Wykład 6  Histofizjologia krwi
CZYNNOŚD KRWI:
a) Zaopatruje tkanki i komórki w substancje odżywcza, tlen, witaminy, hormony i przeciwciała.
b) Odbiera z tkanek produkty przemiany materii i C02
c) Wpływa na rozwój nowotworów i procesy zapalne organizmu
d) Wpływa na homeostazę organizmu:
e) Reguluje przemianę wodną i mineralną
f) Reguluje temperaturę organizmu
g) Reguluje pH organizmu - ok. 7,35
h) Reguluje ciśnienie onkotyczne (białka osocza)
Ilośd: 1/13 = 7% masy ciała = (przy 70 kg ciała - ok. 5,5l)
Hematokryt: zawartośd elementów morfotycznych we krwi (45-55%)
Hb 12-16 g%
OB 1-10 mm/h
SKA
AD KRWI:
OSOCZE: (bez fibrynogenu = surowica)
1. Woda 90%
2. Ciała organiczne 9%
a. Białka 6,0- 8,4 mg%
�� Albuminy 52 - 68% b.c.
- produkowane są w wątrobie
- rozprowadzają po organizmie leki, hormony i witaminy
- Przypadek pacjenta z zapaleniem płuc, który ma marskośd wątroby. Leczenie dobrym
lekiem ale brak uwzględnienia małej produkcji albumin powoduje często brak efektu
leczenia.
�� Globuliny alfa1 4,2-7,2% b.c.
�� Globuliny alfa2 6,8-12% b.c.
�� Globuliny beta 9,3-15% b.c.
�� Globuliny gamma 13-23% b.c.
b. Fibrynogen 0,15-0,35g%
c. Węglowodany (glukoza 70 - 110 mg%)
d. Tłuszcze (cholesterol 150 - 200 mg%)
3. Ciała nieorganiczne 1%
ELEMENTY MORFOTYCZNE:
1. Czerwone krwinki  erytrocyty 4,2 - 6,5 mln/mm3
2. Białe krwinki  leukocyty 6000 - 9000 (12000 u noworodków)/mm3
a. Granulocyty
Obojętnochłonne 45 - 65%
Kwasochłonne 1-4%
Zasadochłonne 0-1%
b. Agranulocyty
Monocyty 3-8%
Limfocyty 28-42%
3. Płytki krwi 150 000 -350 000/ mm3
ERYTROCYT
Erytron - wszystkie krwinki czerwone wraz z prekursorami
a. Średnica ok. 7,2um
b. Częstośd występowania 4,2 - 6,5 mln/mm3
1
c. Wielkośd
<6um - mikrocyty,
6 - 8um - normocyty,
8 - 12um - makrocyty,
>12um  megalocyty
d. Bez zdolności do samodzielnych ruchów
e. Bez jądra i organelli komórkowych
f. Zagęszczona cytoplazma stanowi zrąb erytrocyta
g. Żyje ok. 120 dni
h. Jeden erytrocyt przenosi ok. 120 mln cząsteczek tlenu
i. Hemoglobina stanowi ok. 90% suchej masy
Proerytroblast > erytoblst zasadochlonny > erytroblast polichromafilny > erytroblast ortochromatyczny
> retikulocyt > erytrocyt
NIEPRAWIDA
OWOŚCI ILOŚCIOWE I JAKOŚCIOWE
Do najczęstszych spostrzeganych należy występowanie krwinek czerwonych o różnej wielkości
(anizocytoza) i różnym kształcie (poikilocytoza) oraz ich wielobarwliwośd.
Anizocytoza i poikilocytoza występują w różnych niedokrwistościach, głównie jednak
w niedokrwistościach o ciężkim przebiegu.
Wielobarwliwośd natomiast krwinek czerwonych jest ściśle związana z nasileniem erytropoezy.
Najbardziej zaznaczona jest w ostrej niedokrwistości pokrwotocznej, w niedokrwistościach hemolitycznych,
w chorobie Addisona - Biermera w czasie leczenia, w czerwienicy prawdziwej.
U osób zdrowych spotyka się jedynie pojedyncze erytrocyty o zabarwieniu szaroniebieskim.
Krwinki wielobarwliwe są krwinkami młodymi, jednak o malej zawartości hemoglobiny, lecz
zasadowym zrębie.
W stanach wzmożonej odnowy układu czerwonokrwinkowego we krwi obwodowej pojawiają się
również krwinki czerwone jądrzaste. U osób zdrowych spotyka się co najwyżej pojedyncze erytroblasty o dużym
stopniu dojrzałości.
W warunkach prawidłowych dojrzałe krwinki czerwone mają kształt dysku, średnice 6,7-7,7um i barwią
się metodą May-Grunwalda-Giemsy na różowo. Intensywniej wybarwiają się na obwodzie, natomiast częśd
środkowa wykazuje przejaśnienia.
W tych stanach chorobowych, w których występuje wielobarwliwośd krwinek czerwonych, stwierdza
się zazwyczaj również zwiększona liczbę retykulocytów.
Stanowią one fazę przejściową między krwinkami jądrzastymi i bezjądrzastymi. Liczba ich u osób
zdrowych wynosi 0,5-2% krążących erytrocytów.
W niektórych stanach chorobowych krwinki czerwone mają mniejsze rozmiary niż prawidłowo,
w innych - większe. Krwinki o średnicy mniejszej niż 6 (mikrocyty), a o średnicy większej niż 9 (makrocyty).
Największą mikrocytozę stwierdza się w niedokrwistości na tle niedoboru żelaza oraz w dziedzicznej
sferocytozie. Mikrocyty występujące w niedokrwistości na tle niedoboru żelaza są niedobarwliwe, ze znacznym
wzrostem środkowego przejaśnienia (mikrocyty hipochromiczne). W dziedzicznej sferocytozie natomiast barwią
się intensywnie i nie wykazują środkowego przejaśnienia. Nie jest to jednak spowodowane zwiększoną w nich
zawartością hemoglobiny, lecz zmianą kształtu - z dyskowego na kulisty (mikrosferocyty). Poza tym w stanach
wzmożonej hemolizy spotyka się we krwi obwodowej fragmenty krwinek czerwonych o różnej wielkości
i kształcie oraz nieregularnych obrysach: określa sie je mianem schizocytów.
W innych stanach hematologicznych, a zwłaszcza w niedokrwistościach na tle niedoboru witaminy B12
i folianów, we krwi obwodowej spotyka się duże komórki okrągłe lub o kształcie owalnym (makrocyty,
megalocyty > 12um)
W porównaniu z krwinkami prawidłowymi zawierają one większą ilośd hemoglobiny, lecz przeciętne
w nich stężenie hemoglobiny nie jest większe niż w krwinkach prawidłowych.
Względnie dużą średnicę mają również komórki tarczowate. Oprócz charakterystycznego ich wyglądu,
przypominającego tarczę strzelecką, są one cieosze niż krwinki prawidłowe. Spotyka się je w różnych
niedokrwistościach, głównie jednak w talasemii oraz w przypadku nieprawidłowej HbC i po splenektomii.
2
Do znacznie rzadziej spotykanych krwinek czerwonych o nieprawidłowym kształcie należą komórki
świdrowate, kolczaste i o kształcie morwy. Te ostatnie występują w niektórych postaciach niedokrwistości
hemolitycznych na tle niedoborów enzymatycznych.
W dziedzicznej eliptocytozie spotyka się dużą liczbę komórek owalnych lub o kształcie elipsy -
owalocyty (eliptocyty). Występują one również w innych postaciach niedokrwistości, lecz w mniejszym
odsetku. U osób zdrowych spotyka się co najwyżej pojedyncze owalocyty.
W niedokrwistości sierpowatokrwinkowej oraz u nosicieli cechy Hbs krwinki czerwone mają kształt
sierpowaty (drepanocyty), niekiedy przypominają długie półksiężyce.
W krwinkach czerwonych, oprócz nakrapiania zasadochłonnego, spotykanego zwłaszcza w czasie
wzmożonej odnowy układu czerwonokrwinkowego oraz w przewlekłym zatruciu ołowiem, stwierdza się
w niektórych niedokrwistościach różnego rodzaju twory, jak: ciałka Howella-Jolly'ego, pierścienie Cabota,
ciałka Heinza oraz ziarnistości żelazowe.
Ciałka Howella-Jolly ego spotyka się najczęściej po splenektomii oraz w ciężkich niedokrwistościach
hemolitycznych. Przeważnie występują jako pojedyncze twory kuliste o średnicy 0,5-1,0um. Są pochodzenia
jądrowego, zawierają kwas dezoksyrybonukleinowy, wykazują dodatnią reakcję Feulgena.
Znacznie rzadziej spotyka się w krwinkach czerwonych twory nitkowate o kształcie elipsy, ósemki lub
pierścienia (pierścienie Cabota).
Ziarnistości żelazowe, występujące w krwinkach czerwonych, stanowią cząstki żelaza
niehemoglobinowego. Przypominają one ziarnistości zasadochłonne, lecz w przeciwieostwie do nich barwią się
błękitem pruskim. Krwinki zawierające ziarnistości żelazowe określą się mianem syderocytów. Syderocyty
występują u osób zdrowych, są bardzo liczne w niedokrwistościach hemolitycznych, a zwłaszcza
syderoblastycznych, natomiast całkowicie ich brak w niedokrwistościach na tle niedoboru żelaza.
Uważa się, że kształt erytrocytów zależy miedzy innymi od prawidłowej budowy komórkowej krwinki
i od sprawnego przebiegania w niej rozmaitych procesów metabolicznych.
SCHEMAT BUDOWY BA
ONY KRWINKI CZERWONE WIDZIANY OD STRONY WEWN
TRZNEJ:
Przebijające błonę twory globularne z pojedynczym rozgałęzionym łaocuchem cukrowym stanowią
białko 3 czyli transporter anionów.
Cząstki fosfolipidów zwrócone częściami polarnymi do obu części zewnętrznej błony,
a hydrofobowymi (resztki kwasów tłuszczowych i sfingozyny) do jej wnętrza.
Cząsteczka glikolipidu zwrócona łaocuchem cukrowym do środowiska otaczającego.
Od strony wewnętrznej białko 3 łączy się poprzez ankyrinę z podwójnie splecionymi łaocuchami alfa
i beta spektryny tworzącymi siatkę zbiegającą się kompleksie aktyny białka 4.1 i białka 4.9
OD STRONY ZEWN
TRZNEJ widoczne są:
A
aocuchy cukrowe części zewnętrzne białka 3
Glikoforyny A
Poliglikozyloceramidów i mało złożonych glikolipidów
KSZTAA
TY ERYTROCYTÓW
Erytrocyty pozostawione pod szkiełkiem nakrywkowym przez co najmniej kilkanaście godzin tracą swój
kształt i przyjmują najpierw postad kolczastą, a póz
niej sferyczną.
Postacie kolczaste erytrocytów są niekiedy zwane echinocytami, w odróżnieniu od prawidłowych
dwuwklęsłych dyskocytów. Echinocyty można przekształcid z powrotem w dyskocyty przez zawieszenie ich
w świeżym osoczu. Zmiany kształtów erytrocytów, a szczególnie obecnośd w krążeniu postaci sferycznych, czyli
sferocytów, są istotnym elementem diagnostycznym w wielu chorobach krwi.
Niezmiernie ważna dla właściwości hydrodynamicznych erytrocytu jest jego plastycznośd. Erytrocyt
łatwo poddaje się naciskom mechanicznym i dostosowuje swój kształt do średnicy wąskich naczyo
włosowatych, przez które przepływa.
GRANULOCYTY
GRANULOCYT OBOJ
TNOCHA
ONNY - NEUTROFIL
a. Średnica 12-14 um,
b. Częstośd występowania 40-75%
3
c. Jądro od 2-10 płatów (najczęściej 2-3 płaty)  wzór Arnetha (przesunięcie: w prawo  młode; w lewo 
stare)
d. 50% we krwi, reszta pozanaczyniowo
e. Udział w procesach zapalnych w fagocytozie drobnoustrojów są zdolne do wywierania bezpośredniego
działania cytotoksycznego w stosunku do komórek różnych nowotworów
f. Wykazują chemotaksję (migracja w kierunku bodz
ca), adhezję i zjawisko agregacji
g. Zawierają substancje prokoagulacyjne o właściwościach zbliżonych do tromboplastyny tkankowej
h. Posiadają receptory powierzchniowe dla fragmentu Fc IgG, IgA, FMLP, C3b, C5a, C3bl, insuliny
i tyroksyny
i. Zawierają ziarnistości:
�� ziarnistości pierwotne - lizosomy (ok. 80-90%)
�� ziarnistości wtórne - liczniejsze, zawierają substancje aktywujące dopełniacz i mechanizmy
zapalenia
�� ziarnistości trzeciorzędowe - zawierają enzymy, mają związek z fagocytozą
Mieloblast >promielocyt > mielocyt > metamielocyt > granulocyt pałeczkowaty
WRODZONE NIEPRAWIDA
OWOŚCI MORFOLOGICZNE NEUTROFILÓW
1. Dziedziczna hipersegmentacja jąder, dziedzicząca się jako cecha dominująca autosomalna. Osobniki
homozygotyczne z tą nieprawidłowością wykazują więcej niż 4 segmenty jądrowe w neutrofilach
(prawidłowo występuje ich najczęściej 3)
2. Podobnie dziedziczy się inna anomalia morfologiczna neutrofilów - neutronie olbrzymie, wykazujące
średnicę ok. 17um. neutrofile te cechują się nadto obecnością 6-10 segmentów jądrowych.
3. Anomalia Pelgera  Hueta - odwrotnie - charakteryzuje się obecnością tylko 1-2 segmentów. Nabyta
postad tej anomalii, zwana pelgeryzacją jąder, może pojawiad się u chorych z ciężkimi zakażeniami,
przerzutami nowotworowymi do szpiku oraz białaczkami. Pojawia się ona również po leczeniu
kolchicyną i niekiedy - sulfonamidami.
4. Anomalia Aldera - Reilly ego polega nie występowaniu olbrzymich ziarnistości w cytoplazmie
neutrofilów.
5. Anomalia Maya - Hegglina polega na występowaniu ciałek Dohlego w neutrofilach, leukopenii i płytek
olbrzymich. Ciałka Dohlego są włókienkami o długości ok. 5,0nm, zbudowanymi prawdopodobnie z
mRNA, lokalizującymi się w peryferycznej części cytoplazmy. Ciałka Dohlego obserwuje się niekiedy
również u chorych z nowotworami, zakażeniami, po oparzeniach i leczeniu cyklofosfamidem.
NABYTE ANOMALIE MORFOLOGICZNE NEUTROFILÓW
1. Markopolicytoza, polegająca na występowaniu dużych neutrofilów o średnicy 15-25um u chorych
z niedoborem witaminy B12 i kwasu foliowego. Towarzyszy jej makrocytoza erytrocytów.
2. Pyknoza jąder, ziarnistości toksyczne, degranulacja i wakuolizacja cytoplazmy, występujące głównie
u chorych z zakażeniami, posocznicami, toksykozami. Szczególnie ważne klinicznie są ziarnistości
toksyczne, odpowiadające dużym lizosomom o składzie enzymatycznym podobnym jak lizosomów
prawidłowych. Występują one u chorych po radioterapii, po leczeniu cytostatykami, w ciężkich
zakażeniach, zapaleniu płuc, posocznicach, zatruciach czynnikami chemicznymi. Neutronie wykazujące
obecnośd ziarnistości toksycznych mają mniejszą aktywnośd fagocytową niż neutronie prawidłowe.
GRANULOCYTY KWASOCHA
ONNE  EOZYNOFILE
opisane przez Erlicha 1879
a. Średnica 12 -17um, częstośd występowania 1-4%
b. Rdzeo ziarnistości eozynofilu składa się z białek zasadowych (duże ilości argininy, lizyny, fosfolipidów)
c. Biorą udział w procesach immunologicznych i reakcjach alergicznych
d. Dojrzewają w szpiku, dojrzałośd po 5-6 dniach pod wpływem GM-CSF, IL-3, IL-5 i po 3-8 godzinach
przechodzą do tkanek
e. We krwi kilkaset razy mniej niż w tkankach
f. Zdolne są do fagocytozy kompleksu A/P i przejawiają zdolności chemotaktyczne
g. Receptory dla fragmentu Fc IgG, IgE oraz komplementu C4, C3b i C3d, receptory HI i H2 dla histaminy
Mediatory eozynofilów (produkowane i wydzielane podczas aktywacji):
MBP - białko zasadowe eozynofilów > cytotoksyczne, skurcz spastyczny oskrzeli (astma)
4
EPO - peroksydaza eozynofilowa - indukuje degranulację mastocytów, zabija wirusy, bakterie i kom.
nowotworowe
ECP - białko kationowe eozynofilów - hamuje proliferacje limfocytów T, indukuje uwalnianie histaminy
z mastocytów, właściwości prokoagulacyjne
EDN - neurotoksyna eozynofilowa - toksycznie na tkankę nerwową, hamuje proliferacje limfocytów T,
toksyczna dla pasożytów
LTC4, PAF, PGE1 i 2 - hamują wydzielanie histaminy przez mastocyty
2 RODZAJE EOZYNOFILÓW:
Lekkie (aktywowane)
Mniej ziaren
10% w alergii 30-60%
Zwiększona produkcja LTC4(leukotrieny) i PAF (czynnik agregacyjny trombocytów)
Wyższa ekspresja receptorów FC8RII, Fc(gamma)R, CR1 i CR3
Wzrost aktywności cytotoksycznej
Ciężkie (spoczynkowe)
GRANULOCYTY ZASADOCHA
ONNE - BAZOFILE
a. Średnica 14 - 16um,
b. częstośd występowania 0-1% w krwi obwodowej
c. Metachromatyczne ziarna wypełniających prawie, całkowicie cytoplazmę komórki (histamina,
heparyna, bradykinina, leukotrieny)
d. Kliniczne skutki masywnego uwolnienia bazofilów mediatorów reakcji alergicznych wywołują objawy
dychawicy oskrzelowej, anafilaksji na leki, alergicznego nieżytu błony śluzowej nosa lub pokrzywki,
Poza alergenami reakcje tego rodzaju może wyzwalad anafilotoksyna (składowa dopełniacza), hormony
peptydowe, radiologiczne środki cieniujące, oziębienie, niektóre narkotyki i relaksanty układu mięśniowego.
e. Są z
ródłem komórkowym prawie całej ilości histaminy występującej we krwi
f. Dwupłatowe jądro, ap. Golgiego, wolne rybosomy, ślady ergastoplazmy
g. Wykazują zdolnośd do ruchów ameboidalnych, często wykazują dodatnią reakcję na peroksydazę
h. Posiadają receptor Fc epsilon RI
i. Żyją krótko
j. Wolniej degranulują niż mastocyty
k. Są bardziej wrażliwe od mastocytów (reagują już przy małym bodz
cu)
2 RODZAJE BAZOFILÓW:
Bazofile krwi obwodowej
Bazofile tkankowe, określane również jako komórki tuczne lub mastocyty.
AGRANULOCYTY
CECHY AGRANULOCYTÓW:
Cytoplazma zasadochłonna
Brak płatowości jądra
Obecnośd jąderka
Ziarnistości azurofilne (barwią się jedynie azurem!)
LIMFOCYTY
a. Średnica 6-9-12um,
b. Częstośd występowania 20-40%
RODZAJE:
Limfocyty B - nieaktywne > stymulowane (proliferujące) > komórki plazmatyczne
Limfocyty T - nieaktywne > stymulowane > limfocyty wydzielające limfokiny
Limfocyty Ts i Th
5
Limfocyty TH (helper - pomocnicze) - marker CD4 - wydzielają limfokiny
Limfocyty TC (cytotoksyczne) - marker CD8 - "zabijają" komórki zakażone wirusami oraz komórki
nowotworowe
Limfocyty TS (supresorowe - hamujące) - marker CD8 - hamują odpowiedz
immunologiczną
Limfocyty TKS (kontrasupresorowe)
�� I populacja posiada w śledzionie i sprzyja produkcji IgM i IgG
�� II populacja z układu iimfatycznego przewodu pokarmowego - chronią TH przed sygnałami
supresorowymi
Limfocyty NK i K - charakteryzują się brakiem markerów CD4 i CD8 (zdolnością cytotoksyczności komórkowej
zależnej od przeciwciał) - należą do komórek "zabójców"
MONOCYTY
a. Średnica do 20um,
b. Częstośd występowania 3-8%
c. Zdolnośd do chemotaksji i mikropinocytozy
d. Receptory na fragmenty Fc Ig, C3 oraz odrębne miejsce wiążące dla limfocytów.
e. Zdolnośd do cytotoksycznego uszkadzania komórek nowotworowych, udział w kontroli granulopoezy
i erytropoezy w szpiku oraz usuwanie z krwi starych składników morfotycznych, głównie erytrocytów.
f. Uwalniają liczne enzymy (FK, lipazę, kolagenozę) białka (alfa2makroglobulinę), czynniki wpływające na
inne komórki (interferon, czynniki wpływające na wzrost śródbłonka i fibroblastów) składowe
dopełniacza C1, C2, C3, C4, C5, endogenny pirogen, czynnik aktywujący limfocyty, czyli interleukiny,
fibronektynę, czynnik stymulujący kolonie komórkowe prekursorów neutrofilów, monocytów,
eozynofilów oraz komórek szeregu erytroblastycznego.
g. Ważna rola w reakcjach immunologicznych (APCs, współdziałanie z limfocytami)
RODZAJE:
Monocyty duże, o średnicy 20um, z dużym ekscentrycznie położonym jądrem o nerkowatym kształcie ubogie
w chromatynę
Monocyty małe, chromatyna jądrowa monocytów zwykle nie zawiera jąderek; bardziej zbita niż w dużych,
obecnośd drobnych ziarnistości widocznych w postaci "pyłu", wakuoli oraz ziarnistości azurofilnych.
Komórki żerne, fagocytoza drobnoustrojów, szczątków tkankowych i komórkowych
TROMBOCYTY
a. Średnica 1,5-3,5um,
b. częstośd występowania 200 000  400 000/mm3 krwi
c. Zbudowane z azurofilnego granulomeru (centrum) i jasnego, otaczającego go hialomeru
(zawierającego ziarnistości).
d. Zawierają ziarnistości:
Fosfolipidowe - czynnik płytowy III
Lizosomy  FK arylosulfatazy
Ziarnistości z histaminą i serotoninę.
e. Żyją 100-120 godzin
f. Udział w procesach krzepnięcia krwi
Tromboplastyna z płytek
Protrombina trombinę (to powoduje przejście) fibrynogenu fibrynę
- Mają udział w obkurczaniu skrzepu i jego likwidacji
- Działają ochronnie na śródbłonek
- Przeciwdziałają kruchości naczyo
6
CHOROBY KRWI
*penia (np. limfopenia) - niedobór
*cytoza (np. granulocytoza) - nadmiar
Dziedziczna sferocytoza 
Niedokrwistośd (niedobarwliwa, hemolityczna)
Białaczki (przewlekła - szpikowa, ostra - limfatyczna)
Małopłytkowośd  mała krzepliwośd krwi
Przeszczepienie szpiku
Przeszczepienie szpiku jest skuteczną metodą leczenia białaczek szpikowych, limfatycznych,
granulocytarnych oraz zwłóknienia szpiku. Sprowadza się do przejęcia funkcji hemopoetycznych przez
wprowadzone zdrowe komórki macierzyste przeszczepu, po uprzednim wyeliminowaniu uszkodzonych
komórek biorcy. Dlatego przeszczepienie szpiku poprzedzane jest intensywną terapią immunosupresyjną.
Do 1982 roku na świecie przeprowadzono około 1000 zabiegów przeszczepienia szpiku. Główną
komplikacja w leczeniu przeszczepianiem szpiku jest rozwój choroby wtórnej (GvH) oraz powikłania infekcyjne
(głównie zapalenia płuc)
Szansę na przyjęcie przeszczepu zwiększa dobór dawcy pod względem zgodności antygenów
transplantacyjnych z biorcą.
7