plik


7. Rysowanie kB zbatych 7.1. Wiadomo[ci wstpne KoBa zbate s cz[ciami maszynowymi, ktre pracuj parami, tworzc w ten sposb przekBadnie zbate (rys. 7.1). Nazwa tych cz[ci zwizana jest z bardzo charakterystycznym uksztaBtowaniem ich wieDca. Wieniec koBa zbatego skBada si z na przemian uBo|onych wystpw, ktre powszechnie w nomenklaturze technicznej nazywane s zbami oraz z przestrzeni midzyzbnych, okre[lanych mianem wrbw. c) b) a) e) f) d) Rys. 7.1. R|ne warianty przekBadni zbatych: a) przekBadnia walcowa z koBami o zbach prostych; b) przekBadnia walco- wa z koBami o zbach [rubowych; c) przekBadnia walcowa z koBami o zbach daszkowych; d) przekBadnia sto|- kowa; e) przekBadnia [limakowa; f) przekBadnia zbatkowa [7,11, 12, 14]. PodziaB kB zbatych jest [ci[le zwizany z ksztaBtem wieDca koBa zbatego, a tak|e z ksztaBtem zbw. Ze wzgldu na ksztaBt wieDca, koBa zbate dzieli si na: walcowe, sto|kowe. Natomiast ze wzgldu na ksztaBt zbw mo|na wyr|ni: koBa o zbach prostych, koBa o zbach [rubowych, koBa o zbach daszkowych, koBa o zbach Bukowych. W budowie maszyn spotyka si r|ne warianty przekBadni zbatych. Ich wygld oraz nazwa zale| nie tylko od rodzaju zastosowanych do budowy przekBadni kB zbatych, lecz tak|e od ich poBo|enia wzgldem siebie. Mo|na zatem wyr|ni nastpujce rodzaje przekBadni zbatych: przekBadnia walcowa rwnolegBa zewntrzna: - z koBami prostymi (rys. 7.2a), - z koBami [rubowymi (rys. 7.2b), - z koBami daszkowymi (rys. 7.2c), przekBadnia walcowa prosta wewntrzna (rys. 7.2d), 166 Elementy zapisu konstrukcji - Marcin Graba przekBadnia zbatkowa, ktrej elementy wspBpracujce okre[la si mianem koBa zbatego i zbatki (rys. 7.2f), przekBadnia walcowa wichrowata o kcie osi rwnym 90 (rys. 7.2g), przekBadnia walcowa wichrowata o kcie osi r|nym od 90 (rys. 7.2i), przekBadnia [limakowa (elementy wspBpracujce okre[la si mianem [limaka i [limacznicy) (rys. 7.2e), przekBadnia sto|kowa o kcie osi rwnym 90 (rys. 7.2j), przekBadnia sto|kowa o kcie osi r|nym od 90 (rys. 7.2a), przekBadnia hipoidalna (rys. 7.2h). a) b) c) d) e) f) Rys. 7.2. Uproszczone sposoby przedstawiania przekBadni zbatych  wyja[nienie w tek[cie. Marcin Graba - Rysowanie kB zbatych 167 g) h) i) Rys. 7.2 (c. d.). Uproszczone sposoby przedstawiania przekBadni zbatych  wyja[nienie w tek[cie. 168 Elementy zapisu konstrukcji - Marcin Graba j) k) Rys. 7.2 (c. d). Uproszczone sposoby przedstawiania przekBadni zbatych  wyja[nienie w tek[cie. 7.2. KoBo zbate walcowe o zbach prostych  geometria Wykonanie rysunku technicznego koBa zbatego, a tak|e jego odczytanie wymaga znajomo[ci wielko[ci, zwizanych w sposb [cisBy z budow wieDca koBa zbatego. BBdnie pojmowane pojcia utrudniaj zrozumie- nie filozofii rysowania i konstruowania kB zbatych. Etap rysowania koBa zbatego jest [ci[le zwizany ju| z etapem projektowania, ale aby o tym mwi, nale|y zapozna si z kursem Podstaw Konstrukcji Maszyn. Opis kB zbatych ograniczony zostanie zatem jedynie do koBa zbatego walcowego o zbach prostych, gdy| jest ono najcz[ciej spotykane w budowie maszyn. Marcin Graba - Rysowanie kB zbatych 169 p  podziaBka koBa zbatego, h  wysoko[ zba, ha  wysoko[ gBowy zba, hf  wysoko[ stopy zba, c  luz wierzchoBkowy, dp  [rednica koBa podziaBowego, ([rednica podziaBowa koBa zbatego), da  [rednica koBa wierzchoBkowego ([rednica wierzchoBkw zbw), df  [rednica koBa stp [rednica podstaw zbw), Rys. 7.3. Charakterystyczne wielko[ci koBa zbatego walcowego o zbach prostych. Wszystkie charakterystyczne wymiary koBa zbatego s [ci[le zwizane z liczb zbw i podziaBk koBa z- batego. Omawianie budowy koBa zbatego nale|y rozpocz od tzw. koBa podziaBowego, ktre powszechnie okre[la si mianem [rednicy podziaBowej (dp). KoBo podziaBowe rysuje si lini punktow cienk. Jest to koBo dzielce zb na dwie nierwne cz[ci, okre[lane mianem gBowy i stopy zba (rys. 7.3). Rysunek 7.4 przedstawia w przestrzeni trjwymiarowej jeden zb  wyrwany z koBa zbatego. Na rysunku tym w formie powierzchni walcowych zaznaczono powierzchni wierzchoBkw zbw, powierzchni podzia- Bow oraz powierzchni podstaw zbw. Rys. 7.4. Trzy powierzchnie wieDca koBa zbatego: 1  powierzchnia wierzchoBkw zbw, 2  powierzchnia podziaBowa, 3  powierzchnia podstaw zbw. Wielko[ gBowy oraz stopy zba zwizana jest z moduBem koBa zbatego (m), ktry jest wielko[ci umow- n, wyra|on ilorazem podziaBki koBa zbatego p i liczby  ( = 3,14). Teoretycznie moduB koBa zbatego mo|e by dowoln liczb, jednak wielko[ ta jest znormalizowana (tab. 7.1) i konstruujc koBa zbate nale|y korzy- sta z zaleceD Polskiej Normy. ModuB koBa zbatego mo|e przykBadowo wynosi: 0.5, 0.6, 0.8, 1, 1.25, 2, 2.5, 3, 4, 5, 6, 8, 10, ...,100 mm. Od warto[ci tego moduBu zale| inne wielko[ci wieDca koBa zbatego. Wysoko[ gBowy zba ha jest rwna moduBowi koBa zbatego (ha = m), natomiast wysoko[ stopy zba (hf) jest rwna 1.25 moduBu koBa zbatego (hf = 1.25"m). 170 Elementy zapisu konstrukcji - Marcin Graba Tabela 7.1. ModuBy normalne walcowych kB zbatych (wg PN -78/M-88502) 1 0,05 0,06 0,08 0,1 0,12 0,15 0,2 0,25 0,3 2 0,055 0,07 0,09 0,11 0,14 0,18 0,22 0,28 0,35 1 0,4 0,5 0,6 0,8 1 1,25 1,5 2 2,5 2 0,45 0,55 0,7 0,9 1,125 1,375 1,75 2,25 2,75 1 3 4 5 6 8 10 12 16 20 2 3,5 4,5 5,5 7 9 11 14 18 22 1 25 32 40 50 60 80 100 --- --- 2 28 36 45 55 70 90 --- --- --- * ModuBy szeregu pierwszego s uprzywilejowane. Wykonujc koBa zbate nale|y pamita, |e zarys powierzchni bocznej zba powinien by wypukBy. Z geometrycznego punktu widzenia stanowi on fragment krzywej, zwanej ewolwent. Sposb kre[lenia ewol- wenty przedstawiono na rysunku 7.5. Kre[lenie ewolwenty rozpoczyna si od podziaBu koBa lub jego fragmentu na dowoln liczb rwnych sobie cz[ci, rozpoczynajc przykBadowo od punktu A. Nastpnie nale|y: z punktw podziaBu, oznaczonych jako 1, 2, 3, ... narysowa styczne do okrgu koBa zbatego, oznaczajc je przykBadowo a, b, c, ...., z punktw podziaBu 1, 2, 3, ... (poczwszy od punktu 1) zatacza Buki o promieniach odpowiednio r1 = 1A, r2 = 2B, r3 = 3C itd. Auk nale|y kre[li zawsze do odpowiedniej stycznej, otrzymane punkty B, C, D, ... poBczy krzywikiem, wskutek czego utworz one ewolwent. Rys. 7.5. Sposb kre[lenia ewolwenty [2, 7]. Zarys koBa zbatego jest fragmentem ewolwenty, wskutek czego koBa, ktrych zby s tak uksztaBtowane, nazywa si koBami o zarysie ewolwentowym. Parametrem charakterystycznym jest tu kt zarysu albo kt przy- poru. Sposb jego wyznaczania zwizany jest z prostymi konstrukcjami geometrycznymi, ktre pokazuje rysu- nek 7.6. Szereg * Marcin Graba - Rysowanie kB zbatych 171 A  punkt zarysu powierzchni bocznej poBo|ony na kole podziaBowym, 1  prosta styczna do zarysu powierzchni bocznej w punkcie A, 2  prosta styczna do koBa podziaBowego w punkcie A, 3  prosta prostopadBa do prostej 1 w punkcie A, 4  promieD podziaBowy (prosta pomocnicza),   kt zarysu utworzony przez proste 2 i 3; dla zarysw ewolwentowych  = 20. Rys. 7.6. Sposb wyznaczania kta zarysu zba. W tabeli 7.2 przedstawiono wszystkie niezbdne parametry koBa zbatego, zale|ne od moduBu, ktry, jak wspominano powy|ej, jest wielko[ci charakterystyczn dla koBa zbatego. Konstruujc i rysujc koBo zbate nale|y posBugiwa si zamieszczonymi poni|ej wzorami. Tabela 7.2. Wielko[ci charakterystyczne walcowego koBa zbatego i ich zale|no[ci od moduBu Wielko[ charakterystyczna Oznaczenie Zale|no[ od moduBu m koBa zbatego koBa zbatego literowe Wysoko[ gBowy zba ha ha = m Wysoko[ stopy zba hf ha = 1,25"m Wysoko[ zba h h = ha + hf = m + 1,25"m = 2,25"m Zrednica podziaBowa dp dp = z"m Zrednica wierzchoBkw zbw da da = dp + 2"ha = z"m + 2"m = m"(z + 2) Zrednica podstaw zbw df df = dp - 2"hf = z"m - 2"1,25"m = m"(z  2,5) Luz wierzchoBkowy c c H" 0,2"m 7.3. Zasady rysowania kB zbatych  uproszczenia rysunkowe 7.3.1. Zasady oglne KoBo zbate na rysunku technicznym przedstawia si poprzez pokazanie: powierzchni wierzchoBkw zbw, powierzchni podziaBowej wieDca koBa zbatego, powierzchni postaw zbw, linii zbw, pozostaBych elementw konstrukcyjnych. W uproszczeniach rysunkowych kB zbatych jako zasad przyjmuje si przedstawienie na widokach tylko rzutw powierzchni wierzchoBkw i powierzchni podziaBowej koBa zbatego. Powierzchnie podstaw przedsta- wia si zawsze na przekrojach (rys. 7.7a). Czasami zachodzi potrzeba pokazania podstaw zba rwnie| na widokach koBa zbatego. Takie wykonanie rysunku technicznego dozwolone jest jedynie w sytuacjach wyjtkowych, a wic wwczas, gdy jest to niezbd- ne do poprawnego wykonania koBa zbatego.  172 Elementy zapisu konstrukcji - Marcin Graba Mo|e si rwnie| zdarzy, |e zajdzie potrzeba pokazania zarysu zba. Wtedy na rysunku, przedstawiajcym widok na pBaszczyzn prostopadB do linii zba, nale|y narysowa co najmniej jeden zb i dwa ssiednie wr- by. Ponadto nale|y zaznaczy powierzchni podziaBow i powierzchni podstaw zbw (rys. 7.7b). W przypadku rysunku zbatki nale|y pokaza pierwszy i ostatni wrb (rys. 7.7g). a) b) c) d) f) e) g) Rys. 7.7. Uproszczone przedstawianie kB zbatych: a) koBo zbate walcowe proste; b) koBo zbate walcowe proste z pokazanym zarysem zba; c) koBo zbate walcowe [rubowe o zbach prawych; d) koBo zbate sto|kowe proste; e) [limacznica; f) [limak; g) zbatka. Marcin Graba - Rysowanie kB zbatych 173 7.3.2. Rysowanie powierzchni wieDca koBa zbatego Powierzchni wierzchoBkw koBa zbatego przedstawia si zawsze lini grub, podobnie jak w przypadku powierzchni podstaw zbw ([rednica podstaw zbw) zaznaczanej na przekroju koBa zbatego (rys. 7.7a). Linia punktowa zarezerwowana jest do przedstawienia powierzchni podziaBowej ([rednicy podziaBowej) koBa zbatego. W przypadku rysowania widoku koBa zbatego z pokazanym zarysem zba, powierzchni podstaw zba przedstawia si lini cienk. 7.3.3. Rysowanie linii zbw Rysowanie linii zbw w przypadku kre[lenia kB zbatych ma miejsce wwczas, gdy koBa nie s proste. Tabela 7.3 prezentuje symbole linii zbw. SkBadaj si one z trzech linii cienkich, rysowanych na wieDcu koBa zbatego przedstawionego w widoku (rys. 7.7c). W przypadku, gdy caBe koBo narysowane jest w przekroju, symbol linii zbw mo|na pokaza na fragmen- cie widoku, narysowanym obok przekroju. Majc do czynienia z zespoBem zazbiajcych si kB, symbol linii zbw nale|y umieszcza tylko na jednym kole zbatym. Tabela 7.3. Symbole pochylenia linii zbw Uzbienie koBa Symbol Uzbienie koBa Symbol Uzbienie koBa Symbol zbatego zbatego zbatego Sko[ne prawe Daszkowe Krzywoliniowe Sko[ne lewe 7.3.4. Rysowanie pozostaBych elementw konstrukcyjnych koBa zbatego Rysowanie pozostaBych elementw koBa zbatego zaleca si wykona zgodnie z Polsk Norm. Przede wszystkim nale|y pomija linie krawdzi [ci, wystpujcych na wysoko[ci zbw w rzucie na pBaszczyzn prostopadB do osi koBa zbatego (rys. 7.7f). Oczywi[cie przedstawienie na rysunku wszystkich elementw konstrukcyjnych powinno by zgodne z za- sadami rysunku technicznego. Dotyczy to zarwno widokw, jak i przekrojw. W przypadku rysowania otwo- rw nale|y pamita o osiach symetrii. Ewentualne wykonywanie przekrojw, majcych na celu pokazanie ksztaBtu i zarysu jakiego[ elementu konstrukcyjnego, wymaga jego oznaczenia. 7.4. Zasady rysowania przekBadni zbatych  uproszczenia rysunkowe Rysowanie przekBadni zbatych w sposb uproszczony zwizane jest [ci[le z zasadami rysowania kB zba- tych w sposb uproszczony, co zostaBo omwione powy|ej. Jednak zgodnie z Polsk Norm nale|y pamita o kilku zasadach, ktre dodatkowo obowizuj i reguluj zalecenia przy kre[leniu przekBadni zbatych: Na rysunku widoku przekBadni zbatej przyjmuje si, |e |adne z kB wspBpracujcych nie jest w cz[ci zazbienia zakryte przez drugie (rys. 7.2f). W przypadku, gdy jedno z kB ustawione jest przestrzennie przed drugim i cz[ciowo je zasBania, mo|na pomin przedstawienie niewidocznych krawdzi koBa, o ile nie wpBynie to ujemnie na przejrzysto[ i jednoznaczno[ rysunku (rys. 7.2g). Na rysunku przekroju przekBadni zbatej wzdBu| pBaszczyzny przechodzcej przez osie kB wspBpracu- jcych, wierzchoBek zba przesBonitego zaznacza si lini kreskow (rys. 7.2a). W przypadku rysunku przekBadni zbatkowej zb koBa zbatego nale|y przedstawi przed zbem zbatki, podobnie jak zobrazowano to na rysunku 7.2. 174 Elementy zapisu konstrukcji - Marcin Graba Na rysunku przekroju przekBadni [limakowej zb [limaka nale|y przedstawia przed zbem [limacznicy (rys. 7.2e). Na rysunku przekBadni zbatej sto|kowej tworzce sto|ka podziaBowego nale|y przedBu|a do przecicia w wierzchoBku sto|ka (rys. 7.2j). Na rysunkach przekBadni walcowych wichrowatych o kcie osi r|nym od 90 oraz przekBadni zbatych sto|kowych o kcie osi r|nym od 90 okrg podziaBowy, ktry w sposb umowny przedstawia koBo z- bate wspBpracujce, nale|y rysowa o [rednicy rwnej [rednicy podziaBowej koBa, lini punktow (rys. 7.2i oraz 7.2k). 7.5. Konstruowanie zbatych kB walcowych Konstruowanie zbatych kB walcowych opiera si na obliczeniach wytrzymaBo[ciowych, jakie prowadzi si na etapie projektowania, ktre dotycz wytrzymaBo[ci przekBadni zbatej. Parametrem zadanym jest wwczas materiaB, z jakiego ma by wykonane koBo oraz obci|enie, przenoszone przez przekBadni. Na tej podstawie wyznacza si wszystkie wielko[ci charakterystyczne koBa zbatego. Zagadnienia te prezentowane s na kursie Podstaw Konstrukcji Maszyn (PKM). Dopiero przeprowadzenie szeregu obliczeD wytrzymaBo[ciowych i sprawdzajcych prowadzi do prostych wzorw, dotyczcych jedynie geometrii kB zbatych. Wielko[ciami wej[ciowymi staj si wtedy: [rednica wierzchoBkw zbw da, moduB normalny m, szeroko[ wieDca b, ktra zazwyczaj wynosi: b H" (2 2,5)m (7.1) [rednica dwa waBu, na ktrym osadzane ma by koBo zbate. Nastpnie nale|y wedBug wzorw wyznaczy pozostaBe parametry kB zbatych, takie jak: [rednica piasty Dp: Dp = dwaB + 2gp, , (7.2) gdzie gp  grubo[ piasty; dBugo[ piasty Lp: Lp = (2,4 4)dwaB , (7.3) gdzie gp  grubo[ piasty; grubo[ wieDca g: g = (2,4 4)m , (7.4) przy czym g 8 mm,; [cicia [rednicy wierzchoBkw zbw n: n = 0,5m , (7.5) [rednica rozmieszczenia otworw Dotw: Dotw = 0,5(da  4,5m  2g  Dp) , (7.6) przy czym Dotw zaokrgla si do liczby caBkowitej; Marcin Graba - Rysowanie kB zbatych 175 [rednica otworw dotw: dotw = (0,35 0,4)(da  4,5m  2g  Dp) , (7.7) przy czym dotw zaokrgla si do liczby caBkowitej; grubo[ tarczy c, dobierana w zale|no[ci od rodzaju zbatego koBa walcowego. Po wyznaczeniu wszystkich parametrw, w oparciu o wzory (7.1)  (7.7) oraz tabel 7.2 nale|y zdecydowa o wyborze wariantu wykonania koBa zbatego. W konstrukcji maszyn dopuszcza si wykonanie zbatych kB walcowych nacinanych na wale, kutych, tBoczonych lub wykonywanych z blachy, odlewanych oraz spawanych. Wszystkie wymienione warianty wraz z dodatkowymi mo|liwo[ciami konstrukcyjnymi, zale|nymi od wielko- [ci wej[ciowych oraz wzorami pomocniczymi, prezentuje tabela 7.4. Tabela 7.4. Konstrukcje zbatych kB walcowych [1] Lp. Nazwa Projekt zbatego koBa walcowego 1 2 3 1. 2. 3. m 1,0 1,5 2,0 2,5 gmin 6,0 m 4,0 m 3,8 m 3,5 m 4. m 3,0 4,0 5,0 6,0 gmin 3,3 m 3,0 m 2,8 m 2,5 m f a waB zbnikiem przy d < 2 d a a waB kiem przy d < 2 d oraz przy d = d oraz przy d > d f a waB kiem przy d < 2 d oraz przy d < d WaB z nacitym zbni- WaB z nacitym zbni- WaB z nacitym a waB KoBo kute przy d = 2 d 176 Elementy zapisu konstrukcji - Marcin Graba c.d. tabeli 7.4 1 2 3 5. 6. a KoBo kute przy d 200 mm KoBo kute przy a d = (150 500) mm Marcin Graba - Rysowanie kB zbatych 177 c.d. tabeli 7.4 1 2 3 7. 8. a wariant I  koBo peBne przy d = (100 400) mm KoBo toczone lub wykonane z blachy a przy d = (100 400) mm KoBo toczone lub wykonane z blachy wariant II  koBo o zmniejszonym ci|arze 178 Elementy zapisu konstrukcji - Marcin Graba c.d. tabeli 7.4 1 2 3 9. 10. a KoBo odlewane przy d 400 mm a KoBo odlewane przy d 600 mm Marcin Graba - Rysowanie kB zbatych 179 c.d. tabeli 7.4 1 2 3 11. 12. a KoBo odlewane oraz przy b 200 mm przy d = (400 1000) mm KoBo spawane 180 Elementy zapisu konstrukcji - Marcin Graba Tabela 7.5. Warianty wykonania piasty dla walcowych kB zbatych Lp. Nazwa Rysunek pogldowy Lp. Nazwa Rysunek pogldowy 1 2 3 1 2 3 1. 2. 3. 4. 5. 6. wieDca dBu|ona Piasta symetryczna o dBugo[ci rwnej szeroko[ci dBu|ona Piasta niesymetryczna przesunita w lewo Piasta niesymetryczna, przesunita w lewo, wy- Piasta niesymetryczna, przesunita w prawo, wy- od szeroko[ci wieDca Piasta symetryczna wydBu|ona Piasta symetryczna o dBugo[ci r|nej Marcin Graba - Rysowanie kB zbatych 181 c.d. tabeli 7.5 1 2 3 1 2 3 7. 8. 9. 10. Mo|e jednak zaj[ potrzeba narysowania i zaprojektowania od nowa koBa zbatego, ktre w czasie eksplo- atacji ulegBo zu|yciu lub caBkowitemu zniszczeniu (np. pknicia, wyBamane zby, uszkodzona piasta itp.). Je|eli w takim wypadku dostpna jest dokumentacja techniczna konstrukcji wraz z obliczeniami wytrzymaBo- [ciowymi i rysunkiem wykonawczym koBa zbatego, to wwczas problem jest w zasadzie rozwizany. Jednak w przypadku, gdy dokumentacji takiej nie ma, in|ynier na podstawie rzeczywistej cz[ci w postaci koBa zba- tego lub jego fragmentw, musi sam odtworzy je w wyobrazni, a nastpnie pomysB przenie[ na papier, kalk bdz komputer. Wyznaczenie parametrw geometrycznych nie jest uci|liwe, tym bardziej, |e in|ynier na podstawie rze- czywistego koBa zbatego mo|e bez problemu zmierzy nastpujce wielko[ci: [rednic wierzchoBkw zbw d a, wysoko[ zba koBa h , [rednic otworu w pia[cie, co jest rwnowa|ne ze [rednic dwa waBka, na ktrym osadzane jest koBo zba- te, oraz: policzy liczb zbw z, okre[li sposb osadzenia piasty na waBku (poBczenie z jednym rowkiem wpustowym, poBczenie z dwoma rowkami wpustowymi, poBczenie wielowypustowe), okre[li, czy piasta jest symetryczna, przesunita w praw bdz lew stron oraz czy jest wydBu|ona, a nastpnie w oparciu o zmierzone wielko[ci, nale|y kolejno: obliczy moduB koBa z rwnania h = 2,25m , wzgldem wieDca o f Piasta niesymetryczna przesunita w prawo Piasta niesymetryczna prawostronna przesunita od szeroko[ci wieDca przesunita wzgldem wieDca o f Piasta niesymetryczna lewostronna Piasta symetryczna o dBugo[ci mniejszej 182 Elementy zapisu konstrukcji - Marcin Graba wybra z tabeli 7.3 moduB m o warto[ci zbli|onej do m , obliczy teoretyczn [rednic koBa wierzchoBkw zbw z rwnania: da = mn (z + 2) oraz inne wielko[ci geometryczne charakterystyczne dla koBa zbatego. Kolejnym krokiem jest wybr wariantu wykonania koBa zbatego (tab. 7.4) oraz wariantu wykonania piasty (tab. 7.5 i 7.6), po czym mo|na przystpi do rysowania koBa zbatego. Tabela 7.6. Warianty wykonania sposobu osadzania piasty dla walcowych kB zbatych na waBku PoBczenie wciskowe PoBczenie z jednym row- PoBczenie z dwoma row- PoBczenie (bez rowkw wpustowych) kiem wpustowym kami wpustowymi wielowypustowe Oznaczenie k 1r 2r W PrzykBad 1obrazuje kolejne etapy obliczeD wielko[ci geometrycznych charakterystycznych dla walcowego koBa zbatego uszkodzonego w eksploatacji (bdz wymienianego), ktrego rysunek nale|y wykona. PrzykBad 1 Wyznaczy wymiary charakterystyczne walcowego koBa zbatego oraz sporzdzi rysunek wykonawczy koBa, dla ktrego zmierzono i okre[lono: d a = 55,3 mm  [rednica koBa wierzchoBkw zbw, h = 5,4mm  wysoko[ zba, z = 20  liczba zbw, piasta lewostronna wydBu|ona z dwoma rowkami wpustowymi. Rozwizanie: 1. Obliczenie moduBu koBa z rwnania h = 2,25m : 5,4 m'= = 2,4 mm 2,25 2. Wybr z tabeli 7.1 moduBu normalnego koBa zbatego m o warto[ci zbli|onej do m : m = 2 lub 2,5 mm 3. Analiza sprawdzajca: 3.1. Obliczenie teoretycznej [rednicy koBa wierzchoBkw z rwnania: da = m (z + 2): da = (2 lub 2,5) (20 + 2)= 44 lub 55 mm 3.2. Wyznaczenie r|nicy midzy [rednic teoretyczn da i zmierzon d a z rwnania: d = da  d a: Marcin Graba - Rysowanie kB zbatych 183 d = (44 lub 55) - 55,3 = -11,3 lub - 0,3 mm . 4. Wybr ostatecznego moduBu normalnego m walcowego koBa zbatego, odpowiadajcego tej [rednicy d a, dla ktrej d jest mniejsze co do warto[ci bezwzgldnej, czyli: dla m = 2 mm ! |d| = 11,3 mm, dla m = 2,5 mm ! |d| = 0,3 mm. Zatem ostateczny moduB normalny poddanego analizie walcowego koBa zbatego wynosi m = 2,5 mm. 5. Wyznaczenie dla wybranego moduBu normalnego m = 2,5 mm [rednicy wierzchoBkw zbw da oraz wyso- ko[ci zba h: da = m(z + 2) = 2,5 (20 + 2)= 55 mm  wielko[ podawana na rzucie gBwnym koBa, h = 2,25 m = 2,25 " 2,5 = 5,625 mm  wielko[ podawana w tablicy danych technicznych. 6. Wyznaczenie w oparciu o tabele 7.2  7.4, wzory (7.1)  (7.7) oraz Polskie Normy pozostaBych wielko[ci charakterystycznych dla geometrii analizowanego walcowego koBa zbatego. 7. Sporzdzenie rysunku wykonawczego walcowego koBa zbatego w oparciu o wykonane obliczenia, zgodne- go z Polskimi Normami. W celach szkoleniowych projektowanie walcowych kB zbatych mo|na nieco upro[ci. Wwczas do nary- sowania koBa zbatego wymagana jest znajomo[ moduBu normalnego koBa zbatego m, liczba zbw z, [redni- ca czopu waBka, na ktrym ma by koBo osadzane, rodzaj osadzenia oraz wariant wykonania piasty. Obliczenia i projektowanie prowadzi si w oparciu o tabele 7.1  7.6 oraz wzory (7.1)  (7.6). Na etapie projektowania pomocne mog okaza si tak|e wzory podawane w zaBcznikach do Polskich Norm i katalogach reduktorw: - szeroko[ wieDca b: b H" (1,5 3,5)m , (7.8) - [rednica piasty Dp: Dp = (1,5 2,5)dwaB , (7.9) - dBugo[ piasty Lp: Lp = (1,0 2,0)b , (7.10) - grubo[ wieDca g: g = (2 5)m, (7.11) przy czym g 8 mm, - grubo[ tarczy c: c = (0,1 1,0)b , (7.11) - dBugo[ piasty wydBu|onej Lpw: Lpw = (2,0 7,0)b . (7.12) 184 Elementy zapisu konstrukcji - Marcin Graba 7.6. Rysunek wykonawczy walcowego koBa zbatego o zbach prostych Wieniec koBa zbatego posiada charakterystyczne cechy (parametry) konstrukcyjne. Niektre z nich maj charakter czysto teoretyczny, niemo|liwy do graficznego przedstawienia. Dlatego te| koBa zbate nale|y ryso- wa i wymiarowa w sposb szczeglny, zgodnie z PN-ISO 1340. Norma ta wymaga, aby charakterystyczne parametry koBa zbatego byBy umieszczone przy rzucie koBa oraz w tablicy danych technicznych. Przy rzucie koBa nale|y zapisa: [rednic wierzchoBkw koBa wraz z tolerancj, szeroko[ uzbienia, [rednic otworu wraz z tolerancj, powierzchnie ustalajc, chropowato[ powierzchni bocznych zba i innych powierzchni, je|eli jest to wymagane (rys. 7.8). - czoBowa powierzchnia ustalajca Rys. 7.8. Parametry koBa zbatego umieszczone przy rzucie. Tablic danych technicznych nale|y umieszcza w grnym prawym rogu rysunku. Jej przykBadowe wymia- ry oraz poBo|enie przedstawiono na rysunku 7.9. Rys. 7.9. PrzykBadowe wymiary i poBo|enie tabeli danych charakterystycznych uzbienia. Marcin Graba - Rysowanie kB zbatych 185 Tablic zalecan przez PN-ISO 1340 przedstawia rysunek 7.10a. Dla celw szkoleniowych, ze wzgldu na ograniczona wiedz konstrukcyjn uczniw, dopuszcza si stosowanie uproszczonej wersji tabliczki, ktr przedstawiono na rysunku 7.10b. Na Wydziale Mechatroniki i Budowy Maszyn Politechniki Zwitokrzyskiej na rysunkach wykonawczych walcowych kB zbatych umieszcza si tabliczk, zgodn ze wzorem prezento- wanym na rysunku 7.11. a) Dane charakterystyczne uzbienia ModuB Liczba zbw Zarys odniesienia Kt pochylenia linii zba Kierunek pochylenia linii zba Zrednica podziaBowa WspBczynnik przesunicia zarysu odniesienia Grubo[ zba: nominalna dBugo[ pomiarowa przez k zbw (k = 6) Klasa dokBadno[ci 1) OdlegBo[ osi KoBo wspBpracujce 2) 2) 2) 1) Zgodnie z norm ISO 1328 lub odpowiedni norm krajow 2) Dodatkowe informacje, ktre mog by przydatne b) Dane charakterystyczne uzbienia ModuB Liczba zbw Zarys odniesienia Zrednica podziaBowa Rys. 7.10. Wzr tabliczki charakterystycznych parametrw uzbienia koBa walcowego: a) zalecany przez PN-ISO 1340; b) uproszczony dla celw szkoleniowych. 186 Elementy zapisu konstrukcji - Marcin Graba Z C X W h Z Rys. 7.11. Tabliczka charakterystycznych parametrw uzbienia koBa walcowego stosowana na Wydziale Mechatroniki i Budowy Maszyn. Chropowato[ powierzchni bocznych zbw nale|y podawa w sposb podany na rysunku 7.12. Rys. 7.12. Oznaczenie chropowato[ci uzbienia: a1) na powierzchni wierzchoBkw zbw; a2) na u|ytkowej cz[ci boku zba; a3) na powierzchni podstaw zbw. PozostaBe elementy konstrukcyjne kB zbatych nale|y wymiarowa zgodnie z zasadami rysunku technicz- nego oraz zgodnie z Polsk Norm, ktra czsto reguluje sposb przedstawiania i wymiarowania r|nych ele- mentw konstrukcyjnych. PrzykBady rysunkw wykonawczych kB zbatych walcowych o zbach prostych przedstawiono na rysun- kach 7.13  7.16. Marcin Graba - Rysowanie kB zbatych 187 Rys. 7.13. KoBo zbate walcowe o zbach prostych i lewostronnie przesunitej pia[cie. 18 10 22,5 180 20 7-C 0,625 MG.08 Z X 0 h Z C W 188 Elementy zapisu konstrukcji - Marcin Graba Rys. 7.14. KoBo zbate walcowe o zbach prostych i prawostronnie wydBu|onej pia[cie. 24 6 13,5 144 20 7-C 0,625 MG.16 Z X 0 h Z C W Marcin Graba - Rysowanie kB zbatych 189 Rys. 7.15. KoBo zbate walcowe dwuwieDcowe o zbach prostych. A B 28 39 5 5 11,25 11,25 140 195 20 20 7-C 7-C 0,625 0,625 MG.11 MG.12 Z X 0 0 h Z C W 190 Elementy zapisu konstrukcji - Marcin Graba Rys. 7.16. KoBo zbate walcowe o zbach prostych i lewostronnie wydBu|onej pia[cie. 36 5 11,25 180 20 7-C 0,625 MG.15 Z X 0 h Z C W Marcin Graba - Rysowanie kB zbatych 191 Rys. 7.17. KoBo zbate walcowe o zbach prostych o dBugo[ci piasty rwnej szeroko[ci wieDca.   2x45

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Ryzyko nieprawidłowego montażu kół zębatych wału
6 pomiar uzebien walcowych kol zebatych
pomiar kół zębatych instrukcja
T5 Pomiary kół zębatych i gwintów
Obróbka Kół Zębatych
65 Technologia kół zębatych
IDENTYFIKACJA KÓŁ ZĘBATYCH
51 kol (4)
kol zal sem2 EiT 13 2014
Kol enzymy
ściąga kol 1 stata
PPR kol popr
kol pods

więcej podobnych podstron