/erythroid potentiating activity (TIMP/
constr. Surg. 105 :980  990. EPA ). J. Biol. Chem.:266,2017  2020.
26. H ill D J,L ogan A (1992):Peptide growth factors 38. Trentham D E, McCune W J, Susman P, D avid
and their interactions during chondrogenesis. Prog. JR (1980): A utoimmunity to collagen in adjuvant
Growth Factor Res. 4:45  68. arthritis of rats. J. Clin. Invest. 66:1109 1117.
27. W illiams GR, Robson H , Shalet SM (1998): 39. Guerassimov A ,Zhang Y ,Cartman A ,Rosenberg
Thyroid hormone actions on cartilage and bone:in- L C,Esdaile J,Fitzcharles MA ,Poole A R (1999):Im-
teractions with other hormones at the epiphyseal mune responses to cartilage link protein and the G1
plate and effects on linear growth. J. Endocrinol. domain of proteoglycan aggrecan in patients with os-
15 7:391  403. teoarthritis. A rthritis Rheum. 42:5 27  5 33.
28. Martel-Pelletier J, D i Battista JA , L ajeunesse D , 40. L anger F, Gross A E, Greaves MF (1972): The
Pelletier JP (1998):IGF/IGFBP axis in cartilage and auto-immunogenicity of articular cartilage. Clin.
bone in osteoarthritis pathogenesis. Inflammation Exp. Immunol.:12,31  37.
Res. 47:90  100. 41. Gertzbein SD , Tait JH , D evlin SR, A rgue
29. Olliviere F, Gubler U , Towle CA , L aurencin C, S (1977): The antigenicity of chondrocytes. Immu-
Treadwell BV (1986): Expression of IL -1 genes in nol.:33,141  145 .
human and bovine chondrocytes: a mechanism for 42. Bang H , Mollenhauer J, Schulmeister A , N ager
autocrine control of cartilage matrix degradation. C, van Eden W , W and-W ürttenberger A , Kau-
Biochem. Biophys. Res. Commun.:141,904 911. fmann SH E, Brune K (1994):Isolation and charac-
30. Malejczyk J, Malejczyk M, U rbanski A , L uger terization of a cartilage-specific membrane antigen
TA (1992): Production of natural killer cell activi- (CH 65 ): comparison with cytokeratins and
ty-augmenting factor (interleukin-6) by human heat-shock proteins. Immunol.:81,322  329.
epiphyseal chondrocytes. A rthritis Rheum.: 43. L ance EM, Kimura L H , Manibog CN (1993):
35 ,706  713. The expression of major histocompatibility antigens
31. Guerne P-A , Carson D A , L otz M (1990): IL -6 on human articular chondrocytes. Clin. Orthop.
production by human articular chondrocytes. J. Im- Rel. Res.:291,266  282.
munol.:144,499 5 05 . 44. Tiku ML , L iu S, W eaver CW , Teodorescu M,
32. L efebvre V ,Peeters-Joris C,V aes G (1990):Mo- Skosey JL (1985 ): Class II histocompatibility anti-
dulation by interleukin 1 and tumor necrosis factor gen-mediated immunologic function of normal arti-
alpha of production of collagenase, tissue inhibitor cular chondrocytes. J. Immunol.:135 ,2923  2928.
of metalloproteinases and collagen types in differen- 45 . Malejczyk J, Romaniuk A (1989): Reactivity of
tiated and dedifferentiated articular chondrocytes. normal rat epiphyseal chondrocytes with monoclo-
Biochim. Biophys. A cta:105 2,366  378. nal antibodies recognizing different leukocyte mar-
33. Goldring MB, Birkhead J, Sandell L J, Kimura kers. Clin. Exp. Immunol.:75 ,477  480.
T, Krane SM (1988): Interleukin 1 suppresses ex- 46. Bujia J, W ilmes E, Krombach F, H ammer C,
pression of cartilage-specific types II and IX colla- Kastenbauer E (1990):The effect of gamma-interfe-
gens and increases types I and III collagens in hu- ron on H L A class II antigen expression on isolated
man chondrocytes. J. Clin. Invest.:82,2026  2037. human nasal chondrocytes. Eur. A rch. Otorhinola-
34. H arvey A K, Stack ST, Chandrasekhar S (1993): ryngol.:247,287  290.
D ifferential modulation of degradative and repair 47. Bujia J, A lsalameh S, Sittinger M, H ammer C,
responses of interleukin-1-treated chondrocytes by W ilmes E, Burmester G (1994): A ntigen presen-
plateled-derived growth factor. Biochem. J.: ting cell function of class II positive human nasal
292,129 136. chondrocytes. A cta Otolaryngol. (Stockh): 114,
35 . Isomaki P, Punnonen J(1997): Pro- and an- 75  79.22.
ti-inflammatory cytokines in rheumatoid arthritis. 48. Moskalewski S (1996): Chondrocytes. W : Y ear-
A nn. Med. 29:499 5 07. book of Cell and Tissue Transplantation 1996/1997,
36. V an de L oo FA ,Joosten L A ,van L ent PL ,A rntz L anza RP, Chick W L (red.), Kluwer A cademic Pu-
OJ, van den Berg W B (1995 ): Role of interleukin-1, blishers,s. 41  5 1.
Tom 1, N umer 1 " 21
Acta Clinica
49. H yc A , Malejczyk J, Osiecka A , Moskalewski 5 2. Reddi A H (2000):Morphogenesis and tissue en-
S (1997): Immunological response against allogene- gineering of bone and cartilage: inductive signals,
ic chondrocytes transplanted into joint surface de- stem cells, and biomimetic biomaterials. Tissue En-
fects in rats. Cell Transplant. 6:119 124. gineering 6:35 1  35 9.
5 0. Brittberg M (1999): A utologous chondrocyte
transplantation. Clin. Orthop. Rel. Res. 367 (suppl.): Adres do korespondencji / Address for correspon-
S147-S15 5 . dence: Porf. dr hab. Jacek Malejczyk. Pracownia
5 1. Chen FS, Frenkel SR, D i Cesare PE (1997): Biologii Molekularnej Komórki. Zakad H istologii
Chondrocyte transplantation and experimental i Embriologii Centrum Biostruktury A kademii Me-
treatment options for articular cartilage defects. A m. dycznej w W arszawie, ul. ChaĆubińskiego 5 , 02-004
J. Orthop. 26:396  406. W arszawa. E-mail:jmalej@ ib.amwaw.edu.pl
22 " Marzec 2001