Akcja ratownicza prowadzona podczas katastrofy pociÄ…gu
osobowego należy do skomplikowanych i wymaga wyjątkowej
współpracy wszystkich sił ratowniczych. Zdarzenia na torach
tekst Jacek
mają swoją specyfikę, którą ratownicy powinni poznać
zdjęcia Będzińska Grupa
Ratownictwa PCK
i umieć w zastanej sytuacji wykorzystać pełnię taktyczno-
technicznych możliwości.
Przemyślenia Starego Ratownika
Szkolenie
na torach
ledząc na bieżąco strony tarzu i po umieszczeniu informacji rowych (rozrządowych), na przejez
-
internetowe jednostek ra- w internecie (mówiąc trochę zło- dzie kolejowym, a także na nasypie,
towniczo-gaśniczych, zain- śliwie  po poinformowaniu o tym w wykopie, na moście lub pod
Śteresowała mnie informacja wszystkich strażaków na świecie!) nim, w tunelu, w terenie płaskim,
dotycząca szkolenia doskonalącego temat ratownictwa kolejowego zalesionym i między akwenami
zmiany służbowej JRG na temat ra- zakończono. Myślę, że przynajmniej wodnymi lub bezpośrednio przy
townictwa kolejowego. na rok, bo inne  tematy oczekują nich. Podczas katastrof pociągów
Z opisu i załączonych zdjęć wyni- w kolejce. osobowych najczęściej dochodzi
kało, że temat zrealizowano w tzw. Czy jednak dowódca tej jednostki do: wykolejenia części lub całego
części teoretycznej i praktycznej. może spać spokojnie w przekona- składu, zablokowania sąsiednich
Teorię wypełniły zapisy z ustawy niu, że jego podwładni po takim torów, uszkodzenia wagonów
o transporcie kolejowym i z po- szkoleniu dadzą sobie radę podczas osobowych, pożaru, uszkodzenia
wiatowego planu ratowniczego zdarzeń na torach? Czy, uwzględ- sieci trakcyjnej, uszkodzenia toro-
charakteryzującego ruch kolejowy niając tylko kwestie ratownictwa wisk i budowli, a także urządzeń
w obszarze chronionym jednostki. pasażerów, podróżni jadący przez zabezpieczenia ruchu kolejowe-
Praktyczne zajęcia można by nazwać obszar zabezpieczany przez naszą go. Podczas katastrofy kolejowej
wycieczką lub pokazem, bowiem JRG też mogą spokojnie drzemać może dojść do: zderzenia czoło-
ratownicy pod przewodnictwem w przedziałach? Może jednak war- wego taboru trakcyjnego, otarcia
inspektora kolejowej ochrony prze- to zapoznać się z tymi Przemyśle- bocznego wagonów, najechania
ciwpożarowej zwiedzili stojące niami& na tabor, spiętrzenia i zakleszcze-
na bocznicy dworca wagony i za- nia taboru, wysypania lub wylania
poznali się z kolejową infrastrukturą Specyfika i historia przewożonych substancji (także
stacji. Po zajęciach potwierdzonych katastrof kolejowych chemicznych lub radioaktywnych
stosownymi wpisami w dziennikach Katastrofy kolejowe mogą powstać w przypadku katastrofy kolejowo-
szkoleń doskonalących, po wykona- na torowych szlakach, na stacjach samochodowej), zagruzowania
niu fotogazetki na tablicy w kory- osobowych, w obrębie stacji towa- (w kontakcie z budynkami i obiekta-
2011
76 3
Przemyślenia Starego Ratownika
mi) lub utopienia (przy wpadnięciu bardzo szybko. Chwilę po uderzeniu w której śmierć poniosło 645 osób.
do akwenów). wody pociąg się przewrócił. Nim W 1990 roku w Pakistanie pociąg to-
Liczba zabitych i rannych najczę- wagony zatrzymały się, uderzając warowy wpadł na pociąg pasażerski,
ściej jest duża, gdyż kolej należy o wzgórze, woda obróciła pociąg w efekcie czego zginęło 350 osób,
do przewoz
ników masowych i w nie- czterokrotnie. Wpadłem w panikę, a ponad 700 zostało rannych. Kame-
których krajach jest najtańszym, kiedy fala uderzyła w pociąg, prze- run 1998 rok  wykolejenie dwóch
najszybszym i najwygodniejszym wracając wagony. Wszystko zda- cystern kolejowych doprowadziło
sposobem podróżowania. Pierw- rzyło się tak szybko, woda znosiła do eksplozji, zginęło 220 osób. I ostat-
szą  kolejową ofiarą był podobno nas błyskawicznie, a wagon szybko nia tragedia z sierpnia 2008 roku, która
maszynista, który zginął w Anglii wypełniał się wodą. Próbowałem była największą katastrofą kolejową
w 1828 roku, podczas eksplozji kotła pomóc siedzącej koło mnie kobiecie w Czechach od 16 lat. Pociągiem
parowego w parowozie. Dwa lata z dzieckiem. Jednak woda zatrzasnę- z Krakowa do Pragi jechało kilkaset
póz
niej w Parkside  rakieta Stephen- ła okno, zrobiło się ciemno, a wagon osób, wśród nich wielu Polaków.
sona przejechała śmiertelnie Wiliama wypełniła woda. Pomyślałem: tak W pobliżu miejscowości Studenka
Huskissona  pierwszego pasażera, się umiera... Wtedy wagon po raz pociąg z prędkością 120 km/h wje-
który zginął w wypadku kolejowym. kolejny przekoziołkował, woda ob- chał na zawalony wiadukt. Zginęło
Najstarsze zdjęcie z katastrofy kolejo- niżyła się, a ja brnąłem w kierunku 7 pasażerów, kilkadziesiąt osób od-
wej, jakie udało się znalez
ć, pochodzi światła. Udało się&   wspominał niosło obrażenia.
z 1918 roku (1). jeden z ocalałych (2). Każda z akcji ratowniczych pro-
Największa katastrofa kolejowa Największa katastrofa kolejowa wadzonych po katastrofie pociągu
na świecie miała miejsce 26 grudnia w historii Polski miała miejsce pod osobowego charakteryzuje się róż-
2004 roku. Pociąg Queen of the Sea Otłoczynem 19 sierpnia 1980 roku. norodnymi utrudnieniami w aspek-
(ang. Królowa Morza) relacji Kolom- W czołowym zderzeniu pociągu cie ratownictwa ludzi:
bo  Galle (zachodnie wybrzeża Sri osobowego z towarowym śmierć  w pierwszych minutach mogą wy-
Lanki) został całkowicie zniszczony poniosło 67 osób. stąpić trudności z lokalizacją zda-
i zmieciony w głąb palmowego W Eschede (Niemcy) w 1998 roku rzenia, zwłaszcza jeżeli w meldun-
lasu przez falę tsunami wywołaną ekspres ICE rozbił się o filary wiaduk- kach operuje się oznakowaniami
trzęsieniem ziemi na Oceanie Indyj- tu. W momencie zderzenia pociąg stosowanymi w kolejnictwie lub
skim. Zginęła wówczas większość jechał z prędkością 200 km/h. Zgi- stwierdzeniami typu  pomiędzy
z 1700 pasażerów, jednak liczba ofiar nęło prawie 100 pasażerów. stacją X i Y ,
nie jest do końca znana (podobnie W 1961 roku w Indiach zatłoczo-  trudności w dopasowaniu koło-
jak liczba podróżnych). ny pociąg wpadł do rzeki, zginęło wych dróg dojazdowych do miej-
 Pociąg zatrzymał się przed sema- 500 osób. W 1989 roku na trasie kolei sca zdarzenia na torach,
forem, kiedy uderzyła w niego ściana transsyberyjskiej w wyniku eksplozji  trudności w pokonywaniu nie-
wody. Woda zalała pociąg bardzo, gazu doszło do katastrofy kolejowej, utwardzonych i wąskich dróg
Warto i trzeba ćwiczyć! Zdarzenie w ruchu kolejowym było
jednym z zadań podczas III Manewrów Służb Ratowniczych
Podczas katastrofy pociągu pasażerskiego ewakuację Kłobuck-Zawady (wrzesień 2010), których organizatorami była
poszkodowanych utrudnia specyficzny teren Grupa Ratownictwa PCK Będzin oraz jednostka OSP Zbory
2011
3 77
Przemyślenia Starego Ratownika
wyciągnięcie poszkodowanego na noszach;
3) Szyba okienna; 4) Korytarz wagonu,
na którym także mogą znajdować się
poszkodowani i bagaże; 5) Ratownicy,
którzy weszli przez wybite okno do części
korytarzowej z zadaniem otwarcia
drzwi do przedziału (najczęściej jest
to niemożliwe) lub wybicia szyby dzielącej
korytarz od przedziału, a następnie
z zadaniem dostarczenia sprzętu
do wnętrza i pomocy w ewakuacji
poszkodowanego na noszach; 6) Oszklone
drzwi do przedziału; 7) Dach wagonu,
przestrzeń instalacji elektrycznej, podsufitka,
oświetlenie, nagłośnienie; 8) Podłoga
wagonu, oprzyrzÄ…dowanie techniczne,
wózki jezdne wagonu; 9) Metalowa
półka na bagaże; 10) Kanapa lub fotele
(tapicerowane), a pod nimi przestrzeń
instalacji i urządzeń grzewczych;
11) Wstawiona drabina (minimum
o długości 3,0 m), po której ratownicy
wchodzą do przedziału z niezbędnym
sprzętem (np. apteczką, noszami),
a następnie po opatrzeniu przeprowadzają
ewakuacjÄ™ poszkodowanego w pionie,
Rys. 1. Ewakuacja przedziału z wagonu przewróconego na bok w wariancie z korytarzem
12) Bagaże, które pospadały z półek, o różnej
na górze.
wadze, konstrukcji, ilości i kształtach;
13) Poszkodowani w liczbie 6-8 osób,
Opis: 1) Droga dojścia na górną część 2) Ratownicy na pudle wagonu mają o różnym stopniu urazowości, w różnym
pudła wagonu (drabina przystawna), za zadanie wybicie szyby okiennej wieku, w różnym stanie psychicznym
a także droga ewakuacyjna dla i pomoc w dostarczeniu niezbędnego  także niemowlaki, niepełnosprawni,
poszkodowanego ułożonego na noszach; sprzętu do środka wagonu, a następnie nieprzytomni, zmarli; 14) Szyba okienna
dojazdowych (leśnych duktów,  konieczność ręcznego (pieszego) w inne przeszkody lub zatopio-
polnych bezdroży, podmokłych dostarczania sprzętu na znaczne nych w wodzie),
terenów, zaśnieżonych przejazdów odległości (także do wykopu,  niemożność szybkiego ustalenia
i innych) przez dużą liczbę ciężkich na nasyp, do tunelu, na most, liczby pasażerów, ofiar śmiertel-
pojazdów służb ratowniczych, na wiadukt, nieraz w niesprzyjają- nych, rannych, w tym stopnia ich
 stosunkowo długi czas dojaz- cych warunkach atmosferycznych urazowości,
du służb ratowniczych (nawet i w nocy),  przy kolizjach z pociągami towa-
pierwszych jednostek), wynikający  utrudnione, pracochłonne i skom- rowymi lub ciężarowym trans-
z powyższych uwarunkowań, ale plikowane rozpoznawanie zasta- portem drogowym trudność
i nieznajomości terenu, nej sytuacji (w zasadzie oparte sprawia konieczność rozpoznania
 różnorodność konstrukcji wago- tylko na wizji lokalnej znacznego zagrożeń wynikających z trans-
nów (wagon osobowy z przedzia- terenu katastrofy), portowanych mediów,
łami i kanapami, wagon osobowy  konieczność zaalarmowania,  prowadzenie działań ratowni-
z przedziałami i fotelami, wagon wprowadzenia do akcji, dowo- czych pod presją tłumu (osób
osobowy z przedziałami i fotela- dzenia i koordynowania działań ocalałych, które same opuściły
mi oraz stolikami, wagon pasa- znacznej liczby ratowników z róż- wagony, osób postronnych, ga-
żerski bezprzedziałowy, wagon nych służb, piów, a nawet tzw. hien akcyj-
z miejscami do leżenia, wagon  utrudniony dostęp do poszko- nych),
turystyczny z kanapami przysto- dowanych uwięzionych w wa-  konieczność prowadzenia działań
sowanymi do siedzenia i leżenia, gonach (uszkodzonych, pokie- technicznych sprzętem nieprzy-
wagon osobowy podmiejski, wa- reszowanych, przechylonych, stosowanym do cięcia wagonów
gon piętrowy, wagon typu tram- leżących na boku lub na dachu, kolejowych (większość jednostek
waj, wagon bagażowo-pocztowy, spiętrzonych, rozerwanych, przy- ratownictwa technicznego stra-
restauracyjny), gniecionych, rozbitych, wbitych ży pożarnej dysponuje sprzętem
2011
78 3
Przemyślenia Starego Ratownika
przeznaczonym do ratownictwa na moście; wagon leżący na boku ności: kolizje, wykolejenia, zdarzenia
drogowego), w obrębie dworca, w polu, na nasy- na przejazdach, zdarzenia z udziałem
 konieczność prowadzenia dzia- pie lub w wykopie, w tunelu, na mo- osób spowodowane przez pojazd
łań ewakuacyjno-medycznych ście; akcja w nocy, zimą, w sytuacji kolejowy będący w ruchu i pożar
w środowisku pogiętych elemen- wyjątkowego  oblężenia wagonu pojazdu kolejowego (3).
tów konstrukcyjnych wagonów, (i inne, podobne sytuacje). Każda Wypadki kolejowe mogą zdarzyć
torowisk, trakcji elektrycznej, z tych akcji wymagać będzie innej się wszędzie i zawsze, do tego wy-
a także szkła, elementów z two- taktyki działania, której dopóki nie starczą tory  pamiętajmy o tym,
rzyw sztucznych, tapicerowanych przećwiczymy, nie będziemy mieli organizując ćwiczenia. Powodzenia
i bagaży podróżujÄ…cych, pewnoÅ›ci, że sen dowódcy może  na torach także! qð
 ewakuację poszkodowanych trze- być spokojny.
ba prowadzić na długich odcin- Wypadki kolejowe definiowane są
Piśmiennictwo
kach poziomych, a także w pio- jako:  niezamierzone nagłe zdarzenie
1. http://pl.wikipedia.org/wiki.
2. www. bbc.co.uk/polish/worldnews/
nie przez drzwi, okna, harmonijki lub ciąg takich zdarzeń z udziałem
story/ 2004/12/041230_train_tsunami.
Å‚Ä…czÄ…ce wagony lub specjalnie pojazdu kolejowego, powodujÄ…ce
shtml.
w tym celu wycinane otwory. negatywne konsekwencje dla zdro-
3. Ustawa z 28 marca 2003 roku o trans-
Cech wyróżniających ratownic- wia ludzkiego, mienia lub środowiska.
porcie kolejowym (Dz.U. z 2007 r., nr 16,
two kolejowe można by pewnie Do wypadków zalicza się w szczegól- poz. 94).
wymieniać jeszcze więcej, ale już
te uzmysławiają specyfikę i złożo-
ność tego typu ratownictwa.
Na rysunku przedstawiono ewa-
kuację jednego przedziału z wagonu
przewróconego na bok w wariancie
korytarz na górze. Opis sposobu
działania uświadamia, jak skompli-
kowana to operacja, ilu wymaga
ratowników, jak jest czasochłon-
na i jakie trudności niesie ze sobą.
Pamiętajmy także, że takich prze-
działów w jednym wagonie jest
przynajmniej 10 (po 6-8 pasażerów),
a wagonów kilka lub kilkanaście. Wa-
gon ma długość 24,2 m, szerokość
2,68 m i wysokość 4,05 m. Ewaku-
ację może będzie trzeba prowadzić
w nocy, przy oblodzeniu, w tunelu
lub  w powietrzu (przy spiętrzeniu
wagonów).
Receptą na w miarę pełne przy-
gotowanie ratowników do takich
akcji kolejowych są ćwiczenia or-
ganizowane według różnorodnych
scenariuszy  tylko tą metodą można
zdobyć niezbędne doświadczenie.
Tylko dla wagonu pasażerskiego
(a jest ich kilka typów) takich sce-
nariuszy powinno być kilka, np.: wa-
Symulowana segregacja medyczna (triage)
poszkodowanych w katastrofie kolejowej
gon na torach, na peronie, w polu,
(manewry KÅ‚obuck-Zawady 2010)
na nasypie lub w wykopie, w tunelu,
2011
3 79