Definicja otyłości
Leczenie otyłości
Otyłość to uwarunkowane nadmiernym
rozwojem tkanki tłuszczowej zwiększenie masy
ciała znacznie powyżej wartości prawidłowych,
ustalonych dla danego wieku, płci i rasy. Od
Katedra i Zakład
Farmakologii Klinicznej 1985 roku uznaje siÄ™ jÄ… oficjalnie za chorobÄ™
AM we Wrocławiu
przewlekłą
1
2
Przyczyny otyłości Przyczyny otyłości
Przyczyną otyłości jest przyjmowanie nadmiaru energii w Często jest uwarunkowana psychospołecznie ( zajadanie
stosunku do jej zużycia. Nie zawsze jest ona bezpośrednią
stresów , niekorzystne nawyki żywieniowe w rodzinie) i
konsekwencją przejadania się i braku aktywności fizycznej.
ekonomiczne.
Występowanie otyłości warunkują:
czynniki genetyczne (ok. 20% przypadków),
Otyłość może być także skutkiem niedożywienia płodu, które
zaburzenia czynności gruczołów wydzielania
jest rekompensowane w okresie pourodzeniowym lepszÄ…
wewnętrznego,
niewłaściwy skład diety, przyswajalnością pokarmu oraz wzmożonym łaknieniem.
częstość i obfitość spożywanych posiłków,
Stałe przekarmianie dziecka zwiększa prawdopodobieństwo
zażywanie niektórych leków
jej wystÄ…pienia
uszkodzenie podwzgórza mózgu
3 4
Przyczyny otyłości Przyczyny otyłości
Zaburzenia przemiany materii
Zaburzenia czynności gruczołów wydzielania
Obecność tzw.  oszczędnych genów
wewnętrznego
Programowanie otyłości w okresie płodowym
Podwyższona aktywność białek stymulujących
Zaburzenia utleniania węglowodanów syntezę trójglicerydów
Nieodpowiednia dieta i nieregularne posiłki
Brak uczucia sytości
Ograniczenie ruchu i wysiłku fizycznego
Ograniczenie termogenezy poposiłkowej
Zaburzenia funkcji neuronów
5 6
1
Ocena masy ciała
Ocena masy ciała
Otyłość u osób dorosłych stwierdza się, gdy odsetek tłuszczu w ciele Za najlepszy sposób oceny masy ciała uważa się wyznaczenie
niezależnie od wieku przekracza 25% należnej masy ciała u mężczyzn i wskaz
nika masy ciała (WMC), zwanego także wskaz
nikiem
30% u kobiet. Otyłość rozpoznaje się najczęściej na podstawie pomiarów Queteleta, lub BMI (ang. body mass index).
antropometrycznych.
Jest to stosunek masy ciała wyrażonej w kilogramach do
W celu wyliczenia idealnej masy ciała (IMC) stosuje się wzór Lorenz a:
kwadratu wzrostu podanego w metrach.
IMC = (wzrost [cm] - 100) 2- {(wzrost [cm] 2 150) : K}
BMI = aktualna masa ciała [kg] /
{wzrost [m]}2
Współczynnik K dla kobiet wynosi 4, a dla mężczyzn 2.
7 8
Typy otyłości
Ocena masy ciała pacjentów dorosłych na podstawie
średnich wartości BMI (w kg/m2).
Otyłość typu "jabłko" -
Otyłość typu
(inne określenia: otyłość
"gruszka" -
Typ Kobiety Mężczyz
ni brzuszna, wisceralna -
(udowo-
tkanka tłuszczowa
Norma 21 23
pośladkowa)
zlokalizowana jest głównie
częściej występuje u
wewnÄ…trz jamy brzusznej)
Otyłość umiarkowana 25 29,9
kobiet.
częściej dotyczy mężczyzn.
Otyłość znaczna 30 39,9
Otyłość patologiczna >40 >40
Obydwa typy otyłości można w prosty sposób zróżnicować, obliczając stosunek
obwodu talii do obwodu bioder, tzw. wskaz
nik talia/biodra lub WHR (ang. waist to
9
hip circumference ratio)
Klasyfikacja otyłości u osób dorosłych wg
Konsekwencje otyłości
kryterium WHR.
Zaburzenia Udar mózgu
oddychania
Typ otyłości Kobiety Mężczyz
ni
Choroba niedokrwienna
Schorzenia układu serca
OtyÅ‚ość trzewna WHR Å‚ð 0,8 WHR Å‚ð1,0
sercowo-
Otyłość udowo WHR < 0,8 WHR< 1,0
naczyniowego Cukrzyca
 pośladkowa
Kamica żółciowa Zmiany
zwyrodnieniowe
Zaburzenia stawów
hormonalne Nowotwory złośliwe
Dna moczanowa Żylaki kończyn dolnych
11 12
2
Programy walki z otyłością mogą Programy walki z otyłością mogą
obejmować: obejmować:
Wprowadzenie kontrolowanego sposobu żywienia wg
Zmiany w środowisku życia tj. modyfikację stylu życia,
zaleceń lekarza lub dietetyka (5 posiłków dziennie z
zmianÄ™ zawodu, miejsca zamieszkania, sytuacji rodzinnej,
niedoborem energetycznym o różnym nasileniu).
sposobu wypoczynku oraz zainteresowań i celów
życiowych.
Zwiększenie ilości ruchu i wysiłku fizycznego.
Zmiany zachowań indukowane za pomocą zajęć
edukacyjnych oraz oddziaływań psychoterapeutycznych.
13 14
Dzienne zapotrzebowanie kaloryczne
dla mężczyzn
PIRAMIDA ZDROWEGO
Praca lekka (urzędnik, Praca ciężka (rolnik, murarz) -
Wzrost Masa ciała
ŻYWIENIA
nauczyciel) - zapotrzebowanie zapotrzebowanie
(cm.) (kg.) kalorie WW kalorie WW
155 54 - 57 2100 30 3300 47
160 58 - 61 2200 31 3400 48
165 62 - 65 2300 33 3500 49
170 66 - 69 2400 34 3600 51
175 70 - 74 2400 34 3600 51
180 74 - 78 2500 35 3700 52
185 77 - 81 2600 37 3800 54
15 16
Procentowy udział poszczególnych posiłków dziennego
zapotrzebowania energetycznego organizmu
Dzienne zapotrzebowanie kaloryczne dla kobiet
Procentowy rozdział całodziennego zapotrzebowania energetycznego na
Praca lekka (urzędnik, Praca ciężka (rolnik, murarz) - posiłki
Wzrost Masa ciała
nauczyciel) - zapotrzebowanie zapotrzebowanie
Rodzaj posiłku
przy 3 posiłkach przy 4 posiłkach przy 5 posiłkach
(cm.) (kg.) kalorie WW kalorie WW dziennie dziennie dziennie
155 51 - 54 2000 28 3000 42
I śniadanie 30 - 35% 25 - 30% 25 - 30%
160 54 - 57 2100 30 3100 43
II śniadanie - 5 - 10% 5 - 10%
165 57 - 60 2100 30 3100 43
Obiad 35 - 40% 35 - 40% 30 - 35%
170 60 - 63 2200 31 3200 45
175 63 - 66 2200 31 3200 45 Podwieczorek - - 5 - 10%
180 67 - 70 2300 33 3300 47
Kolacja 25 - 30% 25 - 30% 15 - 20%
185 71 - 75 2300 33 3300 47
17 18
3
Wymiennik węglowodanowy - 1 WW (jednostka chlebowa) -
Wymiennik białkowy (WB) - jest to taka ilość pożywienia, w której
jest to taka ilość pożywienia, w której znajduje się 10 gram
znajduje się 10 gram białka zwierzęcego lub jego równoważność. Jako
cukru lub jej kaloryczna równoważność. Jako wzorzec przyjęto
wzorzec przyjęto porcję mięsa cielęcego o wadze 50 gram. Dostarcza
kromkę chleba o wadze 25 gram o wartości energetycznej około
40 kcal.
ono ok. 40 kcal energii.
19 20
Wymienniki tłuszczowe (WT) - jest to taka ilość pożywienia, w
której znajduje się 10 gram tłuszczu lub jego równoważność.
Jako wzorzec przyjęto porcję masła o wadze 12 gram.
21 22
Leczenie otyłości u dorosłych
Farmakologiczne leczenie otyłości
u dorosłych
dieta
Tabela . Zasady diety niskokalorycznej u dorosłych
Wycofane z lecznictwa leki przyspieszajÄ…ce
zużycie energii
Okres trwania Kaloryczność
2 tygodnie 1500 kcal
Nazwa leku Działanie niepożądane
2 tygodnie 1000 kcal
2 tygodnie 500 kcal
Stopniowo Powrót do diety o deficycie 500 - 1000 kcal Hormony tarczycy Nadczynność tarczycy
w stosunku do zapotrzebowania
Dinitrofenol Neuropatia i zaćma
Aminorex Pierwotne nadciśnienie płucne
Amfetamina Uzależnienie
wysiłek fizyczny
Fenfluramina wady zastawek, nadciśnienie płucne
farmakoterapia
23 24
4
Preparaty stosowane we wspomagajÄ…cym
Leki stosowane w terapii otyłości
leczeniu otyłości u dorosłych
Nazwa leku Mechanizm działania
Mechanizm działania
Preparat
Hamuje łaknienie ośrodkowo, hamuje
wychwyt zwrotny noradrenaliny i
Teronac
dopaminy w OUN, jest jednym z Stymuluje wytwarzanie hormonów tarczycy, dzięki czemu
(syn. Mazindol) najsilniejszych leków hamujących zwiększa zużycie energii
Fucus  lek
Å‚aknienie
homeopatyczny
Hamuje wychwyt zwrotny: serotoniny -
Zwiększa transport kwasów tłuszczowych do mitochondriów,
Sibutramina
nasila poposiłkowe uczucie sytości, L-karnityna gdzie zachodzi ich spalanie
noradrenaliny  nasilajÄ…c termogenezÄ™
(syn. Meridia)
Herbatki zawierające Działają przeczyszczająco, skracają czas przebywania pokarmu
zwiększa wydatek energetyczny,
w jelicie cienkim, a tym samym wchłanianie składników
senes lub kruszynÄ™
podwyższając przy tym częstość bicia
odżywczych
serca i ciśnienie krwi
Preparaty zawierajÄ…ce chrom nasilajÄ… przemianÄ™ materii
Bio-Chrom
Orlistat Inhibitor lipazy trzustkowej, zmniejszajÄ…cy
Preparat zawiera wyciągi: z morszczynu, owoców głogu, liści
Herbaton
brzozy, ziela pokrzywy oraz kory kondurago; przyspiesza
(syn. Xenical) przyswajalność tłuszczów, stosuje się go z dietą
podstawowÄ… przemianÄ™ materii, poprawia trawienie
ubogotłuszczową, aby nie wywołać biegunek poprzez pobudzanie wydzielania żółci oraz soku
żołądkowego i trzustkowego, działa także słabo
tłuszczowych
moczopędnie
26
Preparaty ziołowe wspomagające
Preparaty stosowane we wspomagajÄ…cym
odchudzanie- środki wypełniające żołądek i
leczeniu otyłości u dorosłych
jelita
Mechanizm działania
Preparat
Preparat złożony (tabletki + kapsułki) - składniki tabletek
Redusan
Chudeus-syt zawierający włóknik buraka cukrowego, tabletki
(fosforany, siarczan cynku oraz drożdże wzbogacone w
chrom) nasilają przemianę materii, składniki kapsułek pomagają w zwalczaniu nadmiernego łaknienia, ponieważ błonnik
(polisacharydy: gumy oraz glukomannan) pęcznieją
pęczniejąc w żołądku wywołuje uczucie sytości.
powodując uczucie sytości
Ananas  tabletki zawierające błonnik i naturalny enzym z
ananasa bromelinę, która dodatkowo wspomaga przemianę materii
Preparat złożony zawierający włókna ksantynowe oraz
Trimline
Bioslank  kapsułki zawierające: glukomannian (rodzaj błonnika),
witaminy: A, C, D, PP, kompleks witamin B oraz sole
mineralne: żelazo, miedz
i cynk; pęcznienie włókien ekstrakt z mącznicy wywołujący działanie moczopędne i drożdże w
ksantynowych przyspiesza wystąpienie uczucia sytości;
połączeniu z chromem, które dodatkowo regulują poziom glukozy
witaminy i minerały zapobiegają wystąpieniu niedoborów,
we krwi.
którym sprzyja dieta z ograniczeniem ilości kalorii
27 28
Preparaty ziołowe wspomagające Preparaty ziołowe wspomagające
odchudzanie- preparaty pobudzające procesy odchudzanie- środki działające żółciopędnie,
podstawowej przemiany materii żółciotwórczo oraz moczopędnie
Biogal  olej z nasion ogórecznika w kapsułkach, reguluje min. przemiany
Korzeń mniszka  zioła do sporządzania odwaru.
związków tłuszczowych w organizmie.
Cynacholin  płyn zawierający wyciąg z karczocha
zwyczajnego.
Citrin 500  tabletki na bazie ekstraktu z rośliny Garcinia Cambogia
zawierającej kwas hydroksycytrynowy, który wpływa na metabolizm Slim  krople zawierające wyciągi z ziela dziurawca, liścia
brzozy i melisy oraz ziela skrzypu.
węglowodanów i lipidów.
Hipokrates  mieszanka ułatwiająca trawienie. Zawiera ziele
Bio-Slim  kapsułki zawierające ekstrakt z Garcinia Cambogia, L-
mięty, koszyczek rumianku, ziele dziurawca, owoc kminku,
karnitynę, koenzym Q10, chrom, które mają dodatkowo wspomóc
owoc kopru włoskiego, ziele melisy i owoc jałowca.
działanie wyciągu roślinnego.
29 30
5
Preparaty ziołowe wspomagające
Preparaty ziołowe wspomagające
odchudzanie- środki przeczyszczające c.d
odchudzanie- środki przeczyszczające
Degrosan  mieszanka ziołowa regulująca wadliwą przemianę materii. Zawiera korzeń
kruszyny, morszczyn, ziele mniszka, ziele krwawnika, ziele fiołka, kłącze perzu, kwiatostan lipy..
ich stosowanie w leczeniu otyłości powinno być krótkotrwałe i Chudeus-fix  mieszanka ziołowa stosowana w nadwadze, zaparciach nawykowych, przy
nadmiernej fermentacji i wzdęciach. Zawiera liść senesu, miętę pieprzową, nasiona babki płesznik,
ziele nawłoci, kwiat hibiskusa i liście herbaty czarnej.
dotyczyć jedynie przypadków wystąpienia zaparć w trakcie kuracji
odchudzającej, których nie można zniwelować dietą, ani Neonormosan  zioła stosowane w zaparciach nawykowych, niestrawności, zaburzeniach w
trawieniu i wadliwej przemianie materii. Zawierają korzeń rzewienia, kłącze perzu, owoc kminku,
ziele mięty, owoc bzu czarnego, korzeń mniszka.
przyjmowaniem dużych ilości płynów.
Normosan zioła stosowane w zaparciach nawykowych, niestrawności, zaburzeniach w trawieniu i
wadliwej przemianie materii. Zawierają korę kruszyny, liść senesu, kłącze perzu, owoc kminku,
Błędnym jest przeświadczenie, że preparaty przeczyszczające wykazują
ziele mięty, owoc bzu czarnego, korzeń mniszka.
Regulavit  składniki mieszanki wykazują działanie rozkurczające mięśnie gładkie jelit,
działanie odchudzające!
przywracające prawidłowe ruchy perystaltyczne, pobudzające wydzielanie soku żołądkowego i
żółci, przeczyszczające, regulujące przemianę materii, słabo moczopędne. Zawiera ona korę
kruszyny,liść mięty, koszyczek rumianku, korzeń mniszka, kłącze tataraku..
Slimvar  zioła wykazujące słabe działanie przeczyszczające, żółciopędne i moczopędne. Zawierają
31 korzeń kruszyny, morszczyn, kłącze perzu, korzeń lukrecji i korzeń mniszka. 32
Aby skuteczniej zapobiegać otyłości u dzieci
należy:
Leczenie otyłości u dzieci
1. Zwiększyć częstotliwość i czas karmienia niemowląt
Dieta niskotłuszczowa
piersiÄ….
Terapia ruchowa
2. U dzieci do 2 roku życia zmniejszyć zawartość białka w
diecie, zwiększyć natomiast zawartość tłuszczu.
Modyfikacja zachowań
3. W żywieniu dzieci w wieku szkolnym zmniejszyć
zawartość tłuszczu na rzecz węglowodanów i błonnika.
33 34
Preparaty roślinne stosowanie w
Aby skuteczniej zapobiegać otyłości u dzieci
należy: leczeniu zaburzeń lipidowych
4. Uzmysłowić rodzicom, że potrzeby psychiczne dziecka siemię babki jajowatej (Semen Plantaginis ovatae),
można zaspokajać bez podawania słodyczy, ziele bratka (Herba Violae Tricoloris),
liść bobrka (Folium Menyanthidis),
stosowanego jako metoda  nagradzania bÄ…dz

korzeń mniszka (Radix Taraxaci),
 pocieszania .
czosnek (Allium Sativum),
poziomka pospolita (Fragaria Vesca),
Poprzez nacisk organizacji konsumenckich doprowadzić
morszczyn pęcherzykowaty (Fucus Vesiculosus),
do ograniczenia liczby reklam niezdrowej żywności, wiesiołek (Oentherae Biennis)
oraz preparaty lecytyny sojowej i pyłków kwiatowych.
emitowanych w godzinach najwyższej oglądalności
ziela karczocha (Cynarae herba)
ziela karczocha (Cynarae herba)
telewizji przez dzieci i młodzież
35 36
6
Zasady leczenia miażdżycy
hipercholesterolemia
żywice
statyny
NADCIÅšNIENIE T
TNICZE
NADCIÅšNIENIE T
TNICZE
fibraty
kwas nikotynowy (KN)
probukol
terapia skojarzona (żywice+statyny,
żywice+fibraty, żywice+KN, żywice+probukol)
hiperlipidemia mieszana
fibraty
KN
hipertrójglicerydemia
fibraty
KN
terapia skojarzona:fibraty + KN i oleje rybne
38
37
39 40
41 42
7
Strategia leczenia
Plan ten powinien uwzględniać:
monitorowanie ciśnienia tętniczego i innych czynników
ryzyka
zmiany stylu życia w celu obniżenia ciśnienia tętniczego
i kontroli pozostałych czynników ryzyka
leczenie farmakologiczne w celu obniżenia ciśnienia
tętniczego, kontroli pozostałych czynników ryzyka i
towarzyszących stanów klinicznych
43 44
Cele leczenia
Strategia leczenia
hipotensyjnego
Zmiany stylu życia powinno się wdrożyć zawsze, gdy istnieje taka
Skuteczne obniżenie ciśnienia krwi
potrzeba, u wszystkich pacjentów, także tych, którzy wymagają
leczenia farmakologicznego
Przywrócenie prawidłowej struktury serca i
Zmiany stylu życia:
naczyń
zaprzestanie palenia tytoniu, zmniejszenie masy ciała, ograniczenie
Korekcja innych czynników ryzyka
spożycia alkoholu, zmniejszenie spożycia soli kuchennej
kompleksowe zmiany diety
Korzystny wpływ na choroby współistniejące
czynniki psychologiczne i stres
45 46
Farmakoterapia nadciśnienia tętniczego
Zasady leczenia farmakologicznego
Zasady te obejmujÄ…:
W leczeniu nadciśnienia tętniczego stosuje się 6 rozpoczęcie leczenia od najmniejszych dostępnych
dawek leków, w celu zminimalizowania działań
głównych grup leków:
niepożądanych
leki moczopędne,
stosowanie leków w odpowiednich połączeniach w celu
bð-blokery,
osiągnięcia maksymalnego efektu hipotensyjnego przy
antagoniści wapnia, minimalnych działaniach niepożądanych
stosowanie długo działających leków hipotensyjnych,
inhibitory konwertazy angiotensyny (ACE),
zapewniających 24-godzinną skuteczność przy
antagoniÅ›ci angiotensyny II i að-blokery.
podawaniu raz na dobÄ™
47 48
8
Rozpoczęcie leczenia farmakologicznego Skuteczne połączenia
leków
W grupie dużego lub bardzo dużego ryzyka leczenie
farmakologiczne należy rozpocząć w ciągu kilku dni, gdy
diuretyk i bð-bloker
powtarzane pomiary ciśnienia tętniczego potwierdzą
rozpoznanie.
diuretyk i inhibitor ACE (lub antagonista
W grupie średniego lub małego ryzyka rozpoczęcie leczenia
angiotensyny II)
farmakologicznego zależy od:
przedyskutowania z chorym preferowanych strategii
antagonista wapnia (z grupy dihydropirydyn) + bð-
leczenia
bloker
stopnia obniżenia ciśnienia tętniczego, uzyskanego dzięki
zmianom stylu życia antagonista wapnia i inhibitor ACE
stopnia kontroli innych czynników ryzyka
að-bloker i bð-bloker
możliwości systemu opieki zdrowotnej w danym kraju
49 50
Nadciśnienie tętnicze
Nadciśnienie tętnicze
Å‚agodne
umiarkowane
 diuretyki tiazydowe, inhibitory konwertazy,
 diuretyki tizydowe i bð-blokery, pochodne
inhibitory konwertazy angiotensyny oraz sartany i
angiotensyny lub leki bð-adrenolityczne oraz leki
blokery kanału wapniowego
kojÄ…ce
51 52
Nadciśnienie tętnicze
ciężkie
diuretyki tiazydowe, bð-adrenolityki, poch.
hydrazynoftalazyny, prazosyna, klonidyna,
metyldopa, blokery kanału wapniowego,
sartany antagoniści receptora angiotensyny
53
9