Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment
pełnej wersji całej publikacji.
Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.
Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można
nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są
jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej
od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.
Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie
internetowym Salon Cyfrowych Publikacji ePartnerzy.com.
Spis treści
Wprowadzenie ...................................................................................................................... 13
Do wydania szóstego ........................................................................................................... 14
Do wydania siódmego ........................................................................................................ 16
Do wydania ósmego ............................................................................................................ 17
Rozdział pierwszy
Przedmiot biojurysprudencji ............................................................................................. 19
Tezy i hipotezy ................................................................................................................. 19
Kontury biojurysprudencji ............................................................................................ 20
Biologia a biojurysprudencja ......................................................................................... 22
Technika a biojurysprudencja ....................................................................................... 24
Medycyna a biojurysprudencja .................................................................................... 25
Psychiatria a biojurysprudencja ................................................................................... 26
MoralnoSć a biojurysprudencja .................................................................................... 28
Jurysprudencja a biojurysprudencja ............................................................................ 29
Biojurysprudencja praktyczna ...................................................................................... 31
Kontury bioprawa........................................................................................................... 33
Wnioski i konkluzje ........................................................................................................ 36
Wybrana literatura .......................................................................................................... 37
Rozdział drugi
Religie a życie ....................................................................................................................... 40
Podobieństwo problemów ............................................................................................. 40
Judaizm a życie................................................................................................................ 41
ChrzeScijaństwo a życie ................................................................................................. 43
Islam a życie ..................................................................................................................... 46
Hinduizm a życie ............................................................................................................ 48
Buddyzm a życie ............................................................................................................. 51
Konfucjanizm a życie ..................................................................................................... 53
Animizm a życie .............................................................................................................. 54
Wybrana literatura .......................................................................................................... 56
5
Rozdział trzeci
Filozofia a życie .................................................................................................................... 58
Trwały wątek ................................................................................................................... 58
Trzy systemy .................................................................................................................... 59
Filozofia życia .................................................................................................................. 60
Istota życia........................................................................................................................ 61
Wymiary życia ................................................................................................................. 62
Sens życia ......................................................................................................................... 63
Postawy życiowe ............................................................................................................. 64
Zagrożenia życia ............................................................................................................. 65
Oceny życia ...................................................................................................................... 66
Wybrana literatura .......................................................................................................... 67
Rozdział czwarty
Nauka a życie ........................................................................................................................ 69
Specyfika nauki ............................................................................................................... 69
Biologia o życiu ............................................................................................................... 71
Narodziny życia .............................................................................................................. 72
Cechy życia ...................................................................................................................... 73
Rrodowisko życia ............................................................................................................ 74
Nauka a gatunkowizm ............................................................................................... 76
Życie a cierpienie ............................................................................................................ 78
Nauka a nieSmiertelnoSć ................................................................................................ 80
Wybrana literatura .......................................................................................................... 81
Rozdział piąty
Normy a życie........................................................................................................................ 83
Normatywna triada ........................................................................................................ 83
WartoSciowanie życia ..................................................................................................... 84
Koncepcja gatunkowizmu ............................................................................................. 87
Oceny gatunkowizmu .................................................................................................... 88
Ochrona życia ludzi ........................................................................................................ 89
Ochrona życia zwierząt.................................................................................................. 93
Trendy współczesne ........................................................................................................ 96
Wybrana literatura .......................................................................................................... 98
Rozdział szósty
Kultury a życie .................................................................................................................... 100
OkreSlenie relacji ........................................................................................................... 100
Kultura a biologia ......................................................................................................... 101
Ból i cierpienie ............................................................................................................... 101
Kultura normatywna .................................................................................................... 103
Krytyka kultury ............................................................................................................. 104
Prymat życia .................................................................................................................. 105
Prawo a życie ................................................................................................................. 106
Wielkie kultury .............................................................................................................. 107
Wielkie problemy .......................................................................................................... 109
Wybrana literatura ......................................................................................................... 110
6
Rozdział siódmy
Normy a seksualizm ........................................................................................................... 112
Natura a seks .................................................................................................................. 112
Nauka a płeć ................................................................................................................... 113
Kultury a seksualizm ..................................................................................................... 114
Religie a seksualizm ...................................................................................................... 115
Epoki seksualizmu ......................................................................................................... 118
Modele seksualnoSci ..................................................................................................... 120
Orientacje seksualne ..................................................................................................... 122
Formy dewiacji .............................................................................................................. 123
Choroby seksualne ........................................................................................................ 127
Terapie seksualne .......................................................................................................... 128
Pornografia i cenzura ................................................................................................... 129
Relatywizacja norm ...................................................................................................... 130
Wybrana literatura ........................................................................................................ 131
Rozdział ósmy
Normy a genetyka .............................................................................................................. 134
OkreSlenie problemów ................................................................................................. 134
Badania genetyczne ...................................................................................................... 135
Terapie genetyczne........................................................................................................ 136
Inżynieria genetyczna .................................................................................................. 138
Genetyka behawioralna ............................................................................................... 140
Konteksty społeczne ..................................................................................................... 140
Aspekt sprawiedliwoSci ............................................................................................... 141
Aspekt wolnoSci ............................................................................................................ 142
Regulacje i orzecznictwo .............................................................................................. 143
Wybrana literatura ........................................................................................................ 144
Rozdział dziewiąty
Normy a eugenika .............................................................................................................. 147
Rozwój eugeniki ............................................................................................................ 147
Eugenika w praktyce .................................................................................................... 148
Nowa eugenika ......................................................................................................... 150
Program minimalistyczny ........................................................................................... 151
Eugenika a judaizm ...................................................................................................... 152
Eugenika a chrzeScijaństwo......................................................................................... 153
Eugenika a prawo natury ............................................................................................ 154
Metoda klonowania ...................................................................................................... 154
Wybrana literatura ........................................................................................................ 157
Rozdział dziesiąty
Normy a prokreacja ............................................................................................................ 158
Skale zainteresowań ..................................................................................................... 158
WątpliwoSci etyczne ..................................................................................................... 161
Zasady prawne .............................................................................................................. 162
Banki życia ................................................................................................................. 165
Zapłodnienie sztuczne ................................................................................................. 167
7
Zapłodnienie post mortem ............................................................................................ 174
Zapłodnienie in vitro .................................................................................................... 175
Macierzyństwo zastępcze ............................................................................................ 178
Przybliżanie zgodnoSci ................................................................................................ 182
Wybrana literatura ........................................................................................................ 184
Rozdział jedenasty
Normy a antyprokreacja.................................................................................................... 186
Sformułowanie problemów ......................................................................................... 186
Z historii antyprokreacji .............................................................................................. 188
Spór o aborcję................................................................................................................. 192
Z historii aborcji ............................................................................................................ 195
Regulacje prawne aborcji ............................................................................................. 197
Aborcja w Polsce ........................................................................................................... 202
Aborcja a biojusgeneza ................................................................................................. 204
Regulacje sterylizacji..................................................................................................... 208
Zróżnicowanie ocen ....................................................................................................... 211
Wybrana literatura ......................................................................................................... 211
Rozdział dwunasty
Normy a transplantacje ..................................................................................................... 213
Główne pojęcia .............................................................................................................. 213
Historia i przyszłoSć ..................................................................................................... 214
Zasady przewodnie ...................................................................................................... 216
Regulacje krajowe ......................................................................................................... 218
Regulacje polskie ........................................................................................................... 220
Transplantacje z ciał martwych .................................................................................. 222
Transplantacje z ciał żywych ....................................................................................... 224
Transplantacje nerek ..................................................................................................... 225
Transplantacje serca ...................................................................................................... 226
Rozbieżne oceny ............................................................................................................ 228
Wybrana literatura ........................................................................................................ 231
Rozdział trzynasty
Normy a populacje ............................................................................................................. 233
Niektóre wątpliwoSci ................................................................................................... 233
Prognozowanie demograficzne .................................................................................. 234
WartoSci kluczowe ........................................................................................................ 238
Przyszłe pokolenia ........................................................................................................ 240
Kłopotliwe rozterki ....................................................................................................... 243
Perspektywy normatywne .......................................................................................... 244
Wybrana literatura ........................................................................................................ 245
Rozdział czternasty
Normy a ekologia ............................................................................................................... 247
Uwagi o ekologii ........................................................................................................... 247
Dominacja nad przyrodą ............................................................................................. 248
Uczestnictwo w przyrodzie ......................................................................................... 249
8
Oddziaływanie na przyrodę ....................................................................................... 251
Problematyka wzrostu ................................................................................................. 252
Troska o przetrwanie .................................................................................................... 253
Międzynarodowe prawo ochrony Srodowiska ........................................................ 254
Krajowe prawo ochrony Srodowiska ......................................................................... 256
Wybrana literatura ........................................................................................................ 257
Rozdział piętnasty
Normy a nauka.................................................................................................................... 260
Trzy stanowiska ............................................................................................................. 260
Istota odpowiedzialnoSci ............................................................................................. 262
Historia i współczesnoSć .............................................................................................. 266
WartoSci a działanie ...................................................................................................... 268
OdpowiedzialnoSć uczonych ...................................................................................... 269
Uczeni a prawo .............................................................................................................. 272
Dozwolone ryzyko ........................................................................................................ 273
Normowanie ryzyka ..................................................................................................... 274
Postulat uczciwoSci ....................................................................................................... 278
Kontekst profesjonalizmu ............................................................................................ 279
Wybrana literatura ........................................................................................................ 281
Rozdział szesnasty
Normy a technika ............................................................................................................... 283
Przewodnie wątki ......................................................................................................... 283
Filozofia techniki ........................................................................................................... 285
Niektóre przykłady ....................................................................................................... 287
Przykład wojen .............................................................................................................. 289
Normy a informacja ...................................................................................................... 292
Człowiek a technika...................................................................................................... 294
Oceny techniki ............................................................................................................... 296
Wybrana literatura ........................................................................................................ 298
Rozdział siedemnasty
Normy a medycyna ............................................................................................................ 299
Typowe relacje ............................................................................................................... 299
Norma zawodowa ........................................................................................................ 300
Przyczyny konfliktów .................................................................................................. 302
Przejawy odpowiedzialnoSci ...................................................................................... 303
OdpowiedzialnoSć moralna ........................................................................................ 304
OdpowiedzialnoSć prawna ......................................................................................... 305
OdpowiedzialnoSć cywilna ......................................................................................... 307
Ruch Praw Pacjenta ...................................................................................................... 309
Wybrana literatura ......................................................................................................... 311
Rozdział osiemnasty
Religie a Smierć ................................................................................................................... 312
Trwały wątek ................................................................................................................. 312
Buddyzm a Smierć ........................................................................................................ 313
9
Hinduizm a Smierć........................................................................................................ 314
Konfucjanizm a Smierć ................................................................................................. 315
Biblia o Smierci .............................................................................................................. 316
Judaizm a Smierć ........................................................................................................... 317
ChrzeScijaństwo a Smierć ............................................................................................. 318
Islam a Smierć ................................................................................................................ 320
Wybrana literatura ........................................................................................................ 321
Rozdział dziewiętnasty
Filozofia a Smierć ................................................................................................................ 323
Konceptualizacja Smierci ............................................................................................. 323
StarożytnoSć grecka ...................................................................................................... 324
MySl hellenistyczna ...................................................................................................... 325
Idee Sredniowiecza ....................................................................................................... 327
Czasy nowożytne .......................................................................................................... 329
Czasy najnowsze ........................................................................................................... 330
Wybrana literatura ........................................................................................................ 332
Rozdział dwudziesty
Nauka a Smierć .................................................................................................................... 333
Przedmiot tanatologii ................................................................................................... 333
Definicje Smierci ............................................................................................................ 334
Biologia a Smierć ........................................................................................................... 337
Medycyna a Smierć ....................................................................................................... 338
Psychologia a Smierć..................................................................................................... 341
Socjologia a Smierć ........................................................................................................ 343
Nauka a nieSmiertelnoSć .............................................................................................. 345
Wybrana literatura ........................................................................................................ 346
Rozdział dwudziesty pierwszy
Obyczaje a Smierć ............................................................................................................... 347
Obyczaje a prawo .......................................................................................................... 347
Zróżnicowanie obyczajów ........................................................................................... 348
Rmierć naturalna ........................................................................................................... 350
Rmierć dzieci .................................................................................................................. 352
Rmierć starych ................................................................................................................ 353
Rmierć nienaturalna ...................................................................................................... 354
Odmiany kanibalizmu ................................................................................................. 357
Ciała zmarłych ............................................................................................................... 360
Pamięć o zmarłych ........................................................................................................ 363
Wybrana literatura ........................................................................................................ 366
Rozdział dwudziesty drugi
Prawo a Smierć .................................................................................................................... 368
Zakresy regulacji ........................................................................................................... 368
Definicje i wątpliwoSci ................................................................................................. 369
Normy a samobójstwo ................................................................................................. 371
Normy a eutanazja ........................................................................................................ 375
10
Prawo do Smierci........................................................................................................... 379
Stany koniecznoSci ........................................................................................................ 381
Normy a wojna .............................................................................................................. 382
Kara Smierci ................................................................................................................... 383
Teorie kary Smierci ........................................................................................................ 385
Wybrana literatura ........................................................................................................ 389
Rozdział dwudziesty trzeci
Kultury a Smierć ................................................................................................................. 392
Percepcje Smierci ........................................................................................................... 392
Ultima verba .................................................................................................................... 394
Rmierć w religiach ......................................................................................................... 396
Rmierć w obyczajach ..................................................................................................... 397
Rmierć w prawie ............................................................................................................ 398
Samobójstwo a kultury ................................................................................................ 399
Kulturowe formy Smierci ............................................................................................. 401
Wybrana literatura ........................................................................................................ 402
Skorowidz ............................................................................................................................ 405
Opinie o książce ................................................................................................................. 423
11
12
WPROWADZENIE
Nowe dyscypliny badawcze rozwijają się długo w postaci spontanicznej
i przypadkowej, aż osiągną stan, gdy zdolne są ogłosić swoją deklarację nie-
podległoSci . Przyjmujemy jednoczeSnie (za T. Kuhnem), że czyniąc to prze-
noszą się z peryferii do centrum nauki. Na peryferiach wiedza jest żywa,
ale nie steoretyzowana, w centrum dojrzała (choć już podatna na skostnienie).
Biojurysprudencja powstała póxniej niż bioetyka (prawo i prawoznaw-
stwo zawsze są powolniejsze od moralnoSci i etyki). WSród jej twórców w Polsce
od kilkunastu lat aktywny jest prof. Roman Tokarczyk. Jego wykłady otwarte
w UMCS w 1995 roku osiągnęły jednak kulminację w tezie, iż biojurysprudencja
stała się rzeczywistoScią z centrum dyscyplin prawniczych. W każdym razie ma-
jącą już rację bytu wSród uznanych dyscyplin i nurtów mySlenia prawniczego.
W jakim sensie deklarację tę można zrozumieć pozytywnie? Nauki po-
graniczne łączą zazwyczaj odrębne sfery wiedzy odnoszącej się do różnych
obszarów bytu. Tak bioetyka starała się okreSlić, co jest złe i dobre, słuszne
i niesłuszne w ingerencji człowieka w procesy życiowe (aborcja, sztuczne zapłod-
nienie, przeszczepy, inżynieria genetyczna, doping farmakologiczny itp.). Trady-
cyjna mglistoSć i intuicyjnoSć refleksji etycznej pozostawiły jednak bioetykę na
pograniczu wiedzy filozoficznej i przyrodniczej. Te same problemy na gruncie
biojurysprudencji nabierają natomiast wyraxnej wymiernoSci i przejrzystoSci. Tu
konkret i abstrakcja, wartoSć i fakt, łączą się w sposób właSciwy nauce .
Lecz cóż znaczy łączą się ? Życie jest wartoScią fundamentalną. Prawo
zdaje się powinno mu służyć. Lecz prawo ma i swoje autonomiczne wy-
mogi (dura lex sed lex) bez nich zaistniałby relatywizm i sytuacjonizm kultu-
rowy. Tu łączyć życie z prokrustowym łożem paragrafów musi nie tylko
rozum teoretyczny, ale i praktyczny. Ten w tradycji antycznej i póxniejszej zwa-
ny bywał roztropnoScią (prudentia). RoztropnoSć to umiejętnoSć i sztuka kom-
promisu, symetrii, umiaru. Rozum praktyczny , konstruowania i stosowania
prawa, artykułowany w jurysprudencji, gdy obejmuje swoim działaniem zagad-
nienia biologii i medycyny, nakazuje to, co życiowe oddać życiu, a co praw-
13
nicze prawu . Tak dałoby się wyrazić przesłanie biojurysprudencji. Pozornie
proste, ale jakże trudne już dziS, a tym bardziej jutro gdy może ludzie zechcą
kopiować swoją tożsamoSć cielesną na drodze klonowania. Biologia, wraz z fi-
zyką, należą u końca XX wieku do nauk, których rewelacje badawcze zapiera-
ją nam dech w piersiach.
Chociaż Thomas Kuhn okreSliłby biojurysprudencję jako naukę z pogra-
nicza , to inny wybitny naukoznawca Ludwik Fleck (jeden z pierwszych
profesorów UMCS) okreSliłby inaczej jej miejsce w architektonice nauk. Do-
wodził on, że nauki utrwalone w treSci, skodyfikowane, klasyczne , są już na
obrzeżach wiedzy żywej. W jej centrum jest zawsze to, co dopiero się tworzy,
co jest nowe i Swieże, inspirujące dla twórczych rozwiązań i propozycji działa-
nia. MySlenie prawnicze, bardzo szacowne i klasyczne w treSci, musi być blis-
kie właSnie formułom Flecka. Gdy dziS człowiek z prochu genów i tkanek
zaczyna tworzyć nowe postacie i kontury swojej egzystencji cielesnej, gdy wraz
z braniem w posiadanie przyrody bierze we władanie również swój organizm,
to mySlenie takie jest właSnie najbardziej autentycznym i otwartym na przy-
szłoSć. Biojurysprudencja może być partnerem twórczej pracy biologów, leka-
rzy, zwiększających się potrzeb i aspiracji pacjentów.
Jakkolwiek więc ustalimy miejsce nowego nurtu wSród dyscyplin prawo-
znawstwa, to wypada zgodzić się, że biojurysprudencja stoi w samym rdzeniu
paradygmatu prawa i swoim wyodrębnieniem się jako samodzielnej dziedzi-
ny, dowodzi ona duchowej mocy prawa, jako sfery kulturowo wrażliwej i otwar-
tej na historię. Jest to znak, że jej przyszłoSć zapowiada się ciekawie i bogato.
Stefan Symotiuk
DO WYDANIA SZÓSTEGO
W porównaniu do pięciu wczeSniejszych wydań treSci książki zostały
znacznie rozszerzone, pogłębione i zaktualizowane, przy zachowaniu w zasa-
dzie jej dotychczasowej formy.
Szóste wydanie książki zostało wzbogacone o osiem nowych rozdziałów.
Nowe rozdziały od drugiego do szóstego rozszerzają i jednoczeSnie pogłę-
biają problematykę praw życia, czyniąc to w kontekScie religijnym, filozoficz-
nym, naukowym, etycznym, prawnym i kulturowym. Podobny charakter
rozszerzający i pogłębiający mają rozdziały: siedemnasty, dwudziesty
i dwudziesty trzeci. Do obecnego wydania został dołączony także Wykaz recenzji
wczeSniejszych wydań książki.
Najnowsza edycja książki została pogłębiona nie tylko poprzez wprowa-
dzenie do niej zupełnie nowych rozdziałów. Także pozostałe jej rozdziały uległy
14
znacznemu pogłębieniu. Stało się to możliwe dzięki wykorzystaniu dodatko-
wych xródeł wiedzy o charakterze zarówno opisowym, jak i normatywnym.
Obok dotychczas uwzględnianych perspektyw normatywnych praw narodzin,
życia i Smierci: religijnych, moralnych, etycznych, filozoficznych, naukowych,
technicznych, medycznych, pojawiła się dalsza ich perspektywa kulturowa.
Książka została zaktualizowana we wszystkich jej warstwach opiso-
wych, normatywnych i bibliograficznych. Było to niezbędne ze względu na
niezwykle szybkie i poważne zmiany w zakresie rozważanej problematyki,
wynikające ze spektakularnych wręcz osiągnięć nauk biologicznych, technicznych
i medycznych. Należało więc opisać te osiągnięcia i ukazać je w nowych per-
spektywach normatywnych. Konsekwencją owych nowych, aktualnych treSci,
rozszerzających i pogłębiających treSci książki, musiało być znaczne poszerzenie
wykazów Wybranej literatury, dołączonych do kolejnych rozdziałów książki.
Dotychczasowa forma książki została w zasadzie zachowana. Po okreSle-
niu w rozdziale pierwszym jej przedmiotu, przenika ją trójpodział omawianych
treSci na zasygnalizowaną tytułem problematykę praw, jako zespołów norm:
narodzin, życia i Smierci. Mówiąc o wspomnianym trójpodziale należy pamię-
tać o jego nieco umownym charakterze. Tylko bowiem w ujęciu teoretycznym,
dla jasnoSci ujęcia i przekazu, można przeprowadzać wyraxne granice między
zjawiskami narodzin, życia i Smierci. W rzeczywistoSci zjawiska te SciSle łączą
się ze sobą, toteż trudno je od siebie całkowicie oddzielić.
Próba trójdzielnego pogrupowania rozdziałów książki prowadzi do na-
stępujących uwag. Praw narodzin dotyczą głównie rozdziały od siódmego do
dwunastego. Praw życia przede wszystkim rozdziały od drugiego do szóstego.
Praw Smierci zaS rozdziały od osiemnastego do dwudziestego trzeciego. Pozo-
stałe rozdziały nie mogą być jednoznacznie włączone do jednej z trzech wspo-
mnianych grup; w różnym bowiem zakresie i stopniu dotyczą i praw narodzin,
i praw życia, i praw Smierci.
Przedmiot książki dotyka wielu dyscyplin wiedzy zainteresowanych
nadzwyczaj rozległą i trudną problematyką narodzin, życia i Smierci. Próbę
scalenia i jednolitego ujęcia tej rozczłonkowanej i rozproszonej wiedzy podjąłem
na gruncie nowego nurtu jurysprudencji, który nazwałem biojurysprudencją.
Do przedstawienia tej długo dojrzewającej propozycji zachęcił i oSmielił mnie
Profesor Stefan Symotiuk, Autor Wprowadzenia do książki. W tym miejscu bar-
dzo serdecznie Mu za to dziękuję. Koncepcja biojurysprudencji, jako nowego,
i ze wszech miar aktualnego nurtu jurysprudencji, spotkała się już z życzliwym
przyjęciem, a przynajmniej zainteresowaniem, w wielu krajach Swiata.
Książka obejmuje, co chciałbym podkreSlić, jedynie główne idee na temat
narodzin, życia i Smierci człowieka. OSwietla je wszakże z różnych punktów
widzenia. Zmierza zwłaszcza do przełamywania doSć ciasnych ram europocen-
tryzmu. Tam przeto, gdzie było to możliwe, pretenduje do uwzględniania
wszystkich wielkich systemów mySlowych Swiata, zwłaszcza religijnych i filo-
zoficznych. Nawet ogólna charakterystyka wielu punktów widzenia na te same
zagadnienia stwarzać może grunt dla interesujących zestawień i porównań.
15
Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment
pełnej wersji całej publikacji.
Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.
Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można
nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są
jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej
od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.
Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie
internetowym Salon Cyfrowych Publikacji ePartnerzy.com.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Tajemnica wiecznego życia i śmierciPsychologia Metafizyka Życia I ŚmierciSchopenhauer Metafizyka zycia i smierciSchopenhauer Metafizyka zycia i smierciPan życia i śmierci 1Epikur O prawach zycia i smiercimaterial$ Kalendarium zycia i smierci ksiedza Jerzego PopieluszkiPan życia i śmierciCzłowiek wobec Boga, życia i śmierci na podstawie średniowiecznych utworówBerwinski Księga życia i śmierci [opracowane](1)Epikur O prawach zycia i smiercMałgorzata Kwietniewska Jacques Derrida – horyzont życia i śmierciLord of War Pan życia i śmierci (2005) [Filmy lektordubb]Model życia i śmierci w poezji Mikołaja Reja z Nagłowic ~A39pan życia i śmierci cd1Pan życia i śmierci 2więcej podobnych podstron