Ewakuacji podlegają wszyscy, którzy znajdują się w rejonie
zagrożenia. Pierwszeństwo powinno objąć między innymi:
matki i dzieci, kobiety ciężarne, osoby niepełnosprawne,
tekst Jacek
osoby przebywające w zakładach opiekuńczych, domach
dziecka, szpitalach dla przewlekle i nieuleczalnie chorych,
podopiecznych opieki społecznej itp. (1). Ważne jest również
właściwe zaplanowanie środków transportu i przygotowanie
odpowiednich miejsc czasowego pobytu ewakuowanych.
Przemyślenia Starego Ratownika
Masowe
zagrożenie
tym, że ewakuacja jest prowadzona z terenów i obiektów dynku, obiekcie budowlanym lub
jednym z podstawo- w przypadku nieuchronności zagro- na terenie bezpieczeństwa i możli-
wych działań mających żenia, np. związanego z rozprzestrze- wości ewakuacji. Przepisy obligują
Ona celu ochronę życia nianiem się zdarzeń niebezpiecznych go także do przygotowania budynku,
i zdrowia ludzi, zwierząt oraz rato- (powódz
, katastrofa chemiczna, hu- obiektu budowlanego lub terenu
wanie mienia, w tym zabytków oraz ragan, niewybuchy itp.) lub groz
bÄ… do prowadzenia akcji ratowniczej.
ważnej dokumentacji, w przypadku działań terrorystycznych. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra
wystÄ…pienia wszelkiego rodzaju za- Zadania w zakresie przygotowa- Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r.
grożeń, chyba nikogo z profesji ra- nia ewakuacji oraz przedsięwzięć w sprawie warunków technicznych,
towniczej nie potrzeba przekonywać. z nią związanych (np. zapewnienie jakim powinny odpowiadać budynki
Wszak codziennie służby ratownicze warunków do przetrwania ewaku- i ich usytuowanie (Dz.U. z 15 czerwca
prowadzą ewakuację, dzięki której owanej ludności, zabezpieczenie 2002 r.) budynki powinny być zapro-
straty są znacząco mniejsze. Ewa- ewakuowanego mienia) realizowane jektowane i wykonane w sposób
kuacja prowadzona jest w różnych są przez wiele podmiotów, których zapewniający możliwość ewakuacji
miejscach, o różnych porach doby kompetencje określone są w róż- ludzi podczas pożaru (2).
i roku, a także w różnych stadiach nych aktach prawnych. Bryg. dr inż. Zadania w zakresie praktycznej re-
zdarzeń niebezpiecznych. W prak- Jerzy Ranecki pisze, że:  Podstawo- alizacji ewakuacji zostały także przy-
tyce najczęściej przeprowadza się wym aktem prawnym dotyczącym pisane kierującemu akcją ratowniczą
ewakuację osób poszkodowanych ewakuacji jest Ustawa z 24 sierpnia strażakowi, który w okolicznościach
lub bezpośrednio zagrożonych (tak- 1991 r. o ochronie przeciwpożaro- uzasadnionych stanem wyższej
że zwierząt i zagrożonego mienia) wej. Zgodnie z art. 4, właściciel, konieczności ma prawo zarządzić
po wystąpieniu zdarzenia niebez- zarządca lub użytkownik budynku, ewakuację ludzi i mienia z terenu
piecznego w obiektach lub na tere- obiektu budowlanego lub terenu objętego akcją ratowniczą.
nach. Ewakuacja może mieć również jest zobowiązany do zapewnienia Potwierdzeniem, że zapisy tych ak-
charakter prewencyjny, tzn. może być osobom przebywającym w bu- tów prawnych są właściwe, że są sto-
2011
54 2
Przemyślenia Starego Ratownika
sowane i nie utrudniają codziennej Czy jesteśmy gotowi? awariami technicznymi bądz
in-
działalności ratowniczej mogą być Co począć, gdyby u nas w kraju zda- nymi zdarzeniami, która stwarza
dobowe informacje prasowe typu: rzyły się poniżej opisane sytuacje? potencjalną możliwość utraty
 w związku z pożarem na trzecim 20 paz
dziernika 2005 roku nad Hon- zdrowia, życia ludzkiego lub wy-
piętrze ewakuowano cztery ro- durasem, Nikaraguą i południem Kuby stąpienia szkody w mieniu albo
dziny, przechodziły ulewy. Na wybrzeżach środowisku, charakteryzującą się
 przed podjęciem działań przez szalał sztorm osiągający 12 stopni dużym obszarem objętym zagroże-
policyjnego pirotechnika w pro- w skali Beauforta. Na Florydzie rozpo- niem lub dużą liczbą zagrożonych
mieniu 300 m ewakuowano prze- częła się masowa ewakuacja turystów. osób,
chodniów, Gubernator Florydy ogłosił stan klęski  strefę zagrożenia jako miejsce, re-
 po ukazaniu się dymu za ekranem żywiołowej, co miało ułatwić pomoc jon, obszar, na którym występują
obsługa kina sprawnie ewakuowa- dla regionu. Ewakuacja wybrzeży roz- zagrożenia dla życia lub zdrowia
ła widzów. poczęła się również na Kubie, gdzie ludzi i zwierząt oraz środowiska
Dalej Jerzy Ranecki, charakteryzu- domy w popłochu opuściło ponad i mienia, spowodowane przez
jąc ewakuację, podaje:  Ewakuacja 500 tys. mieszkańców (3). naturalne katastrofy, awarie tech-
ludzi z budynków to bardzo szerokie 14 marca ubiegłego roku w Rzy- niczne lub inne zagrożenia,
zagadnienie. Może być przeprowa- mie po znalezieniu podczas robót  samoewakuację jako czynność
dzana w budynkach użyteczności budowlanych bomby z czasów dru- polegającą na przemieszczeniu
publicznej, zamieszkania zbiorowe- giej wojny światowej ewakuowano się ludności z rejonów, w których
go, mieszkalnych, produkcyjnych cztery tysiące osób (4). może wystąpić lub wystąpiło bez-
czy magazynowych. Wyróżniamy Odpowiadając, trochę brawurowo, pośrednie zagrożenie dla życia
ewakuację planowaną i pilną. Pierw- na tak postawione pytanie, można i zdrowia, poza strefę zagrożenia.
sza z nich to wyprowadzenie ludzi stwierdzić, że: My jesteśmy przygo- Prowadzona jest przede wszystkim
we wcześniej wyznaczonym czasie, towani! My wiemy, że aby ewakuacja w oparciu o własne możliwości
druga zaś jest prowadzona natych- okazała się skuteczną formą ochrony (transportowe, zakwaterowania
miast po zauważeniu zagrożenia, ludności, powinna być należycie za- itd.),
np. pożaru, wybuchu, podłożenia planowana. Nasz szef Obrony Cywilnej  miejsca bezpieczne  rejony, ob-
ładunku wybuchowego, skażenia Kraju podpisał Wytyczne z 17 paz
- szary, na których w rozpatrywanym
chemicznego, biologicznego czy ra- dziernika 2008 roku w sprawie zasad aktualnie czasie nie występują
diacyjnego. Szczególnego przygoto- ewakuacji ludności, zwierząt i mienia zagrożenia dla życia lub zdrowia
wania wymaga ewakuacja obłożnie na wypadek masowego zagrożenia. ludzi i zwierząt oraz środowiska
chorych pacjentów szpitala, osób Do Wytycznych dołączył również in- i mienia.
niepełnosprawnych, dzieci, kobiet strukcję w sprawie zasad ewakuacji
w ciąży i ludzi w zaawansowanym ludności, zwierząt i mienia na wypa- Trzy stopnie ewakuacji
wieku. Trudna technicznie i organi- dek masowego zagrożenia, a w Wy- W sprawie zasad ewakuacji ludności
zacyjnie jest ewakuacja ludzi z bu- tycznych szefa Obrony Cywilnej Kraju na wypadek masowego zagrożenia
dynków wysokich i wysokościowych, do działalności w dziedzinie obrony Wytyczne (a także Instrukcja do nich)
zwłaszcza z wyższych kondygnacji, cywilnej w 2010 roku (datowanych określają, na czym polega ewakuacja
gdy na niższych rozwija się pożar. 30.11.2009 r.) czytamy, że w celu i jak podzielono ją na stopnie:  Ewa-
Wyjątkowej szybkości i wzorowej zapewnienia niezbędnego pozio- kuacja polega na przemieszczeniu
organizacji wymaga ewakuowanie mu przygotowań obrony cywilnej się ludności i transporcie mienia
widzów z teatru, kina, sali koncerto- w 2010 roku należy między innymi z rejonów, w których występują za-
wej czy hali sportowej, gdy pojawi dokonać weryfikacji planów ewaku- grożenia, do miejsc bezpiecznych.
się pożar lub miejscowe zagrożenie. acji ludności zgodnie z powyższymi Z uwagi na uwarunkowania związane
Pamiętajmy, że ewakuacja to nie tyle wytycznymi. z rodzajem i skalą zagrożenia wyróżnia
mechaniczny ruch ludzi, ile proces Zobaczmy zatem, co w tych doku- siÄ™ ewakuacjÄ™ I, II i III stopnia .
socjologiczno-psychologiczny, który mentach napisano i co uregulowano. Ewakuacja I stopnia polega na nie-
musi być znany właścicielom, zarząd- Instrukcja definiuje: zwłocznym przemieszczeniu lud-
com, użytkownikom i ratownikom  masowe zagrożenie jako sytuację ności, zwierząt, mienia z obszarów/
ją prowadzącym (2). wywołaną działaniem sił natury, miejsc, w których wystąpiło nagłe,
2011
2 55
Przemyślenia Starego Ratownika
W paz
dzierniku 2005 roku huragan Wilma zmusił
władze Florydy do wprowadzenia stanu klęski
żywiołowej i masowej ewakuacji turystów. Czy
jesteśmy gotowi na takie wyzwania?
nieprzewidziane, bezpośrednie kumentację przygotowaną dla ewa- we współdziałaniu z właściwymi
zagrożenie, poza strefę zagroże- kuacji II stopnia. organami obrony cywilnej, zgodnie
nia. Realizuje się ją natychmiast Ewakuacja II stopnia polega z zasadami określonymi w ustawie
po zaistnieniu zagrożenia dla życia, na uprzednio przygotowanym, pla- o stanie wojennym oraz o kompe-
zdrowia i mienia. Organizuje się nowym przemieszczeniu ludności, tencjach naczelnego dowódcy sił
ją na polecenie wójta, burmistrza zwierząt, mienia z rejonów przyle- zbrojnych i zasadach jego podległości
(prezydenta miasta), starosty, wo- głych do zakładów, obiektów hydro- konstytucyjnym organom Rzeczypo-
jewody. Ewakuację I stopnia może technicznych, ze stref zalewowych spolitej Polskiej.
także zarządzić osoba kierująca akcją oraz rejonów przyległych do innych W ramach ewakuacji I, II i III stopnia
ratunkową na terenie objętym tą ak- obiektów stanowiących potencjalne należy uwzględnić samoewakuację
cją. Kierujący akcją zobowiązany jest zagrożenie dla ludności, zwierząt lub ludności.
każdorazowo powiadomić właściwy mienia w przypadku ich uszkodzenia
organ administracji samorządowej lub awarii. Realizuje się ją w sytuacji I stopień  dla ludzi i zwierząt
o podjęciu takiej decyzji, podając wystąpienia symptomów takiego Uwzględniając obowiązujący podział
w szczególności: zagrożenia. Organizuje się ją na pole- na stopnie, do dalszych rozważań
 rejon, teren, obiekty lub zespół cenie wójta, burmistrza (prezydenta wybrałem I stopień ewakuacji, gdyż
budynków, dla którego zarządził miasta), starosty lub wojewody. jest on uruchamiany przez kierują-
ewakuacjÄ™, Ewakuacja III stopnia polega cego akcjÄ… ratunkowÄ…, realizowany
 rodzaj zagrożenia, który był czynni- na uprzednio przygotowanym natychmiast po zaistnieniu zagroże-
kiem determinującym ogłoszenie przemieszczeniu ludności, zwierząt, nia i pewne kwestie dotyczące jego
ewakuacji, mienia podczas podwyższania stanu wprowadzenia są uregulowane pro-
 liczbę ewakuowanych, gotowości obronnej państwa. Pro- cedurami zawartymi w planach.
 miejsce, do którego dokonano wadzona jest w czasie zagrożenia W założeniach przyjęto, że szefo-
ewakuacji. bezpieczeństwa państwa i wojny. wie obrony cywilnej województw,
Wymieniona kwestia powinna być W przypadku ewakuacji III stopnia powiatów i gmin określą zakres oraz
uregulowana stosownymi procedu- decyzję o jej przeprowadzeniu podej- sposób organizacji działania w przy-
rami zawartymi w planie reagowania mujÄ… terenowe organy obrony cywil- padku, gdy ewakuacjÄ™ I stopnia lud-
kryzysowego. Ewakuację I stopnia nej lub organy wojskowe (w strefie ności zarządzi organ kierujący akcją
można realizować w oparciu o do- bezpośrednich działań wojennych), ratunkową.
2011
56 2
fot. Shutterstock
Przemyślenia Starego Ratownika
Dla ewakuacji I stopnia nie opra- nie jest sprawą łatwą i wymaga odpo- sprawdzić, jak to jest w terenie, odwie-
cowuje się oddzielnego planu. wiedniego przygotowania, dlatego dziłem kilka JRG i komend powiato-
Ze względu na nagłość zdarzenia przeprowadza się ją tylko wówczas, wych PSP, wychodząc, chyba słusznie,
z zasady nie rozwija się elementów gdy nie stanowi bezpośredniego z założenia, że jeżeli uruchamiającym
organizacyjnych procesu, natomiast zagrożenia dla życia osób wykonują- procedurę ewakuacyjną I stopnia bę-
niektóre przedsięwzięcia dotyczące cych to zadanie. Planując ewakuację dzie szef zmiany służbowej JRG, przy
ewakuacji I stopnia powinny być za- zwierząt, należy przyjąć następującą konkretnej akcji spełniający rolę kieru-
warte w planie ewakuacji II stopnia. zasadę: materiał hodowlany w pierw- jącego akcją ratunkową, to powinien
Do przedsięwzięć, które przy I stopniu szej kolejności, a następnie zwierzęta on doskonale znać swoje kompeten-
powinny być ujęte w ww. planach, użytkowe (gospodarskie). cje i to wszystko, co w tym temacie
zaliczamy między innymi: Z postanowień ogólnych szefa dla niego zatwierdził, opracował
 procedury alarmowania podmio- Obrony Cywilnej Kraju w omawia- i sprawdził organ wydający Wytycz-
tów o wystąpieniu zagrożenia, nym temacie przytoczyć trzeba ne. Niestety w żadnej JRG z szefem
 procedury ostrzegania ludności i takie zapisy: zmiany merytorycznie nie porozma-
o zbliżającym się zagrożeniu,  istotne jest, aby wszystkie podmio- wiałem.  Jaka ewakuacja I stopnia,
 przygotowanie w dyspozycji środ- ty uczestniczące w procesie ewa- jakie Wytyczne OC, jakie plany&  
ków transportu, kuacji opracowały standardowe mówili rozmówcy, odsyłając mnie
 zabezpieczenie logistyczne, w tym procedury, szczegółowo opisujące, do komendanta powiatowego. Piętro
zabezpieczenie zastępczych miejsc jak będą realizowały przydzielone wyżej też nie było dobrze. Komendant
czasowego pobytu, żywności, im zadania, był zaskoczony, że jego starosta dwa
opieki medycznej, wsparcia psy-  problematyka ewakuacji powinna lata temu wydał i opublikował w in-
chologicznego itp. być sprawdzana w ramach ćwiczeń ternecie Zarządzenie nr& starosty& /
W tytule Wytycznych i Instrukcji, obrony cywilnej i zarzÄ…dzania kry- szefa Obrony Cywilnej powiatu z &
oprócz ludzi, wymienione jest mienie, zysowego, grudnia 2009 roku w sprawie ewa-
a także zwierzęta, którym chciałem  analizę i praktyczne sprawdzenie kuacji I stopnia ludności, zwierząt
poświęcić kilka zdań. procedur zawartych w planach i mienia na wypadek masowego
Ewakuacja zwierząt, podobnie jak na podstawie niniejszych wytycz- zagrożenia powiatu.
ewakuacja ludności (a może bar- nych dla wybranego obszaru (rejo- Zachęcam zatem do lektury Wy-
dziej?), jest procesem złożonym i wy- nu) przeprowadza się nie rzadziej tycznych, analizy planów i dyskusji
magającym stosownego planowania. niż raz na 3 lata. w odpowiednim gronie, by na wy-
Również przy ewakuacji zwierząt wy-  Instrukcję w sprawie zasad ewaku- padek masowego zagrożenia, reali-
różnia się ewakuację I, II i III stopnia. acji ludności, zwierząt i mienia na wy- zując niezwłoczne przemieszczanie,
Ewakuacja I stopnia w przypadku padek masowego zagrożenia wpro- nie zapominać o przedsięwzięciach
konieczności jej przeprowadzenia wadzono do użytku w rządowych już uregulowanych.
nie różni się tokiem postępowa- organach administracji publicznej Powodzenia, zwłaszcza przy I stop-
nia od ewakuacji ludnoÅ›ci. Za jej wszystkich szczebli odpowiedzialnych niu ewakuacji! qð
przeprowadzenie odpowiedzialni za ochronę ludności, w organach
Piśmiennictwo
są gospodarze obiektów, w których obrony cywilnej wszystkich szcze-
1. Instrukcja w sprawie zasad ewakuacji lud-
rozlokowany jest inwentarz żywy. bli oraz organizacjach, podmiotach,
ności, zwierząt i mienia na wypadek maso-
Często ewakuację zwierząt prowadzi instytucjach i u osób fizycznych, któ-
wego zagrożenia. Warszawa, paz
dziernik
się równolegle z ewakuacją ludności, rych udział w planowaniu, organizacji 2008.
2. Ranecki J.: Ewakuacja  stÄ…panie po kru-
stąd też występuje zbieżność zasad oraz przebiegu procesu ewakuacji
chym lodzie.  Przegląd Pożarniczy , 2009,
postępowania. jest niezbędny.
7, 17-19.
Prawidłowo opracowany plan I na tym można by temat ewaku-
3. http://webcache.googleusercontent.com/
ewakuacji zwierząt powinien zawie- acji na wypadek masowych zagrożeń
search?q=cache:wjgUxH1V74J:www.two-
japogoda.pl/encyklopedia/h/105305,hu-
rać informacje dotyczące kolejności zakończyć, wychodząc z założenia,
ragan-wilma+ewakuacja+masowa&c-
wyprowadzania zwierząt oraz umiesz- że odpowiednie plany tylko czekają
d=47&hl=pl&ct=clnk&gl=pl.
czenia ich w środkach transportu. na uruchomienie, bowiem zgodnie
4. www.wprost.pl/ar/189587/Cwierctono-
Ewakuacja zwierząt w przypadkach z Wytycznymi w 2010 roku przeszły
wa-bomba-w-Rzymie-ewakuowano-4-
nagłych, a więc ewakuacja I stopnia, stosowną weryfikację. Jednak chcąc tysiace-osob/.
2011
2 57