Komunikowanie masowe o
zdrowiu, chorobie i leczeniu
2010/2011 letni B. Jacennik Komunikowanie o 1
zdrowiu, zima 2012/2013
Oddziaływanie przekazu nt. zdrowia w
mediach na przekonania, postawy i
zachowania zdrowotne (Jacennik, 2008)
" Postrzeganie zdrowia jako wartości
" Ważność zdrowia w relacji do innych wartości (hierarchia
wartości)
" Kształtowanie motywacji prozdrowotnej
" Przekonania nt. czynników ryzyka chorób i czynników
ochronnych zdrowia
" Kształtowanie przekonań nt. chorób:
 przyczyn, objawów, mechanizmów, skutków, sposobów leczenia,
skuteczności leczenia itp.
2
2010/2011 letni B. Jacennik Komunikowanie o
zdrowiu, zima 2012/2013
1
" Kształtowanie przekonań nt. leczenia w placówkach
ochrony zdrowia
 Jakość i dostępność leczenia
" Kształtowanie przekonań nt. leków
" Komunikowanie o zagrożeniach dla zdrowia
" Uczenie umiejętności i zachowań prozdrowotnych
" Uczenie umiejętności i zachowań szkodliwych dla zdrowia
2010/2011 letni B. Jacennik Komunikowanie o 3
zdrowiu, zima 2012/2013
Model Przekonań Zdrowotnych
(Health Belief Model)
" Autorzy modelu  psychologowie społeczni
zatrudnieni w publicznej służbie zdrowia,
lata 50. USA
" Wyjaśnienie niskiego poziomu uczestnictwa
w programach profilaktycznych i badaniach
przesiewowych
2010/2011 letni B. Jacennik Komunikowanie o 4
zdrowiu, zima 2012/2013
2
Zmienne
" Postrzegana podatność
 Subiektywne poczucie ryzyka zachorowania na
daną chorobę (np. określony typ nowotworu)
" Postrzegana powaga choroby i zagrożenia z
nią związanego
 Przekonania dotyczące powagi skutków
zachorowania lub nieleczenia danej choroby
(konsekwencje medyczne i społeczne)
2010/2011 letni B. Jacennik Komunikowanie o 5
zdrowiu, zima 2012/2013
" Postrzegane korzyści działania prozdrowotnego
 Przekonania dotyczące skuteczności strategii mających
na celu zmniejszenie ryzyka zachorowania
" Postrzegane przeszkody do działania
 Potencjalne negatywne skutki, które mogą wyniknąć
przy podejmowaniu danego działania prozdrowotnego,
włączając fizyczne, psychologiczne i finansowe
obciążenia
2010/2011 letni B. Jacennik Komunikowanie o 6
zdrowiu, zima 2012/2013
3
" Wskazówki do działania
 Wydarzenia, np. związane ze stanem
organizmu (np. symptomy choroby) lub w
środowisku (np. wiadomości w mediach)
motywujące ludzi do działania
" Motywacja zdrowotna
 Indywidualna motywacja, zaangażowanie w
zagadnienia zdrowotne (zmienna dodana przez
Beckera, 1974)
2010/2011 letni B. Jacennik Komunikowanie o 7
zdrowiu, zima 2012/2013
" Poczucie własnej skuteczności
 Przekonanie, że jest się zdolnym skutecznie
zrealizować dane zachowanie potrzebne dla
osiągnięcia pożądanego wyniku zdrowotnego
(pojęcie wprowadzone przez Bandurę, 1977)
2010/2011 letni B. Jacennik Komunikowanie o 8
zdrowiu, zima 2012/2013
4
Przykładowe zastosowania Modelu
Przekonań Zdrowotnych
" Szczepienia przeciw grypie, badania
przesiewowe nadciśnienia, rzucanie palenia,
stosowanie pasów bezpieczeństwa,
żywienie, samobadanie piersi, zachowania
seksualne, i inne.
2010/2011 letni B. Jacennik Komunikowanie o 9
zdrowiu, zima 2012/2013
Formy przekazu medialnego
" Prasa: artykuły, wypowiedzi, wywiady, reportaże, analizy,
reklamy, artykuły sponsorowane, i inne.
" TV: wiadomości, wypowiedzi, wywiady, reportaże,
programy dokumentalne, paradokumenty, programy
edukacyjne, programy rozrywkowe, filmy, seriale, reality
show, talk show, reklamy, i inne.
" Radio: wiadomości, programy, reklamy, muzyka, i inne.
" Internet: prasa elektroniczna, reklamy, fora, czaty, filmy,
portale społecznościowe, i inne.
" Media zewnętrzne (outdoor, out-of-home): reklamy i inne.
2010/2011 letni B. Jacennik Komunikowanie o 10
zdrowiu, zima 2012/2013
5
Kierunki badań
" Sposób przedstawiania chorób, uzależnień, osób
chorych, personelu medycznego, leków i używek
(przekonania i postawy).
" Ilościowe odzwierciedlenie tematów dotyczących
zdrowia, choroby i leczenia w mediach
(reprezentatywność i relatywna ważność
tematów).
" Historie osób zmagających się z chorobą
(przekonania i postawy).
210/2011 letni B. Jacennik Komunikowanie o 11
zdrowiu, zima 2012/2013
Prezentowanie kwestii zdrowotnych w
mediach na przykładzie nadwagi/otyłości
" Osoby z nadwagą/otyłością są stygmatyzowane
(negatywny stereotyp).
" Badania pokazują, że media to b. perswazyjne z
ródło
stygmatyzacji osób otyłych.
" Konsekwencje  nierówności w zakresie wykształcenia,
zatrudnienia i opieki zdrowotnej wskutek dyskryminacji.
" Badanie Yale Rudd Center pokazało, że 72% fotografii
przy artykułach internetowych na temat otyłości
stygmatyzuje osoby otyłe. Podobnie, 65% filmów oraz
77% w przypadku obrazów i artykułów dotyczących dzieci
i młodzieży.
2010/2011 letni B. Jacennik Komunikowanie o 12
zdrowiu, zima 2012/2013
6
" Otyli są przedstawiani:
 bez głowy (od ramion w dół)
 z niekorzystnej perspektywy (np. tylko brzuch lub dół
ciała) i w trakcie stereotypowych zachowań (np.
jedzenia niezdrowej żywności lub zachowań
sedenteryjnych)
 Sposób przedstawiania jest degradujący i
odczłowieczający osoby otyłe, sprzyja też
propagowaniu fałszywych przekonań i upraszcza
złożony problem otyłości.
2010/2011 letni B. Jacennik Komunikowanie o 13
zdrowiu, zima 2012/2013
" Image Gallery  zbiór fotografii przedstawiający
osoby otyłe w sposób pozytywny i
niestereotypowy, uczciwy i bezstronny.
2010/2011 letni B. Jacennik Komunikowanie o 14
zdrowiu, zima 2012/2013
7