NAUKA I PRAKTYKA
FARMAKOLOGICZNE LECZENIE
OTYŁOR
CI  MIEJSCE ORLISTATU
dr n. med. Jan RUXER
Klinika Kardiologii Interwencyjnej, Kardiodiabetologii i Rehabilitacji Kardiologicznej
Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
e-mail: [e-mail]
Pharmacological treatment of obesity  orlistat s place
Streszczenie. Podstawą leczenia otyłoS
ci jest uzyskanie ujemnego bilansu energetycznego
poprzez zalecenia dietetyczne, aktywnoS
ć fizyczną oraz farmakoterapię. Leki jako element
wspomagający kurację odchudzającą mogą być stosowane u osób otyłych lub pacjentów
z nadwagą, u których istnieją dodatkowe czynniki ryzyka związane z otyłoS
cią. Leki stosowane
w terapii otyłoS
ci mają różny mechanizm działania: hamują łaknienie, zwiększają termogenezę
lub zmniejszają wchłanianie pożywienia w jelitach. Wskazaniem do stosowania leków
hamujących łaknienie są trudnoS
ci w utrzymaniu zasad zaleconych reżimów dietetycznych. Leki
te mogą działać zarówno obwodowo, zwiększając zazwyczaj objętoS
ć pokarmową, jak
i centralnie. Leki o działaniu centralnym stosuje się u pacjentów, którym wypełnienie żołądka nie
daje uczucia sytoS
ci. Należą do nich leki sympatykomimetyczne i serotoninergiczne. Do
substancji pobudzających termogenezę należą leki adrenomimetyczne i metyloksantyny.
Substancje hamujące trawienie pokarmu wpływają na zmniejszenie wchłaniania składników
żywieniowych w jelitach. Jedynym dopuszczonym w Polsce inhibitorem lipaz jest orlistat.
Słowa kluczowe: farmakoterapia, orlistat, otyłoS
ć.
Summary. Negative energetic balance is the basis of obesity treatment. It is achieved by
dietetic regimens, physical activity as well as pharmacotherapy. Medication for helping
slimming treatment can be applied at obese patients, or overweight ones with other risk
factors connected with obesity. Medicaments applied in obesity therapy have the different
mechanisms of action: they brake hunger, rise termogenesis or reduce food absorption in
intestines. The indication to applying the inhibitory the hunger medicines is non compliance
with dietetic regimen recommendations. Medicines these can act both: peripheral, usually
enlarging alimentary volume, and centrally. Central-acting medicaments are advisable for
patients, whose the fulfillment of stomach does not give the feeling of satiety. They are
Leki jako element
sympaticomimetic and serotoninergic drugs. To termogenetic substances group belong
adrenomimetics and metyloxantines. Food digestion inhibitors decrease nutritional wspomagający
components absorption in gastrointestinal tract. The orlistat is the only admitted in Poland
kurację odchudzającą
lipases inhibitor.
mogą być stosowane
Keywords: pharmacotherapy, orlistat, obesity.
u osób otyłych
(BMI > 30 kg/m2)
lub pacjentów
Podstawą leczenia otyłoS
ci jest uzyska- dodatkowe czynniki ryzyka związane z nadwagą
nie ujemnego bilansu energetycznego po- z otyłoS
cią. Leki stosowane w terapii oty- z BMI > 27 kg/m2,
przez zalecenia dietetyczne, aktywnoS
ć fi- łoS
ci można zaliczyć do jednej z poniż- u których istnieją
zyczną oraz farmakoterapię. Leki jako szych grup: dodatkowe czynniki
element wspomagający kurację odchudza-  hamujące łaknienie, ryzyka związane
jącą mogą być stosowane u osób otyłych  zwiększające termogenezę, z otyłoS
cią.
(BMI > 30 kg/m2) lub pacjentów z nadwa-  zmniejszające wchłanianie pożywienia
gą z BMI > 27 kg/m2, u których istnieją w jelitach. ń'
CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 8-9 (188-189) 2009 25
???
NAUKA I PRAKTYKA
ń' LEKI HAMUJĄCE ŁAKNIENIE i farmakologicznie zbliżona do innych
S
rodków z grupy amfetamin. Powoduje
Wskazaniem do stosowania leków o ta- wydzielanie większych iloS
ci neuroprze-
kim mechanizmie działania są trudnoS
ci kax
ników z grupy katecholamin (adrenali-
w utrzymaniu zasad zaleconych reżimów ny obwodowo oraz oS
rodkowo dopaminy
dietetycznych. Najczęstszym bezpoS
red- i noradrenaliny). Przejawia się to między
nim powodem wdrożenia leków anorek- innymi pobudzeniem i zanikiem uczucia
BezpoS
rednim tycznych jest odczuwanie nieopanowanego głodu. Może być stosowana jedynie krót-
powodem wdrożenia głodu albo zaniżanie w samoocenie iloS
ci kotrwale u pacjentów bardzo otyłych. To-
leków spożywanego pokarmu. PodkreS
lić należy, lerancja na działanie leku rozwija się już
anorektycznych że przyczyny te są tak popularne u otyłych, po kilku tygodniach stosowania, co stano-
jest odczuwanie że można przyjąć niemal powszechne ist- wi wskazanie do jej przerwania. W takiej
nieopanowanego niejące wskazania do leków hamujących sytuacji w żadnym przypadku nie należy
głodu albo zaniżanie łaknienie. zwiększać dawki.
w samoocenie iloS
ci Leki te mogą działać zarówno obwodo- Przy dłuższym stosowaniu może rozwi-
spożywanego wo jak i centralnie. Leki o działaniu ob- nąć się psychiczne uzależnienie od leku.
pokarmu. wodowym to zazwyczaj substancje hydro- Opisano przypadki osób, które zwiększały
filne, zwiększające objętoS
ć pokarmową, przyjmowane dawki leku do kilkakrotnie
zawierające metylocelulozę, agar lub wyższych niż zalecane. Nagłe przerwanie
włókna ksantanowe (Trimline). Swoim pa- stosowania tak wysokich dawek powodo-
cjentom wielokrotnie z dobrym skutkiem wało depresję. Notowano także zmiany
zalecałem kapustę kiszoną, która z powo- w zapisie EEG.
dzeniem pełni rolę leku zwiększającego Fentermina działa skutecznie anorek-
zasycenie. tycznie, ale indeks bezpieczeństwa tej sub-
Leki o działaniu centralnym mają stano- stancji jest bardzo wąski i zwykle stosowa-
wić kolejny krok terapeutyczny u pacjen- niu fenterminy towarzyszą objawy niepożą-
Fentermina działa tów, którym wypełnienie żołądka nie daje dane. Przewlekłe zatrucie lekami z tej gru-
skutecznie uczucia sytoS
ci. Po próbach stosowania an- py objawia się silnymi dermatozami, bez-
anorektycznie, tagonistów opiatów czy analogów cholecy- sennoS
cią, irytacją, nadaktywnoS
cią oraz
ale indeks stokininy skoncentrowano się początkowo zmianami osobowoS
ci. Najcięższą postacią
bezpieczeństwa na lekach sympatykomimetycznych. zatrucia jest psychoza, często klinicznie
tej substancji Szczególne miejsce w tej grupie leków mylona ze schizofrenią. Inne działania nie-
jest bardzo wąski zajęły pochodne amfetaminy, których sto- pożądane ze strony oS
rodkowego układu
i zwykle stosowaniu sowanie może niestety prowadzić do uza- nerwowego to niepokój, zawroty głowy, eu-
fenterminy leżnienia. W 2000 roku Komisja Europej- foria, obniżenie nastroju, drżenie i bóle
towarzyszą objawy ska zaleciła wycofanie z rynku europejskie- głowy. Działania niepożądane z zakresu
niepożądane. go wszystkich leków hamujących łaknienie układu sercowo-naczyniowego to pierwot-
Lek ten nie został i działających oS
rodkowo ze względu na ne nadciS
nienie płucne, choroby zastawek
dopuszczony doniesienia o poważnych działaniach nie- serca, uczucie kołatania serca, tachykardia,
w Polsce. pożądanych. Dotyczyło to takich leków jak nadciS
nienie tętnicze. Objawy niepożądane
clobenzorex, diethylpropion, fenproporex, mogą dotyczyć także układu pokarmowego
mazindol, mefenorex, phendimetrazine, i manifestować się suchoS
cią oraz nieprzy-
phenmetrazine, phentermine. Jednakże jemnym smakiem w ustach, biegunką, za-
decyzja ta nie została podtrzymana przez parciami. Mogą także wystąpić wysypki
Trybunał Europejski i tylko niektóre kraje skórne, impotencja i zmiany libido. Dla
wycofały z rynku wymienione leki. zmniejszenia objawów niepożądanych ko-
rzystne było stosowanie przerw w leczeniu.
Phentermina (Adipex, Fastin, Ionamin). Lek nie został dopuszczony do obrotu
Stymulująca substancja psychoaktywna, w Polsce. Produkowany w Austrii oraz
pochodna fenyloetyloaminy, chemicznie Słowacji. ń'
26 CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 8-9 (188-189) 2009
???
NAUKA I PRAKTYKA
ń' Chlorphentermina (Avipron, Apsedon, ny w oS
rodkowym układzie nerwowym. Nie
Desopimon, Lucofen, Pre-Sate, Avicol). Po- jest pochodną amfetaminy. Działa głównie
chodna amfetaminy i fenterminy, handlowo na przegrodę (septum). Jest najsilniejszym
dostępna głównie w postaci chlorowodorku lekiem z tej grupy terapeutycznej. Zalicza-
o okresie półtrwania wynoszącym 40 h. ny jest do wykazu substancji psychotropo-
Wprowadzona do lecznictwa w 1962 r. Sto- wych oraz posiada status leku bardzo silnie
sowana doustnie i wydalana przez nerki. działającego (Wykaz A). Wprowadzony do
Mazyndol z powodu Wykazuje wybiórcze działanie na pod- farmakoterapii otyłoS
ci w 1969 r. Lek sto-
wielu działań wzgórzowy oS
rodek głodu. NiegdyS
szero- sowany doustnie, o wysokiej 93% biodo-
niepożądanych, ko stosowana w początkowym stadium le- stępnoS
ci i długim okresie półtrwania
został niemal czenia otyłoS
ci wspomagająco przy wy- (10-13 h). Wydalany z moczem.
całkowicie wycofany kształcaniu się nowych nawyków żywienio- Poza działaniem anorektycznym, pobudza
z lecznictwa wych. Wykazuje wiele działań niepożąda- oS
rodkowy układ nerwowy, co może prowa-
(stosowany jest już nych, m.in. zaburzenia czynnoS
ci oS
rodko- dzić do takich objawów ubocznych jak po-
tylko wyjątkowo). wego układu nerwowego, drażliwoS
ć, reak- budzenie, bezsennoS
ć, bicia serca, nadci-
cje hiperkinetyczne, zaburzenia dyspep- S
nienie tętnicze z grox
nymi dla życia waha-
tyczne, ekstrasytolię komorową, często- niami wartoS
ci, suchoS
ć w ustach, zaparcia,
skurcz zatokowy. Obecnie lek stracił na zaburzenia czynnoS
ci płciowych. Z powodu
znaczeniu niemal całkowicie, ze względu wielu działań niepożądanych, został niemal
na wprowadzenie nowszych, bezpieczniej- całkowicie wycofany z lecznictwa (stosowa-
szych preparatów stosowanych w farmako- ny jest już tylko wyjątkowo).
terapii otyłoS
ci. Lek obecnie niezarejestro-
wany w Polsce. LEKI SEROTONINERGICZNE
Amfepramon (Diethylpropion, Tenuate, Wobec poważnych działań niepożąda-
Tenuate Dospan). Działa anorektycznie nych leków sympatykomimetycznych trwa-
Doskonałe działanie i pobudza oS
rodkowy układ nerwowy. Ze ły poszukiwania nowych substancji do le-
zasycające względu na możliwoS
ć uzależnienia był sto- czenia otyłoS
ci. Okazało się, że doskonałe
wykazują leki sowany, podobnie jak inne preparaty z tej działanie zasycające wykazują leki seroto-
serotoninergiczne. grupy, w terapii przerywanej. Wydawało ninergiczne.
się, że stosunkowo małe działania niepożą-
dane pozwolą na szersze stosowanie tego Deksfenfluramina (Isolipan). Zwiększa
leku. Jednak szybkie pojawienie się tole- uwalnianie i hamuje wychwyt zwrotny se-
rancji, przekładające się na zahamowanie rotoniny w synapsach nerwowych. Wycofa-
spadku masy ciała, zawiodło nadzieje co do na z obrotu początkowo w Stanach Zjed-
wysokiej skutecznoS
ci tego leku. noczonych (w 1997 roku), a następnie
Chlorowodorek w ogóle z lecznictwa ze względu na donie-
fluoksetyny jest Phenylpropanolamine (Norephedrine, sienia o poważnych działaniach niepożą-
inhibitorem Acutrim). Lek działający pobudzająco na danych. Raportowano występowanie wad
wychwytu zwrotnego oS
rodkowy układ nerwowy, zwiększa ryzy- zastawek serca prowadzących do zgonu
serotoniny ko udaru krwotocznego, zmniejsza też u pacjentów długotrwale stosujących leki
w oS
rodkowym obrzęk błon S
luzowych dróg oddecho- hamujące łaknienie (szczególnie fenflura-
układzie nerwowym. wych. Z tego ostatniego powodu stosowa- minę z fenterminą).
Stosowana głównie na w preparatach złożonych w katarze
jako lek siennym. Fluoksetyna (Prozac, Bioxetin, Seronil).
przeciwdepresyjny. Chlorowodorek fluoksetyny jest inhibi-
Mazyndol (Mazindol, Teronac, Sanorex, torem wychwytu zwrotnego serotoniny
Dimagrir). Pochodna imidazoizoindolu, w oS
rodkowym układzie nerwowym. Stoso-
działa anorektycznie przez hamowanie wy- wana głównie jako lek przeciwdepresyjny.
chwytu zwrotnego noradrenaliny i dopami- W trakcie stosowania fluoksetyny uzyski-
28 CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 8-9 (188-189) 2009
NAUKA I PRAKTYKA
wano, zwłaszcza w początkowym okresie nio 14 i 16 h i nie ulega zmianie podczas
kuracji, redukcję masy ciała. Ograniczenie dłuższego stosowania. Lek jest wydalany
łaknienia zanika po około 5 miesiącach głównie z moczem w postaci nieczynnych
stosowania leku, a po roku stwierdzano metabolitów. Stosowana do redukcji masy
brak efektu zasycającego. Objawy niepożą- ciała u chorych na cukrzycę, prowadzi nie
dane występujące przy stosowaniu tego le- tylko do ubytku masy o 3,3%, ale również
ku to bóle głowy, nudnoS
ci, biegunka, bez- do obniżenia hemoglobiny glikowanej
sennoS
ć, a przy dłuższym przyjmowaniu  HbA1c o 0,7% [12].
możliwoS
ć uzależnienia. Niepokojące były Sibutramina powoduje wiele działań nie-
też doniesienia o zwiększonej liczbie samo- pożądanych, wobec czego przyjmowanie
bójstw w grupie chorych przyjmujących preparatów zawierających tę substancję
przewlekle fluoksetynę. bez konsultacji z lekarzem może prowadzić
do powikłań stanowiących istotne zagroże-
Sibutramina (Meridia, Reductil, Zelixa, nie dla zdrowia i życia. Ze względu na moż- Sibutramina
Lindaxa). Chlorowodorek sibutraminy zo- liwoS
ć działania presyjnego i wpływu na zmniejsza iloS
ć
stał wprowadzony do lecznictwa w 1997 częstotliwoS
ć rytmu serca podczas stosowa- przyjmowanych
roku i wypierał powoli starsze leki ano- nia sibutraminy należy często kontrolować pokarmów,
rektyczne, które obarczone były większą ciS
nienie krwi i częstoS
ć akcji serca. Inne wywołując uczucie
iloS
cią działań niepożądanych (np. ma- efekty niepożądane, takie jak suchoS
ć w ja- sytoS
ci. Zmniejsza
zindol chlorowodorek chlorfenterminy mie ustnej, zaparcia, bezsennoS
ć, nie osią- podaż energii
czy fenterminę). gają zwykle dużego nasilenia. i jednoczeS
nie
Sibutramina zmniejsza iloS
ć przyjmowa- Przeciwwskazaniem do stosowania sibu- zwiększa wydatek
nych pokarmów, wywołując uczucie syto- traminy jest choroba wieńcowa, zaburzenia energetyczny,
S
ci. Mechanizm jej działania polega na ha- rytmu serca, niewyrównane nadciS
nienie prawdopodobnie
mowaniu synaptycznego wychwytu nora- tętnicze, a także jaskra, ciężka niewydolnoS
ć zwiększając
drenaliny, serotoniny i dopaminy, które na- wątroby i nerek. Nie należy stosować sibu- termogenezę. Łączne
sila anorektyczne działanie tych neuro- traminy u osób stosujących leki przeciwde- efekty obu
przekax
ników. Zmniejsza podaż energii presyjne, neuroleptyki, leki przeciwmigre- mechanizmów
i jednoczeS
nie zwiększa wydatek energe- nowe, opioidy. Ze względu na możliwoS
ć działania prowadzą
tyczny, prawdopodobnie zwiększając ter- potencjalnych interakcji należy zachować do zmniejszenia
mogenezę. Łączne efekty obu mechani- ostrożnoS
ć podczas stosowania sibutraminy masy ciała.
zmów działania prowadzą do zmniejszenia z lekami takimi jak ketokonazol, erytromy-
masy ciała [6]. cyna, cymetydyna, które mogą hamować
Sibutramina, podana doustnie, wchłania metabolizowanie sibutraminy z udziałem
się szybko, ale równoczesne spożywanie cytochromu P450.
posiłku zwalnia wchłanianie. Podlega efek- Leczenie sibutraminą rozpoczyna się od
towi pierwszego przejS
cia przez wątrobę, dawki 10 mg raz na dobę. Dawkę można
jest metabolizowana w obecnoS
ci izoenzy- zwiększyć do 15 mg na dobę. Lek stosuje
mu cytochromu P-450 (3A4) do czynnych się rano u pacjentów, u których nasilenie
farmakologicznie metabolitów (demetylo- głodu występuje po południu i w godzinach
we pochodne M-1 i M-2), które są inakty- wieczornych.
wowane w wyniku hydroksylacji i koniuga- W badaniu STORM (Sibutramine Trial of
cji do nieaktywnych M-5 i M-6. Czas, po Obesity Reduction and Maintenance) oce-
którym sibutramina osiąga maksymalne niono skutecznoS
ć sibutraminy w redukcji
stężenie we krwi (tmax), wynosi 1,2 h, tmax masy ciała i utrzymaniu uzyskanego efektu
czynnych metabolitów  3 h. Stężenie sta- /9/. W okresie pierwszych szeS
ciu miesięcy
cjonarne metabolitów jest osiągane w ciągu stosowania leku S
redni ubytek masy ciała
4 dni stosowania leku i jest w przybliżeniu wyniósł 10 kg, a w dalszej półtorarocznej
2 razy większe niż po podaniu pojedynczej obserwacji sibutramina pomagała utrzymać
dawki. t0,5 metabolitów wynosi odpowied- zredukowaną masę ciała. Poza tym efektem ń'
CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 8-9 (188-189) 2009 29
NAUKA I PRAKTYKA
ń' u pacjentów obserwowano znamiennie ob- terminowych badań oceniających ich efek-
niżenie stężenie triglicerydów i wyższe stę- tywnoS
ć i bezpieczeństwo.
Do substancji żenie HDL-cholesterolu w porównaniu Początkowy optymizm towarzyszący ba-
pobudzających z grupą placebo [4]. U chorych otyłych daniom substancji wybiórczo pobudzaja-
termogenezę z cukrzycą typu 2 w czasie kuracji z zasto- cych �3-adrenoreceptory (pobudzanie ter-
należą leki sowaniem sibutraminy obserwowano wraz mogenezy i lipolizy bez prowokowania ta-
adrenomimetyczne z obniżeniem masy ciała poprawę wyrów- chykardii i zwiększenia ciS
nienie tętniczego
i metyloksantyny. nania cukrzycy [5, 7, 12]. Wirth i Krause krwi) znacznie osłabł. Na pierwszy plan wy-
Również wykazali skutecznoS
ć sibutraminy także sunęły się wysiłki w kierunku poznania me-
sibutramina, w terapii przerywanej [21]. chanizmów regulacji łaknienia i możliwoS
ci
poza działaniem interwencji leczniczej w zakresie działania
hamującym LEKI DZIAŁAJĄCE TERMOGENICZNIE np. leptyny czy neuropeptydu Y.
łaknienie, pobudza
termogenezę. Jednym z elementów, które mogą brać LEKI ZMNIEJSZAJĄCE WCHŁANIANIE
udział w patogenezie otyłoS
ci, są zaburze- W JELITACH
nia termogenezy. Zaburzenia te mogą być
nasilane przez sam proces odchudzania. Substancje hamujące trawienie pokarmu
Zwiększenie termogenezy jako elementu wpływają na zmniejszenie wchłaniania
leczenia otyłoS
ci jest więc jak najbardziej składników żywieniowych w jelitach. Wyso-
uzasadnione. Do substancji pobudzających ka zawartoS
ć tłuszczów w diecie kojarzy się
termogenezę należą leki adrenomimetycz- potocznie z częstym występowaniem otyło-
ne i metyloksantyny. Również sibutramina, S
ci. Pogląd ten związany jest z wysoką war-
Jedynym poza działaniem hamującym łaknienie, po- toS
cią kaloryczną i słabymi własnoS
ciami
dopuszczonym budza termogenezę. zasycającymi tłuszczów, a przede wszyst-
w Polsce inhibitorem kim z często obserwowaną ich nadkon-
lipaz jest orlistat Efedryna. Mechanizm jej działania pole- sumpcją. Enzymatyczne trawienie tłusz-
(Xenical, alli), ga na zwiększaniu uwalniania endogen- czów pokarmowych dokonywane jest głów-
który hamuje nych katecholamin. Wynikające jednak nie przez lipazę trzustkową. Jej zablokowa-
działanie zarówno z mechanizmu działania efekty niepożąda- nie prowadzi więc do ograniczenia trawie-
lipazy trzustkowej ne znacznie ograniczają stosowanie tej sub- nia triglicerydów, a co za tym idzie  do
jak i żołądkowej. stancji. Objawy te wycofują się z czasem wchłaniania tłuszczów.
dzięki zjawisku tachyfilaksji, przy utrzyma- Jedynym dopuszczonym w Polsce inhibi-
niu efektu termogenicznego. Do najczę- torem lipaz jest orlistat (Xenical, alli), któ-
S
ciej występujących działań niepożądanych ry hamuje działanie zarówno lipazy trzust-
związanych ze stosowaniem efedryny nale- kowej, jak i żołądkowej. Działanie tego
żą: przyspieszenie akcji serca, wzrost ci- leku jest wyłącznie miejscowe i dotyczy
S
nienia tętniczego krwi, drżenie mięS
ni przewodu pokarmowego. W wyniku tego
i uczucie niepokoju. Termogeniczny efekt działania triglicerydy nie ulegają hydrolizie
Stosowanie orlistatu efedryny nasila jednoczesne stosowanie do monoglicerydów i wolnych kwasów
może zmniejszyć metyloksantyn (np. kofeiny) i kwasu acety- tłuszczowych i tym samym nie zostają
wchłanianie tłuszczu losalicylowego. wchłonięte z przewodu pokarmowego. Sto-
z przewodu Na rynku, szczególnie w nieoficjalnym sowanie tego leku może zmniejszyć wchła-
pokarmowego nawet obiegu, dostępne są liczne preparaty zioło- nianie tłuszczu z przewodu pokarmowego
o 30%, co może we zawierające alkaloidy efedrynowe. Wo- nawet o 30%, co może prowadzić do lep-
prowadzić do bec opisywanych licznych przypadków po- szych efektów odchudzających niż stosowa-
lepszych efektów ważnych powikłań krążeniowych, a nawet nie diety [2]. W badaniu metodą podwójnie
odchudzających niż nagłych zgonów w czasie stosowania takich S
lepej próby kontrolowanym placebo, prze-
stosowanie diety. substancji zdrowy rozsądek dyktuje po- prowadzonym u otyłych pacjentów ze S
red-
wstrzymanie się od ich stosowania co naj- nią masą ciała około 100 kg, uzyskano po
mniej do czasu poznania wyników długo- roku 10% obniżenie masy ciała u leczonych
30 CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 8-9 (188-189) 2009
NAUKA I PRAKTYKA
orlistatem (vs 6% grupie placebo). W dru- cy na zwiększanie się udziału tłuszczu
gim roku badano utrzymanie uzyskanej re- w diecie. Inne efekty uboczne, tj. bóle
dukcji masy ciała i stwierdzono, że w gru- brzucha, uszkodzenie wątroby ze wzro-
pie leczonej orlistatem ubytek masy ciała stem transaminaz, nieregularne miesiącz-
utrzymuje się, podczas gdy w grupach ki, uczucie zmęczenia, choroby zębów Stosowanie orlistatu
przyjmujących placebo masa ciała zwięk- i dziąseł czy skórne reakcje alergiczne, wy- u chorych
szała się [19]. Dwuletnie obserwacje Da- stępują rzadko. na cukrzycę może
vidsona oraz Rosnera potwierdziły sku- Przeciwwskazania do stosowania orlista- prowadzić do jeszcze
tecznoS
ć orlistatu zarówno co do stopnia tu związane są w dużej mierze ze sposobem lepszych wyników
redukcji masy ciała jak i utrzymania efek- działania leku i występujących przy jego za- w redukcji masy
tów leczenia [3, 16]. żywaniu objawów niepożądanych. Obok ciała (5-10%)
DziS
wiemy, że stosowanie tego leku nadwrażliwoS
ci na składniki leku, ciąży, niż u pacjentów
u chorych na cukrzycę może prowadzić do laktacji i wieku dziecięcego są to: zespół bez cukrzycy.
jeszcze lepszych wyników w redukcji masy złego wchłaniania, cholestaza i inne choro-
ciała (5-10%) niż u pacjentów bez cukrzy- by wątroby i nerek. Lek nie powinien być
cy. U tych pierwszych stosowanie orlistatu stosowany razem z akarbozą, warfaryną
powoduje zmniejszenie hemoglobiny gli- i innymi lekami przeciwzakrzepowymi oraz
kowanej HbA1c o 0,4% [8, 12]. Kelley cyklosporyną. ń'
D.E. i wsp. w swoich badaniach wykazali
zmniejszenie masy ciała o 10% w ciągu
6 miesięcy leczenia orlistatem. W próbie
tej obserwowano redukcję HbA1c
o 1,65%, a także obniżenie glikemii na
czczo, insulinemii, stężenia wolnych kwa-
sów tłuszczowych, triglicerydów i LDL-
-cholesterolu we krwi [11]. U chorych
z nieprawidłową tolerancja glukozy wyka-
zano, że leczenie otyłoS
ci orlistatem
zmniejsza zapadalnoS
ć na cukrzycę o 45%
w czteroletniej obserwacji. Te bardzo ko-
rzystne wskax
niki wiązały się z redukcją
masy ciała o 10%, osiągniętą po roku le-
czenia i 5,3% po 4 latach [20]. Ważną zale-
tą stosowania orlistatu jest redukcja czyn-
ników ryzyka związanych z otyłoS
cią  dzia-
łanie hipolipemizujące, obniżenie stężeń
glukozy i insuliny w surowicy oraz obniże-
nie ciS
nienia tętniczego krwi, co może sta-
nowić podstawę do stosowanie orlistatu
w prewencji i leczeniu cukrzycy typu 2
u osób otyłych [10].
Efektem mechanizmu działania orlistatu
są wywoływane przez niego działania nie-
pożądane. Sprowadzają się one głównie do
objawów zaburzających życie społeczne, tj,
wzdęć, tłuszczowej biegunki i nietrzyma-
nia stolca. Objawy te są krótkotrwałe,
a nasilają się przy zwiększeniu iloS
ci spoży-
wanego tłuszczu. Stanowią same w sobie
czynnik dyscyplinujący pacjenta, wskazują-
CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 8-9 (188-189) 2009 31
� Wiktor Szukiel
???
NAUKA I PRAKTYKA
ń' Początkowo ustalono, że najkorzystniej- jak w przypadku stosowania wyższych da-
szą dawką orlistatu jest 120 mg przyjmowa- wek ten preparat orlistatu powinien być
ne 3 razy dziennie. Tak stosowany lek po- stosowany w połączeniu z niskokaloryczną
zwalał na uzyskanie skutecznoS
ci klinicznej dietą o obniżonej zawartoS
ci tłuszczu, gdyż
przy dobrej tolerancji leku. Długotermino- jego działanie opiera się na blokowaniu
wemu obniżeniu masy ciała towarzyszyły wchłaniania spożywanych tłuszczów (ok.
minimalne objawy uboczne przy braku kli- 25%). Dawka orlistatu 60 mg wykazuje
nicznych objawów niedoboru witamin około 85% skutecznoS
ci dawki 120 mg.
(głównie rozpuszczalnych w tłuszczach (A, Występowanie działań niepożądanych ze
D, E, K)). W toku długotrwałej terapii strony przewodu pokarmowego odnoto-
zmniejszały się również dolegliwoS
ci ze wane w grupie otrzymującej dawkę 60 mg
strony przewodu pokarmowego. było natomiast niższe o 20-30% od obser-
Orlistat przyjmuje się z głównymi posił- wowanych w grupie poddanej terapii daw-
kami (tuż przed posiłkiem, w trakcie lub do ką 120 mg [1]. Wykazano, że spożycie
godziny po każdym większym posiłku), po- tłuszczów w iloS
ci mniejszej niż 60 g dzien-
pijając wodą. Można pominąć dawkę, jeże- nie zmniejsza prawdopodobieństwo wystą-
li spożywany posiłek jest praktycznie bez- pienia działań niepożądanych w obszarze
tłuszczowy. Stosowanie tego leku nie wyłą- żołądkowo-jelitowym.
Kanonem cza stosowania niskokalorycznej diety ni- Dla wzmocnienia efektu odchudzającego
farmakoterapii skotłuszczowej. Okres półtrwania orlistatu oraz zmniejszenia częstoS
ci i nasilenia ewen-
otyłoS
ci powinno być wynosi 1 do 2 godzin, a wiązanie z białkami tualnych działań ubocznych alli firma Glaxo-
stosowanie osocza i tkanek 99%. Brak efektu odchu- SmithKline wdrożyła program wsparcia dla
preparatów dzającego przynajmniej o 5% w przeciągu pacjentów, udostępniany wraz ze sprzeda-
o ugruntowanej 3 miesięcy jest wskazaniem do przerwania wanym bez recepty orlistatem 60 mg. Pro-
skutecznoS
ci leczenia. Orlistatu nie powinno się stoso- gram ten opracowano z myS
lą o pomocy oso-
i bezpieczeństwie. wać dłużej niż dwa lata. bom odchudzającym się w ograniczeniu spo-
W sprzedaży leków w terapii redukującej życia tłuszczów i przestrzeganiu właS
ciwych
masę ciała, a zwłaszcza preparatów zaleceń dietetycznych w celu uzyskania naj-
zmniejszających wchłanianie z przewodu lepszych efektów leczenia.
pokarmowego, dokonał się ostatnio nie- CzęstoS
ć występowania działań niepożą-
zwykły przełom. Wdrożono do lecznictwa danych innych niż ze strony przewodu po-
preparat orlistat w sprzedaży odręcznej karmowego w grupie badanych otrzymują-
pod nazwą alli (orlistat 60 mg). Rewolucji cych orlistat 60 mg jest zbliżona do często-
tej dokonała firma GlaxoSmithKline, kie- S
ci w grupie otrzymującej placebo [1].
rując się swoimi wczeS
niejszymi doS
wiad- alli stosuje się jako S
rodek zmniejszający
czeniami dotyczącymi leków pomagają- masę ciała u osób dorosłych z nadwagą
cych rzucić palenie tytoniu [17]. alli jest (wskax
nik masy ciała, BMI e" 28 kg/m2).
pierwszym i jedynym lekiem odchudzają- Jego działanie nie jest natychmiastowe, ale
cym, który uzyskał również od Komisji Eu- umożliwia stopniowe, znaczące zmniejsze-
ropejskiej pozwolenie na dopuszczenie do nie masy ciała [7, 16, 18].
obrotu bez recepty w Unii Europejskiej. Na rynku istnieje ogromna liczba innych
Dotychczas orlistat pod postacią prepara- substancji leczniczych lub suplementów die-
tu Xenical (120 mg) był dostępny wyłącz- ty ze wskazaniami do leczenia otyłoS
ci. Na-
nie na receptę. leżą do nich np. substancje resztkowe (Chi-
Orlistat w małej dawce (alli) pozwala tosan  substancja izolowana z pancerzy
zwiększyć skutecznoS
ć wysiłków włożo- skorupiaków morskich), leki antydepresyj-
nych w odchudzanie o 50% i stanowi za- ne, przeciwpadaczkowe, zestawy ziół. Wiele
chętę do zmiany zachowań zdrowotnych z nich ma słabo potwierdzoną skutecznoS
ć,
w zakresie diety oraz wdrożenia zasad a częS
ć z nich ma tak silnie wyrażone efekty
zdrowego trybu życia [14, 15]. Podobnie niepożądane, że można je zakwalifikować
32 CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 8-9 (188-189) 2009
NAUKA I PRAKTYKA
???
9. James W.P., Astrup A., Finer N., Hilsted J., Ko-
wręcz jako toksyczne [13]. Zatem kanonem
pelman P., R�ssner S., Saris W.H., Van Gaal L.F.:
farmakoterapii otyłoS
ci powinno być stoso-
Lancet. 2000, 356(9248):2119-25.
wanie preparatów o ugruntowanej skutecz-
10. Keating G.M., Jarvis B.: Orlistat: in the prevention
noS
ci i bezpieczeństwie.
and treatment of type 2 diabetes mellitus. Drugs.
2001;61(14):2107-19; discussion 2120-1.
11. Kelley D.E., Kuller L.H., McKolanis T.M., Har-
per P., Mancino J., Kalhan S.: Effects of moderate
Adres do korespondencji:
weight loss and orlistat on insulin resistance, regio-
nal adiposity, and fatty acids in type 2 diabetes.
dr n. med. Jan Ruxer
Klinika Kardiologii Interwencyjnej, Diabetes Care. 2004 Jan;27(1):33-40.
Kardiodiabetologii i Rehabilitacji
12. Norris S.L., Zhang X., Avenell A., Gregg E.,
Kardiologicznej, Uniwersytet Medyczny
Schmid C.H., Kim C, Lau J.: Efficacy of pharma-
ul. Żeromskiego 113
cotherapy for weight loss in adults with type 2 dia-
90-549 Łódx

betes mellitus: a meta-analysis. Arch. Intern. Med.
tel. [phone]
2004 Jul 12;164(13):1395-404.
13. Pittler M. H., Ernst E.: Dietary supplements for
body-weight reduction: a systematic review. The
American Journal of Clinical Nutrition. 2004; 79:
529-36.
PiS
miennictwo:
14. Raport firmy Roche N-138869: The efficacy and
1. Anderson J.W.: Orlistat for the management of
tolerability of two doses of orlistat in the treatment
overweight individuals and obesity: a review of po-
of obesity after 104 weeks of treatment. Protocol
tential for the 60-mg, over-the-counter dosage.
BM14149 1996.
Expert Opin. Pharmacother. 2007;8(11):1733-42.
15. Raport firmy Roche N-138870: The efficacy and
2. Curran M.P., Scott L.J.: Orlistat: a review of its use
tolerability of orlistat (60 mg and 120 mg tid) in the
in the management of patients with obesity. Drugs.
treatment of obesity after 104 weeks of treatment.
2004;64(24):2845-64.
Protocol NM14161. 1996.
3. Davidson M.H., Hauptman J., DiGirolamo M.,
16. R�ssner S., Sj�str�m L., Noack R., Meinders A.E.,
Foreyt J.P., Halsted C.H., Heber D., Heimburger
Noseda G.: Weight loss, weight maintenance, and
D.C., Lucas C.P., Robbins D.C., Chung J.,
improved cardiovascular risk factors after 2 years
Heymsfield S.B.: Weight control and risk factor re-
treatment with orlistat for obesity. European Orlistat
duction in obese subjects treated for 2 years with or-
Obesity Study Group Obes Res. 2000;8(1):49-61.
listat: a randomized controlled trial. JAMA.
17. Ruxer J.: Czy doS
wiadczenia aptek związane z ofe-
1999;281(3):235-42.
rowaniem wsparcia pacjentom chcącym rzucić pa-
4. Dujovne C.A., Zavoral J.H., Rowe E., Mendel
lenie można przełożyć na działania w sferze kontro-
C.M.; Silbutramine Study Group: Effects of sibu-
li wagi ciała?. Czasopismo Aptekarskie 2009,
tramine on body weight and serum lipids: a double-
1(181), 31-37.
-blind, randomized, placebo-controlled study in
20. Schwartz S.M., Bansal V.P., Hale C., Rossi M.,
322 overweight and obese patients with dyslipide-
Engle J.P.: Compliance, behavior change, and we-
mia. Am. Heart J. 2001, 142(3):489-97.
ight loss with orlistat in an over-the-counter setting.
5. Finer N., Bloom S.R., Frost G.S., Banks L.M.,
Obesity (Silver Spring). 2008;16(3):623-9.
Griffiths J.: Sibutramine is effective for weight loss
21. Sj�str�m L., Rissanen A., Andersen T., Boldrin
and diabetic control in obesity with type 2 diabetes:
M., Golay A., Koppeschaar H.P., Krempf M.:
a randomised, double-blind, placebo-controlled
Randomized placebo-controlled trial of orlistat for
study. Diabetes Obes. Metab. 2000;2(2):105-12.
weight loss and prevention of weight regain in obe-
6. Finer N.: Sibutramine:its mode of action and effi-
se patients. European Multicentre Orlistat Study
cacy. Int. J. Obes. Relat. Metab. Disord. 2002, 26,
Group Lancet. 1998;352(9123):167-72.
suppl 4, S29-S33.
22. Torgerson J.S., Hauptman J., Boldrin M.N.,
7. Fujioka K., Seaton T.B., Rowe E., Jelinek C.A.,
Sj�str�m L.: XENical in the prevention of diabetes
Raskin P., Lebovitz H.E., Weinstein S.P.; Sibutra-
in obese subjects (XENDOS) study: a randomized
mine/Diabetes Clinical Study Group: Weight loss
study of orlistat as an adjunct to lifestyle changes
with sibutramine improves glycaemic control and
for the prevention of type 2 diabetes in obese pa-
other metabolic parameters in obese patients with
tients. Diabetes Care. 2004 Jan;27(1):155-61.
type 2 diabetes mellitus. Diabetes Obes. Metab.
23. Wirth A., Krause J.: Long-term weight loss with si-
2000;2(3):175-87.
butramine: a randomized controlled trial. JAMA.
8. Hutton B., Fergusson D.: Changes in body weight
2001, 19;286(11):1331-9.
and serum lipid profile in obese patients treated
with orlistat in addition to a hypocaloric diet: a sys-
tematic review of randomized clinical trials. Am. J.
Clin. Nutr. 2004 Dec;80(6):1461-8.
CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 8-9 (188-189) 2009 33