Artykuł oryginalny/Original paper
Leczenie dietetyczne otyłości w cukrzycy typu 2
Dietary treatment of obesity in type 2 diabetes mellitus
Jan Ruxer
Klinika Kardiologii Interwencyjnej, Kardiodiabetologii i Rehabilitacji Kardiologicznej, Uniwersytet Medyczny w A
odzi
Przegląd Kardiodiabetologiczny 2007; 2, 3: 173 178
Słowa kluczowe: otyłość, dieta, cukrzyca typu 2.
S
ł
o
w
a
k
l
u
c
z
o
w
e
:
Key words: obesity, diet, type 2 diabetes mellitus.
K
e
y
w
o
r
d
s
:
St reszczeni e
Wiek XXI stanie się prawdopodobnie wiekiem epidemii otyłości. Próba walki z tym zjawiskiem najczęściej kończy się
niepowodzeniem. Wielu spośród stosujących dietę traci na wadze, ale niewielu udaje się utrzymać zredukowaną masę ciała.
Zalecana obecnie przez większość towarzystw naukowych dieta, pozwalająca na utrzymanie prawidłowej masy ciała, to tzw. dieta
klasyczna. Rosną jednak wątpliwości co do jej efektywności i stopnia akceptowania przez pacjentów. Mając na uwadze niezwykle
korzystny wpływ redukcji masy ciała na choroby cywilizacyjne, jakimi są cukrzyca typu 2 czy choroby sercowo-naczyniowe, wielu
naukowców reprezentujących specjalności związane z tymi schorzeniami poszukuje nowych, dobrze tolerowanych, a przede
wszystkim akceptowanych przez pacjentów reżimów dietetycznych. Obecnie ich wysiłki skupiają się na ocenie skuteczności diet
eksperymentalnych, np. wysokobiałkowych czy wysokotłuszczowych.
Abst ract
The 21st century will become the century of obesity. Attempts to manage overweight and obesity are generally unsuccessful. Many
patients reduce their weight, but few can maintain this reduction. A high-carbohydrate diet is recommended by many scientific
societies as a classical treatment of obesity. However, its effectiveness and compliance remain unsatisfactory. Taking into
consideration the beneficial result of weight reduction on type 2 diabetes and cardiovascular diseases, many scientists are looking
for safe and well accepted diets in the treatment of obesity. Their efforts have focused on experimental diets such as high-protein
or high-fat ones.
Wiek XX kojarzy się z wielkimi epidemiami chorób cy- medycynę obecnego stulecia [2, 3]. Wiek XXI stanie się
wilizacyjnych  cukrzycy i choroby niedokrwiennej serca. wiekiem epidemii otyłości.
Wskaz
niki epidemiologiczne nie pozostawiają w tym Populacyjne badania amerykańskie otwierające obec-
względzie żadnych wątpliwości. Ale już w zeszłym stule- ne stulecie zasygnalizowały stopień zagrożenia. Nadwagę
2
ciu zaczęto obserwować nowy problem populacyjny, łą- (BMI 25 30 kg/m ) stwierdzono u ok. 50%, a otyłość (BMI
2
czący się patogenetycznie i pod względem manifestacji >30 kg/m ) u 16 % obywateli USA [4]. Oznacza to, że tylko
klinicznej z wspominanymi chorobami [1]. Wszystko za- co trzeci Amerykanin ma pożądaną masę ciała. Tyją nie
powiada, że jego skala będzie się powiększać i zdominuje tylko dorośli, także dzieci, a nawet zwierzęta domowe.
Adres do korespondencji:
dr med. Jan Ruxer, Klinika Kardiologii Interwencyjnej, Kardiodiabetologii i Rehabilitacji Kardiologicznej, ul. Żeromskiego 113, 90-159 A
ódz
,
tel. [phone], e-mail: [e-mail]
Przegląd Kardiodiabetologiczny 2007; 2/3
Jan Ruxer
174
Obecnie zmienia się na szczęście ideał piękna i po- danych, którzy schudli o co najmniej 13,6 kg i utrzymali
strzeganie znamion dobrobytu w społeczeństwie. Jesz- zredukowaną masę ciała [12]. Przy lekturze tej pracy na-
cze w XIX w. ludzi szczupłych podejrzewano o ciężką suwa się niewesoła refleksja dotycząca pacjentów, któ-
i
c
h
ż
y
c
i
e
u
p
ł
y
w
a
ł
o
chorobę i nie obdarzano zaufaniem społecznym jako rzy osiągnęli sukces w terapii  ich życie upływało
n
a
o
d
c
h
u
d
z
a
n
i
u
!
!
!
osób o ograniczonym swobodnym dostępie do pożywie- na odchudzaniu!!! Interesujący byłby wgląd w dynamikę
nia. Na przestrzeni wieków zmienił się również ideał ko- parametrów jakości życia tych ludzi.
biecej urody. Pomijając nawet kopalne figurki Matki-Zie- Wobec wątpliwości co do efektywności i poziomu
mi, żeńskie krągłości rodem z płócien Rubensa, takie jak akceptowania diety klasycznej przez pacjentów, parada
choćby Połączenie ziemi i wody czy Triumf prawdy wni- szybkich i rzekomo skutecznych rozwiązań ciągle trwa.
czym nie przypominają kształtów dzisiejszych modelek Wielu profesjonalistów utrzymuje, że znalazło sposób
z wybiegów pokazów mody. Otyłość nie jest dzisiaj na redukcję masy ciała. Wypowiada się na ten temat wie-
w modzie i stanowi poważny, choć często odbierany tyl- le autorytetów, które znają odpowiedz
na pytanie jak
ko w kosmetycznym wymiarze, problem. Problem ten schudnąć?  wystarczy kupić książkę, zaopatrzyć się w ich
jest, niestety, realny i wiąże się z postępem cywilizacji, produkt lub wziąć udział w ich programie, aby na pewno
siedzącym trybem życia i fatalnymi nawykami żywienio- stracić na wadze. Na półkach księgarskich ukazują się
wymi. Rozwijająca się cywilizacja fast-foodów, jedzenie wznawiane co jakiś czas bestsellery w dziedzinie odchu-
byle czego, byle gdzie i byle kiedy, to główne przyczyny dzania. Najpopularniejsze z nich to Dr. Atkins New Diet
tycia społeczeństwa. W pogoni za zdrową modą często Revolution, The Carbohydrate Addict s Diet, Protein Power,
podejmuje się próby schudnięcia, choć ich rezultaty są Lauri s Low-Carb Cookbook. Większość z nich proponuje
najczęściej wyjątkowo frustrujące. Większość dorosłych pewną formę ograniczenia węglowodanów w diecie. Wy-
pilnuje się, aby utrzymać bieżącą masę ciała, choć często dawnictwa te z sukcesem prowadzą rywalizację o czytel-
nie jest ona zadowalająca. Ponad 50 mln Amerykanów nika z książkami Dana Browna czy Patricka Suskinda.
stosuje obecnie jakąś dietę. Okazuje się jednak, że od- Rozwijająca się moda na odchudzanie jest tak silna,
setek ludzi otyłych rośnie proporcjonalnie do wzrostu a chęć bycia szczupłym tak przemożna, że dla tych
liczby odchudzających się. Dlaczego tak się dzieje? klientów, którzy gardzą formą książki, liczne pisma ko-
Przy zdeterminowanych wysiłkach otyłość powinna wy- lorowe proponują kolejne diety-cud, podnosząc dzięki
stępować coraz rzadziej. Byłoby tak, gdyby odchudzanie temu swój nakład. Przesłaniem tych periodyków jest
było skuteczne. Okazuje się bowiem, że wielu spośród chwytliwe hasło  łatwo poradzić sobie z redukcją masy
stosujących dietę traci na wadze, ale niewielu udaje się ciała. Tak naprawdę powinno się natychmiast pojawić
utrzymać zredukowaną masę ciała. Sukces osiąga jedy- pytanie  tylko jak?, skoro skuteczność proponowanych
nie 5 10% odchudzających się osób [5 11]. metod jest zwykle tylko przejściowa.
Zalecana obecnie przez większość towarzystw nau- Mając na uwadze niezwykle korzystny wpływ re-
kowych dieta pozwalająca na utrzymanie prawidłowej dukcji masy ciała na choroby cywilizacyjne, jakimi są
masy ciała, tzw. dieta klasyczna, cieszyła się uznaniem cukrzyca typu 2 czy choroby sercowo-naczyniowe, wielu
przez ok. 30 lat. Nie akceptowano jej jednak powszech- naukowców reprezentujących specjalności związane
nie jeszcze w latach 70. XX w., a wątpliwości co do jej z tymi schorzeniami poszukuje nowych, dobrze tolero-
skuteczności powracają obecnie ze zwielokrotnioną siłą. wanych, a przede wszystkim akceptowanych przez pa-
Według Wing stosowanie tej diety zapewnia redukcję cjentów reżimów dietetycznych. Miejsce kardiodiabeto-
9 10 kg w ciągu 6 mies., jednak po roku udaje się utrzy- logów w tych poszukiwaniach ze zrozumiałych wzglę-
mać jedynie 60% ubytku masy ciała [5]. Foreyt i wsp. dów powinno być szczególne. Ich wysiłki skupiają się
wykazali w swoich badaniach 10-procentową redukcję obecnie na ocenie skuteczności diet eksperymental-
masy ciała w ciągu 18 tyg. stosowania diety klasycznej. nych, np. wysokobiałkowych czy wysokotłuszczowych
Długoterminowe efekty tych działań były jednak miaż- w zestawieniu z rezultatami diety klasycznej.
d
i
e
t
ę
k
l
a
s
y
c
z
n
ą
dżące dla zwolenników diety klasycznej  po roku obser- Przez dietę klasyczną rozumie się dietę wysokowę-
wowano powrót do uprzedniej masy ciała w 34% przy- glowodanową, niskotłuszczową, o kaloryczności odpo-
padków, a po 3 5 latach prawie u wszystkich poddanych wiedniej do stopnia nadwagi. Wartość energetyczną
leczeniu [6]. Co jest zatem niezbędne do utrzymania zre- kalkuluje się zwykle w wysokości 1200 1500 kcal/dobę
dukowanej masy ciała? Według Klema i wsp. spalanie dla kobiet i 1500 1800 kcal/dobę dla mężczyzn. Zakłada
2800 kcal tygodniowo, co odpowiada 1,5 godz. aktywno- się deficyt kaloryczny 500 kcal/dobę w stosunku do do-
ści fizycznej dziennie, oraz dieta nieprzekraczająca tychczasowej diety, ograniczając dotychczasowe spoży-
1400 1500 kcal/dobę, z czego nie więcej niż 20% zapo- cie tłuszczu o 1/3. W diecie tej ok. 60% wartości energe-
trzebowania energetycznego powinno pochodzić z tłusz- tycznej pochodzi z węglowodanów, ok. 25% z tłuszczów
czu. Wnioski te wyciągnięto z obserwacji tylko tych ba- i ok. 15% z białek.
Przegląd Kardiodiabetologiczny 2007; 2/3
Leczenie otyłości
175
Dietę wysokowęglowodanową łączy się empirycznie tłuszczu lub węglowodanów do spożywanych kalorii.
z przyrostem masy ciała w mechanizmie hiperglikemii Dieta działa więc choć przez jakiś czas, powodując re-
posiłkowej i pobudzania w jej następstwie natywnej in- dukcję masy ciała i wzrost entuzjazmu chorych. Wydaje
sulinosekrecji z następowym gromadzeniem węglowo- się jednak wątpliwe, że zwiększając dowóz białka w die-
danów tak samo łatwo, jak tłuszczy. Trudno jest, podob- cie, można uzyskać lepszy efekt odchudzający. Pamiętać
nie jak to ma miejsce w patogenezie cukrzycy typu 2, należy, że dieta wysokobiałkowa nie jest równoznaczna
wskazać na pierwotną przyczynę zaburzeń metabolicz- za zmniejszeniem liczby spożywanych kalorii [17 19].
nych  czy insulinooporność jest przyczyną, czy też efek- Stosujący diety wysokobiałkowe muszą zdawać so-
tem otyłości. Wydaje się, że to ostatnie stwierdzenie ma bie jednak sprawę z ich niedoskonałości, a przede
w chwili obecnej większą liczbę zwolenników mimo tego, wszystkim z faktu, że nie dysponujemy odpowiednio
że obydwie patologie przenikają się wielopłaszczyznowo. długimi badaniami potwierdzającymi ich skuteczność
Warto zaznaczyć, że nurtujące badaczy od lat pyta- i bezpieczeństwo. Reguły takiej diety zmuszają do eli-
nie  czy spożycie cukrów prostych prowadzi do otyło- minacji pokarmów o dowiedzionym korzystnym wpły-
ści, hiperglikemii, insulinooporności przy braku lub ni- wie na zdrowie, takich jak np. ziarna, owoce, warzywa,
skiej ilości tłuszczów w diecie?  pozostaje nadal bez a promują kontrowersyjnie wysoką zawartość tłuszczu
odpowiedzi. Brak jest jednoznacznych dowodów na po- (55 60%) i białka zwierzęcego (25 30%). Stosowanie
parcie takiej tezy, choć wiadomo, że diety z małą zawar- diet wysokobiałkowych wiąże się zwykle z utratą wap-
tością tłuszczu przyczyniają się do utrzymania masy nia z organizmu oraz zmniejszeniem dowozu witamin
ciała [13 16]. Z drugiej strony, powszechna jest świado- E, A, B1, B6, folianów, magnezu, żelaza i potasu. Niedo-
mość faktu, że pokarmy węglowodanowe, które zawie- bory wapnia i witaminy D oraz wtórnie podwyższony
rają duże ilości cukrów prostych, mimo że smaczne, nie poziom PTH mogą prowadzić do zaburzonej komórko-
są niezbędne dla zdrowia. wej homeostazy wapniowej, podwyższonego poziomu
Diety bogatobiałkowe z małą zawartością węglowo- wapnia cytozolowego i wtórnej stymulacji niektórych
D
i
e
t
y
b
o
g
a
t
o
b
i
a
ł
k
o
w
e
danów zostały zaproponowane jako alternatywa w le- niekorzystnych szlaków metabolicznych, m.in. syntezy
czeniu otyłości z bardzo prostej przyczyny  diety boga- lipidów w tkance tłuszczowej [20]. Nie jest znane rów-
towęglowodanowe były już stosowane i nie zapewniły nież odległe działanie lipidów diety na organizm. Obser-
spektakularnych efektów. Wobec niemożności jawnego wowany wzrost stężenia kwasu moczowego i choleste-
namawiania do diet bogatotłuszczowych  wszyscy sły- rolu LDL oraz brak wzrostu stężenia cholesterolu HDL,
szeli o szkodliwości tłustego jedzenia  powstała kon- nawet przy korzystnym wpływie na stężenie trójglicery-
cepcja promowania diet białkowych. Za wprowadzeniem dów, mogą budzić niepokój co do przebiegu procesów
ich do dietetycznego leczenia otyłości przemawiały także aterogenezy [21]. Zmniejszenie udziału błonnika w die-
liczne przesłanki natury metabolicznej. Dzięki stosowa- cie może prowadzić do zaparć.
niu większej ilości białka (i tłuszczu) uzyskano istotne Efekty odchudzające diet wysokobiałkowych pozo-
zmniejszenie zawartości węglowodanów w diecie, a co stają jednak bardzo zachęcające. Zestawiając rezultaty
za tym idzie  również podaży kalorii. Taka modyfikacja diety bogatobiałkowej, zawierającej 25% białka i 45%
prowadzi do redukcji masy ciała związanej początkowo węglowodanów w porównaniu z efektem diety bogato-
z uwalnianiem z organizmu wody gromadzonej z glikoge- węglowodanowej z udziałem 12% białka i 58% węglo-
nem. Początkowy efekt jest natychmiastowy i tak spek- wodanów, można wykazać wyższość tej pierwszej
takularny, że stanowi dodatkową motywację dla otyłych w 6-miesięcznej obserwacji. W badaniach Skova i wsp.
leczonych dietami wysokobiałkowymi. Ograniczeniom utrata masy ciała sięgnęła bowiem 8,9 kg przy redukcji
energetycznym diety sprzyja ketoza, będąca efektem 7,6 kg masy tłuszczowej, podczas gdy przy stosowaniu
spalania tłuszczu endogennego, która wywołuje efekt diety bogatowęglowodanowej autorzy uzyskali obniże-
anorektyczny oraz monotonia diety, prowadząca do dal- nie jedynie o odpowiednio 5,1 kg i 4,3 kg [22]. Różnica
szego zmniejszania ilości spożywanego pożywienia. w otrzymanych przez badaczy rezultatach wynikała
W rezultacie spada zapotrzebowanie organizmu na insu- prawdopodobnie z różnicy kaloryczności obu diet sięga-
linę oraz dochodzi do obniżenia stężenia glukozy, a cza- jącej 8000 kcal, co stanowiło 42 kcal/dobę. Można
sem także lipidów we krwi. Białko zawarte w diecie sty- na tej podstawie sformułować tezę o prawdopodobnym
muluje uwalnianie glukagonu, ułatwiając zachowanie bardziej sycącym działaniu białka pokarmowego w po-
równowagi między insulinemią i glukagonemią. Wzra- równaniu do węglowodanów.
sta uczucie sytości po posiłku, na co wpływ ma zwięk- Stosowana w Klinice Kardiologii Interwencyjnej,
szający się stosunek zawartości białka do energii uzyski- Kardiodiabetologii i Rehabilitacji Kardiologicznej dieta
wanej z posiłku. Współczynnik białko/kalorie ma zdecy- wysokobiałkowa jest skonstruowana w taki sposób,
dowanie większy wpływ na uczucie sytości niż stosunek aby uniknąć większości wyżej wspomnianych niedo-
Przegląd Kardiodiabetologiczny 2007; 2/3
Jan Ruxer
176
skonałości reżimów dietetycznych o tym charakterze. Przebojem ostatnich lat w dziedzinie odchudzania
Dieta PSMF (ang. Protein Sparing Modified Fast) jest na- są diety tłuszczowe. Szczególnie popularna jest dieta
D
i
e
t
a
P
S
M
F
d
i
e
t
a
A
t
k
i
n
s
a
turalną dietą bardzo niskokaloryczną, o kaloryczności Atkinsa [23]. Została ona opublikowana po raz pierwszy
poniżej 800 kcal/dobę, zawierającą minimalną ilość lipi- przez dr. Atkinsa w 1973 r. Jego książka rozeszła się
dów i węglowodanów. Pokrywa zapotrzebowanie biał- do 2002 r. w ponad 10 mln egzemplarzy i jest czytana
kowe organizmu w stosunku do należnej masy ciała 4-krotnie częściej niż wszystkie inne poradniki diete-
w wysokości 1,2 g/kg m.c. u kobiet i 1,4 g/kg m.c. u męż- tyczne. Dieta Atkinsa jest dietą niskowęglowodanową,
czyzn. Terapię PSMF prowadzi się przez 4 tyg. w warun- wysokobiałkową, wysokotłuszczową bez ograniczeń
kach szpitalnych, pod ścisłym nadzorem medycznym, kalorycznych. Przez pierwsze 2 tyg. zawartość węglo-
suplementując ją witaminami i potasem. Dieta ta po- wodanów w diecie jest zmniejszona do 20 g/dobę,
zwala teoretycznie na ubytek 90 g tłuszczowej masy a następnie do 30 g/dobę. Stopniowe zwiększanie za-
ciała dziennie oraz zmniejszenie podstawowej przemia- wartości węglowodanów w diecie do wielkości pożąda-
ny materii o 10 20%. Stosowanie PSMF pozwala na in- nej następuje po osiągnięciu należnej masy ciała.
terwencję leczniczą na poszczególne elementy patoge- Duże kontrowersje budziła wysoka zawartość tłusz-
nezy cukrzycy typu 2: czów w diecie, kojarząca się z częstym występowaniem
" obniża hiperglikemię i hiperinsulinemię endogenną, otyłości. Należy jednak zauważyć, że ilość tłuszczów
" zwiększa utlenianie lipidów i insulinowrażliwość tka- utlenionych lub zdeponowanych w organizmie zależy
nek obwodowych, od różnicy pomiędzy całkowitym zapotrzebowaniem
" zmniejsza klirens wątrobowy insuliny i wątrobowe
energetycznym ustroju a utlenianiem innych, mających
uwalnianie glukozy.
pierwszeństwo przed lipidami, składników pożywienia,
Dieta PSMF zapewnia dowóz adekwatnej ilości biał- takich jak alkohol, białka czy węglowodany. Alkohol ma
ka (ok. 50 g/dobę), co zabezpiecza równowagę azotową
absolutne pierwszeństwo w spalaniu, gdyż organizm
metabolizmu, chroniąc białka endogenne przed proteoli- ludzki nie ma możliwości jego magazynowania, a prze-
zą. Niska zawartość węglowodanów w diecie ogranicza
kształcanie go w tłuszcz wiąże się z dużym nakładem
wydzielanie insuliny i promuje lipolizę. Różnica energe- energii. Podobnie rzecz się ma z aminokwasami i biał-
tyczna pomiędzy wydatkiem energetycznym (co naj-
kami pełniącymi funkcje czynnościowe oraz węglowo-
mniej 1450 kcal/dobę) a kalorycznością diety (co naj-
danami, które mają ograniczone możliwości magazyno-
mniej 650 kcal/dobę) jest zabezpieczona dzięki spala-
wania w postaci glikogenu. Przekształcanie węglowo-
niu lipidów endogennych. Zmniejszona insulinemia
danów w tłuszcz wymaga także dużego nakładu
i nasilona oksydacja tłuszczów prowadzi do tworzenia
energii. Można więc przyjąć, że ich utlenianie odpowia-
ciał ketonowych w wątrobie, które stanowią materiał
da ściśle spożyciu. Natomiast możliwości gromadzenia
energetyczny dla mięśni i komórek mózgowych, ograni-
tłuszczu, przede wszystkim w tkance tłuszczowej, są
czając jednocześnie glukoneogenezę z substratów biał-
praktycznie nieograniczone, a wydajność tego procesu
kowych i działając anorektyczne.
jest wysoka.
Początkowe dane z niekontrolowanych i krótkich ob-
serwacji mówiły o redukcji masy ciała ok. 10% po 6 mies.
Tabela I. Porównanie efektu odchudzającego i wpływu na para- Pomimo olbrzymiej popularności tej diety, do końca
T
a
b
e
l
a
I
.
metry lipidowe badanych diet w cukrzycy typu 2 w obserwacji
XX w. brak było wiarygodnych danych co do jej skutecz-
6-miesięcznej
ności. Dieta ta stała się ponownie przedmiotem, tym ra-
Table I. Reduction of weight and lipid parameters after 6 months
T
a
b
l
e
I
.
zem dobrze zaplanowanych, badań prowadzonych w la-
of study diets treatment
tach 2002 i 2003, a ich wyniki zostały przedstawione
Redukcja Dieta
R
e
d
u
k
c
j
a
D
i
e
t
a
w 2003 r. na łamach The New England Journal of Medici-
ne [24, 25]. Wnioski z tych badań są bardzo zachęcające
PSMF Atkinsa klasyczna
P
S
M
F
A
t
k
i
n
s
a
k
l
a
s
y
c
z
n
a
(n=8) (n=14) (n=12) i dają nowe nadzieje na lepszą skuteczność leczenia
(
n
=
8
)
(
n
=
1
4
)
(
n
=
1
2
)
dietetycznego.
8
,
9
1
1
,
1
masa ciała (kg) 8,9 5,6 11,1
W badaniach własnych autorzy porównywali sku-
1
,
8
cholesterol całkowity (mmol/l)  0,9 0,5 1,8 teczność i bezpieczeństwo diet specjalnych  Atkinsa
i PSMF w odniesieniu do diety klasycznej [26, 27]. Z po-

0
,
5
1
,
0
cholesterol LDL (mmol/l)  0,5  0,2 1,0
czątkowych 6-miesięcznych obserwacji wynika, że
cholesterol HDL (mmol/l) 0,5 0,3 0,2 istotną redukcję masy ciała można uzyskać, stosując
dietę PSMF i klasyczną, przy czym tylko ta ostatnia ko-
trójglicerydy (mmol/l) 0,3 0,8 1,2
rzystnie wpływała na profil lipidowy badanych chorych
zmiany istotne statystycznie wyróżnione pogrubioną czcionką (tab. I).
Przegląd Kardiodiabetologiczny 2007; 2/3
Leczenie otyłości
177
Tabela II. Porównanie stężeń peptydów hipoglikemizujących Tabela III. Wpływ badanych diet w cukrzycy typu 2 na insuli-
T
a
b
e
l
a
I
I
.
T
a
b
e
l
a
I
I
I
.
w próbie glukagonowej u chorych na cukrzycę typu 2, podda- nowrażliwość ocenianą z wzoru Katza i Nambiego  obserwacja
nych stosowaniu badanych diet  obserwacja 6-miesięczna 6-miesięczna
Table II. Reduction of hypoglycemic peptides serum levels (gluca- Table III. Increase of insulin sensitivity after 6 months of study
T
a
b
l
e
I
I
.
T
a
b
l
e
I
I
I
.
gons test) after 6 months of study diets treatment diets treatment
Redukcja Dieta Wzrost Dieta
R
e
d
u
k
c
j
a
D
i
e
t
a
W
z
r
o
s
t
D
i
e
t
a
PSMF Atkinsa klasyczna PSMF Atkinsa klasyczna
P
S
M
F
A
t
k
i
n
s
a
k
l
a
s
y
c
z
n
a
P
S
M
F
A
t
k
i
n
s
a
k
l
a
s
y
c
z
n
a
(n=8) (n=14) (n=12) (n=8) (n=14) (n=12)
(
n
=
8
)
(
n
=
1
4
)
(
n
=
1
2
)
(
n
=
8
)
(
n
=
1
4
)
(
n
=
1
2
)
0
,
1
0
,
0
4
glikemia 0 (mg/dl)  10 42 47 insulinowrażliwość 0,01 0,1 0,04
glikemia 6 (mg/dl) 1 57 38 zmiany istotne statystycznie wyróżnione pogrubioną czcionką
4
7
1
2
5
9
C-peptydemia 0 (pmol/l)  170 471 259

4
5
0
7
1
6
5
0
3
C-peptydemia 6 (pmol/l)  450 716 503
Tabela IV. Porównanie efektów badanych diet w cukrzycy typu 2
T
a
b
e
l
a
I
V
.
w obserwacji 6-miesięcznej
2
,
4
proinsulinemia 0 (pmol/l)  0,1 2,4 1,6
Table IV. Comparison of study diets effects after 6 months of
T
a
b
l
e
I
V
.
6
,
0
proinsulinemia 6 (pmol/l)  0,5 4,0 6,0 treatment
E
f
e
k
t
D
i
e
t
a
1
,
7
HbA1c (%) 2,4 1,8 1,7 Efekt Dieta
P
S
M
F
A
t
k
i
n
s
a
k
l
a
s
y
c
z
n
a
zmiany istotne statystycznie wyróżnione pogrubioną czcionką PSMF Atkinsa klasyczna
redukcja masy + +
wyrównanie glikemii +
Badając wpływ stosowanych diet na wydzielanie
peptydów hipoglikemizujących, stwierdzono korzystne
cholesterol LDL  +
działanie diety Atkinsa i klasycznej. Zmniejszenie oso-
redukcja hiperinsulinosekrecji  + +
czowego stężenia insuliny, c-peptydu, a zwłaszcza pro-
insuliny w warunkach podstawowych i po stymulacji
redukcja proinsulinemii + +
glukagonem może przemawiać za mniejszym działa-
wzrost insulinowrażliwości + +
niem aterogennym tych reżimów dietetycznych (tab. II).
W przypadku diety Atkinsa i klasycznej, redukcji hi-
persekrecji insuliny towarzyszył wzrost insulinowrażli-
wości tkanek (tab. III). Uzyskano w ten sposób efekt
o charakterze interwencji terapeutycznej w etiopatoge- łaniem diet eksperymentalnych w cukrzycy typu 2  diete-
tyk dypl. Danucie Mikince, mgr Urszuli Woz
niak-Sosnow-
nezie cukrzycy typu 2.
skiej, piel. dypl. Annie Sieńskiej, mgr Monice Ruxer,
Podsumowując uzyskane przez autorów efekty
dr. med. Leszkowi Markuszewskiemu, dr. med. Michałowi
6-miesięcznego stosowania diet specjalnych u otyłych
chorych na cukrzycę typu 2, można pokusić się o ostroż- Możdżanowi, lek. Michałowi Barańskiemu
ne jeszcze wnioski, dotyczące ich wczesnej skuteczności
i bezpieczeństwa (tabl. IV). Obserwacje sugerują, że pro- Praca zrealizowana w ramach tematu własnego Uni-
wadzenie redukcji masy ciała dietą klasyczną jest szcze- wersytetu Medycznego w A
odzi nr 502-15-548.
gólnie skuteczne i ma korzystny wpływ na profil meta- Wykład wygłoszony 23 lutego 2007 r. na konferencji
 Problemy kardiologiczne w cukrzycy w Białymstoku.
boliczny chorych. Godny uwagi jest również pożądany
wpływ diety Atkinsa na zaburzenia metaboliczne w cu-
Piśmiennictwo
krzycy typu 2, choć w krótkiej obserwacji efekt odchu-
1. Sj�strdm CD, Lissner L, Sj�strdm L. Relationships between weight
dzający tej diety pozostawia wiele do życzenia. Być może
change, body composition and incidence of cardio-vascular risk
w dłużej trwającym leczeniu tym reżimem efekt redukcji
factors. Int J Obesity 1996; 20 (suppl 4): 95.
masy ciała będzie bardziej satysfakcjonujący.
2. Flegal KM, Carroll MD, Ogden CL, et al. Prevalence and trends
Na podstawie poczynionych przez autorów obser-
in obesity among US adults. JAMA 2002; 288: 1723-27.
wacji można pokusić się o jeszcze jeden wniosek  lu-
3. Katz DL. Pandemic obesity and the contagion of nutritional
dzie tyją nie dlatego, że jedzą za dużo węglowodanów
nonsense. Public Health Rev 2003; 31: 33-44.
j
e
d
z
ą
z
a
d
u
ż
o
k
a
l
o
r
i
i
!
!
!
czy tłuszczu, ale dlatego, że jedzą za dużo kalorii!!!
4. Overweight, obesity, and health risk. National Task Force on
Składam serdeczne podziękowania współpracowni-
the Prevention and Treatment of Obesity. Arch Intern Med
kom, członkom zespołu prowadzącego badania nad dzia- 2000; 160: 898-904.
Przegląd Kardiodiabetologiczny 2007; 2/3
Jan Ruxer
178
5. Wing RR. Behavioral weight control. In: Handbook of obesity 24. Samaha FF, Iqbal N, Seshadri P, et al. A low-carbohydrate as
treatment. Wadden TA, Stunkard AJ (eds). Guilford Press, New compared with a low-fat diet in severe obesity. N Engl J Med
York 2002. 2003; 348: 2074-81.
6. Foreyt JP, Goodrick GK. Evidence for success of behavior modi- 25. Foster GD, Wyatt HR, Hill JO, et al. A randomized trial of a low-
fication in weight loss and control. Ann Intern Med 1993; 119 -carbohydrate diet for obesity. N Engl J Med 2003; 348: 2082-90.
(7 Pt 2): 698-701. 26. Ruxer J, Możdżan M, Pińkowski D i wsp. Wpływ stosowania
7. Freedman MR, King J, Kennedy E. Popular diets: a scientific diet specjalnych na redukcję masy ciała otyłych chorych z cu-
review. Obes Res 2001; 9 (suppl 1): 1S-40S. krzycą typu 2  doniesienie wstępne. Program. III Karpacka
8. Serdula MK, Mokdad AH, Williamson DF, et al. Prevalence of Konferencja Diabetologiczna. Wisła 18-21.05.2006; 76-7.
attempting weight loss and strategies for controlling weight. 27. Ruxer J, Możdżan M, Woz
niak-Sosnowska U i wsp. Wpływ sto-
JAMA 1999; 282: 1353-8. sowania diet specjalnych na wydzielanie hormonów hipoglike-
9. Fad Diets: A Medical Dictionary, Bibliography, and Annotated mizujących u otyłych chorych na cukrzycę typu 2. Doniesienie
Research Guide to Internet References. Icon Health Publica- wstępne. Streszczenia prac naukowych. XI Zjazd Polskiego To-
tions (January 2004). warzystwa Diabetologicznego. Wisła 10 13.05.2007 r. (P35): 87.
10. Saltzman E, Thomason P, Roberts SB. Fad Diets: A Review for
the Primary Care Provider Nutrition in Clinical Care. Nutr Clin
Care 2001; 4: 235-42.
11. Hill AJ. Does dieting make you fat? Br J Nutr 2004; 92 (suppl 1):
S15-S18.
12. Klem ML, Wing RR, McGuire MT, et al. A descriptive study of in-
dividuals successful at long-term maintenance of substantial
weight loss. Am J Clin Nutr 1997; 66: 239-46.
13. Kendall A, Levitsky DA, Strupp BJ, et al. Weight loss on a low-fat
diet: consequence of the imprecision of the control of food in-
take in humans. Am J Clin Nutr 1991; 53: 1124-9.
14. Larson DE, Tataranni PA, Ferraro RT, et al. Ad libitum food intake
on a  cafeteria diet in Native American women: relations with
body composition and 24-h energy expenditure. Am J Clin Nutr
1995; 62: 911-7.
15. Larson DE, Ferraro RT, Robertson DS, et al. Energy metabolism
in weight-stable postobese individuals. Am J Clin Nutr 1995; 62:
735-9.
16. Carmichael HE, Swinburn BA, Wilson MR. Lower fat intake as
a predictor of initial and sustained weight loss in obese sub-
jects consuming an otherwise ad libitum diet. J Am Diet Assoc
1998; 98: 35-9.
17. Hill AJ, Blundell JE. Macronutrients and satiety: the effects of
a high-protein or high carbohydrate meal on subjective moti-
vation to eat and food preferences. Nutr Behav 1986; 3: 133-44.
18. Barkeling B, Rossner S, Bjorvell H. Effects of a high-protein meal
(meat) and a high-carbohydrate meal (vegetarian) on satiety
measured by automated computerized monitoring of subse-
quent food intake, motivation to eat and food preferences. Int
J Obes 1990; 14: 743-51.
19. Stubbs RJ, van Wyk MC, Johnstone AM, et al. Breakfasts high in
protein, fat or carbohydrate: effect on within-day appetite and
energy balance. Eur J Clin Nutr 1996; 50: 409-17.
20. Zimmerman AN. The calcium paradox. Cardiovasc Res 2000;
45: 119-21.
21. Larosa JC, Fry AG, Muesing R, et al. Effects of high-protein, low-
-carbohydrate dieting on plasma lipoproteins and body weight.
J Am Diet Assoc 1980; 77: 264-70.
22. Skov AR, Toubro S, Ronn B, et al. Randomized trial on protein
vs carbohydrate in ad libitum fat reduced diet for the treatment
of obesity. Int J Obes Relat Metab Disord 1999; 23: 528-36.
23. Atkins RC. Doktora Atkinsa kolejna nowa rewolucyjna dieta.
Wydawnictwo Amber, Warszawa 2002.
Przegląd Kardiodiabetologiczny 2007; 2/3