Charakterystyczne objawy to: agnozja - nieumiejętność
GA
ÓWNE NURTY W PSYCHOLOGII OŚRODKOWY UKA
AD NERWOWY WPA
YW SZKODLIWYCH CZYNNIKÓW
rozpoznawania przedmiotów, szczególnie jeżeli chory ma
1. WUNDTYZM  PSYCHOLOGIA
(OUN)  składa się z mózgowia oraz rdzenia NA ROZWÓJ PA
ODU c.d.
podać nazwę przedmiotu, w odpowiedzi na pytanie
ATOMISTYCZNA kręgowego Czynniki Rh
zadane z zaskoczenia. afazja - zaburzenia mowy, jej
- Wundt Niezgodność między grupą krwi matki i ojca przyczynia się
RDZEC
KR
GOWY  znajduje się wewnątrz spowolnienie apraksja - zaburzenia czynności ruchowych,
Wundt był założycielem pierwszego laboratorium do uszkodzenia komórek płodu. Prowadzi to do komplikacji
kręgosłupa. A
ączy się on z narządami zmysłów oraz od prostych do złożonych, np. ubieranie, kąpanie
psychologicznego na Uniwersytecie Lipskim w 1879 fizycznych lub psychicznych, często na tyle powa\
nych, \
e w
mięśniami położonymi poniżej poziomu głowy.Każdy W zaawansowanym stadium choroba uniemożliwia
rezultacie powodują śmierć lub trwałe kalectwo dziecka.
roku. W ośrodku tym prowadzono badania nad
segment rdzenia kręgowego po każdej stronie ma nerw samodzielne wykonywanie nawet codziennych prostych
Alkohol
procesami kojarzenia oraz apercepcją. Za
czuciowy i nerw ruchowy. Drogi przechodzące przez rdzeń czynności. Czas trwania choroby 6-12 lat, kończy się
Alkohol wpływa szkodliwie na rozwój psychiczny i fizyczny
najważniejszą metodę badawczą uważał introspekcję.
przewodzą informacje z i do mózgu. śmiercią. Leczenie: Dotychczas nie znaleziono leku,
dziecka
Uważał, że zadaniem psychologii jest wyodrębnienie
cofającego, lub chociaż zatrzymującego postęp choroby.
MÓZGOWIE: - mózg, móżdżek i pień mózgu (rdzeń
Tytoń
elementarnych jednostek, z jakich składa się życie
Leczenie farmakologiczne koncentruje się na objawowym
przedłużony, most, śródmózgowie, niektóre centralnie
Zarówno bierne jak i czynne palenie jest szkodliwe dla płodu.
psychiczne (odpowiednik atomów w chemii i
leczeniu zaburzeń pamięci i funkcji poznawczych.
położone struktury przodomózgowia), od górnej części
Zawartość chemiczna dymu przedostaje się do krwi dziecka,
znalezienie praw dotyczących ich łączenia w inne akty
rdzenia kręgowego do środkowej części przodomózgowia
PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA wywiera to niekorzystny wpływ na tętno serca płodu
psychiczne)
Można wyróżnić:
Psychologia rozwoju człowieka - to jeden z najstarszych
2. BIOLOGICZNY SPOSÓB WIDZENIA TEST APGARD - Skala Apgar jest używana w
- tyłomózgowie  tylna część mózgowia (rdzeń
działów psychologii. Zajmuje się przemianami psychiki
medycynie w celu określenia stanu noworodka w 1., 3., 5. i
CZA
OWIEKA przedłużony, most, móżdżek)
człowieka jakie zachodzą od momentu jego poczęcia
10. minucie życia. Wprowadziła ją w 1953 Virginia Agar.
Stany psychiczne prowadzą do biologicznie Rdzeń przedłużony i most poprzez nerwy czaszkowe
(zapłodnienia) do śmierci.
Dziecko minimalnie może dostać 0 a maksymalnie 10
sprawdzalnych reakcji. Zmiany w organizmie pociągają za sterują oddychaniem, tętnem oraz innymi ważnymi
Na ogół przyjmuje się istnienie następujących faz
punktów.
sobą odpowiednie zmiany w doznawaniu oraz w funkcjami życiowymi.
rozwojowych człowieka:
Punktuje się cechy: kolor skóry, czynność serca, efekt
zachowaniu. Natomiast móżdżek bierze udział w wykonywaniu
- Poczęcie: Okres embrionalny, Okres płodowy
drżenia, napięcie mięśni, oddychanie, Za każdą cechę może
Stany psychicznie prowadzą do biologicznie ruchów.
- Okres noworodkowy  do 30 dni od narodzenia
otrzymać max. 2 pkt.
sprawdzalnych reakcji. - śródmózgowie (wzgórki górne i dolne, nakrywka, istota
- Niemowlęctwo (1 rok życia)
10-9  noworodek w dobrym stanie
- Richard Thomson, Paul Brok czarna  wydziela dopaminę, której niedobór powoduje
- Poniemowlęcy (do 3 lat)
8-7  zmęczenie porodem
Parkinsona)
3. PSYCHOLOGIA POZNAWCZA (POSTACI 
- Przedszkolny 6/7 r.z.
6-4  zamartwica średniego stopnia
- przodomózgowie  kora mózgowa i inne struktury pod
GESTALTYZM) - Młodszy szkolny 11/12 r.z.
3-0  zamartwica ciężka
korą. Do podkorowych obszarów należą wzgórze,
zasada prymatu całości nad częścią. Całość psychologiczna - dojrzewania do 17/18 r. ż
podwzgórze, przysadka mózgowa, jądra podstawy oraz ODRUCH MORO- inaczej zwany odruchem
zyskuje właściwości postaci, formy, struktury. Postać jest - młodzieńczy do 24 r. ż.
hipokamp. obejmowania - odruch występujący w odpowiedzi na
pierwotną w stosunku do elementów i nie można z nich - stabilizacji życiowej do 60 r. ż.
Grupa połączonych ze sobą struktur zwanych układem gwałtowną zmianę położenia ciała noworodka, nagły
 wywieść jej właściwości. - starczy powyżej 60 r. ż.
limnicznym tworzy coś w rodzaju obrzeża dookoła pnia hałas, ostry dz
więk. Noworodek reaguje energicznym
Zachowanie zależy bardziej od tego jak bodziec zostawnie
METODA PRZEKROJU PODA
ÓZNEGO
mózgu. wyprostowaniem rąk i nóg, wygięciem pleców w łuk i
zinterpretowany przez osobę.
Obserwowanie jednej osoby przez kilka lat, w równych
odchyleniem głowy do tyłu, po czym zaciska pięści, a
- M. Wertheimer, W. Kohler, K. Kofka OBWODOWY UKA
AD NERWOWY 
odstępach czasu.
odrzuconymi wcześniej na boki rękami wykonuje powolny
Psychologia postaci (Gestalt) lub inaczej gestaltyzm to obejmuje nerwy występujące poza mózgiem oraz
ruch objęcia klatki piersiowej.
METODA PRZEKROJU POPRZECZNEGO
kierunek w psychologii przeciwstawiający się koncepcji rdzeniem kręgowym w całym ciele człowieka.
Obserwowanie osób w różnym wieku w tym samym czasie ODRUCH BABIC
SKIEGO - odruch polegający
życia psychicznego jako kompleksu elementów W jego skład wchodzą dwie części:
połaskotaniu podeszwy, dziecko wyprostowuje palce i
składowych - zjawisk elementarnych. W zamian za to
SYMPATYCZNY UKA
AD NERWOWY  obejmuje ALKOHOLOWY ZESPÓA
PA
ODOWY
napręża je, a stopa wykrzywia się do środka. Odruch
proponuje koncepcję opowiadającą się za tym, aby życie
nerwy, które przekazują informacje z narządów zmysłów
(FAS) - zespół umysłowych i fizycznych zaburzeń, które
zanika do 6 miesiąca
psychiczne traktować jako twór złożony z pewnych
do OUN oraz z OUN do mięśni i gruczołów.
mogą wyrażać się jako opóz
nienie umysłowe, dysfunkcja
wyłaniających się całości. Główni przedstawiciele: M. ODRUCH ROOTINGA - odruch ssania, jeżeli
AUTONOMICZNY UKA
AD NERWOWY- steruje
mózgu, anomalie rozwojowe, zaburzenia w uczeniu się i
Wertheimer, W. K�hler i K. Lewin. dotkniemy policzek noworodka, odwróci on głowę w
pracą serca, jelit i innych narządów wewnętrznych.
zaburzenia psychologiczne. FAS jest skutkiem działania
kierunku bodz
ca, otworzy usta i będzie chciało ssać.
4. BEHAWIORYZM (ZACHOWANIE  ANG.
Składa się z układu współczulnego i przywspółczulnego.
alkoholu na płód w okresie prenatalnym. Efekty mogą być
Odruch występuje do 3-4 miesiąca.
BEHAVIOR)
UKA
AD NERWOWY WSPÓA
CZULNY  groz
ne lub średnio nasilone i wyrażają się obniżeniem IQ,
ODRUCH  CHODZENIA - gdy trzymamy malucha
Behawioryzm (ang. behavior lub behaviour - zachowanie) -
Przygotowuje organizm do reakcji na zagrożenie. zaburzeniami uwagi i zdolności uczenia się, aż do wad
pod pachami, podniesie on jedną nogę, wysunie ją do
kierunek psychologiczny, który rozwinął się w XX wieku,
To sieć neuronów, której rolą jest przygotowanie serca, dysfunkcji mózgu i śmierci włącznie.
przodu, po czym wykona to samo drugą nogą. Wygląda to
przede wszystkim w USA. badanie relacji: Bodziec 
(aktywizowanie) narządów wewnętrznych do
ROZWÓJ PRENATALNY CZA
OWIEKA
jakby chodził. Odruch występuje jakieś 2 miesiące.
Reakcja (S  R)
wydatkowania energii. Gruczoły potowe, nadnercza,
Faza jajowa  studium komórki jajowej
Psychologia musi być ukierunkowana na zachowanie i jego ODRUCH CHWYTANIA - gdy położymy palec na
wątroba, mięśnie obkurczające naczynia krwionośne oraz
(od zapłodnienia do końca 2 tygodnia)
uwarunkowanie wewnętrznej stronie dłoni dziecka, dziecko tę dłoń silnie
mięśnie prostujące włosy na skórze są unerwione
� komórka jajowa pozostaje praktycznie nie zmieniona pod
* Iwan Pawłow - warunkowanie reaktywne zaciśnie tzn. chwyci. Odruch ten występuje przez 3-4
wyłącznie przez układ współczulny (nie mają unerwienia
względem wielkości z powodu braku zewnętrznego z
ródła
* Edward Thorndike - warunkowanie instrumentalne miesiące.
przywspółczulnego).
pożywienia;
* Burrhus Skinner - warunkowanie sprawcze
UKA
AD NERWOWY PRZYWSPÓA
CZULNY -
PROCESY POZNAWCZE
� szybki rozwój wewnętrzny;
* John Watson - warunkowanie reaktywne
steruje wegetatywną aktywnością narządów
� wszczepienie się w wewnętrzną ściankę macicy ok. 10
PRAWO WEBERA-FECHNERA - zasada
* Clark Hull - teoria integrująca warunkowanie
wewnętrznych. Pobudza trawienie i inne procesy życiowe,
dnia po zapłodnieniu;
reaktywne i warunkowanie instrumentalne. mówiąca o relacji pomiędzy fizyczną miarą bodz
ca a
które nie są związane z reakcją na zagrożenie. Oba układy
� od tego momentu jajo staje się pasożytem.
reakcją układu biologicznego. Dotyczy ono reakcji na
5. PSYCHOLOGIA POZNAWCZA
najczęściej mają działanie przeciwstawne.
Faza embrionalna
bodz
ce takich zmysłów jak wzrok, słuch czy poczucie
Jean Piaget Układ współczulny podwyższa tętno, układ
(od końca 2 tygodnia do 8 tygodnia)
temperatury. Jest to prawo fenomenologiczne będące
przywspółczulny obniża. Układ parasympatyczny nasila
6. PSYCHOANALIZA � wszystkie ważne cechy zewnętrzne i wewnętrzne
wynikiem wielu obserwacji praktycznych i znajdująca
procesy trawienne, natomiast układ sympatyczny osłabia.
Psychoanaliza (od gr. ���� = "psyche", "dusza" i ą�Ź��ą� zaczynają się rozwijać i funkcjonować;
wiele zastosowań technicznych.
= "analiza") - zbiór teorii dotyczących struktury psychiki � narządy płciowe są dość dobrze rozwinięte, można już
KORA MÓZGOWA  należy do ośrodkowego
Wartość reakcji układu biologicznego jest
człowieka, jego rozwoju i funkcjonowania, próbujących odróżnić płeć zarodka;
układu nerwowego. Warstwy komórek leżące na
proporcjonalna do logarytmu bodz
ca.
wyjaśniać powstawanie różnych aktów psychicznych. � wzrost części głowowej jest proporcjonalne znacznie
zewnętrznej powierzchni półkul mózgowych tworzą istotę
Prawo to można wyrazić wzorem: gdzie:
B
Tworzenie psychoanalizy rozpoczął Zygmunt Freud w szybciej w porównaniu z resztą ciała;
szarą, która nosi nazwę kory mózgowej. Kora mózgu
w = k �"log
latach dziewięćdziesiątych XIX w. � rozwijają się dodatkowe organy  łożysko, pępowina i
odbiera i analizuje informacje z narządów zmysłów.
B0
Analiza przeżyć pacjenta. worek owodniowy.
Odbywają się w niej także procesy skojarzenia, stąd też
w - reakcja układu biologicznego (wrażenie zmysłowe), B - natężenie
- Zygmunt Freud  człowiek rodzi się z nieświadomymi Faza płodowa
wysyłane instrukcje określające reakcje ruchowe.
danego bodz
ca, B0 - wartość początkowa natężenia danego bodz
ca, log -
popędami, nad którymi ma niewielką kontrolę. (od końca od 8-9 tygodnia do porodu)
KORA POTYLICZNA jest odpowiedzialna przede logarytm o podstawie 10.
Każde przeżycie i zachowanie ma wg Frauda swoją � cechy wewnętrzne i zewnętrzne kontynuują proces
wszystkim za wzrok. Uszkodzenie części płata
TRANSDUKCJA - proces wprowadzenia nowego
przyczynę psychiczną ( koncepcja tzw. determinizmu wzrostu i rozwoju;
potylicznego prowadzi do ślepoty w części pola
genu do komórki przez wirusa. Zjawisko to zostało
psychologicznego). Świadomość, przedświadomość i � organy wewnętrzne w 6 miesiącu przyjmują prawie taką
wzrokowego.
odkryte w roku 1952 przez J. Lederberga i N. Zindera w
nieświadomość. pozycję jak u osób dorosłych;
KORA CIEMIENIOWA - leży pomiędzy płatem
procesie infekcji komórek bakteryjnych bakteriofagami.
� komórki nerwowe istniejące już w 3 tygodniu, szybko
7. PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNA
potylicznym a bruzdą środkową. Obszar leżący tuż za Transdukcja ma szerokie zastosowanie praktyczne do
wzrastają pod względem ilościowym w ciągu 2, 3 i 4
Carl Rogers , Abraham Maslow , J.T.F. Bugental, Rollo May
bruzdą środkową to zakręt zaśrodkowy odpowiedzialny za wprowadzania genów do komórek w technikach biologii
miesiąca;
Na człowieka należy patrzeć jako na całość i należy go
wrażenia dotykowe oraz odbiera informacje z receptorów molekularnej. Do transdukcji komórek bakteryjnych
� wiek zdolności do życia zostaje osiągnięty w 7 lub 8
badać poprzez obserwację osób zdrowych.
napięcia mięśniowego i receptorów ścięgnowych. najczęściej używa się wektorów opartych na fagu lambda.
miesiącu;
Organizm ludzki żeby funkcjonować musi zaspakajać
Przetwarza wrażenia z ciała. W zakręcie zaśrodkowym Transdukcja jest jedną z najwydajniejszych metod
� aktywność płodu (np. kopanie, wiercenie się) rozpoczyna
zarówno potrzeby biologiczne, jak I psychiczne, o bardziej
znajdują się cztery odrębne reprezentacje ciała. Informacje wprowadzania genu do komórek eukariotycznych. Do
zróżnicowanej genezie. Potrzeby muszą być nieustannie
się pomiędzy 2 a 3 miesiącem. ROZWÓJ
z różnych części ciała docierają do odmiennych obszarów. transdukcji komórek eukariotycznych używa się
zaspokajane, gdyż deprywacja prowadzi do słabości,
Z płata ciemieniowego informacje przesyłane są do wektorów będącymi pochodnymi retrowirusów,
MOTORYKI PRZEZ PIERWSZE 15
chorób lub zahamowania wzrostu. Potrzeby mają
obszarów mózgu, które sterują aktywnością ruchową. lentiwirusów oraz adenowirusów. Transdukcja ma
strukturę hierarchiczną (piramida Maslowa)  5 klas MIESI
CY
zastosowanie w terapii genowej.
PA
AT SKRONIOWY położony w bocznej części półkul
potrzeb  u podstaw znajdują się potrzeby fizjologiczne, ok. 1 m-ca: umie podnieść głowę na moment gdy leży na
w pobliżu skroni. Bierze udział w słyszeniu i złożonych
PROGIEM ABSOLUTNYM nazywana jest
następnie bezpieczeństwa, szacunku (prestiżu), afiliacji i brzuchu.
aspektach przetwarzania wzrokowego. U ludzi najczęściej
wartość bodz
ca mierzona w warunkach
na szczycie potrzeby samorealizacji. Hierarchiczność ok. 5 miesiąca: dziecko umie mocno trzymać głowę i leżąc
lewy płat pełni kluczową rolę w rozumieniu mowy.
eksperymentalnych, przy której zaczyna lub przestaje
potrzeb oznacza że mogą one być zaspokajane tylko w na brzuchu podnosi klatkę piersiową opierając się na
Jeżeli w płacie skroniowym umiejscowiony jest nowotwór
wywoływać reakcję.
określonej kolejności. przedramionach
mózgu, to często wywołuje on złożone halucynacje
� roku: przewraca się z pleców na brzuszek i na odwrót;
PRÓG RÓŻNICY, najmniejsza, ale już wyczuwalna
PSYCHOLOGIA STOSOWANA jest to
słuchowe lub wzrokowe.(Płat skroniowy jest związana z
podciągane do siedzenia, przyciąga brodę do klatki
różnica między dwoma bodz
cami spostrzeżonymi tymi
dziedzina psychologii która koncentruje się na
zachowaniami emocjonalnymi i motywacyjnymi).
piersiowej
samymi narządami zmysłów.
wykorzystywaniu wyników badań podstawowych do
PA
AT CZOA
OWY rozciąga się od bruzdy środkowej aż
7 m-cy: próbuje pełzać, siedzieć bez podparcia,
rozwiązywania problemów praktycznych, ale prowadzi PROCESY POZNAWCZE  SPOSTRZEGANIE I
po przedni kraniec mózgowia.
początkowo niepewnie
także badania własne uwzględniające problemy
PRZETWARZANIE INFORMACJI
9 m-cy: raczkuje, stoi przy poręczy, trzymane za pachy
ZABURZENIA MOWY
specyficzne dla danej dziedziny zastosowań. Najbardziej
BUDOWA I FUNKC. NARZ
DU WZROKU.
wykonuje ruchy chodzenia
rozwiniętymi działami psychologii stosowanej, zarówno
Ośrodek Broki  ośrodek mowy odpowiedzialny za
Głównymi elementami budującymi narząd wzroku są:
10 m-cy: podciągane do siedzenia staje, stąpa bokiem
pod względem użyteczności praktycznej, jak i własnych
łączenie głosek w wyrazy i zdania oraz do formułowania
gałka oczna oraz narządy dodatkowe, którymi są aparat
trzymając się poręczy
badań specjalistycznych, są: psychologia pracy,
płynnych wypowiedzi. Znajduje się w zakręcie czołowym
ochronny, brwi, rzęsy, powieki, tkanka tłuszczowa,
1 rok: chodzi za rękę, próbuje samodzielnie
psychologia wychowawcza i psychologia kliniczna.
dolnym płata czołowego kory mózgu (polu 44 i 45
oczodół oraz aparat ruchowy i mięśnie takie, jak zwieracz,
ok. 15 m-ca chodzi samodzielnie
Brodmanna). Jego uszkodzenie prowadzi do afazji
BIOLOGICZNE PODSTAWY
rozszerzacz z
renicy i mięsień rzęskowy. Na przedniej
ROZWÓJ SPOA
ECZNO EMOCJONALNY
motorycznej.
części oka znajduje się rogówka. Jest to przezroczysta i
ZACHOWANIA
WE WCZESNYM DZIECIC
STWIE
przepuszczalna dla światła błona, chroniąca także przed
LATERALIZACJA
Budowa układu nerwowego
1. Faza przed wytworzeniem więzi (1-3 m-c)  dla
niektórymi czynnikami zewnętrznymi. W tylnej części
Lateralizacja to inaczej stronność ciała, a więc większa
noworodka nie ma znaczenia kto go pielęgnuje
KOMÓRKI UKA
ADU NERWOWEGO
gałki ocznej znajduje się twardówka. Jej główna funkcją
sprawność jednej strony ciała od drugiej, która nie
2. Faza przygotowawcza do wytworzenia więzi (po 3
NEURONY - przekazują informacje między sobą, a także jest ochrona oka przed działaniem czynników
ogranicza się wyłącznie do pracy rąk, choć najwyraz
niej
m-cu)  dziecko rozpoznaje opiekuna i zaczyna się do
wysyłają je do mięśni i gruczołów. zewnętrznych. W gałce ocznej możemy jeszcze wyróżnić:
zaznacza się właśnie w czynnościach manualnych. Jest
niego przywiązywać
Bardzo się różnią pod względem rozmiarów, kształtów -naczyniówkę. Jest to błona naczyniowa, pokrywająca
postępującym procesem, kształtującym się stopniowo
3. Faza jednoznacznych więzi (6/7 m-c)  wytworzenie
oraz funkcji. Mózg dorosłej osoby składa się z wielkiej elementy wzrokowe oka, takie jak siatkówka. Błona ta
wraz z wiekiem i ogólnym rozwojem ruchowym dziecka.
kontaktów społeczno - emocjonalnych z określonymi
ilości neuronów. Około 100 miliardów. zawiera gęstą sieć naczyń włosowatych, których średnica
Pierwsze objawy dominacji ręki można zaobserwować już
osobami.
jest niekiedy bardzo duża. Pomimo znacznego ukrwienia
Budowa neuronu: składa się z dendrytów, ciała
u niemowlęcia, począwszy od ok. 6-7 miesiąca życia
ZNACZENIE WI
ZI SPOA
ECZNO-
naczyniówka może pochłaniać nadmiary światła
komórki (somy), aksonu i zakończeń presynaptycznych. dziecka. Przewaga jednej ręki nad drugą staje się wyraz
na
dochodzącego do wnętrza oka.
EMOCJONALNYCH WE WCZESNYM
u wielu dzieci około 4 roku życia. Zwykle na przełomie
DENDRYTY są rozgałęziającymi się wypustkami, które
- ciało rzęskowe - Dzięki temu ciałku możliwe jest
wieku przedszkolnego i szkolnego ustala się lateralizacja DZIECIC
STWIE
zwężają się ku końcowi. Im ma większą powierzchnię, tym
połączenie naczyniówki z tęczówką. Ciałko zbudowane
czynności ruchowych rąk, która ostatecznego kształtu Na podstawie badań metodą przekroju podłużnego
więcej informacji może przyjąć.
jest z wyrostków rzęskowych, które układają się w
nabiera w wieku 12-14 lat. ustalono, że dzieci które miały więzi pewne, stosunkowo
CIAA
O KOMÓRKOWE zawiera jądro i inne elementy
charakterystyczny, promienisty sposób. Wyrostki te
dobrze radziły sobie z rozwiązywaniem problemów, były
komórkowe. CHOROBA PARKINSONA
tworzą tzw. wieniec rzęskowy. W wieńcu zawarty jest
zainteresowane poszerzaniem swojej wiedzy.
Bezpośrednią przyczyną jest postępujące obumieranie
AKSON jest cienkim włóknem o stałej średnicy w
mięsień rzęskowy, zbudowany z mięśni gładkich, dzięki
Potrzebowały mniej czasu na pokonanie wstydu przed
neuronów, zwłaszcza w obrębie istoty czarnej, zanikają
większości przypadków dłuższym od dendrytów. Aksony
któremu możliwe jest nastawianie soczewki oka, czyli tzw.
obcym i na nawiązanie z nim kontaktu. Podobnie było w
również aksony i ustaje wpływ dopaminy na unerwiane
kręgowców są zwykle pokryte osłonką mielinową, która
akomodacja oka ( widzenie przedmiotów położonych
przypadku zachowań społecznych.
przez nie struktury. Przyczyną choroby jest niedobór
stanowi materiał izolacyjny. Akson ma wiele odgałęzień,
blisko lub daleko).  tęczówka - W tęczówce znajduje się
Wniosek: pomiędzy zachowaniem starszych dzieci a
dopaminy. Skutkiem jest zmniejszenie pobudzenia kory
każde z nich na końcu rozszerza się, tworząc zakończenie
z
renica. Tęczówka leży na przedzie błony naczyniowej i
jakością więzi w drugim roku życia istnieje zależność
mózgowej.
presynaptyczne (kolbka końcowa). Jest to miejsce, z
ma kształt kolorowego pierścienia z ułożonym w centrum
przyczynowa.
Objawy: Sztywność, drżenie mięśniowe, spowolnienie
którego uwalniane są związki chemiczne. Przechodzące
otworem z
renicznym. Średnica z
renicy regulowana jest
WPA
YW SZKODLIWYCH CZYNNIKÓW NA
ruchowe oraz trudności z inicjowaniem czynności
przez szczelinę oddzielającą jeden neuron od drugiego.
dzięki działaniu mięśni rozwieracza i zwieracza. Główną
ruchowych i umysłowych. Spowolnienie dotyczy również ROZWÓJ PA
ODU
Neuron może mieć dowolną liczbę dendrytów, ale tylko
funkcją tęczówki jest regulowanie ilości światła
wyobrażania sobie ruchów, deficyty pamięci i myślenia. Od\
ywianie matki
jeden akson.
dostającego się do oka. Zwężenie z
renicy to mniejsza ilość
Podstawowa metoda leczenia: Doustne przyjmowanie L- Po\
ywienie dla nienarodzonego dziecka jest dostarczane z
GLEJ (neuroglej)  nieco mniejszy typ komórek, też dochodzącego światła a zwiększenie jej średnicy
dopy, prekursor dopaminy. Dopamina jest nieskuteczne, krwiobiegu matki poprzez ło\
ysko. Aby dziecko było zdrowe,
zróżnicowany, jego funkcje są słabiej poznane. Nie
umożliwia dostawanie się do oka znacznej ilości
bo nie przenika przez barierę krew-mózg. dieta matki musi zawierać dostateczną ilość protein, tłuszczu i
przesyła informacji na długie dystanse, jak neurony.
promieni świetlnych.  siatkówka Siatkówka stanowi
węglowodanów.
Około 10 razy mniejszy od neuronu, ale komórek CHOROBA ALZHEIMERA - postępująca,
wewnętrzną i najważniejszą część oka, wykazuje
Niedobór witamin
glejowych jest około 10 razy więcej od neuronów. degeneracyjna choroba ośrodkowego układu nerwowego, wrażliwość na światło dzięki zawartym na niej komórkom
Niedobór witamin C, B6, B12, E i K mo\
e utrudniać
Pomagają przesyłać informacje, działają jak element charakteryzująca się występowaniem otępienia. Nazwa światłoczułym, w postaci pręcików i czopków. Na
normalny rozwój prenatalny.
układu odpornościowego. choroby pochodzi od nazwiska niemieckiego psychiatry i siatkówce leży także plamka ślepa, w obrębie której nie
Zdrowie matki
neuropatologa Aloisa Alzheimera, który opisał tę chorobę ma odbioru bodz
ców świetlnych. Plamka ta jest miejscem
Do czynników zdrowotnych matki, które mają du\
y wpływ na
w 1906 roku. Dochodzi do zaniku kory mózgowej. W od którego odchodzi nerw wzrokowy.
oczekiwane dziecko nale\
ą: zaburzenia wydzielania
przebiegu choroby dochodzi do wystąpienia - ciało szkliste - Jest to galaretowata substancja
wewnętrznego, choroby zakaz
ne (zwłaszcza ró\
yczka i
następujących objawów: znajdująca się w tylnej części oka nadająca oku jędrność
choroby weneryczne), choroby przewlekłe lub wyniszczające
zaburzenia pamięci, zmiany nastroju, zaburzenia funkcji oraz odpowiedni kształt.
oraz wyraz
na nadwaga lub niedowaga.
poznawczych, zaburzenia osobowości i zachowania.
osłabienie zdolności poznawczych, przejawiające się m.in.
MNEMOTECHNIKA, MNEMONIKA - ogólna nazwa NAZWISKA I ZASA
UGI DLA PSYCHOLOGII
TEORIA TRZECH KOLORÓW YOUNGA I
wolnym uczeniem się, spadkiem sił motywacji, niechęcią
sposobów ułatwiających zapamiętywania, Hermann Ebbinghaus
HELMHOLTZA.
do podejmowania działań i tzw. defizytem emocjonalnym.
przechowywanie i przypominanie sobie informacji. - uczenie się listy bezsensownych sylab
Teoria mówiąca, że istnieją 3 rodzaje włókien nerwowych
- krzywe zależności między powtarzaniem a
WARUNKOWANIE KLASYCZNE MAPY POZNAWCZE EDWARDA
siatkówki, które odpowiadają za percepcję barwy
zapamiętywaniem
1. Odruch to automatyczna reakcja na dany,
czerwonej, fioletowej lub zielonej. Pozostałe barwy TOLMANA
- krzywa zapominania
powstają wskutek łączenia się barw podstawowych. specyficzny bodziec. Odruchowa relacja bodziec- Wg. niego uczenie się to molarne (nie molekularne)
Edward L. Thorndike
Wypadnięcie funkcji jednego typu włókien powoduje zmiany w elementach poznawczych (cognitions),
reakcja jest wrodzona; nie stanowi więc
- warunkowanie instrumentalne
utratę widzenia danej barwy i wszystkich innych kolorów, zachodzące w wyniku interakcji z otoczeniem. Elementy
rezultatu uczenia się. Bodziec, który odruchowo - wzmacnianie i osłabianie skojarzeń bodziec  reakcja
które ta barwa współtworzy. poznawcze składają się z przekonań, spostrzeżeń , czy
- skrzynka problemowa Thorndike'a
wyzwala określoną reakcję, nazywany jest
wiadomości dotyczących otoczenia. W zachowaniu
TEORIA HERINGA (antagonistyczna) - prawo efektu
bodz
cem bezwarunkowym (S ). Po (S )
B B
wyuczonym wchodzą w grę cele, a także wytwarzanie
" W oku istnieją komórki wrażliwe na promieniowanie - prawo powtarzania
następuje reakcja bezwarunkowa (R ). hipotez i oczekiwań. Uczenie się jest celowe i
B
trzech par przeciwstawnych barw: czerwonej-zielonej, - teoria koneksjonistyczna
racjonalnie ukierunkowane. Nagrody prowadza do
Warunkowanie klasyczne - jest to proces uczenia
żółtej-niebieskiej i białej-czarnej. Clark Hull
wytworzenia kateksji przedmiotu, która jest tendencją
" W każdej z nich zachodzi mieszanie impulsów się za pośrednictwem którego bodz
ce początkowo - Rozwinięcie teorii popędów Woodwortha
do poszukiwania pewnych celów, a unikania innych.
powodujących powstawanie barw, na które są wrażliwe. - motywacyjna funkcja napięcia
neutralny (dzwonek) zaczyna wiązać się z
Stanowisko Tolmana to podejście poznawcze, według
" Założenie o czterech podstawowych barwach: czerwonej, - zachowanie jako metoda redukcji napięcia
określoną reakcją filozoficzną (ślinienie się) jakiej
którego przedmiotem uczenia się są związki S - S, mapy
żółtej, zielonej i niebieskiej odpowiada intuicyjnemu - próba syntezy warunkowania klasycznego i
wcześniej nie wywoływał poprzez skojarzenie poznawcze otoczenia
odróżnianiu tych barw w widmie jako barw instrumentalnego
owego bodz
ca z bodz
cem bezpośrednio
samodzielnych, niestanowiących wrażenia mieszaniny jak Edward C. Tolman WPA
YW NAGRÓD I KAR NA PROCES
np. fioletowa czy pomarańczowa. wywołującym tą reakcję (pożywienie); 4 etapy - rola procesów poznawczych w uczeniu się
UCZENIA SI

- mapa poznawcza
warunkowanie klasycznego: " bodziec
EFEKT STROOPA (STROOP, 1935)
Patrz  warunkowanie instrumentalne
- badania nad uczeniem się miejsca (labirynt)
Wyrazy określające kolor np. wyraz  czerwonym czyta się bezwarunkowy- automatycznie, odruchowo
Newell i Simon TEORIA SPOA
ECZNEGO UCZENIA SI

szybciej wtedy, gdy wydrukowane są w odpowiednim
wyzwala reakcję (np. pożywienie); " reakcja
- systemy produkcji (wiedzy proceduralnej) Teoria społecznego uczenia się Alberta Bandury
kolorze, a więc w tym przypadku z kolorze czerwonym, a
bezwarunkowa (np. ślina psa); " bodziec
- badania nad procesami rozwiązywania problemów wskazuje na różnice pomiędzy uczeniem się (przyswajaniem
nie np. żółtym
warunkowy- (np. uprzedni w stosunku do podania - badania nad mechanizmem sztucznej inteligencji wiedzy) a wykonaniem (obserwowalnym zachowaniem).
FILTR BROADBENTA (1958)
- komputer "Johniac" opracowujący dowód twierdzenia Zgodnie z tą teorią znaczna część uczenia się zachodzi
pożywienia dz
więk dzwonka); " reakcja
Przekazywanie różnych informacji z narządów zmysłów
matematycznego poprzez obserwowanie innych ludzi.
warunkowa- (ślina wywołana dz
więkiem
do mózgu, gdzie są na moment rejestrowane odbywa się
Atkinson i Shiffrin Według Bandury większość tego, czego ludzie się uczą jest
dzwonka);
równolegle. W ciągu tego krótkiego czasu trzeba dokonać
- magazynowy model pamięci (magazyny: sensoryczny, efektem obserwowania innych ludzi i zapamiętywaniu ich
wyboru informacji, ponieważ dalsze przetwarzanie GENERALIZACJA BODy
CA
krótkotrwały, długotrwały) zachowania. Znacznej części swego zachowania ludzie
następuje szeregowo, czyli jedna po drugiej. Według Reagowanie (bez uczenia) na podobny bodziec przez tę - magazyn pamięci roboczej uczą się poprzez obserwację i modelowanie. Zwolennicy
Broadbenta system przetwarzania broni się przed samą reakcję; siłę reakcji wyznacza podobieństwo
- powtarzanie opracowujące teorii społecznego uczenia się sądzą, inaczej niż przed nimi
zalewem informacji pochodzących z narządów zmysłów za bodz
ców (gradient generalizacji); oprócz podobieństwa - powtarzanie podtrzymujące behawioryści, że uczenie się następuje, gdy obserwator
pomocą aktywnego filtra. Teoria filtra głosi, że wybór zmysłowego (np. kształtu) powodem może być
- badania w paradygmacie swobodnego odtwarzania świadomie przygląda się jakiemuś zachowaniu (np.
informacji dokonywany jest w bardzo wczesnym stadium "podobieństwo" znaczeniowe  tzw. generalizację
- efekt pierwszeństwa - dobrze zapamiętywane elementy z zapalaniu zapałki) i następnie umieszcza efekt obserwacji
procesu spostrzegania, to znaczy jeszcze przed semantyczną, dotyczy to np. słów o zbliżonym znaczeniu;
początku listy przetransferowane już do pamięci w pamięci długotrwałej.
przetworzeniem informacji. lub inaczej
długotrwałej Według Bandury uczenie się przez obserwowanie to
Generalizacja bodz
ca polega na tym, że reakcję
- efekt świeżości - dobrze zapamiętywane elementy z proces trzyetapowy:
ZA
UDZENIE OPTYCZNE  błędna interpretacja
warunkową może wywołać nie tylko określony bodziec
końca listy pozostające jeszcze w pamięci krótkotrwałej 1. student musi skierować uwagę na kluczowe elementy
obrazu przez mózg pod wpływem kontrastu, cieni, użycia
stosowany w toku jej wytwarzania, lecz również różne
tego, czego ma się nauczyć,
kolorów, które automatycznie wprowadzają mózg w
NAZWISKA PIERWSZYCH
inne bodz
ce, podobne do niego pod względem
2. student musi zapamiętać dane zachowanie,
błędny tok myślenia. Złudzenie wynika z mechanizmów
sensorycznym. Jeśli np. wytworzymy reakcję warunkową NAUKOWCÓW PROWADZ
CYCH BADANIA
3. student musi umieć powtórzyć dane zachowanie lub
działania percepcji, które zazwyczaj pomagają w
na dzwonek, to różne brzęczyki czy nawet inne dz
więki
NAD WARUNKOWANIEM KLASYCZNYM I wykonać je.
postrzeganiu. W określonych warunkach jednak mogą
będą ją także wywoływały Jednakże będzie ona tym
powodować pozornie tylko prawdziwe wrażenia. INSTRUMENTALNYM.
STADIA ROZWOJU POZNAWCZEGO
słabsza, im mniej bodz
ce te będą podobne do pierwotnie
Warunkowanie klasyczne: I.P. Pawłow
ZA
UDZENIE MULLERA-LYERA
stosowanego bodz
ca. WEDA
UG PIAGETA.
R. Roscorla, L. Kamin, E.R. Guthrie, J. Garcia, R. Koelling, m.
Polega ono na fałszywej ocenie długości dwóch odcinków,
Analogicznie reakcja instrumentalna, jeśli jest zależna od 1. Okres sensomotoryczny 0-2 lata
Seligman
wyznaczonych przez dane figury. Złudzenie to ma podłoże
jakiegoś sygnału, wystąpi także na bodz
ce podobne do proste reakcje, początek myślenia przyczynowego
Warunkowanie instrumentalne: E.L. Thorndike, B.F.
typowo psychologiczne. Mimo, że oceniane przez nas
niego. Stwierdzono tu jednak jeszcze inną prawidłowość. 2. Myślenie przedoperacyjne (2-7 lat)
Skinner, R. Herrnstein, D. Premack, M. Seligman i S. Maier
odcinki mają jednakowy wymiar, odpowiednie części
Otóż sama reakcja instrumentalna zmienia się w toku rozwój zdolności wewnętrznego przedstawiania świata za
(wyuczona bezradność  następstwo karania)
większej całości wydają nam się większe i na odwrót.
powtarzania, może się np. przenosić na drugą kończynę pomocą symboli, które zaczynają reprezentować
Polegając na tej samej zasadzie, możemy uczynić ZASA
UGI I. PAWA
OWA DLA
(szczególnie gdy właściwa jest skrępowana), może być przedmioty
człowieka pozornie wyższym, zakładając mu na głowę
słabsza lub silniejsza. Tę prawidłowość nazwano 3. Operacje konkretne (7-14 lat)  dziecko rozwija
PSYCHOLOGII
wysoką czapkę. Tak samo postępuje odruchowo np. kot, w
generalizacją reakcji. system poznawczy dla organizowania zdarzeń
1. warunkowanie klasyczne (bodziec
stanie zagrożenia podnosząc wysoko do góry ogon.
Istota generalizacji polega na tym, że bodz
ce nie zachodzących w świecie zewnętrznym za pomocą struktur
bezwarunkowy/warunkowy, reakcja warunkowa)
wzmacniane wywołują ten sam efekt, co bodz
ce logiczno-matematycznych
ZA
UDZENIE PONZA 2. wygaszanie odruchów warunkowych
wzmacniane, jeżeli są do nich podobne. Umożliwia to 4. Operacje formalne (11 lat i więcej)  rozumowanie
Zwane jest także czasem złudzeniem torów kolejowych, a 3. dwa systemy sygnałowe: 1. zbiór odruchów
rozszerzenie zakresu wyników uczenia się. Ma to poważne może opierać się wyłącznie na opisach słownych, nie jest
opublikował je włoski psycholog Mario Ponzo w 1913 warunkowych
konsekwencje biologiczne, gdyż w naturalnych warunkach już uzależnione od danych wzrokowych, jak w stadium 3
roku. Górny odcinek, bliżej wierzchołka, wydaje się Teoria warunkowania klasycznego.
organizm rzadko ma do czynienia z identycznymi
dłuższy. I w tym przypadku nie mamy jednego, całkowicie Badając na pasach fizjologię wydzielania śliny stwierdził,
TEORIA INTERFERENCJI (wzajemne
sytuacjami i wyniki uczenia się nie mogą być w sztywny
przekonującego wyjaśnienia iluzji. Niewątpliwie że psy wydzielają ślinę nie tylko w trakcie posiłku, ale
zakłócanie) Każdy nowy proces uczenia się ma
sposób zależne od jakiejś ściśle określonej sytuacji.
rozwiązanie zagadki powinno mieć coś wspólnego z także w reakcji na bodziec, który posiłek poprzedzał.
ujemny wpływ na istniejącą już zawartość pamięci
odczuciem perspektywy. PROCES WYGASZANIA W WARUNKOWANIU Jedzenie, powodujące ślinienie nazwano pierwotnym
(hamowanie retroaktywne) oraz, że wcześniejsze
bodz
cem kluczowym, a dzwonek bądz
lampkę bodz
cem
KLASYCZNYM
uczenie się utrudnia gromadzenie nowych treści
obojętnym. W wyniku stałego towarzyszenia bodz
ców
Osłabienie wyuczonej reakcji wynikającej z procedury
PSYCHOLOGIA PAMI
CI I UCZENIA SI

(hamowanie pro aktywne). Wzajemne zakłócenia są
obojętnych bodz
com kluczowym następowało
wygaszania: w warunkowaniu klasycznym  prezentacja
silniejsze jeżeli materiał do nauczenia się pochodzący z
RODZAJE PAMI
CI
przekształcenie bodz
ców obojętnych we wtórne bodz
ce
bodz
ca warunkowego bez bodz
ca bezwarunkowego;
dwóch różnych obszarów wykazuje podobieństwa.
1. Pamięć sensoryczna (zmysłowa) - bardzo duża
kluczowe. Zjawisko to Pawłow nazwał odruchem
bezwarunkowego warunkowaniu instrumentalnym 
Interferencje oddziaływają przede wszystkim na
pojemność, krótki czas przechowywanie (do 1 sek)
warunkowym, w odróżnieniu od wrodzonego odruchu
niestosowanie czynnika wzmacniającego mimo
bezsensowny, niezrozumiały materiał do nauczenia się.
2. Pamięć krótkotrwała  mała pojemność (ok. 7
bezwarunkowego czyli ślinienia się na pierwotny bodziec
wystąpienia reakcji.
elementów), ograniczony czas przechowywania (do 18 RODZAJE SYTUACJI PROBLEMOWYCH.
kluczowy (pokarm). Dalsze badania doprowadziły do
WARUNKOWANIE INSTRUMENTALNE
sek) Kryteria podziału:
odkrycia praw nabywania odruchów warunkowych.
Warunkowanie instrumentalne to proces, w którym do
3. Pamięć długotrwała: 1. Jak precyzyjnie zdefiniowane są cel i sposoby realizacji:
I. Pawłow zajmował się także działalnością układu
czynienia mamy z bodz
cem różnicującym, reakcją
- pamięć proceduralna  pamięć przebiegu ruchów
nerwowego jako całości. Na podstawie swoich badań - problemy otwarte
instrumentalną i bodz
cem wzmacniającym. Bodz
cem
- pamięć deklaratywna - zawierająca wiedzę (semantyczna - problemy zamknięte
określił cztery rodzaje układu nerwowego jako
różnicującym, inaczej dyskryminacyjnym jest sygnał -
 wiedza ogólna o świecie i pamięć epizodyczna  wiedza o 2. Czy rozwiązanie jest jedno, czy wiele:
fizjologiczną podstawę typologii temperamentów
zapowiedz
określonego zachowania. Reakcją
przeżyciach) - problemy konwergencyjne
Hipokratesa-Galena. Kryteriami służącymi
instrumentalną jest konkretne zachowanie człowieka
- dywergencyjne
wyodrębnianiu tych rodzajów były: siła układu
REJESTR SENSORYCZNY  jeden z trzech
następujące pod wpływem bodz
ca różnicującego. Bodziec
3. W jaki stopniu wymagają uwzględnienia innych osób:
nerwowego, jego zrównoważenie oraz siła procesów
podstawowych systemów pamięci człowieka obok pamięci
wzmacniający (pozytywny lub negatywny) to zdarzenie -
- łamigłówki
pobudzania/hamowania.
krótkotrwałej i pamięci długotrwałej. Charakteryzuje się
doświadczenie następujące w wyniku reakcji
- gry
Wyróżnił:
tym, że:
instrumentalnej. Zmniejsza lub zwiększa ono
Melancholika - o słabym układzie nerwowym ALGORYTMY  sekwencja kroków, która zawsze
- ma krótki czas trwania (do ok. 0,5 s),
prawdopodobieństwo powtórzenia, jej powtórnego
Choleryka - charakteryzującego się silnym układem doprowadza do rozwiązania zadania, ale w wielu
- dużą pojemność (niektórzy badacze podają, że
wystąpienia. Przykład: ktoś czuje zapach ryby. Zapach jest
nerwowym i brakiem równowagi między procesami wypadkach jest bardzo czaso - i energochłonna (wymaga
magazynuje ona ok. 99% nadchodzących informacji),
bodz
cem różnicującym, który prowadzi do reakcji
pobudzania i hamowania dużej ilości informacji). Jeśli posługując się algorytmami,
- służy do tego, aby procesy percepcji mogły wydobyć
instrumentalnej - konsumpcji. Doświadczenie smacznego
Flegmatyka - z silnym układem nerwowym, chcemy wypróbować każdą możliwą kombinację, to
maksimum potrzebnej informacji z nadchodzących
posiłku jest bodz
cem wzmacniającym - pozytywnym. Dana
charakteryzującego się równowagą między słabymi znalezienie rozwiązania może potrwać bardzo długo.
bodz
ców,
osoba prawdopodobnie w przyszłości będzie chciała zjeść
procesami hamowania i pobudzania
- zlokalizowany jest w każdym zmyśle (każdym oku, uchu HEURYSTYKI  strategia oszczędności czasu i wysiłku,
rybę.
Sangwinika - mającego silny układ nerwowy,
itd.), nie gwarantuje jednak poprawnego rozwiązania.
ZASADY WZMACNIANIA:
charakteryzujący się równowagą między silnie
- przechowuje nadchodzące informacje bez zniekształceń i Wybieranie metod, które sprawdzały się w przeszłości
Bodziec wzmacniający
zaznaczającymi się procesami hamowania i pobudzenia.
przetworzenia. wierząc, że w tym przypadku doprowadzą do
Każda konsekwencja nasilająca określone zachowanie
Ten podział został wykorzystany do badania
prawidłowego i szybkiego rozwiązania
przez dostarczenie czegoś pozytywnego lub usunięcie
PAMI
Ć DA
UGOTRWAA
A - stanowi trwały
temperamentu ludzi za pomocą kwestionariusza PTS
czegoś negatywnego. FIKSACJA FUNKCJONALNA  ( stałość funkcjonalna
magazyn śladów pamięciowych, o teoretycznie
(Pavlovian Temperament Survey) autorstwa Jana Strelaua.
Pozytywny bodziec wzmacniający ) polega na braku umiejętności użycia danego obiektu
nieograniczonej pojemności i czasie przechowywania.
Nasila reakcję przez dostarczenie bodz
ca po jej BADANIA B. SKINNERA (przedmiotu) w nietypowy, niestandardowy sposób, inny
Dokonuje się za pomocą procesów wzrostowych na
wystąpieniu. - warunkowanie sprawcze od pierwotnego przeznaczenia ( Np. młotek słuzący do
poziomie synaptycznym. Prowadzi to do trwałych zmian
Skinner również powołuje się na konsekwencje zachowania: - modyfikowanie cech zachowania poprzez regulację wbijania gwoz
dzi, może posłużyć jako ciężarek w wahadle
strukturalnych.
jeśli po określonym zachowaniu następuje bodziec rozkładu wzmocnień ). Twórcą terminu był Karl Duncker, który w 1945 r. robił
LTM określa się jako pamięć trwałą lub wtórną.
pozytywny i jeśli póz
niej wzrasta częstość występowania - komora sprawcza Skinnera badania nad wpływem dawnych doświadczeń na
Pamięć długotrwałą dzieli się na :
tego zachowania, to ów bodziec pełni tu funkcję - bodziec dyskryminacyjny ograniczenia w rozwiązywaniu aktualnych problemów.
pamięć deklaratywna, a w niej:
wzmocnienia pozytywnego. - zbieżność trójczłonowa (sekwencja: bodziec
pamięć semantyczna, pamięć epizodyczna (zawierająca z INDUKCJA - typ rozumowania redukcyjnego określany
Negatywny bodziec wzmacniający dyskryminacyjny - zachowanie - skutek)
kolei pamięć autobiograficzną) jako wnioskowanie "od szczegółu do ogółu", tj.
Nasila reakcję przez ograniczenie lub usunięcie Burrhus Frederic Skinner (ur. 20 marca 1904 w
pamięć niedeklaratywna: pamięć proceduralna, wnioskowanie z prawdziwości racji (wniosków w
nieprzyjemnego bodz
ca. Susquehanna w stanie Pensylwania, zm. 18 sierpnia 1990),
habituacja, warunkowanie, torowanie szerokim znaczeniu tego słowa) o prawdziwości
Pierwsze eksperymenty Skinnera badające, jak przy amerykański psycholog, jeden z twórców i
następstw (przesłanek w szerokim znaczeniu tego słowa).
PAMI
Ć PROCEDURALNA (RUCHOWA) -
pomocy bodz
ców awersyjnych można zwiększyć częstość najważniejszych przedstawicieli behawioryzmu, rozwijał
W odróżnieniu od rozumowania dedukcyjnego indukcja
Informacje do tej pamięci nabywane są poprzez
występowania pożądanych zachowań przeprowadzone teorię warunkowania instrumentalnego.
enumeracyjna niezupełna stanowi rozumowanie zawodne,
bezpośrednie spostrzeganie, doświadczanie oraz dostrajanie
były na zwierzętach. Zdaniem Skinnera przyczyn ludzkiego zachowania należy
tj. takie, w którym prawdziwość przesłanek nie
do wymagań otoczenia. Dostęp do tej pamięci jest
Zwierzętom tym w trakcie doświadczeń nie tylko szukać w środowisku zewnętrznym  zachowaniu. Skinner
gwarantuje pewności wniosku. Głównymi postaciami
automatyczny. Zlokalizowana jest w strukturach
podawano kulki pokarmu, lecz także aplikowane wstrząsy postuluje zredukowanie definicji psychologii jedynie do
indukcji są: indukcja enumeracyjna niezupełna, indukcja
związanych z układem ruchu, przede wszystkim w móżdżku
elektryczne. Naciśnięciem dz
wigni mogły jednak wyłączyć badań nad zachowaniem, odrzucając jednocześnie
enumeracyjna zupełna, indukcja eliminacyjna i indukcja
i w jądrach podstawy (jądrze ogoniastym). Pamięć
bodz
ce awersyjne. Skinie mówi o wzmocnieniu wszystkie nurty psychologiczne, uznające za zasadne
statystyczna - indukcja matematyczna jest natomiast
proceduralna, obok pamięci deklaratywnej, jest rodzajem
negatywnym, gdy awersywny bodziec, na skutek badania nad osobowością.
uznawana za specyficzne rozumowanie dedukcyjne.
pamięci długotrwałej.
określonego zachowania (na przykład naciśnięcie Stworzył paradygmat badawczy znany jako
Rozumowania indukcyjne bywają uważane za główne
PAMI
Ć SEMANTYCZNA - rodzaj pamięci służący dz
wigni) nie wystąpi (brak nieprzyjemnego zjawiska eksperymentalna analiza zachowania.
narzędzie tzw. nauk empirycznych. Metoda stosowana
do łączenia w grupy informacji o podobnym charakterze. wywołuje zatem przyjemne doznanie. Eksperymentalna analiza zachowania jest
przez nauki empiryczne, polegająca na zastosowaniu
Przypuszczalnie powstała na drodze ewolucji pamięć Jego zwierzęta doświadczalne nauczyły się, że gdy nacisną paradygmatem badawczym stworzonym przez B.
eksperymentu, obserwacji, indukcji enumeracyjnej i
semantyczna - skojarzeniowa. Działa ona prawdopodobnie dz
wignię, bolesne wstrząsy nie pojawią ustąpią. Skinnera. Celem eksperymentalnej analizy zachowania
indukcji eliminacyjnej nosi miano metody
w ten sposób, że w mózgu tworzone są zbiory informacji o Nie należy jednak mylić negatywnego wzmocnienia z jest określenie uniwersalnych praw jakie rządzą
indukcyjnej.//Indukcja logiczna - sposób rozumowania
podobnym charakterze, opatrzone pewnymi etykietami. W karaniem! Negatywne wzmocnienie nie spowoduje zachowaniem ludzi i zwierząt. Prawa te określa się z
polegający na wyprowadzaniu nowych pojęć, twierdzeń
zamierzchłych czasach etykiety te niekoniecznie były ustąpienia określonego zachowania; przeciwnie  uwzględnieniem dwóch czynników którymi są; biologiczny
lub sugerowaniu możliwości zaistnienia nowych faktów na
wyrazami, lecz wraz z upowszechnieniem się języka prawdopodobieństwo jego występowania raczej się i temporalny. Prawa te opisywane są poprzez szereg pojęć
podstawie intuicyjnej analizy wejściowych przesłanek.
mówionego słowa szybko nadały się do roli kluczy w zwiększy. do których należą: wzmocnienie ze swoimi rodzajami
DEDUKCJA (łac. deductio = wywód) to rodzaj
pamięci semantycznej. Tak więc pamięć ta w dużej mierze tj.wzmocnienie pozytywne, wzmocnienie negatywne oraz
Rozkłady wzmocnienia
rozumowania logicznego, mającego na celu dojście do
powiązana jest z językiem oraz procesem kojarzenia kara, generalizacja bodz
ca, bodziec dyskryminacyjny,
Rozkład o stałych proporcjach  wzmacnia zachowanie
określonego wniosku na podstawie założonego wcześniej
różnych faktów. Nie ma w niej żadnych reguł co do tego, reakcja sprawcza. W oparciu o odkrycia eksperymentalnej
po określonej liczbie reakcji.
zbioru przesłanek. Istotą jest przechodzenie od ogółów do
jak grupowane są poszczególne informacje i ulega ona analizy zachowania stworzono nową technikę
Rozkład o zmiennych proporcjach  dostarcza
szczegółów. Rozumowanie dedukcyjne:
ciągłemu procesowi nauki. diagnostyczną tzw. stosowana analiza behawioralna.
wzmocnienia po nieprzewidywalnej liczbie reakcji.
" Od przesłanek do wniosku
Przy wzmacnianiu nieregularnym uczenie postępuje
PAMI
Ć EPIZODYCZNA - system pamięci ZASA
UGI MARTINA SELIGMANA. " Wnioski tautologiczne, czyli nie wychodzące poza to, co
wolniej, ale daje trwalszy efekt (większa odporność na
długotrwałej, inaczej pamięć zdarzeń. Przechowuje zawarte jest w przesłankach
Wprowadził pojęcie w 1972 r.- WYUCZONA
wygaszanie).
epizody, czyli ślady pamięciowe na temat zdarzeń, " Rozumowanie niezawodne
BEZRADNOŚĆ  jako następstwo karania
Najprościej różnice między warunkowaniem klasycznym
posiadających swoją lokalizację przestrzenną i czasową. W " Jego poprawność gwarantuje podporządkowanie
(warunkowanie instrumentalne)Występuje w takich
a warunkowaniem instrumentalnym możemy ująć w
tym systemie pamięci przechowywane są także informacje regułom logiki
okolicznościach, gdy osobnik jest karany i nie ma żadnej
następujący sposób - dzięki warunkowaniu klasycznemu
na temat wzajemnych relacji między zdarzeniami. " Modele wnioskowania dedukcyjnego to sylogizmy
możliwości uniknięcia kary. Następstwem wyuczonej
uczymy się tego, co z czym współwystępuje, dzięki
INTERFERENCJA - Wzajemne oddziaływanie na bezradności w sferze społecznej będzie degradacja
warunkowaniu instrumentalnemu natomiast tego, co zrobić
siebie dwu lub więcej elementów, zjawisk, sytuacji społeczna, natomiast w sferze osobowości wystąpi
aby uzyskać zamierzony efekt.
Teorie te miały zupełnie inny status od teorii
Teorie te miały zupełnie inny status od teorii wydaje spontaniczne sądy, oceny, często raniąc innych, nie
SKALA INTELIGENCJI BINETA jest przeznaczona
TEORIA OSOBOWOŚCI H. EYSENCA
czynnikowych, gdyż miały nie tylko
czynnikowych, gdyż miały nie tylko charakter opisowy jest skłonny udzielić emocjonalnego wsparcia innym
do badań indywidualnych sprawności umysłowych. Skala
Dostrzegł zbieżność pomiędzy temperamentem a
(jaka jest struktura inteligencji), ale też wyjaśniały jej
(jaka jest struktura inteligencji), ale też wyjaśniały jej ludziom.
ta nie ma ścisłej interpretacji naukowej i ma charakter
osobowością. Osobowość charakteryzują trzy podstawowe
kształtowanie (Koncepcja rozwoju intelektualnego Lwa " TYP SANGWINACZNY (gorący, krwisty), wyróżnia się on
Koncepcja rozwoju intelektualnego Lwa
raczej intuicyjny. Binet opracował je w 1908r. Po raz
wymiary:
Wygotskiego, Koncepcja rozwoju intelektualnego Jeana
Wygotskiego, Koncepcja rozwoju intelektualnego Jeana szybko powstającą, silną lecz nietrwałą pobudliwością
pierwszy pojawiło się jako pojęcie Wieku Inteligencji
1. Ekstrawersja  introwersja
Piageta). Obie przedstawiały inteligencję jako produkt
Piageta). Obie przedstawiały inteligencję jako produkt emocjonalną. U sangwiników jeden nastrój szybko
(WI). Skala Bineta  Simona początkowo dostarczała
2. Neurotyczność (stabilnoścć niestabilność
interakcji czynników. przechodzi w inny, często przeciwny. Procesy psychiczne
punktacji zwanej wiekiem umysłowym (WU). WU
emocjonalna)
przebiegają u nich szybko. Ludzie o tym temperamencie
pokazuje, jaki jest poziom intelektualnego funkcjonowania
TRIARCHICZNA TEORIA STERNBERGA
TRIARCHICZNA TEORIA 3. Psychotyczność (wrażliwy  niewrażliwy)
odznaczają się ruchliwością, szybko podejmują różne
dziecka. Współcześnie STIB jest używany w różnych
Ogłoszona w 1985 roku przez Roberta Sternberga tzw. Elementem osobowości jest również inteligencja.
głoszona w 1985 roku przez Roberta Sternberga tzw.
rodzaje działalności lecz nie wykazują skłonności do
wersjach do pomiaru inteligencji dzieci (od drugiego roku
triarchiczna teoria inteligencji. Teoria składa się z trzech
triarchiczna teoria inteligencji. Teoria składa się z trzech 4 typy temperamentu wyróżnione przez Hipokratesa i
dłuższego i uporczywego działania w jednym kierunku.
życia) i czasami też dorosłych. Ten (jeden z licznych)
subteorii: Pawłowa mają odpowiadać wyróżnionym przez niego
Dzieci o tym temperamencie cechuje duża żywość,
wskaz
nik IQ wyraża związek pomiędzy umysłowym i
1. Subteoria kontekstu (aspekt praktyczny)
Subteoria kontekstu (aspekt praktyczny) - ujmuje obszarom osobowości
ruchliwość i gotowość do podejmowania działań często
chronologicznym (rzeczywistym) wiekiem dziecka.
inteligencję jako sposób adaptacji do środow
inteligencję jako sposób adaptacji do środowiska 1. Melancholik,
kilku na raz. Jednakże często szybko rezygnują z
Wilhelm Stern obliczył wzgledny IQ według wzoru:
(rzeczywistości), która pozwala na jego wybór lub
(rzeczywistości), która pozwala na jego wybór lub 2. Choleryk,
rozpoczętej działalności, przestają się nią interesować.
kształtowanie. 3. Sangwinik,
Mocne strony: inicjuje nowe formy aktywności, sprawia
2. Subteoria doświadczenia (aspekt kreatywny)
Subteoria doświadczenia (aspekt kreatywny) - 4. Flegmatyk
bardzo dobre wrażenie, twórczy i barwny, tryska energią i
ujmuje inteligencję jako właściwość, która pozwala na
ujmuje inteligencję jako właściwość, która pozwala na
TEORIA CECH Allporta
entuzjazmem, rozpoczyna w efektowny sposób, pobudza
FRENOLOGIA (gr. phren - rozum, dusza) błędna
efektywne rozwiązywanie nowych zadań w ramach
efektywne rozwiązywanie nowych zadań w ramach
teorie cech opisują ludzi według wymiarów osobowości i
innych do współpracy, oczarowuje współpracowników.
teoria z XVIII i XIX wieku opracowana przez Josefa Gall'a
świadomego ogólnego systemu przetwarz
ogólnego systemu przetwarzania informacji
przewidują zachowania na podstawie natężenia cech danej
Słabe strony: problemy z dokończeniem zadań, zwłaszcza
(1758-1828) i Johana Spurzheim'a (1776-1832), wedle której
oraz automatyczne przetwarzanie powtarzalnych
oraz automatyczne przetwarzanie powtarzalnych
osoby. Wielość rozmaitych cech badanych przez
precyzyjnych i do wykonania w określonym terminie, nie
kształt czaszki miał określać zdolności umysłowe, psychiczne,
procesów myślowych w ramach lokalnego systemu
procesów myślowych w ramach
psychologów sprowadza się dzisiaj do pięciu wymiarów
umie odmawiać, w związku z tym często przyjmuje
duchowe oraz charakter danego człowieka. Badając
przetwarzania informacji.
osobowości - ekstrawersja, przyjazność, sumienność,
nadmiar obowiązków, często wypowiedz
wyprzedza
uwypuklenia na czaszce, frenolodzy twierdzili, i\
są w stanie
3. Subteoria składników (aspekt analityczny)
Subteoria składników (aspekt analityczny) - ujmuje
stabilność emocjonalna i otwartość na doświadczenie44. We
głębsze przemyślenia problemu, zapomina o różnych
scharakteryzować, które ośrodki korowe rozwinęły się z
inteligencję jako sposób organizowania procesów
inteligencję jako sposób organizowania procesów
wszystkich tych wymiarach można odnależć cechy, które są
sprawach, jest niepunktualny, łatwo ulega emocjom.
większym natę\
eniem u danego osobnika, a z tej przyczyny, w
poznawczych
przedmiotem badań przez określenie ich relacji z jednym lub
" TYP MELANCHOLICZNY odznacza się powstającą
jakim zakresie przejawia on wybitne zdolności.
METASKA
ADNIKI - najważniejsze procesy
najważniejsze procesy
kilkoma wymiarami.
powoli lecz silną i trwałą pobudliwością emocjonalną.
ILORAZ INTELIGENCJI, IQ (IQ  od
przetwarzania informacji, decydujące o sposobie
przetwarzania informacji, decydujące o sposobie
Cechy osobowości przydatne są w przewidywaniu wydarzeń
Ludzi o tym temperamencie cechuje trwałość nastrojów,
intelligence quotient) ilościowy wskaz
nik poziomu rozwoju planowania, kontrolowania i podejmowania decyzji
planowania, kontrolowania i podejmowania decyzji
życiowych, gdyż one wpływają na sytuacje, w które ludzie
które utrzymują się przez dłuższy czas lecz wewnętrzne
umysłowego, który wyra\
a się stosunkiem wieku
decydowanie, jaki problem rozwiązujemy
decydowanie, jaki problem rozwiązujemy
skłonni są angażować się, wszelkiego rodzaju wybory, przed
symptomy tych uczuć przejawiają się na zewnątrz w
umysłowego, ustalonego poprzez badanie
- wybór składników niższego rzędu zaangażowanych w
wybór składników niższego rzędu zaangażowanych w
którymi stają jak też decyzje, które kształtują ich życie.
słabym stopniu. Ludzie tacy odznaczają się powolnością
wystandaryzowanymi testami, do wieku \
ycia, pomno\
ony
rozwiązanie zadania
Podstawowym pojęciem teorii Allporta jest cecha, dlatego
ruchów i powolnością rozpoczynania działań, które jednak
przez 100. IQ=( wiek umysłowy / wiek \
ycia) " 100.
- decydowanie co do organizacji informacji
o do organizacji informacji
też teorię tę określa się jako psychologię cech.
z reguły doprowadzają do końca. Dzieci o tym
Przeciętny IQ dla określonej populacji wynosi 100. Gdy wiek - decydowanie co do porządkowania składników
decydowanie co do porządkowania składników
W swojej teorii osobowości Allport dzieli cechy na takie,
temperamencie zachowują się spokojnie, cicho, często
umysłowy jest wy\
szy od wieku \
ycia, IQ jest większy od
(algorytmów)
które głęboko są wpisane w osobowość i wpływają na
trudno od nich uzyskać odpowiedz na stawiane pytania.
100, gdy jest ni\
szy, IQ jest mniejszy od 100.
- decydowanie co do zakresu zaangażowania uwagi
decydowanie co do zakresu zaangażowania uwagi
indywidualne zachowanie, jak i na takie, które występują
Niełatwo wywołać u nich gniew czy objawy złości lesz raz
kontrolowanie przebiegu wykonania zadania
INTELIGENCJA EMOCJONALNA, inaczej EQ - kontrolowanie przebiegu wykonania zadania
u wielu ludzi lub tylko jednostek. Tak więc dzieli cechy na:
wywołane długo trwają. Mocne strony: podporządkowuje
wykrywanie zewnętrznych sprzężeń zwrotnych podczas
[ang.] Emotional Intelligence Quotient (także EI - Emotional - wykrywanie zewnętrznych sprzężeń zwrotnych podczas
1. cechy kardynalne, centralne i drugorzędne,
się regulaminom, perfekcjonista o wysokich wymaganiach,
rozwiązywania zadań
Intelligence) - kompetencje osobiste człowieka w 2. cechy wspólne i jednostkowe36.
docenia wagę szczegółów, wytrwały i dokładny,
KA
ADNIKI WYKONAWCZE - procesy
rozumieniu, zdolności rozpoznawania stanów SKA
ADNIKI WYKONAWCZE Cechy wspólne i indywidualne - są to takie cechy, które
uporządkowany i zorganizowany, schludny i czysty,
przetwarzania informacji zaangażowane w wykonanie
emocjonalnych własnych oraz innych osób, jak też przetwarzania informacji zaangażowane w wykonanie pozwalają na porównywanie ludzi między sobą. Kiedy
oszczędny, łatwo dostrzega problem, znajduje twórcze
zdolności używania własnych emocji i radzenia sobie ze zadania, m.in. oceniamy ludzi za pomocą skal, które wyrażają różne
rozwiązania, musi dokończyć to co zaczął, lubi wykresy,
stanami emocjonalnymi innych osób. - kodowanie bodz
ców cechy, wtedy myślimy o cechach wspólnych. Posługując się
schematy, wykazy, liczby, bardzo wrażliwy. Słabe strony:
Kompetencje zaliczane do inteligencji emocjonalnej, to - porównywanie bodz
ców skalą wartości Allporta przeznaczoną do oceny cech
nieufny w stosunku do ludzi i sytuacji, skłonny popadać w
zdolności komplementarne w stosunku do inteligencji - wykonywanie obliczeń umysłowych ,- wnioskowanie wspólnych możemy porównywać ludzi pomiędzy sobą,
wykonywanie obliczeń umysłowych
apatię i depresję, wymagający wobec siebie i innych,
racjonalnej, rozumianej jako umiejętności czysto biorąc pod uwagę te wartości (teoretyczne, estetyczne,
SKA
ADNIKI NABYWANIA WIEDZY - procesy
SKA
ADNIKI NABYWANIA często przekłada ważne sprawy na póz
niejsze terminy.
intelektualne, analityczne i abstrakcyjne, mierzone społeczne, polityczne, religijne), jakie oni najbardziej
zaangażowane w uczenie się
zaangażowane w uczenie się " TYP FLEGMATYCZNY odznacza się on powolnością,
ilorazem inteligencji, i wyrażane wskaz
nikiem IQ [ang.] cenią. Cechy wspólne są jedynie wymiernym aspektem
selektywne kodowanie informacji istotnych (przy
selektywne kodowanie informacji istotnych (przy słabością i krótkotrwałością pobudzeń emocjonalnych.
Intelligence Quotient. indywidualnych dyspozycji, które różnią się w bardzo
odrzuceniu nieistotnych) Uczucia flegmatyków w słabym stopniu się uzewnętrzniają
skomplikowany sposób przy porównaniu różnych osób.  trudno u nich wywołać uczucia radości, gniewu, itp.
- selektywne łączenie (strukturalizacja) informacji
selektywne łączenie (strukturalizacja) informacji
UPOŚLEDZENIE UMYSA
OWE
Dlatego też Allport uważa, że rzeczywistymi cechami,
- selektywne porównywanie nowej informacji z uprzednio procesy psychiczne przebiegają u nich powoli. Są to ludzie
selektywne porównywanie nowej informacji z uprzednio
Niepełnosprawność intelektualna, obniżenie
które charakteryzują daną osobę, są dyspozycje
utrwaloną spokojni, zrównoważeni, powolni w działaniu. Potrafią
poziomu rozwoju intelektualnego -
indywidualne. Stąd też nie można się nimi posługiwać przy
jednak wytrwale pracować w jednym kierunku. Również
TEORIA MOTYWACJI MASLOWA.
MOTYWACJI MASLOWA.
zaburzenie rozwojowe polegające na znacznym porównywaniu dwóch osób. Cechy indywidualne są
dzieci o tym temperamencie odznaczają się spokojnym,
Potrzeby mają strukturę hierarchiczn
Potrzeby mają strukturę hierarchiczną (piramida
właściwe tylko jednej jedynej osobie i zależą od
obniżeniu ogólnego poziomu funkcjonowania zrównoważonym zachowaniem i unikają konfliktów.
Maslowa)  5 klas potrzeb  u podstaw znajdują się
u podstaw znajdują się
indywidualnych doświadczeń i możliwości37.
Mocne strony: kompetentny i solidny, spokojny i zgodny,
intelektualnego, któremu towarzyszy deficyt w
potrzeby fizjologiczne, następnie bezpieczeństwa,
potrzeby fizjologiczne, następnie bezpieczeństwa,
Cechy kardynalne to takie , które przenikają osobowość i
ma zdolności administracyjne, pośrednik w
zakresie zachowań adaptacyjnych (w szacunku (prestiżu), afiliacji i na szczycie potrzeby
szacunku (prestiżu), afiliacji i na szczycie potrzeby
przejawiają się w całej orientacji życiowej człowieka. Jeśli
rozwiązywaniu problemów, unika konfliktów, dobrze
samorealizacji. Hierarchiczność potrzeb oznacza że mogą
samorealizacji. Hierarchiczność potrzeb oznacza że mogą
szczególności niezależności i odpowiedzialności)
ta cecha występuje w życiu człowieka w stopniu
znosi naciski, znajduje proste wyjście. Słabe strony:
one być zaspokajane tylko w określonej kolejności.
one być zaspokajane tylko w okreś
nasilonym i wybija się na pierwszy plan, to stanowi jego
TEORIE INTELIGENCJI problemy w szybkim podejmowaniu decyzji, unikanie
ZACHOWANIA MOTYWACYJNE
ZACHOWANIA MOTYWACYJ życiową pasję. Jest to cecha, która nie może się ukryć
Czynnikowa teoria inteligencji ryzyka, trudności w określaniu celów, zwlekanie,
przed otoczeniem, przykładowo mogą to być uzdolnienia
Czynnik g i czynnik s. Zastosowanie analizy czynnikowej odkładanie spraw a póz
niej, unikanie podnoszenia
ZWI
ZANE Z ODŻYWIANI
ZWI
ZANE Z ODŻYWIANIEM SI
.
muzyczne, poświęcenie się dla innych. Allport mówi, iż
do badania inteligencji zapoczątkował Charles Spearman odpowiedzialności (np. nie chce awansować).
Niedostateczne zaspokojenie potrzeby dostarczania
iedostateczne zaspokojenie potrzeby dostarczania
niewielu ludzi posiada tę cechę.
w 1904 i on jest twórcą pierwszej teorii czynnikowej Przedstawione powyżej typy temperamentów w życiu
pożywienia prowadzi do znacznych zmian osobowości.
pożywienia prowadzi do znacznych zmian osobowości.
Cechy centralne to dyspozycja do działania, mniej
inteligencji. Na podstawie analizy korelacji wyników rzadko występują w stanie czystym. Najczęściej spotyka
EKSPERYMENT ZIMBARDO
EKSPERYMENT ZIMBARDO DOTYCZ
CY
przenikająca osobowość, lecz w dużym stopniu
wykonywania różnych zadań wyodrębnił on czynnik się typy mieszane, jednakże o przewadze elementów
ZACHOWANIA SI
STUDENTÓW ODGRYWAJ
CYCH R
NTÓW ODGRYWAJ
CYCH ROLE
zgeneralizowana. Cechy centralne są pewnego rodzaju
ogólny (g) jako wartość statystyczną najsilniej korelującą z jednego z tych typów temperamentów. Koncepcja czterech
WI
y
NIÓW I TRAŻNIKÓW.
dyspozycjami, które ludzie wyrażają w swoim życiu. Są
wykonaniem zadań intelektualnych - czyli właściwą typów temperamentów uległa do czasów dzisiejszych
Eksperyment Zimbardo (nazwany tak od nazwiska
(nazwany tak od nazwiska
one zauważalne przez środowisko, gdyż są to jakby cechy
inteligencję - oraz czynnik odpowiedzialny za specyficzne pewnym zmianom, aczkolwiek w głównych zarysach jest
uczonego P.G. ZIMBARDO). Studenci zostali podzieleni na
uczonego P.G. ZIMBARDO). Studenci zostali podzieleni na
najważniejsze, które określają każdego człowieka.
zdolności człowieka (s). ona zbliżona z ową pierwotną typologią sformułowaną
2 grupy: więz
niow i strażnikow. W ciagu krótkiego czasu
2 grupy: więz
niow i strażnikow. W ciagu krótkiego czasu
Cechy drugorzędne to tego rodzaju dyspozycje, które są
Hierarchiczne teorie inteligencji przede wszystkim przez Galena. Aktualnie poglądy na
obydwie grupy wykształciły typowe zachow. związane z
obydwie grupy wykształciły typowe zachow. związane z
mniej zauważalne w zachowaniu jednostki, mniej
Philip Vernon przeprowadzając badania wśród rekrutów temperament są zróżnicowane, przy czym zróżnicowanie
pełnioną rolą. Strażnicy więz
niów p
pełnioną rolą. Strażnicy więz
niów posunęli się tak daleko,
zgeneralizowane oraz mniej zwarte. Dlatego też są mniej
do armii brytyjskiej wyodrębnił następujące składowe to dotyczy zarówno psychologicznych, jak i biologicznych
że zaczęli znęcać się nad więz
niami i tak ich dręczyli, że
że zaczęli znęcać się nad więz
niami i tak ich dręczyli, że
istotne dla charakterystyki czyjejś osobowości, np., różne
czynnika g: podstaw temperamentu.
eksper. trzeba było zakończyć przed czasem.
eksper. trzeba było zakończyć przed czasem.
hobby, różny sposób chodzenia. Ludzie posiadają wiele
czynnik zdolności werbalnych (W), na który składają Podsumowując typu temperamentu mają istotny wpływ
- klasyczny eksperyment z zakresu psychologii społecznej
klasyczny eksperyment z zakresu psychologii społecznej
cech drugorzędnych, lecz aby je dobrze rozpoznać, trzeba
się: czynnik słowny (S), czynnik liczbowy (L), czynnik na nasze zachowanie. Ma to duże znaczenie w selekcji-
ukazujący konsekwencje mechanizmów zbiorowego
ukazujący konsekwencje mechanizmów zbiorowego
dobrze znać daną osobę.
szkolny (E), czynnik zdolności praktycznych (P), na doborze w sporcie i wyborze zawodu, wpływa na
myślenia.
W każdej osobie możemy odnalez
ć cechy centralne i
który składają się: sprawność mechaniczna (M), zdolności przystosowawcze, decyduje o podatności na
W 1973 roku Craig Haney, Curt Banks i Philip Zimbardo
W 1973 roku Craig Haney, Curt Banks i Philip Zimbardo
drugorzędne, trudniej jest jednak określić osobowość o
zdolności przestrzenne (O), zdolności manualne (R) niektóre choroby. Podatność na stres również zależy od
odtworzyli warunki więzienne do celów eksperymentu.
odtworzyli warunki więzienne do celów eksperymentu.
przewadze cech kardynalnych38.
Raymond Cattell w 1971 roku zaproponował podział na cech temperamentu. Brak zgodności między
Eksperyment Stanfordzki, jak i inne eksperymenty
Eksperyment Stanfordzki, jak i inne eksperymenty
inteligencję płynną ( g ) i skrystalizowaną ( g ). Ta temperamentem a wymogami i oczekiwaniami otoczenia
f c TEORIA CZYNNIKOWA CECH R.B.
Zimbarda, każą zastanowić się także nad skutkami
Zimbarda, każą zastanowić się także nad skutkami
pierwsza to ogólna zdolność warunkująca sprawność prowadzi do zaburzeń zachowania, szczególnie u dzieci z
uniformizacji w szkołach oraz innych instytucjach. CATTELLA 
ormizacji w szkołach oraz innych instytucjach.
wszelkich czynności intelektualnych (zdeterminowana temperamentem trudnym.
Uniform jest sprawnym narzędziem dezindywiduacji i
Uniform jest sprawnym narzędziem dezindywiduacji i kolejność analizy czynników:
biologicznie), druga to zespół szczegółowych zdolności
REGULACYJNA TEORIA
należy być świadomym, że zakładając go, zacieśniamy nasz
należy być świadomym, że zakładając go, zacieśniamy nasz 1) zebranie wyników dotyczącej wielkiej liczby zachowań
rozwijanych na skutek zastosowania inteligencji płynnej w
związek z jakąś grupą. Jednolitość wyglądu ułatwia
związek z jakąś grupą. Jednolitość wyglądu ułatwia w danej sytuacji (wykorzystując badania itp.). Wskaz
niki
TEMPERAMENTU JANA STRELAUA
życiu. Podobny podział przedstawił wcześniej Donald
przywódcom skłonienie grupy do konformistycznych
przywódcom skłonienie grupy do konformistycznych powierzchniowe -> wyniki.
zgodnie z nią temperament obejmuje podstawowe,
Hebb wyróżniając inteligencję A (zdeterminowane
zachowań. 2) analiza czynnikowa- wykrycie podstawowych
względnie stałe cechy osobowości, odnoszące się do
genetycznie granice możliwości intelektualnych
czynników, kontrolujących zmienność badanych
formalnych (energetycznych i czasowych) cech
człowieka) i inteligencję B (przejawiającą się w KONCEPCJA WIELKIEJ PI
TKI
KONCEPCJA WIELKIEJ P
zachowań.
zachowania. Choć uwarunkowany jest wrodzonymi
zachowaniu).
P.T. Cost i R. McCrae zaprezentowali 5 czynników
. Cost i R. McCrae zaprezentowali 5 czynników
3) przypisanie czynnikom stopnia (znaczenia) w związku z
mechanizmami neurobiochemicznymi, to podlega
TEORIE CZYNNIKÓW RÓWNORZ
DNYCH określających podstawowe wymiary osobowości
określających podstawowe wymiar
występującymi zachowaniami
powolnym zmianom pod wpływem środowiska i
lękliwość, wrogość,
Teorię jednolitego czynnika g często poddawano krytyce, 1. Neurotyczność (N)  lękliwość, wrogość,
4) próba skutecznego opracowania mierzenia czynników
doświadczeń osoby. Obejmuje on sześć cech. Cztery z nich
uważając go za artefakt statystyczny. Powstało wiele impulsywność, nadwrażliwość, nieśmiałość,
impulsywność, nadwrażliwość, nieśmiałość, skłonnośc do
(wpływ czynnika na określone zachowanie)
dotyczą aspektu energetycznego zachowania. Są to:
teorii, które inteligencję sprowadzają do kilku depresji
 aktywność, czyli tendencja do podejmowania zachowań
TYPOLOGIA TEMPERAMENTÓW
równorzędnych zdolności. Według L. L. Thurstone'a na 2. Ekstrawersja (E)  aktywność, towarzyskość,
aktywność, towarzyskość,
dostarczających silnej stymulacji zewnętrznej,
inteligencję składa się 7 niezależnych czynników asertywność, serdecznośc, poszukiwanie doznań,
asertywność, serdecznośc, poszukiwanie doznań,
HIPOKRATESA  GALENA
 reaktywność emocjonalna, czyli tendencja do
odnoszących się do różnych aspektów pozytywne emocje
Hipokrates (V wiek p.n.e.) nawiązuje do poglądu
intensywnego reagowania na bodz
ce wywołujące emocje;
az
nia, wrażliwość estetyczna,
funkcjonowania:rozumienie słów (V) płynność słowna 3. Otwartość (O)  wyobraz
nia, wrażliwość estetyczna,
Empedoklesa o czterech żywiołach, sprowadza naturę
wyraża się ona w dużej wrażliwości i niskiej odporności
(W) zdolności liczbowe (N) zdolności przestrzenne (S) uczuciowość, działanie, ideowość, kreatywność, wartości
uczuciowość, działanie, ideowość, kreatywność, wartości
człowieka do odpowiedniej proporcji czterech
emocjonalnej,
rozumowanie (R) pamięć (M) szybkość spostrzegania 4. Ugodowość (A)  ufność, prostolinijność, ustępliwość,
ufność, prostolinijność, ustępliwość,
zasadniczych amoków (humorów) w organizmie. Ciało
 wrażliwość sensoryczna, czyli zdolność reagowania na
(P) altruizm
człowieka ma w sobie krew, flegmę i dwojakiego rodzaju
bodz
ce o niskiej wartości stymulacyjnej,
Jednak dalsze badania samego Thurstone'a wskazały na 5. Sumienność (C)  obowiązkowość, zdyscyplinowanie,
obowiązkowość, zdyscyplinowanie,
żółć  żółtą i czarną. Soki te stanowią naturę jego ciała.
 wytrzymałość, czyli zdolność do adekwatnego
rozwaga, przezorność, zorganizowanie, kompetencje,
istnienie jednak czynnika nadrzędnego, który nazwał rozwaga, przezorność, zorganizowanie,
Optymalny stosunek między tymi sokami jest z
ródłem
reagowania w sytuacjach wymagających długotrwałej
zamiłowanie do porządku, dążenie do osiągnięć
zdolnością indukcji. Inną teorie czynników równorzędnych zamiłowanie do porządku, dążenie do osiągnięć
zdrowia, natomiast niekorzystne wymieszanie soków,
aktywności, w warunkach silnej stymulacji.
zaproponował Howard Gardner, który wyróżnił
spowodowane nieodpowiednimi proporcjami między
HUMANISTYCZNE PODEJŚCIE DO
PODEJŚCIE DO
Aspektu czasowego dotyczą dwie cechy: pierwsza 
następujące czynniki inteligencji: lingwistyczna
nimi, wywołuje choroby. W poglądach Hipokratesa trudno
żwawość, to tendencja do szybkiego reagowania,
SOBOWOŚCI
(językowa) - dotyczy komunikowania się za pomocą
dopatrzyć się nauki o temperamentach w pełnym tego
utrzymywania wysokiego tempa aktywności i łatwej
Carl Rogers, Abraham Laing, Fritz Perls
Carl Rogers, Abraham Laing, Fritz Perls
języka matematyczna i logiczna - dotyczy posługiwania
słowa znaczeniu. Brak jeszcze wskazania na związek
zmiany reakcji; druga  perseweratywność, to tendencja
- przekonanie o pozytywnych możliwościach
przekonanie o pozytywnych możliwościach
się relacjami pojęć abstrakcyjnych wizualna i
między różnymi proporcjami poszczególnych soków w
do kontynuowania zachowań po zaprzestaniu działania
człowieka, które powinien realizować (samorealizacja)
, które powinien realizować (samorealizacja)
przestrzenna - umożliwia postrzeganie obrazów,
organizmie a cechami osobowości.
bodz
ca, który to zachowanie wywołał.
- społeczeństwo, kultura przekazują c
przekazują człowiekowi
przekształcanie ich i odtwarzanie z pamięci muzyczna -
Na podstawie Hipokratesowej koncepcji czterech soków
 zniekształcony sposób istnienia i utrudniają lub
 zniekształcony sposób istnienia i
dotyczy tworzenia i rozumienia znaczenia dz
więków TEMPERAMENT W TEORII PAWA
OWA
Galen (II wiek n.e.) opracował pierwszą w historii
hamują naturalny rozwój człowieka, jego samorealizację.
człowieka, jego samorealizację.
interpersonalna - umożliwia rozpoznawanie i
typologię temperamentów, którą przedstawił w rozprawie Według teorii Pawłowa temperament odpowiada
- świadome doświadczenie tego, co zachodzi tu i teraz.
świadome doświadczenie tego, co zachodzi tu i teraz.
odróżnianie uczuć i zamiarów innych ludzi
De temperamentis. Wyróżnił on i opisał dziewięć typowi układu nerwowego, który charakteryzują cztery
- podejście subiektywistyczne
podejście subiektywistyczne
intrapersonalna - dotyczy rozpoznawania uczuć i
temperamentów, w tym cztery bezpośrednio zależne od podstawowe właściwości:
tworzenia modeli psychicznych kinestetyczna - dotyczy - podejście holistyczne
przewagi jednego z soków w organizmie nazwał - SPP - siła procesu pobudzenia; na poziomie zachowania
posługiwania się własnym ciałem przyrodnicza - dotyczy
TEORIA OSOBOWOŚCI FRAUDA
TEORIA OSOBOWOŚCI FRAUDA następująco: sangwinik (sanguis  krew), choleryk funkcjonalna wydolność komórki nerwowej znajduje
odróżniania i wykorzystywania cech środowiska
W ZAKRES PSYCHIKI WCHODZI: ŚWIADOMOŚC, (chole  żółć), melancholik (melas chole  czarna żółć) wyraz w reakcjach na silną lub długotrwałą stymulację; im
AKRES PSYCHIKI WCHODZI: ŚWIADOMOŚC,
PRZEDŚWIADOMOŚC, NIEŚIWADOMOŚĆ
PRZEDŚWIADOMOŚC, NIEŚIWADOMOŚĆ i flegmatyk (phlegma  flegma). silniejszy układ nerwowy, tym mniejsza jest wartość
Model struktury intelektu Guilforda
Fraud wyróżnił trzy warstwy w obrębie osobowości:
Fraud wyróżnił trzy warstwy w obrębie osobowości: Koncepcja, wiążąca typ temperamentu z przewagą procesu pobudzenia
Joy Paul Guilford stosując ortogonalną analizę czynnikową,
1. Id (ono)  sfera nieświadomości , tworzy popędy, określonych  soków w organizmie, została częściowo - hamowanie ochronne (pozaokresowe) - rodzaj
sfera nieświadomości , tworzy popędy,
która wymusza uzyskanie niekorelujących ze sobą
kompleksy, myśli nieprzyzwoite
kompleksy, myśli nieprzyzwoite poparta wynikami współczesnych badań hamowania bezwarunkowego, służącego ochronie OUN
czynników zbudował model "trójwymiarowy", to znaczy
2. Ja (ego)  myślenie realistyczne niezbędne do endokrynologicznych. Mianowicie wykazano w nich, że przed przeciążeniem (zob. habituacja)
myślenie realistyczne niezbędne do
skonstruowany z trzech wymiarów, z których pierwszy
zaspokojenia potrzeb, podejmowanie decyzji takie cechy temperamentu, jak reaktywność, szybkość - SPH - siła procesu hamowania; łatwość, z jaką UN tworzy
jenia potrzeb, podejmowanie decyzji
odzwierciedlał rodzaj zaangażowanych operacji
3. Superego (sumienie)  umysłowa (psychiczna) reagowania itp. zależą w dużym stopniu od działania warunkowe reakcje hamulcowe (wygaszanie,
umysłowa (psychiczna)
umysłowych: ocenianie, wytwarzanie konwergencyjne,
reprezentacja moralności społecznej, ideałów i wartości.
reprezentacja moralności społecznej, ideałów i wartości. układu hormonalnego. różnicowanie, opóz
nianie), przejawia się gdy zachodzi
wytwarzanie dywergencyjne, pamięć, poznawanie
Sumienie jednostki konieczność odraczania reakcji, hamowania pobudzeń, by
drugi wymiar rodzaj treści czy też materiału, na którym
" TYP CHOLERYCZNY charakteryzuje się szybko stworzyć miejsce adekwatnie działającym bodz
com
operacja była wykonywana: figuralna, symboliczna,
MECHANIZMY OBRONNE  pojęcie
MECHANIZMY OBRONNE
powstającą, silną i trwałą pobudliwością emocjonalną. U - RWN - równowaga procesów nerwowych; stosunek
semantyczna, behawioralna
wprowadzone przez twórcę psychoanalizy
psychoanalizy, Zygmunta
ludzi o tym temperamencie uczucia wyraz
nie odbijają się procesów pobudzenia do procesów hamowania
a trzeci rezultaty czynności, czyli wytwory:
Freuda. Oznacza metody radzenia sobie z wewnętrznymi
. Oznacza metody radzenia so
w mimice twarzy, gestach i w mowie. Cechuje ich - RPN - ruchliwość procesów nerwowych; zdolność UN do
jednostki, klasy, relacje, systemy, przekształcenia,
konfliktami w celu ochrony osobowości
osobowości (ego),
wybuchowość usposobienia, szybkość ruchu i duża ogólna szybkiej zmiany procesów pobudzenia i hamowania
implikacje
zmniejszenia lęku, frustracji i poczucia winy. Na ogół są
ruchliwość. Mocne strony: ukierunkowany na cel, ogarnia
W ten sposób teoretycznie wyodrębniono 120 czynników.
one nawykowe i nieuświadomione.
one nawykowe i nieuświadomione.
całokształt, dobry organizator, dostrzega praktyczne
W pewnym nasileniu występują u praktycznie każdego
W pewnym nasileniu występują u praktycznie każdego
ROZWOJOWE TEORIE INTELIGENCJI
rozwiązania, szybki w działaniu, rozdziela pracę, kładzie
człowieka i pełnią rolę przystosowawczą, są niezbędne.
człowieka i pełnią rolę przystosowawczą, są niezbędne.
Z wiekiem następuje nie tylko ilościowy wzrost poziomu
nacisk na wydajność, realizuje cele, dodaje innym bodz
ca,
Mechanizmy obronne są jednak zawsze zniekształceniem
Mechanizmy obronne są jednak zawsze zniekształceniem
inteligencji, ale także zmienia się jego struktura. Przebieg i
opozycja pobudza go do działania. Słabe strony: ma
zachowania lub oglądu rzeczywistości, stosowane
owania lub oglądu rzeczywistości, stosowane
przyczyny zmian próbowali wyjaśnić najwięksi badacze
kłopoty z uznaniem racji innych ludzi, nie lubi
nadmiernie lub nieadekwatnie do sytuacji mogą utrudniać
nadmiernie lub nieadekwatnie do sytuacji mogą utrudniać
rozwoju umysłowego dziecka: Lew Wygotski i Jean Piaget.
przekazywać innym kontroli, nie podporządkowuje się,
funkcjonowanie.
Kryteria diagnostyczne rozpoznania depresji dużej wg
POZNAWCZE KONCEPCJE
DSM-IV:
OSOBOWOŚCI, w przeciwieństwie do
- Występowanie minimum pięciu objawów przez okres 2
behawioryzmu, koncentrują się nie tylko na
tygodni pod warunkiem, że stanowią one istotną zmianę w
nieprzystosowanym zachowaniu, lecz również na
zachowaniu chorego; jednym z objawów jest obniżenie
wyobrażeniach. W przeciwieństwie do psychoanalizy
nastroju bądz
utrata zainteresowań oraz brak zdolności
zajmują się przeżyciami świadomymi. Nie odwołują się do
odczuwania przyjemności.
mechanizmów obronnych.
- obniżenie nastroju lub dysforia występujące codziennie
przez przeważającą część dnia odczuwana subiektywnie i
HUMANISTYCZNE PODEJŚCIE DO
dostrzegana przez otoczenie
SOBOWOŚCI
- znaczne ograniczenie zainteresowań wszystkimi
Fritz Perls, Abraham Maslow, Carl Rogers,
czynnościami oraz brak odczuwania przyjemności
Humanistyczne podejście do osobowości traktuje
związanej z ich wykonywaniem
człowieka, jako podmiot pełen pozytywnych możliwości,
- spadek lub wzrost masy ciała minimum 5% w ciągu
dążący do samorealizacji; świadomy własnego
miesiąca lub codzienny wzrost lub spadek apetytu
doświadczenia i poznający samego siebie.
- utrzymująca się bezsenność lub nadmierna senność
Przede wszystkim człowiek jest w tym
- spowolnienie lub podniecenie ruchowe
podejściu traktowany całościowo, holistycznie,
- uczucie zmęczenia
bardziej jako organizm, niż jako osobowość.
- poczucie nieuzasadnionej winy, obniżenie poczucia
GA
OWNE ZAA
OŻENIA: Istnieje pewna hierarchia potrzeb i
własnej wartości
choć większość piramidy to potrzeby niedoboru, to jej
- obniżenie sprawności myślenia, zaburzenia uwagi i
ostatni poziom stanowi potrzeba wzrostu, czyli dążenie do
koncentracji, niemożność podjęcia decyzji
samorealizacji (Maslow). Psychologowie
- nawracające myśli o śmierci, myśli samobójcze
zaznaczają, że otoczenie społeczne poprzez swoje
realizowane bądz
nie
oczekiwania i wymagania może doprowadzić do
ZABURZENIA OSOBOWOŚCI
zahamowania wzrostu jednostki, jest to związane z
przekazywanymi jednostce przez społeczeństwo 1. Osobowość histeryczna
 zniekształconymi sposobami istnienia (Bugental), ktore 2. Osobowość paranoiczna
utrudniają jednostce kontakt z jej własnym 3. Osobowość schizoidalna
doświadczeniem. 4. Osobowość narcystyczna
5. Osobowość obsesyjna
PSYCHOPATOLOGIA I TERAPIA
6. Osobowość chwiejna emocjonalnie
WSKAy
NIKI ZABURZEC
- typ impulsywny
- typ borderline
PSYCHICZNYCH
7. Osobowość antyspołeczna
- DOŚWIADCZENIE DA
UGOTRWAA
EGO CIERPIENIA LUB
8. Osobowość nieadekwatna
L
KU
9. Osobowość lękowa
- nieprzystosowanie społeczne, działające wbrew własnym
10. Osobowość zależna
interesom i normom,
11. Osobowość wieloraka
- irracjonalność działania, niezrozumiałe zachowanie
- nieprzewidywalność
BORDERLINE
- niekonwencjonalność, sprzeczność ze standardami
Osobowość  z pogranicza . Zaburzenie osobowości na
ZABURZENIA OBSESYJNO-KOMPULSYJNE pograniczu psychozy i nerwicy.
objawy: Niejasne poczucie tożsamości, rozmyty obraz
Nie poddające się kontroli myśli, wykonywanie pozornie
samego siebie, niekiedy skłonności samobójcze. Wahania
bezsensownych czynności o charakterze rytualnym.
nastroju, napady intensywnego gniewu, silny lęk przed
Zwane również nerwicami natręctw. Odczuwanie
odrzuceniem, uczucie pustki, braku sensu życia
przymusu
KONWERSJA SOMATYCZNA OSOBOWOŚC ANTYSPOA
ECZNA
zaburzenia o postaci somatycznej. Człowiek bez żadnego
(dyssocjalna) - zaburzenie to pojawia się przed 15 r.ż. ,
uzasadnionego medycznie powodu może np. oślepnąć.
lekceważy i gwałci prawa innych ludzi oraz rozbieżność
Upośledzenie określonej funkcji fizycznej wynika z
między zachowaniem a obowiązującymi normami
konfliktu psychologicznego.
społecznymi.
FOBIA to zaburzenie nerwicowe, którego objawem - bezwzględne nieliczenie się z uczuciami innych,
osiowym jest uporczywy lęk przed różnymi określonymi - lekceważenie bezpieczeństwa własnego i innych,
sytuacjami, zjawiskami lub przedmiotami, związany z - niska tolerancja frustracji,
- niski próg wyzwalania agresji.
unikaniem sytuacji wywołujących go i utrudnieniem
Przyczyny tkwią w czynnikach biogennych- reaguje
funkcjonowania w społeczeństwie. Fobie wywołane są
nieproporcjonalnie do siły bodz
ca  i w czynnikach
przez pewne sytuacje lub obiekty zewnętrzne wobec
socjogennych- odrzucenie dziecka
osoby przeżywającej lęk, które obiektywnie nie są
OSOBOWOŚĆ MNOGA, OSOBOWOŚĆ NAPRZEMIENNA,
niebezpieczne. Zasadniczy obraz fobii to przesadne reakcje
zaniepokojenia i trwogi, pomimo świadomości o
OSOBOWOŚĆ WIELORAKA,
irracjonalności własnego lęku i zapewnień, że obiekt
ROZDWOJENIE OSOBOWOŚCI, ROZDWOJENIE JAy
NI -
strachu nie stanowi realnego zagrożenia.
to zaburzenie dysocjacyjne, polegające na występowaniu
ZESPÓA
STRESU POURAZOWEGO,
przynajmniej dwóch osobowości u jednej osoby. Zazwyczaj
ZABURZENIE STRESOWE POURAZOWE, poszczególne osobowości nie wiedzą o istnieniu
pozostałych.
PTSD (ang. posttraumatic stress disorder) - rodzaj
K osobowość ma odrębną tożsamość, wspomnienia, zdarza
zaburzenia lękowego będący efektem przeżycia
się, że nawet płeć, wiek, iloraz inteligencji, ciśnienie krwi,
traumatycznego wydarzenia.
ostrość wzroku, preferencje seksualne, czy alergie.
Zaburzenie lękowe spowodowane przez stres o dużej sile,
Badania czynności układu nerwowego mogą wykazać
powodujący kryzys psychiczny, przekraczający ludzkie
różnice w pracy mózgu poszczególnych osobowości u tej
przeżywanie (wojna, zgwałcenie, przebywanie w obozie
samej osoby.
koncentracyjnym
PSYCHOZA MANIAKALNO  DEPRESYJNA
ZABURZENIA NASTROJU
Zaburzenie afektywne dwubiegunowe, (zaburzenie
Choroby afektywne, zaburzenia afektywne nawracające -
maniakalno-depresyjne, psychoza maniakalno-
grupa zaburzeń endogennych w których okresowo
depresyjna, cyklofrenia lub potocznie i błędnie depresja
występują zaburzenia nastroju, emocji i aktywności.
dwubiegunowa)  zaburzenie psychiczne charakteryzujące
Zaburzenia te przejawiają się występowaniem zespołów
się cyklicznymi, naprzemiennymi epizodami depresji,
depresyjnych i hipomaniakalnych. Wyróżnia się
hipomanii, manii, stanów mieszanych i stanu pozornego
następujące rodzaje zaburzeń:
zdrowia psychicznego.
1. zaburzenia afektywne dwubiegunowe (psychoza
Przyczyna tej choroby nie jest znana, najpopularniejsze
dwubiegunowa)
tezy utrzymują, że:
(zaburzenie maniakalno-depresyjne, psychoza maniakalno-
- ma ona podłoże genetyczne (według niektórych ocen jest
depresyjna, cyklofrenia lub potocznie i błędnie depresja
to tylko czynnik zwiększający ryzyko zachorowania)
dwubiegunowa)  zaburzenie psychiczne charakteryzujące
- jest efektem złej pracy neuroprzekaz
ników
się cyklicznymi, naprzemiennymi epizodami depresji,
- jest efektem urazów i mikrourazów mózgu
hipomanii, manii, stanów mieszanych i stanu pozornego
- ma przyczyny w wadach rozwoju płodu
zdrowia psychicznego. Obecnie nazwy "psychoza
maniakalno-depresyjna" nie używa się i powoli się z niej SCHIZOFRENIA  zaburzenie psychiczne
rezygnuje na rzecz pojęcia "zaburzenia afektywne-
zaliczane do grupy psychoz endogennych. Objawia się
dwubiegunowe".
upośledzeniem postrzegania lub wyrażania rzeczywistości,
2. Zaburzenia afektywne jednobiegunowe
najczęściej pod postacią omamów słuchowych,
Depresja (choroba afektywna jednobiegunowa) -
paranoidalnych lub dziwacznych urojeń albo zaburzeniami
zaburzenie psychiczne z grupy chorób afektywnych
mowy i myślenia, co powoduje znaczącą dysfunkcję
charakteryzujące się objawami,:
społeczną lub zawodową.
- symptomy emocjonalne: obniżony nastrój - smutek i
jest ciężką postacią zaburzenia psychicznego.
towarzyszący mu często lęk, płacz, utrata radości życia
Objawy: - osłupienie lub katatonia, - spowolnienie
(począwszy od utraty zainteresowań, skończywszy na - omamy, urojenia, - uszkodzony filtr uwagi
zaniedbywaniu potrzeb biologicznych); czasem dysforia - potrzeba izolacji, -  ja ukryte, człowiek próbuje ukryć
(zniecierpliwienie, drażliwość);
prawdziwe ja
- symptomy poznawcze: negatywny obraz siebie, obniżona
Typy schizofrenii:
samoocena, samooskarżenia, samookaleczenie, pesymizm
1. Typ zdezorganizowany  haotyczne myślenie,
i rezygnacja, a w skrajnych wypadkach mogą pojawić się
urojenia, niespójne wypowiedzi, płytka uczuciowość,
także urojenia depresyjne (zob. Zespół Cotarda);
bezład
- symptomy motywacyjne: problemy z mobilizacją do
2. Typ paranoidalny  mania wielkości, urojenia
wszelkiego działania, które może przyjąć wręcz formę
wyjątkowości
spowolnienia psychoruchowego; trudności z
3. Typ katatoniczny  osłupienie, negatywizm, opór
podejmowaniem decyzji;
przeciwko poleceniom, bezcelowa aktywność przeciwna
- symptomy somatyczne: zaburzenie rytmów dobowych
nakazowej, giętkość woskowa
(m.in. zaburzenia rytmu snu i czuwania), utrata apetytu
4. Typ zróżnicowany  wielorakie objawy
(ale możliwy jest również wzmożony apetyt), osłabienie i
HALUCYNACJE I UROJENIA
zmęczenie, utrata zainteresowania seksem, czasem skargi
na bóle i złe samopoczucie fizyczne; Halucynacje (omamy)  fałszywe doznania zmysłowe,
- myśli samobójcze. dające poczucie realności, przy braku bodz
ców, które
3. Przewlekle utrzymujące się zaburzenia nastroju: zwykle wywołują takie doznania.
- zaburzenia afektywne sezonowe (depresja sezonowa) Rodzaje:
- dystymia - elementarne  np. błyski, migotanie, pojedyncze dz
więki
- cyklotymia - proste  dotyczą tylko jednego zmysłu
- krótkotrwałe nawracające zaburzenia depresyjne - złożone  więcej niż jeden zmysł
Urojenia fałszywe przekonania odporne na wszelką
DEPRESJA  RODZAJE
argumentację
1. Depresja epizodyczna (epizody depresyjne)- trwa
Rodzaje:
krócej niż dwa lata i charakteryzuje się wyraz
nym
- wielkościowe, - oddziaływania (wpływu)
początkiem;
2. Zaburzenia depresyjne nawracające - powtarzające - prześladowcze, - ksobne (odnoszenia)
się epizody depresji bez objawów wzmożonego nastroju i - urojenia depresyjne, - urojenia hipochondryczne
zwiększonej energii w przeszłości - urojenia zniekształcenia ciała
3. Depresja endogenna - uwarunkowana biologicznie, Klasyfikacja pod względem systematyki
typowa; ostrzejsza w przebiegu od egzogennej; depresja - proste - pojedyncze lub rozwinięte o charakterze
duża, epizod depresyjny o znacznym nasileniu; syntymimicznym lub katamimicznym, które są jedynie
4. Depresja ezogenna (depresja reaktywna) - prostą interpretacją lub rozwinięciem innych objawów
poprzedzona stresującym zdarzeniem. takich jak omamy bez tendencji do ich systematyzowania
5. Depresja przewlekła - trwa co najmniej dwa lata, a bądz
dezintegracji;
remisja nie trwa dłużej niż dwa miesiące. - paranoiczne
6. Depresję poschizofreniczną - przejawia się w - paranoidalne
epizodzie depresyjnym po psychozie schizofrenicznej. - niespójne
Objawy schizofreniczne, występują, lecz nie dominują już - oniryczne
w obrazie klinicznym.
7. Depresja duża