WYDZIAA
MECHANICZNY
TECHNOLOGIA OBRÓBKI KSZTAA
TOWEJ I OBWIEDNIOWEJ
KÓA
Z
BATYCH
Do instrukcji laboratoryjnych z przedmiotu:
PROCESY TECHNOLOGICZNE
Kod:
Opracował: dr inż. G. Skorulski
Białystok 2010
-1-
1. Cel i zakres ćwiczenia
Celem ćwiczenia jest praktyczne poznanie sposobów obróbki kół zębatych na
frezarkach i ich wpływu na dokładność wykonanego uzębienia.
2. Zagadnienia podstawowe
2.1. Geometria koła zębatego walcowego
Wysokość zęba koła zębatego walcowego dzieli walec podziałowy na dwie części:
1) głowę zęba,
2) stopę zęba.
Wysokość głowy zęba oznaczamy literką hA, a stopy zęba hF. Odległość między
odpowiadającymi sobie punktami leżącymi na bocznych powierzchniach sąsiednich zębów,
mierzoną na kole podziałowym, nazywamy podziałką p. Na obwodzie koła podziałowego
znajduje się tyle podziałek, ile zębów ma koło zębate.
z �" p = �" d [mm] (1)
stąd:
z �" p
d = [mm] (2)
p
Wielkość nazywamy m o d u ł e m koła zębatego i oznaczamy go literką m, stąd:
d = m � z [mm] (3)
Wartości liczbowe modułów są znormalizowane. Zalecane są następujące moduły:
0,3; 0,4; 0,5; 0,6; 0,7; 0,8; 1; 1,25; 1,5; 2; 2,5; 3; 5; 6; 8; 10; 16; 20 mm.
Moduł jest główną cechą charakteryzującą koło zębate. W kołach zębatych z zębami
normalnymi wysokość głowy zęba jest równa modułowi.
hA = m [mm] (4)
a wysokość stopy zęba
hF =1,2 m [mm] (5)
Ś r e d n i c a z e w n ę t r z n a koła zębatego, odpowiada średnicy koła głów, jest równa
dA = d+2hA [mm] (6)
a ponieważ d = z � m oraz w zębach normalnych hA=m
dA=m (z+2) [mm] (7)
Ś r e d n i c a w e w n ę t r z n a koła zębatego, odpowiadająca kołom stóp
dF = d - 2hF [mm] (8)
lub dF = m (z - 2,4) [mm] (9)
2.1. Obróbka kół zębatych metodą kształtową
Za pomocą metody kształtowej uzębienie jest geometryczne odwzorowane
w materiale obrabianym poprzez zarys krawędzi skrawających narzędzia (rys. 1.). Najczęściej
stosowanym w metodzie kształtowej narzędziem jest tzw. frez modułowy krążkowy,
przedstawiony na rys. 2., przeznaczony do nacinania kół zębatych walcowych o zębach
prostych i śrubowych. Stosowane mogą być również frezy trzpieniowe. Dla każdego modułu
koła zębatego przewidziany jest komplet frezów modułowych składający się z 8 lub 15, a
niekiedy nawet 26 sztuk. Każdym frezem z kompletu można obrabiać tylko określone zakresy
liczby zębów. Ponieważ dla danego modułu zarys zęba koła zębatego zależy od liczby zębów,
a każdy numer freza stosowany jest do obróbki kół o różnych liczbach zębów, dokładność
obrobionych kół zębatych jest względnie mała, praktycznie nie przekracza 10 klasy
dokładności wg PN.
-2-
Rys. 1. Zasada obróbki uzębienia metodą kształtową
Do frezowania kół zębatych walcowych metoda kształtową stosujemy frezy,
w których zarys ostrza ma kształt wrębu koła zębatego. Ponieważ kształt wrębu zależy od
liczby zębów obrabianego koła zębatego oraz od modułu (liczba z podzielenia średnicy koła
przez liczbę zębów tego koła), więc dla każdej liczby zębów o tym samym module
powinniśmy mieć inny frez. W praktyce nie spotyka się aż tak dużej liczby frezów. Do
wykonywania kół zębatych o modułach od 0,5 do 7 mm używa się kompletu frezów
krążkowych, składających się z 8 sztuk, a do frezowania kół zębatych o modułach od 8 do 20
mm używa się kompletu frezów składających się z 15 sztuk. Zasady doboru freza z kompletu
w zależności od liczby zębów w kole zębatym zestawiono w tabeli 1.
Tabela1. Dobór freza z kompletu w zależności od liczby zębów w kole zębatym
Nr freza w Liczba frezów w Nr freza w Liczba zębów w
komplecie złożonym nacinanym kole komplecie złożonym nacinanym kole
z 8 frezów zębatym z 15 frezów zębatym
1 12
1 12 - 13
1 � 13
2 14
2 14 - 16
2 � 15-16
3 17-18
3 17 - 20
3 � 19-20
4 21-22
4 21 - 25
4 � 23-25
5 26-29
5 26 - 34
5 � 30-34
6 35-41
6 35 - 54
6 � 42-54
7 55-79
7 55 - 134
7 � 80-134
8 135 - zębatka 8 135  zębatka
Frezy krążkowe modułowe stosowane są w zasadzie do obróbki zębów prostych,
mogą jednak być wykorzystywane również do obróbki mało dokładnych kół o zębach
śrubowych. W tym przypadku przy wyborze numeru freza z zespołu określa się tzw.
zastępczą liczbę zębów koła na podstawie zależności:
-3-
z
zzast = (10)
cos3
gdzie:
z - rzeczywista liczba zębów koła zębatego,
� - kąt pochylenia linii śrubowej zęba.
Rys. 2. Frez modułowy krążkowy
Skrawanie frezami krążkowymi modułowymi (rys. 2.) przebiega w dosyć trudnych
warunkach, wynikających z dużego naddatku na obróbkę oraz kształtu i geometrii narzędzia.
Powierzchnia przyłożenia jest powierzchnią krzywoliniową, powstałą w specjalnej operacji
zataczania, która zapewnia zachowanie prawidłowego zarysu ostrza po wielokrotnym
ostrzeniu narzędzia. Krzywą zataczania jest spirala Archimedesa, kierunek zatoczenia leży
w płaszczyz
nie prostopadłej do osi freza. Wielkość Sz (rys.2.), nazywana skokiem zatoczenia
wyznaczona jest wg wzoru:
Dw
Sz = �"tg , = = = 10 �14o (11)
f f n o
2
Dw - średnica zewnętrzna freza,
ąf - boczny kąt przyłożenia na zewnętrznym obwodzie freza.
Kąty natarcia ł są najczęściej równe zeru. Kąty przyłożenia na bocznych krawędziach
f
ostrzach a = an są zmienne wzdłuż tych krawędzi i mają bardzo małe wartości (1 � 2�), co
0
jest przyczyną intensywnego tarcia powierzchni przyłożenia w pobliżu tych krawędzi.
Frezy modułowe krążkowe wykonywane są zazwyczaj ze stali szybkotnących. Mogą być
również odmiany pokrywane. Podczas skrawania zużywają się głównie na powierzchni
przyłożenia na obwodzie freza. Wartości wskaz
nika stępienia wynoszą hsp= 0,8 � 1,0 mm,
a przy podwyższonych wymaganiach gładkości powierzchni zębów hsp = 0,2 � 0,4 mm.
Średnie zalecane okresy trwałości frezów modułowych krążkowych, zbliżone do wartości
ekonomicznych, przyjmuje się w granicach ok. 150 � 180 min.
Obróbkę kół zębatych frezami modułowymi krążkowymi przeprowadza się na
frezarkach poziomych ogólnego przeznaczenia z zastosowaniem podzielnicy. Parametry
skrawania uzależnione są głównie od własności materiału obrabianego, modułu koła zębatego
-4-
oraz dokładności obróbki. Szybkość skrawania zawiera się w granicach 25 � 40 m/min, dla
frezów ze stali szybkotnących, mniejsze wartości odpowiadają obróbce zgrubnej.
Posuwy minutowe dla modułów m = 2 � 3 mm zaleca się stosować w granicach 100
� 300 mm/min. Zależnie od własności materiału obrabianego i modułu; im większy moduł,
tym mniejszy posuw.
Obróbka uzębień frezami modułowymi krążkowymi i trzpieniowymi jest bardzo mało
wydajna, uzyskiwana dokładność koła nie przekracza na ogół 10 klasy. Wynika to z trudności
wykonania narzędzi kształtowych oraz niedokładności ustawienia narzędzi na obrabiarce.
Ponadto wadą tej metody jest konieczność posiadania oddzielnych narzędzi do kół zębatych o
różnych parametrach. Z tych głównie względów stosowana jest głównie w produkcji
jednostkowej.
2. 2. Frezowanie kół zębatych frezami modułowymi ślimakowymi
Frezowanie uzębienia frezem ślimakowym modułowym jest odmianą metody
obwiedniowej, symulującej pracę przekładni zębatka  koło zębate, najbardziej w praktyce
rozpowszechnioną. Jak widać na rys. 3., kształt zarysu ostrzy narzędzia w płaszczyz
nie
prostopadłej do linii śrubowej zwojów freza, zbliżony jest do trapezu, w którym kąt
pochylenia krawędzi bocznych (kąt zarysu) odpowiada kątowi przyporu. Frezy ślimakowe
przeznaczone są najczęściej do obróbki kół zębatych walcowych o zębach prostych
i śrubowych oraz ślimacznic. Rozróżniamy frezy ślimakowe:
1. zdzieraki - przeznaczone do obróbki wstępnej, po której koło zębate obrabia się np.
dłutakiem Fellowsa,
2. frezy do obróbki półwykańczającej, przed następnym szlifowaniem lub
wiórkowaniem,
3. frezy ślimakowe wykańczaki.
W zależności od klasy dokładności freza, można uzyskać koła zębate w klasach
dokładności od 6 do 9. Typowy frez modułowy ślimakowy wykańczak przedstawiono na
rys. 3. Ma on kształt ślimaka, w którym przez wyfrezowanie rowków wiórowych utworzono
ostrza o krawędziach skrawających (zewnętrznych i bocznych) rozmieszczonych na
powierzchniach śrubowych.
Rys. 3. Frez ślimakowy
Podczas frezowania oś freza musi być nachylona do powierzchni czołowej
obrabianego koła pod kątem wzniosu linii śrubowej zwojów freza na walcu podziałowym,
gdy uzębienie koła walcowego jest proste (rys. 4.). Gdy nacinamy uzębienie śrubowe koła
walcowego, kąt pochylenia osi freza ślimakowego prawozwojnego odpowiada sumie lub
różnicy kąta wzniosu linii śrubowej zwojów freza i kąta pochylenia linii śrubowej
obrabianych zębów, zależnie od tego, czy ich pochylenie jest lewe czy prawe.
-5-
Rys. 4. Schemat ustawienia freza ślimakowego modułowego względem przedmiotu
obrabianego (koła walcowego) przy obróbce uzębień prostych i śrubowych
Podczas frezowania frezami modułowymi ślimakowymi ruchem głównym jest ruch
obrotowy freza (rys. 5.). Prędkość ruchu głównego odpowiada praktycznie prędkości
skrawania i jest związana z prędkością obrotową zależnością o ogólnie znanej postaci:
�" D �" n
vc = [m / min] (12)
1000
gdzie:
D - średnica freza [mm],
n - prędkość obrotowa freza [obr/min].
Ruchami posuwowymi są: ruch obrotowy przedmiotu obrabianego (posuw
obwodowy) i ruch prostoliniowy narzędzia wzdłuż osi obrotu przedmiotu obrabianego
(rys. 5.).
Rys. 5. Schemat ruchów narzędzia i przedmiotu obrabianego podczas frezowania kół walcowych
Prędkość obrotowa przedmiotu obrabianego uwarunkowana jest prędkością obrotową
narzędzia. Z warunku współpracy narzędzia z przedmiotem obrabianym, symulującej pracę
przekładni zębatej, wynika, że prędkość obrotowa np przedmiotu obrabianego musi być
związana z prędkością obrotową freza n następującą zależnością:
k
np = �" n (13)
z
gdzie:
n - prędkość obrotowa freza, w obr/min,
np - prędkość obrotowa przedmiotu obrabianego, w obr/min,
k - krotność (zwojność) freza ślimakowego,
-6-
z - liczba zębów koła obrabianego.
Posuw na jeden obrót przedmiotu obrabianego p, konieczny jest dla zapewnienia
nacięcia zębów na całej długości. Wartości posuwów zależą od rodzaju obróbki, w obróbce
frezami jednozwojnymi dokładnej - f = 0,6 � 1,2 mm/obr, w zgrubnej - f = 2,0 � 12 mm/obr.
W obróbce zgrubnej posuw na 1 obrót uzależniony jest od sztywności elementów układu
 obrabiarka  przyrząd (uchwyt) - narzędzie - przedmiot obrabiany" (w skrócie OUPN),
odporności układu na drgania, liczby zębów i modułu koła nacinanego, a także własności
materiału obrabianego.
Przy niedostatecznej sztywności obrabiarek do uzębień, przy zbyt dużych wartościach
posuwu występują znaczne drgania obrabiarki, szczególnie w czasie wcinania narzędzia w
materiał obrabiany, a także podczas wybiegu. Zmusza to do stosowania zmniejszonych
posuwów. Podczas zgrubnego nacinania uzębień w żeliwie i brązach przy zbyt dużych
posuwach obserwuje się wykruszanie materiału obrabianego przy wybiegu narzędzia, co
również zmusza do zmniejszenia posuwu w kierunku osi przedmiotu. Stosowanie w obróbce
zgrubnej frezów ślimakowych dwukrotnych i trzykrotnych (2- i 3- zwojnych) wymaga
odpowiednio 2- i 3- krotnego zmniejszenia posuwu w stosunku do wartości ustalonej dla
freza jednokrotnego.
Podczas obróbki ślimacznic frezami ślimakowymi stosowany jest inny układ ruchów
posuwowych niż w obróbce uzębień kół walcowych. Zamiast posuwu wzdłuż osi narzędzie
wykonuje posuw promieniowy lub styczny. Pierwsza odmiana obróbki ślimacznic nazywana
jest metodą promieniową, druga - styczną. W przypadku pierwszym odległość osi narzędzia
od przedmiotu obrabianego zmienia się podczas pracy do chwili zagłębienia narzędzia na
wysokość zębów ślimacznicy. W metodzie stycznej odległość ta jest stała, a narzędzie ma
dodatkową część stożkową pochyloną pod kątem �.
3. Przebieg ćwiczenia  wykonanie koła zębatego
3.1. Metoda kształtowa
Czynności ustawcze:
a) ustawienie freza nad osią obrotu przedmiotu obrabianego
Stół w położeniu zerowym (nie skręconym) przesuwamy w kierunku poprzecznym do
takiego położenia, przy którym wierzchołek zębów freza krążkowego znajdzie się w tej
samej płaszczyz
nie pionowej, co i wierzchołek kła konika. Jest to ustawienie zgrubne.
Przy założeniu, że wierzchołek zębów freza leży w płaszczyz
nie symetrii narzędzia
można przeprowadzić ustawienie bardziej dokładne przy użyciu kątownika i płytek
wzorcowych. Po ustawieniu położenia narzędzia stół należy unieruchomić.
b) zamocowanie przedmiotu obrabianego
Przedmiot obrabiany mocujemy na wałku wrzeciona podzielnicy.
c) ustalenie wielkości podziału
Po wykonaniu pierwszego wrębu należy obrócić wrzeciono podzielnicy o kąt równy
360�/z. Ilość obrotów korbką podzielnicy określamy z zależności:
40
nk = (14)
z
Podzielnica używana w ćwiczeniu jest wyposażona w tarczę z następującą ilością
otworów w poszczególnych okręgach: 24, 25, 28, 30, 34, 37, 38, 39, 41, 42, 43, 46, 47,
49, 51, 53, 54, 57, 58, 59, 62, 66.
d) ustawienie głębokości frezowania
Głębokość frezowania przyjmuje się równą wysokości zęba, a więc g = 2,2 mn.
-7-
3.2. Metoda obwiedniowa
Frezarka obwiedniowa ZFA 75 Poręba przeznaczona jest do produkcji kół zębatych o
zębach prostych, skośnych oraz ślimacznic. Podczas pracy z podtrzymką maksymalna
średnica koła wynosi 450mm, natomiast bez podtrzymki frezarka umożliwia obrabianie kół o
maksymalnej średnicy 800mm.
Parametry techniczne frezarki ZFA 75:
- największy nacinany moduł:
a) normalnie 6mm,
b) przy zmniejszonej dokładności 8mm,
- największa średnica obrabianego koła zębatego:
a) przy założonej podtrzymce: 450mm,
b) bez podtrzymki: 800mm,
- największa średnica obrabianego koła zębatego o zębach śrubowych:
a) przy kącie pochylenia lini śrubowej 30�: 500mm,
b) przy kącie pochylenia lini śrubowej 60�: 190mm,
- największa długość frezowania przy zębach prostych: 275mm,
- zakres odległości między osiami przedmiotu obrabianego i freza:
a) najmniejsza 30mm,
b) największa 500mm,
- pionowy przesuw freza: 310mm,
- najmniejsza odległość od powierzchni stołu do osi freza: 200mm,
- największa średnica freza: 120mm,
- średnica trzpieni do osadzania frezów: 22, 27, 32mm,
- średnica otworu na stole: 80mm,
- ilość obrotów wrzeciona frezaerskiego: 7,
- zakres obrotów wrzeciona frezerskiego: 47,5 - 192,
- zakres pionowych przesuwuw freza na 1 obrót przedmiotu obrabianego: 0,5 - 3mm,
- zakres promieniowych posuwów freza na 1 obrót przedmiotu obrabianego: 0,1 - 1mm,
- zakres osiowych posuwów freza na 1 obrót przedmiotu obrabianego: 0,25 - 1mm,
- moc silnika głównego: 2,8 kW.
Schemat kinematyczny obrabiarki pokazano na rys. 6.
3.2.1. Koła zmianowe przekładni gitarowych
Na wyposażeniu frezarki znajdują się koła zębate zmianowe do doboru
odpowiedniego przełożenia łańcucha kinematycznego:
� przekładnia gitarowa prędkości skrawania iv: 18, 22, 25, 28, 32, 35, 38, 42 (suma
zębów s = 60),
� przekładnia gitarowa odtaczania iI, kształtowania linii śrubowej iII, posuwu ip: 20, 20,
23, 24, 25, 25, 29, 30, 33, 34, 37, 40, 41, 43, 45, 47, 48, 50, 53, 55, 58, 59, 60, 61, 62,
65, 67, 70, 71, 73, 75, 79, 80, 83, 85, 89, 90, 92, 95, 97, 98, 100.
-8-
Rys. 6. Schemat kinematyczny frezarki obwiedniowej ZFA - 75
3.2.2. Obliczenia przełożeń przekładni gitarowych - koło o zębach
prostych
Przy obliczaniu przełożeń przekładni gitarowych należy najpierw przyjąć dane
wejściowe w postaci:
m - moduł normalny koła zębatego,
z - liczba zębów obrabianego koła,
-9-
vc - szybkość skrawania [m/min],
D - średnica freza ślimakowego [mm],
k - krotność freza,
fp - wartość posuwu pionowego [mm/obr]
Ze schematu kinematycznego (analiza przełożeń) wynika, co następuje:
a) łańcuch prędkości skrawania: E N:
vc a1
iv = 2,87 = ; obliczamy liczby zębów kół zmianowych a1 i b1.
D b1
b) Przekładnia gitarowa ruchu odtaczania:
24k a2 c2
iI = = �" ; obliczamy liczby zębów kół zmianowych a2 i b2 oraz c2 i d2.
z b2 d2
c) Przekładnia gitarowa posuwu pionowego:
3 a3 c3
ip = �" f = �" ; obliczamy liczby zębów kół zmianowych a3 i b3 oraz c3 i d3.
p
10 b3 d3
4. Opracowanie wyników  pomiary kontrolne wykonywanych kół zębatych
4.1. Pomiar grubości zęba suwmiarką modułową
Przy pomiarze suwmiarką modułową należy określić wysokość h na jakiej dokonywać
się będzie pomiaru grubości s. Wysokość hp jest większa od ha, gdyż ząb mierzony jest na
cięciwie wspierającej się na kole podziałowym, zgodnie z rys. 7.:
Rys. 7. Zależności pomiedzy ha i hp, przedstawienie zasady pomiaru
Wysokość pomiarowa zęba:
hp = h'p � m (5)
gdzie:
h'p - wysokość pomiarowa przy m = 1
Przy znanej ilości zębów z tabeli odczytujemy h'p i przemnażamy przez znany moduł
obliczeniowy otrzymując wartość hp.
-10-
Tabela 2. Grubość zębów i wysokości pomiarowe dla m = 1
z s h'p 24 1,5696 1,0257 45 1,5704 1,0137
10 1,5643 1,0615 25 1,5697 1,0248 46 1,5705 1,0134
11 1,5654 1,0559 26 1,5697 1,0237 48 1,5706 1,0128
12 1,5663 1,0513 27 1,5698 1,0228 50 1,5707 1,0123
13 1,5669 1,0473 28 1,5699 1,0221 55 1,5707 1,0112
14 1,5674 1,0441 29 1,5700 1,0212 60 1,5708 1,0103
15 1,5679 1,0411 30 1,5700 1,0206 70 1,5708 1,0088
16 1,5682 1,0385 32 1,5701 1,0192 80 1,5708 1,0077
17 1,5685 1,0363 34 1,5702 1,0182 97 1,5708 1,0064
18 1,5688 1,0342 35 1,5702 1,0176 127 1,5708 1,0063
19 1,5690 1,0324 36 1,5703 1,0171 135 1,5708 1,0045
20 1,5692 1,0308 38 1,5703 1,0162 zębatka 1,5708 1,0000
21 1,5693 1,0293 40 1,5704 1,0154
22 1,5694 1,0281 42 1,5704 1,0146
23 1,5695 1,0269 44 1,5704 1,0141
4.2. Pomiar przez k zębów (mikrometrem talerzykowym):
Pomiar przez k zębów mikrometrem talerzykowym jest pospolicie stosowany przy
sprawdzaniu kół zębatych. A
ączy bowiem pomiar grubości zębów oraz równomierności
podziałki obwodowej. Liczbę zębów objętych pomiarem możemy wyznaczyć wg wzoru (dla
zębów prostych):
2
�ł łł
�ł �ł
z + 2 �" x
�ł
1 �ł �ł - z2 - z �"inv( ) -śł + 0,5
0
�ł �ł
k = �" (6)
�ł śł
cos( )
�ł 0 łł
�ł śł
�ł- 2 �" x �"tg( )
śł
�ł 0 �ł
Praktycznie wygodniej jest skorzystać z następującej tabeli (Tabela 3). Zasadę
pomiaru pokazano na rys. 8.
Rys. 8. Pomiar przez k zębów mikrometrem talerzykowym
-11-
Tabela 3. Wartości pomiarowe przez k zębów (bez luzu obwodowego), dla modułu m =1
5. Sprawozdanie studenckie
W celu wykonania sprawozdania:
� dokonać niezbędnych obliczeń podstawowych parametrów geometrycznych
wykonywanego koła zębatego o zębach prostych,
� wykonać szkic otoczki wraz z niezbędnymi wymiarami,
� wykonać pomiary, korzystając z zamieszczonych tabel i wzorów,
� na podstawie przeprowadzonych badań opracować szczegółowe wnioski na temat:
oceny błędów wykonania, (błędów obróbki),
� porównać dwie analizowane metody obróbki koła zębatego (kształtową
i obwiedniową).
-12-
6. Literatura
1. Feld M.: projektowanie procesów technologicznych typowych części maszyn, WNT,
Warszawa, 2007,
2. Paderewski K.: Obrabiarki do uzębień koł walcowych. WNT, Warszawa 1991,
3. Gwiazdowski W.: Kinematyka obrabiarek. WNT, Warszawa 1965,
4. L. M�ller: Przekładnie zębate. Projektowanie. WNT, Warszawa 1979,
5. K. Ochęduszko: Koła zębate. T.1, Konstrukcja; T.2, Wykonanie i montaż; T.3,
Sprawdzanie. WNT, Warszawa 1985,
6. Dokumentacja techniczno - ruchowa frezarki ZFA 75.
7. BHP
- Do samodzielnej pracy na obrabiarce może mieć prawo tylko pracownik po
odpowiednim przeszkoleniu,
- Przed uruchomieniem obrabiarki sprawdzić właściwe ustawienie elementów obsługi.
- Przed uruchomieniem obrabiarki zamknąć drzwi szaf.
- Używać odpowiednich osłon lub zabezpieczeń przed wiórami i odpryskami.
- Obsługujący obrabiarkę powinien nosić ściśle opięte ubranie ochronne.
- Przed załączeniem obrabiarki należy sprawdzić czy ta czynność nie grozi wypadkiem
innym osobom.
- Nie zbliżać głowy i rąk do wirujących elementów.
- W przypadku nieprawidłowej pracy obrabiarki wyłączyć ją i zameldować
prowadzącemu zajęcia.
- Mocowanie przedmiotów obrabianych powinno być pewne, aby nie dopuścić do
wyrwania przedmiotu z imadła lub uchwytu pod wpływem sił skrawania.
- Czyszczenie, regulacje, naprawy i smarowanie obrabiarki przeprowadzić tylko po
wyłączeniu wyłącznika głównego.
- Utrzymać czystość i porządek wokół obrabiarki.
- Wszelkiego rodzaju naprawy mechanizmów oraz instalacji elektrycznej mogą być
przeprowadzone tylko przez osoby do tego upoważnione po wyłączeniu dopływu prądu
do obrabiarki.
- W czasie codziennych czynności konserwacyjnych, ustawiania, regulacji lub napraw
obrabiarki, należy ubezpieczyć siebie i innych znakiem lub tablicą ostrzegawczą "NIE
WA

CZAĆ" zawieszoną na włączniku głównym lub jego pobliżu.
-13-