E w a B i a ł y
94
Niezwykle ważne jest poznanie własnego sposobu zapamiętywania muzyki.
Chcąc dobrze poznać swój sposób zapamiętywania trzebują 10 minut, inni nawet tygodnia. To bardzo
muzyki, warto wykonać proste ćwiczenie. Psychologo- indywidualne;
wie przestrzegają bowiem przed wiernym, bezmyślnym, �% Na podsumowanie warto rozpisać tak samo jak czyn-
nieuwzględniającym indywidualnych różnic kopiowa- ność, którą wykonujemy świetnie, nasz sposób zapa-
niem umiejętności. Każdy z nas ma inne doświadcze- miętywania i porównać.
nia, inną wpisaną w pamięć muzykę, którą wcześniej Ćwiczenie to można wykorzystywać nie tylko do roz-
wykonywał, inną znajomość zasad i form muzycznych szyfrowywania naszego sposobu zapamiętywania, ale do
i inny sposób pojmowania świata. Kogoś, kto bezbłęd- wszelkich kłopotliwych dla nas czynności czy umiejętno-
nie i bardzo szybko zapamiętuje ruchy, czyli prawdopo- ści. Zawsze odkrywa coś, co nam umyka.
dobnie pierwszym odbiornikiem informacji u niego jest
ciało, nie można zmuszać, żeby uczył się, zapamiętując Jak długo uczy się utworu na pamięć?
tylko  obrazy . Obraz w przypadku zapamiętywania mu-
zyki jest niczym innym jak zapisem nutowym. To jedyny O zapamiętywaniu muzyki mówimy często w taki sposób
rodzaj przechowywania, a więc i zapamiętywania mu- jakby to było niemożliwe albo wymagające od nas niewia-
zyki, do którego wykorzystujemy wzrok. Zapis nutowy domo jakich umiejętności. Podczas zajęć z psychologii muzy-
jest bardzo ważny i jeśli umie- ki jeden ze studentów oburzył się,
my go dobrze odczytać, jest w kiedy zapytałam, jak długo uczy
nim wszystko. się utworu na pamięć. Jego zda-
niem uczenie się muzyki jest pro-
Zamknij oczy cesem ciągłym. Zaczyna się od
i dokończ zdanie usłyszenia utworu lub wyciągnię-
cia ręki po nuty, a kończy  tu już
Ćwiczenie: psychologicznie  wprowadze-
�% Opisz sposób w jaki wyko- niem do pamięci długotrwałej.
nujesz coś bardzo, bardzo Zgadzam się z tą opinią. Pro-
dobrze. Im mniej dotyczyć ces ten nigdy się nie kończy. W
to będzie muzyki, tym le- każdym momencie naszego arty-
piej. Może to być na przy- stycznego życia powrót do daw-
kład parzenie kawy, praso- no już granego utworu może być
wanie, gra w koszykówkę dla nas czymś nowym i inspirują-
czy jazda samochodem. cym, ponieważ nasze doświad-
Zrób to bardzo dokład- czenie muzyczne, a więc i rozu-
nie, zaczynając od przygo- mienie muzyki ciągle się zmienia.
towań. Zastanów się nad W zapamiętywaniu doświadcze-
każdym ruchem i zmysłem, nie jest ważne, ponieważ pozwa-
który wykorzystujesz. Waż- la korzystać z najskuteczniejszej
na jest szczegółowa ana- strategii zapamiętywania. Jest
liza tego, co robimy, krok nią nawiązywanie do wcześniej-
po kroku; szej wiedzy i umiejętności. A
atwiej
�% Przeczytaj opis dwa razy i zapamiętać fragment utworu, je-
zastanów się co w tej czyn- śli patrząc na niego wiemy, że
ności jest najważniejsze, np. pierwsza fraza to osiem dz
wię-
smak kawy, wygląd wyprasowanej koszuli, czy może ków gamy, zakończonych trójdz
więkiem, druga zaś to to
człowiek dla którego prasujemy, uczucie przyjemności samo w tonacji dominanty. Zapamiętując w ten sposób,
lub innego rodzaju doznania; korzystamy z bardzo wielu umiejętności: wiemy, co to ga-
�% Zamknij oczy i dokończ zdanie:  Moje wykonywa- ma, trójdz
więk i dominanta. Umiemy czytać nuty i praw-
nie muzyki na pamięć jest jak wykonywanie opisanej dopodobnie słyszymy już w głowie gamę zakończoną trój-
czynności (parzenie kawy, prasowanie, gra w koszy- dz
więkiem. Wiemy, jak ma to brzmieć, bo na pewno gra-
kówkę, jazda samochodem) bez & & & & & .. ; jąc, orientujemy się, kiedy popełniamy błąd. Słyszymy to.
�% Brawo! Właśnie większość z nas dokonała odkrycia Dla muzyków jest to z pozoru proste, ale w sumie to zło-
jednego z elementów strategii geniuszu osobistego. żona umiejętność. Wymaga kontroli ruchów palców z do-
Jeśli nie od razu zrozumiesz analogię  co wbrew kładnością do setnych części sekundy, rozbudowanej pa-
pozorom jest częste  daj sobie czas. Niektórzy po- mięci słuchowej, wiedzy i doświadczenia muzycznego.
nr 1/2009
Rys. Karolina Zdunek
Psychologia muzyki
Psychologowie uważają, że zapamiętywanie muzyki nie
Wykorzystaj większą sieć neuronów
różni się od zapamiętywania innych umiejętności. Niczym
95
specjalnym, poza tym, że jest to umiejętność bardziej zło- Im więcej sposobów wykorzystujemy i więcej zmysłów
żona niż na przykład recytacja wiersza czy wygłaszanie angażujemy, tym lepiej i skuteczniej zapamiętujemy. Cho-
wykładu z pamięci. Jednak u muzyków związana jest jak dzi o intelektualną i emocjonalną, lub  jak wolą współ-
nigdzie indziej z bardzo precyzyjną kontrolą czasu. My nie cześni naukowcy  wykorzystującą więcej połączeń neu-
możemy czekać aż nam się coś przypomni. Nie możemy ronalnych pracę. Im większa i bogatsza jest sieć neuronów
dochodzić do tego skojarzeniami, używać dygresji, humo- z której korzystamy, trwalej zapamiętane i łatwiej przypo-
ru, obrazów, bo nie mamy czasu. minane są treści. Muzykom pomaga doświadczenie, na
Podstawową czynnością, bez której w ogóle nie może- przykład płynność w czytaniu a vista. Wykonywanie co-
my nawet myśleć o graniu muzyki jest ruch palców. Za- raz sprawniej sekwencji nuta ręka dz
więk utrwala umie-
pisywanie tekstu w pamięci długoterminowej to zapi- jętność czytania nut i poprawia tempo zapamiętywania.
sywanie ruchu. Musi on być tak precyzyjny, dokładny i Również umiejętność odnajdywania struktur, czy to me-
opanowany, żeby wszelkie interpretacyjne zmiany zwią- lodycznych, czy harmonicznych sprawia, że zapamiętu-
zane z czasem (np. rubato, accelerando, ritardando) były jemy dłuższe sekwencje. To samo możemy powiedzieć o
podporządkowane już tylko temu co słyszymy. Nigdy bo- analizie formy. Są to wszystko operacje intelektualne bu-
wiem zapamiętany ruch nie będzie płynny, jeśli nie towa- dujące nasze doświadczenie i pamięć. Bez wątpienia nie
rzyszy mu wewnętrzne słyszenie muzyki. Zapamiętanie osiągniemy wiele, jeśli nie skierujemy uwagi na zapamię-
utworu muzycznego to umiejętność odtworzenia tego, co tywanie  jest to bowiem proces aktywny. Wymaga wysił-
już słyszymy wewnętrznie. Uproszczonym tego przykła- ku, umiejętności stawiania realnego celu i koncentracji, ale
dem jest granie ze słuchu. Jeśli utwór jest bardziej skom- także dbałości o stan zdrowia i higienę życia. Musimy więc
plikowany, to podpieramy się powszechnymi strategiami jeść i spać po to, żeby w wykonywanej przez nas muzyce
zapamiętywania. Takimi jak w innych dziedzinach. I oczy- pojawiło się to co najbardziej lubimy i co najbardziej lubią
wiście pamięcią ruchu. słuchacze  muzyczne emocje.
Kliknąć myszką lub nacisnąć  play Muzyka bez grania
O muzyce możemy myśleć tylko jak o dz
więkach i tylko Jeśli należysz do grupy osób, które mimo wszystko nie
zapis dz
więku daje możliwość jego odtworzenia, nie zaś zapamiętują, to prawdopodobnie wykorzystujesz błęd-
zapis obrazu. To często główny, a z moich dotychczaso- ną strategię. Wystarczy sprawdzić, czy na przykład uczysz
wych obserwacji jedyny problem z jakim zmagają się mło- się większych całości od razu, czy masz dobrze i dokład-
dzi muzycy, kiedy nie mogą się czegoś nauczyć na pamięć. nie rozczytany utwór, czy potrafisz go słyszeć wewnątrz
Myślą o obrazie nut, nie słysząc tego, co mają zagrać. To siebie, patrząc w nuty. Jeśli jest to dla ciebie trudne, mo-
oczywiście problem edukacji, ale również czasu, w jakim żesz słuchać czyjegoś wykonania i patrzeć w nuty. Potem
żyjemy i wszechobecnej, ułatwiającej nam życie techniki. wyłącz muzykę i spróbuj jeszcze raz. Próbuj tak długo, aż
Przy dzisiejszej dostępności muzyki staliśmy się leniwi. Nie usłyszysz muzykę bez grania i patrzenia w nuty. Możesz
musimy jej zapamiętywać, wystarczy kliknąć myszką lub to robić nawet w autobusie. Potem próbuj grać z pamię-
nacisnąć pilotem  play . Zatracamy umiejętność słucho- ci. Zaufaj sobie, graj w wolniejszym tempie i słuchaj. Jeśli
wego odtwarzania muzyki, a tych, którzy ją jeszcze ma- w którymś momencie nie wiesz co dalej, przeanalizuj do-
ją i pielęgnują, traktujemy jak geniuszy. Każdy z nas sły- kładnie tekst muzyczny, zastanów się, jaka jest linia me-
szy muzykę w sobie. Tylko wielu nie chce z tego korzystać lodyczna, jaka harmonia, a może jaki trójdz
więk lub ga-
ani tym bardziej rozwijać. Nie mam tu na myśli ludzi ma- ma, czy to miejsce jest podobne do tego, co już znasz
jących tzw. pamięć fotograficzną, czyli po jednym spojrze- i umiesz? Jeśli w dalszym ciągu nie potrafisz zapamię-
niu potrafiących odtworzyć obraz, czy po jednym usłysze- tać jakiegoś fragmentu, powtórz ćwiczenie, zadając py-
niu  zapisać muzykę. Większość potrzebuje dużo więcej tanie:  Moje uczenie się tego fragmentu na pamięć jest
spojrzeń czy odsłuchów, żeby umieć to, co się usłyszało jak & & & & bez& & & &  . I pamiętaj, że uczenie się na
powtórzyć. Ale to wystarczy. pamięć wymaga twojej aktywności i zaangażowania. Ci,
Według Maurizio Polliniego usłyszenie wewnątrz siebie którzy zapamiętują szybko i sprawnie, zawsze mają utwór
wykonania jest niejednokrotnie dużo piękniejszym przeży- dobrze przeczytany, powtarzają z pamięci większe całości
ciem, niż zagranie go na scenie. Ponadto postuluje on, że- i analizują różnice, douczają się kolejności, pojedynczych
by siadać do instrumentu z gotowym pomysłem na inter- nut od których zaczynają się frazy, rysunku melodii, czyli
pretację, a przy instrumencie szukać tylko brzmienia dla zapamiętują nuty, które zmieniają kierunek pochodu ga-
tego, co się wcześniej stworzyło we własnych myślach. mowego, interwały itp.
Wszystkim, którzy uważają, że nie jest to możliwe, propo-
nuję, by spróbowali, zaczynając od najprostszych utwo-
1. Zapamiętywanie jest procesem aktywnym i zaczyna się
rów. To ogromna zmiana jakościowa.
już w trakcie czytania utworu.
Zapamiętywanie muzyki jest piramidą słuchowych i ru-
2. Jeśli chcesz zachwycić słuchaczy własną interpretacją,
chowych umiejętności oraz wiedzy i inteligencji. Jej pod-
naucz się tekstu muzycznego tak dobrze, by wykonywać
stawę stanowią kinestetyczne umiejętności, doprowadzo-
go prawie bez zastanowienia.
ne do poziomu automatycznego, czyli dobrze i dokładnie
3. Jeśli jakiś fragment uważasz za trudny, przeanalizuj
przeczytane nuty. Kiedy podejmujemy decyzję, że  od-
wszystkie możliwości.
stawiamy nuty , nasze umiejętności dotyczące opanowy- 4. Ucz się inteligentnie.
wanego utworu mają już charakter nawykowy i dlatego 5. Słuchaj tego, co i jak grasz oraz, co słyszysz w wyobraz
ni.
6. Myśl o sposobach interpretacji wtedy, kiedy nie grasz.
ważne jest, żeby uczyć się od razu dokładnie i dobrze. Złe
7. Wyobrażaj sobie muzykę.
nawyki trudno zmienić, a ponadto zabierają czas.
nr 1/2009
Psychologia muzyki