Alkoholizm  to choroba pole- Faza ostrzegawcza
gająca na systematycznym, nad-
" występują luki pamięciowe,
miernym spożywaniu napojów
okresowe zaniki pamięci,
alkoholowych. Alkoholikiem
nazywamy osobę uzależnioną " u pijanego nie obserwuje się
typowych objawów upicia się -
od alkoholu. O alkoholizmie
mówimy wtedy, gdy 25% ty- prowadzi normalną rozmowę,
choć już na drugi dzień jej nie
godniowych kalorii pochodzi
pamięta,
z alkoholu. Gdy ten procent
przekracza 80 jest to tzw. skrajny
" pije łapczywie, poza  kolejką ,
alkoholizm. Wyróżnia się kilka
zachłannie, jak człowiek ga-
stadiów choroby alkoholowej:
szący pragnienie, zaczyna pić
ukradkiem,
faza wstępna,
" budzi się w nim poczucie winy,
faza ostrzegawcza,
" unika rozmów na temat swoje-
faza krytyczna,
go picia.
faza przewlekła.
Faza krytyczna
Faza wstępna
" traci kontrolę nad raz rozpo-
" po wypiciu kieliszka pijący
czętym piciem,
czyje się bezpieczniej, alkohol
" gdy już zaczyna pić, pije do głę-
przynosi odprężenie, ułatwia
bokiego upojenia alkoholowego,
kontakty, nikną napięcia i stre-
sy,
" jest jeszcze w stanie podjąć de-
cyzję: pić czy nie pić,
" wszystkie problemy zaczyna
rozwiązywać za pomocą alko- " pogłębia się w nim poczucie
holu,
winy, niezadowolenia z siebie,
które kompensuje agresywno-
" wzrasta tolerancja alkoholowa,
ścią wobec innych,
aby uzyskać przyjemny nastrój,
pijący musi wypić więcej niż " zaczyna pić od rana (picie po-
poprzednio. ranne).
1
Faza przewlekła czynniki społeczne i kul-
turowe (obyczaje i tradycje
" jej początkiem jest przejście do
różnych grup społecznych,
picia ciągłego,
w których  oblewa się za-
" alkoholik stara się podtrzymy- równo sukces, jak i niepowo-
wać stan upojenia  stale jest
dzenie).
pijany,
Im więcej nagromadzi się
" następuje wyraz
ne obniżenie to-
u jednej osoby czynników
lerancji na alkohol, do upicia się
sprzyjających, tym większe jest
wystarczy jego niewielka ilość,
prawdopodobieństwo rozwoju
uzależnienia.
" pojawiają się zaburzenia psy-
chiczne - od nieokreślonych
Trudno odpowiedzieć na py-
stanów lękowych, aż do psy-
tanie dotyczące przyczyn uza-
choz alkoholowych włącznie.
leżnienia od alkoholu, bowiem
Przyczyny uzależnienia mechanizmy jego powstawania
nie zostały jeszcze dostatecznie
Przyczyny uzależnień są bardzo
poznane. Aktualnie przyjmu-
różne; do czynników najczęściej
je się, że mamy do czynienia
występujących należą:
z czynnikami społecznymi,
osobowość (niedojrzała emo- psychologicznymi i duchowy-
cjonalnie, wrażliwa na urazy,
mi nakładającymi się na pod-
frustracje, stresy, agresywna),
łoże biologiczne.
uzależnienie rodziców (chodzi
Na tempo powstawania uzależ-
o uczenie się nieprawidłowych
nienia istotny wpływ wywiera
wzorców zachowania, a nie
stopień dojrzałości organizmu,
o dziedziczenie uzależnienia),
a w szczególności ośrodkowe-
go układu nerwowego (głów-
czynniki zawodowe (ludzie
pracujący w lokalach gastro- nie mózgu). Z badań wynika,
nomicznych oraz przy sprze- że znaczącą rolę odgrywa wiek
daży i produkcji alkoholu są osoby, rozpoczynającej inten-
bardziej narażeni), sywne picie alkoholu.
2
Pijąc intensywnie przed 20 ro- a także pije alkohol pomimo
kiem życia, można uzależnić się zaleceń lekarskich, sugerują-
już po kilku miesiącach; między cych konieczność powstrzy-
20 a 25 rokiem życia potrzeba na mywania się od picia.
to średnio 3  4 lat, a po 25 roku
Osoba zaczyna być dumna
życia okres uzależniania się trwa
z tego, że może wypić większą
kilka, a nawet kilkanaście lat.
niż uprzednio ilość alkoholu
Zanim będzie za póz
no! (tzw. mocna głowa świadcząca
o wzroście tolerancji na alko-
Alkoholikiem nikt nie staje się
hol), ale jednocześnie pojawia
z dnia na dzień. Uzależnienie nie
się niepokój spowodowany
następuje po kieliszku szampana
trudnościami w odtwarzaniu
na sylwestra, czy lampce wina na
wydarzeń, które miały miejsce
imieninach cioci. Czasem alko-
podczas picia (tzw. palimpsesty
holizm nazywany jest  chorobą
alkoholowe,  urwane filmy ,
na własne życzenie - poprzez
 przerwy w życiorysie ).
picie dużo i często.
Osoby, które uprzednio piły
Sygnały ostrzegawcze!
wyłącznie w sytuacjach towa-
Niebezpieczeństwo uzależnia rzyskich zaczynają pić samot-
od alkoholu pojawia się w chwi- nie i do tego w ukryciu. Coraz
li, kiedy człowiek zauważa, że Częściej powtarzają się przy-
działanie alkoholu odpręża padki prowadzenia samocho-
i daje ulgę, redukuje napięcie du po niewielkiej nawet ilości
i niepokój, osłabia poczucie alkoholu.
winy, ośmiela, ułatwia zaśnięcie
Osoba  wchodząca w uzależ-
czy pobudza do działania.
nienie stara się unikać rozmów
Stopniowo, osoba zagrożona na temat swojego picia, a póz
-
uzależnieniem zaczyna poszu- niej reaguje gniewem bądz

kiwać, inicjować i organizować agresją na sygnały sugerujące
okazje do wypicia, pije z chci- potrzebę ograniczenia picia
wością, wyprzedza kolejki, po- oraz w sytuacjach utrudniają-
wtarzają się przypadki upicia, cych dostęp do alkoholu.
3
 Kiedy zaczyna sobie zdawać Konfrontacja według Johnso-
sprawę, że jej picie różni się na może przynieść spodzie-
od picia innych osób podej- wane i oczekiwane rezultaty
muje  ciche próby ogranicza- tylko wtedy, gdy jest odpo-
wiednio przygotowana i prze-
nia picia; chce w ten sposób
prowadzona. Nie da się ukryć,
udowodnić sobie, że jeszcze
że jest to bardzo trudne. Kon-
posiada kontrolę nad piciem
frontacja jest akcją przygoto-
alkoholu.
waną przez osoby najbliższe
Co zrobić, żeby on nie pił?
uzależnionemu (członkowie
rodziny, przyjaciele). Dobrze
Jeśli w Twoim otoczeniu, w Two-
byłoby zapewnić sobie pomoc
im domu, jest alkoholik  może
trzez
wiejącego alkoholika, je-
to być mąż, ojciec, żona, matka
śli taki wśród znajomych się
to przede wszystkim powinie-
znajduje, ewentualnie tera-
neś/powinnaś zgłosić się do
peuty czy księdza. Jej ukoro-
najbliższej Poradni Odwykowej.
nowaniem jest wspólna sesja
Tam wyjaśnią Ci, czym jest cho-
z uzależnionym, na której są
roba alkoholowa i co możesz
przedstawione fakty przema-
zrobić dla uzależnionej, bliskiej
wiające za koniecznością pod-
osoby oraz dla siebie.
dania się terapii.
Konfrontacja według Johnsona
Sesję tę lepiej jest przygoto-
System iluzji i zaprzeczeń (je-
wać w tajemnicy przed uza-
den z mechanizmów uzależnie-
leżnionym. Alkoholik powi-
nia), w którym żyje alkoholik,
nien zostać nią zaskoczony,
uniemożliwia mu realistyczne
ale i tak należy liczyć się
widzenie faktu swego uza- z tym, że nawet nieprzygoto-
leżnienia. Dlatego by pomóc
wany będzie racjonalizował,
takiej osobie  konieczna jest
nie zechce słuchać, będzie
interwencja, konfrontacja oraz obracał wszystko w żart, bę-
działania z zewnątrz, by skło- dzie się irytował, obrażał,
nić go/ją do wyrażenia zgody kontratakował i w końcu
na leczenie. nawet pozornie obiecywał
4
poprawę. W czasie interwen- ścić na przykład do dyskusji
cji staramy się nie pozwalać o tym, czym jest, a czym nie
mu na to, a przynajmniej nie jest alkoholizm. Nie spekulu-
bierzemy pod uwagę wykrę- jemy, co do domniemanych
intencji alkoholika.
tów, tłumaczeń i argumentów
będących ewentualnie przeja-
Życzliwość oznacza, że
wem choroby myślenia  na-
wszystko to dzieje się w at-
wet w przypadku zgody na
mosferze troski i miłości do
leczenie (może być ona pozor-
osoby uzależnionej  jest to
na) realizujemy przygotowany
bardzo trudne, lecz bez tego
scenariusz do końca.
konstruktywna konfrontacja
zmieni nam się w potok pre-
Konfrontacja wg Johnsona
tensji i żalów. Koniecznie mu-
jest interwencją, która ma
simy panować nad emocjami.
charakter rzeczowy, konkret-
Niedopuszczalne są oceny:
ny i życzliwy wobec osoby
jesteś złym człowiekiem, par-
uzależnionej  ma na celu jej
szywy drań z ciebie itp.
dobro. Konkretność przejawia
się tym, że przedstawiamy fak-
Konfrontacja według Johnso-
ty bez uogólnień. Nie używa-
na:
my określeń: bo ty zawsze& ,
" Nie jest awanturą rodzinną
nie mówimy: często urządzasz
na temat nadużywania alko-
awantury, czy: ty zazwyczaj&
holu.
Właściwa informacja może
" Nie jest sesją oskarżeń i pre-
wyglądać tak: Wczoraj o 23:03
tensji wobec alkoholika.
wróciłeś do domu pijany.
Krzyczałeś głośno, przeklina- " Nie jest okazją do użalania
łeś, obudziłeś naszego syn- się na swój los.
ka, który wystraszony płakał
" Nie jest dyskusją o tym, dla-
i długo nie mógł zasnąć. Beł-
czego uzależniony pije.
kotałeś, potłukłeś 4 talerze,
wyrwałeś drzwi od sza i " Nie jest publicznym upoka-
w kuchni. Nie wolno dopu- rzaniem uzależnionego.
5
 Konfrontacja według Johnsona " O tym, gdzie i kiedy alkoholik
jest i ma być: ma się on zgłosić na leczenie.
" Działaniem z zewnątrz. " O tym, jakie kroki podejmie-
my w przypadku odmowy
" Pomaganiem osobie, która
poddania się leczeniu.
nie chce pomocy i twierdzi,
że jej nie potrzebuje.
W tym ostatnim przypadku
bardzo istotna jest zasada: Nie
" Działaniem wbrew temu, co
groz
, jeśli nie potrafisz spełnić
alkoholik myśli i co mu się
groz
by. Brak przekonania czy
wydaje na temat jego picia.
determinacji osoby grożącej,
" Atakiem na systemy obronne
na przykład rozwodem, na
i mechanizmy uzależnienia,
pewno zostanie przez alkoho-
a nie na osobę chorą na alko-
lika wykorzystany.
holizm.
Konfrontacja może być prze-
Wskazane jest, żeby w kon-
prowadzona pod warunkiem,
frontacji brało udział kilka
że osoba uzależniona nie jest
osób  przynajmniej dwie lub
w tym momencie pod wpły-
trzy, gdyż jedna to na pewno
wem alkoholu. Nic nie stoi na
za mało, by przebić się poprzez
przeszkodzie, żeby przeprowa-
systemy obronne osoby uzależ-
dzić ją, gdy alkoholik ma zespół
nionej. Mogą w spotkaniu brać
abstynencyjny, jest na kacu.
również udział starsze dzieci.
Miejsce konfrontacji powinno
To, co wyrażają dzieci jest z re-
być bezpieczne i spokojne  nie
guły bardzo skuteczne w oba-
ma sensu robić jej w pokoju,
laniu iluzji uzależnionego. Nie
z którego stale ktoś wychodzi
można ich jednak zmuszać do
i wchodzi. Może to być własne
wzięcia udziału w takiej sesji.
mieszkanie, mieszkanie kogoś
z rodzeństwa, rodziców. Może
Podczas konfrontacji mówimy:
to też być szpital, po detoksie.
" O tym, że zależy nam na oso-
bie uzależnionej i że jest ona Przygotowanie się do kon-
kochana. frontacji polega na sporządza-
6
niu listy incydentów i faktów Leczenie alkoholizmu jako cho-
związanych z nadużywaniem roby zaprzeczania wymaga od
alkoholu. Wskazane jest kil- chorego spojrzenia prawdzie
kakrotne przećwiczenie prze- w oczy, odkłamania zafałszo-
wanego obrazu rzeczywistości
biegu całej sesji z osobami
i jasnego zobaczenia obrazu rze-
przewidzianymi do pomocy.
czywistości i jasnego zobacze-
Z osób przeprowadzających
nia, jakie spustoszenie poczynił
konfrontację ktoś powinien
alkohol w jego życiu. Wymaga
przyjąć funkcję prowadzącego
też przyswojenia sporej wiedzy
spotkanie i należy to z góry
o uzależnieniu.
uzgodnić. Powinien być to
ktoś najbardziej opanowany,
Leczenie alkoholizmu jako cho-
stanowczy i odporny psychicz-
roby emocji wymaga od chore-
nie. W przygotowaniach
go, żeby nauczył się na trzez
wo
mogą pomóc osoby mające już
przeżywać swoje uczucia: roze-
takie doświadczenie: terapeu-
znawać się w nich, wytrzymy-
ci, psychologowie lub te osoby,
wać je i dawać im wyraz.
które już takie konfrontacje
Nie istnieją żadne cudowne środ-
przeprowadzały.
ki, żadne tabletki, które uwalnia-
Warto wcześniej zapoznać się
łyby człowieka od nałogu. Jak
z literaturą na temat uzależnie-
widać, jest to długi i skompli-
nia od alkoholu.
kowany proces, w którym w do-
datku konieczny jest świadomy
Leczenie alkoholizmu jako cho-
i zaangażowany współudział sa-
roby kontroli wymaga od chore-
mego alkoholika.
go uznania, że nie da się zapa-
nować nad piciem, utrzymać go
Trzy nurty pomagania:
w ryzach, właściwie kontrolo-
Osoba uzależniona może sko-
wać. Dlatego jedynym wyjściem
rzystać z oferty pomocy z trzech
jest - jak mówią Anonimowi
różnych stron:
Alkoholicy - uznać swoją bezsil-
ność wobec alkoholu i całkowi- profesjonalnej terapii odwyko-
cie z niego zrezygnować. wej,
7
 wspólnoty Anonimowych Al- właściwego, czyli psychoterapii
koholików uzależnienia. Celem detoksy-
kacji jest nie tylko usunięcie al-
klubu abstynenta.
koholu i jego metabolitów z or-
ganizmu, ale także wyrównanie
Wszystkie te nurty łączą pewne
zaburzeń w gospodarce wodno
wspólne przekonania na temat
 elektrolitowej i witamino-
pomocy alkoholikom:
wej, wyrównanie niedoborów
- nadrzędnym celem pomocy jest
pokarmowych, złagodzenie
trzez
wienie,
objawów zespołu abstynen-
cyjnego oraz zabezpieczenie
- pierwszym krokiem na tej dro-
przed przejściem niepowikła-
dze musi być przyznanie się, iż
nego zespołu abstynencyjnego
alkohol stanowi podstawowe
w majaczenie alkoholowe czy
z
ródło problemów,
też w drgawkowe napady abs-
- koniecznym warunkiem zdro-
tynencyjne ( padaczkę alko-
wienia jest całkowita absty-
holową ). Po przeprowadzeniu
nencja,
detoksykacji należy skierować
pacjenta do specjalistycznej
- skuteczną pomocą jest korzy-
placówki leczenia uzależnień
stanie z doświadczeń i wspar-
(w celu diagnostycznym lub
cie innych alkoholików.
terapeutycznym).W zależności
Pomoc poprzez:
od stanu pacjenta detoksyka-
cja może być przeprowadzona
detoksykację (odtruwanie)
w warunkach ambulatoryj-
 usuwanie z organizmu lub
nych lub w specjalistycznym
zobojętnianie substancji trują-
oddziale leczenia alkoholowe-
cych (np. alkoholu, narkotyku,
go zespołów abstynencyjnych.
czy nadmiernej dawki leku).
Detoksykacja osób uzależnio- Terapia odwykowa  ma po-
nych od alkoholu kończy naj- móc rozpoznać alkoholikowi
częściej wielodniowy  ciąg jego wewnętrzne skazy, ma
picia i powinna być przygoto- nauczyć go identyfikować
waniem do podjęcia leczenia nieprzyjemne emocje oraz
8
sytuacje życiowe, w których Terapia indywidualna  jest
najczęściej sięga po alkohol. to metoda rozwiązywania pro-
Gdy już tego dokona, musi blemów i leczenia zaburzeń
nauczyć się, jak sytuacji takich emocjonalnych w indywidual-
unikać lub  jeśli to niemoż- nym kontakcie pacjenta z te-
liwe  jak radzić sobie z nimi rapeutą. Początkowym celem
na trzez
wo.Wielu niepijących spotkań indywidualnych jest
alkoholików, którzy przeszli wzajemne poznanie się pa-
przez takie leczenie, zgodnie cjenta i terapeuty, ustalenie
stwierdza, że uwolnienie się zasad wspólnej pracy oraz po-
od alkoholu było tylko jedną stawienie diagnozy i stworze-
z korzyści wyniesionych z te- nie mapy problemowej osoby
rapii. Ludzie ci mówią, że nie diagnozowanej. Indywidualna
tylko przestali pić, ale także rozmowa ułatwia wybranie
uzyskali pogodę ducha, we- odpowiedniej strategii po-
wnętrzny spokój i emocjonal- mocy oraz zorientowanie się
ną harmonię. Nieoczekiwanie w oczekiwaniach pacjenta. Jest
dla siebie samych nagle zaczęli szczególnie pomocna w przy-
żyć życiem ludzi dojrzałych, padku osób zgłaszających
emocjonalnie zrównoważo- duże obawy przed procesem
nych i szczęśliwych. Wydaje grupowym, umożliwia omó-
się, że psychoterapię podobną wienie tych obaw czy niechęci,
do tzw. leczenia odwykowe- przepracowanie oporu przez
go, ze spokojnym sumieniem zrozumienie swoich własnych
można by polecić każdemu ograniczeń, a następnie znale-
człowiekowi, który ma pro- zienie sposobów na zwiększe-
blemy emocjonalne. Z oczy- nie poczucia bezpieczeństwa
wistych powodów na  odwyk w grupie i doświadczenia ko-
trafiają jednak tylko osoby rzyści z bycia w niej. Jest też
uzależnione i tylko im trafia bardzo ważną formą uzupeł-
się nieoczekiwana nagroda niającą terapię grupową  mo-
w postaci radykalnej poprawy nitoruje trzez
wienie pacjenta
jakości życia. poprzez proces grupowy, daje
9
dodatkowe wsparcie i moty- będących w podobnej sytuacji
wuje w sytuacjach kryzysu, niweluje poczucie izolacji. Ak-
ale też umożliwia jednoczesną tywnych alkoholików charak-
pracę nad problemami, które teryzuje tendencja do bardzo
z przyczyn merytorycznych są
negatywnego postrzegania
wyłączone z terapii grupowej.
samych siebie oraz przytłacza-
jące poczucie wstydu za swoje
Terapia grupowa  to udział
zachowanie.
w grupie jako element tera-
pii. Już samo bycie częścią
 Anonimowi Alkoholicy są
grupy ma ogromne znacze-
wspólnotą mężczyzn i kobiet,
nie terapeutyczne. Aktywnie
którzy dzielą się nawzajem
pijący alkoholik boi się ludzi
swoim doświadczeniem, siłą
z  zewnątrz . Alkoholicy do
i nadzieją, aby rozwiązać swój
opisu świata używają określe-
problem i pomagać też innym
nia  dżungla . Jest ono bardzo
w wyjściu z alkoholizmu. Jedy-
trafne! Dzięki terapii grupowej
nym warunkiem uczestnictwa
alkoholik na nowo poznaje
jest chęć zaprzestania picia.
świat. Kolejnym pozytywnym
Kluby abstynenta  pomagają
skutkiem doświadczenia grupy
swoim członkom w utrzyma-
jest możliwość poznania przez
niu abstynencji, umożliwia-
alkoholika samego siebie. Gru-
jąc im korzystania z różnych
pa daje swym członkom szanse
form aktywności. Prowadzą
poznania, kim są, jakie są ich
zajęcia edukacyjno  infor-
możliwości, jaki wpływ wywie-
macyjne, terapię grupową, te-
rają na innych oraz ile dla in-
rapię w grupach rodzinnych,
nych znaczą. Wzajemne szczere
i otwarte oddziaływania uczest- muzykoterapię, zajęcia spor-
towe, turystyczne, rozrywki
ników grupy daje im szanse na
na trzez
wo itp. Część klubów
poprawienie wizerunku siebie.
prowadzi również interwencje
Stałe kontakty pomiędzy nimi
są z
ródłem informacji zwrot- w przypadku przerwania abs-
nych. Udział w grupie terapeu- tynencji, poradnictwo dla ro-
tycznej składającej się z osób dzin, pogadanki w szkołach,
10
w zakładach pracy, poradnic- środków odurzających lub psy-
two prawne, pomoc ofiarom chotropowych albo środków za-
przemocy itd. stępczych, w wyniku czego może
powstać lub powstała zależność .
Narkomania
Uzależnienie to stan psychicz-
Uzależnienie od narkotyków nej, a często także fizycznej re-
(środków odurzających, sub- akcji zachodzącej między orga-
stancji psychoaktywnych) to
nizmem a narkotykiem:
choroba postępująca, ciężka
Uzależnienie psychiczne
i śmiertelna, która zbiera coraz
 jest stanem psychicznym
większe żniwo, głównie wśród
powstałym w wyniku przyj-
młodych osób. Nie można jed-
mowania środka uzależniają-
nak pominąć osób dorosłych,
cego; przejawia się w różnym
wydawałoby się ustabilizowa-
stopniu pragnieniem przyj-
nych życiowo, których stres
mowania tego środka. Trwa-
codzienności doprowadził do
łość i nasilenie psychicznej
sięgnięcia po środki  wspoma-
zależności jest uwarunkowa-
gające i którzy równie szyb-
ne od rodzaju środka nar-
ko utracili kontrolę nad ich
kotycznego, od osobowości
zażywaniem, ponosząc nieraz
człowieka, jego charakteru
drastyczne tego konsekwencje.
i struktury psychicznej, jak
Z problemem tym borykają się
również od działających na
również osoby pośrednio nim
niego wpływów mikro i ma-
dotknięte  rodzina, partnerzy,
krośrodowiskowych.
przyjaciele, którzy przeżywają
stany przygnębienia, lęku, stre-
Zależność fizyczna lub fi-
su, rozczarowań i bezradności.
zjologiczna  polega na tym,
Definicja narkomanii, uży- że zażywane narkotyki z cza-
sem stają się chemicznym
ta w ustawie o zapobieganiu
i przeciwdziałaniu temu zja- składnikiem wewnętrznych
wisku, określa to pojęcie jako substancji organizmu, wsku-
 stałe lub okresowe przyjmo- tek czego komórki i tkanki
wanie w celach niemedycznych przyzwyczajają się do nich
11
- narkotyk jest wówczas ko- W rozwoju uzależnienia od
nieczny do zachowania równo- narkotyków wyróżnia się cztery
wagi biologicznej i chemicznej fazy:
ustroju. Na nagłe odstawienie
I FAZA: eksperymentalna
środka uzależniony organizm
reaguje zaburzeniami - poja- Pojawiają się drobne kłamstwa,
wia się zespół abstynencyjny, które najczęściej dotyczą:
polegający na wielu przykrych
" spóz
nień,
zmianach w organizmie i psy-
chice człowieka; występują np. " towarzystwa, w którym prze-
poty, brak apetytu, drgawki, bywa nasze dziecko,
dreszcze, bezsenność, wymio-
" miejsc, gdzie wychodzi.
ty, biegunki, bóle mięśnio-
wo  stawowe. Nie wszystkie Zmiany w wyglądzie i zachowa-
narkotyki wywołują zależność niu:
fizyczną, wszystkie natomiast
" dziwny zapach włosów
uzależniają psychicznie  to
i ubrań,
głód psychiczny, określany
mianem chęci, potrzeby czy " nadmierne używanie środków
wręcz przymusu zażycia da- zapachowych,
nego środka; stanowi to istotę
" zaczerwienione oczy,
choroby. Element zależności
psychicznej wymaga oddzia- " rozszerzone z
renice,
ływań terapeutycznych tak,
" utrzymujący się katar,
by osoba uzależniona umiała
poradzić sobie z nawrotami, " wyraz
na nadpobudliwość lub
nawet po długotrwałych okre- ospałość,
sach abstynencji.Narkomania
" po powrotach do domu prze-
jest z całą pewnością chorobą,
mykanie niezauważonym do
którą można i trzeba leczyć
swojego pokoju.
i której nie wolno się poddać 
odbiera ona bowiem szansę na POSTAWA:
normalne życie. NIE ROBI
TEGO
12
II FAZA: przyjemność ze stanu " częstsze przebywanie w łazien-
odurzenia ce  zamykanie łazienki,
" znaczna zmiana środowiska  " zaniedbanie nawyków higie-
nowi koledzy,
nicznych.
" złe nastroje dziecka  dziwne
POSTAWA:
smutki, zamykanie się w sobie,
NIE ROBI
NIC ZA
EGO
" izolowanie się od rodzinnych
III FAZA: najważniejsze to być
spotkań, zamykanie się w po-
na haju za wszelką cenę
koju,
" coraz gorsze zachowanie,
" zaniedbanie podstawowych
" codzienne lub bardzo częste
czynności,
odurzanie się,
" początki agresywności oraz
" odurzanie się z kolegami lub
częste wyszukane kłamstwa,
samemu,
" porzucanie hobby i dotychcza-
" pojawienie się pierwszych
sowych zainteresowań,
przedawkowań,
" podejmowanie pracy zarobko-
" zerwanie kontaktów z niebio-
wej, z jednoczesnym brakiem
rącymi kolegami,
pieniędzy,
" jawne identyfikowanie się
" pogarszanie się ocen w szkole
z narkomanami,
 wagary,
" kłamstwo staje się patologicz-
" posługiwanie się slangiem 
ne,
szczególnie przez telefon,
" kradzieże lub handel narkoty-
" agresja słowna,
kami dla zdobycia pieniędzy,
" pożyczanie pieniędzy, pierwsze
kradzieże, " porzucenie szkoły,
" dziwny strój lub inne młodzie- " utrata stałej pracy  prace do-
żowe symbole buntu, rywcze,
13
" konflikty z prawem, " normalne samopoczucie tylko
po wzięciu narkotyku,
" kłótnie, bijatyki z domownikami,
" paranoje narkotyczne,
" początki przewlekłego kaszlu,
" zerowe poczucie własnej war-
" ogólne pogorszenie zdrowia,
tości,
" objawy po odstawieniu narko-
" myśli samobójcze.
tyku.
Terapia uzależniona
POSTAWA:
Podstawowym problemem,
NIE ROBI
NIC, CO BY MI
w obliczu którego stają osoby
SZKODZIA
O
uzależnione jest konsekwentne,
MOG
PRZESTAĆ, KIEDY
wytrwałe dążenie do odstawie-
ZECHC

nia substancji psychoaktyw-
NIE HANDLUJE NARKOTY-
nych. Konsekwencje somatycz-
KAMI, KUPUJ
TYLKO DLA
ne oraz psychiczne używania
SIEBIE
tych substancji, presja rodziny,
KRADN
PIENI
DZE TYL-
konflikty z prawem są nierzad-
KO RODZICOM
ko pierwszym motywem pod-
IV FAZA: Biorę narkotyki,
jęcia próby uwolnienia się od
żeby czuć się normalnie
nałogu. Osoby takie wielokrot-
nie podejmują próby zerwania
" całkowite wyniszczenie organi-
z nałogiem, często samodziel-
zmu (psychozy narkotyczne),
nie, niekiedy na oddziałach
" chroniczny kaszel,
detoksykacyjnych. Leczenie
uzależnień jest procesem długo-
" częste kłopoty z policją,
trwałym, wymagającym współ-
" utrata pracy,
pracy osoby uzależnionej z te-
rapeutą. Obserwacje kliniczne
" wybuchy wściekłości, agresja
wskazują na niską skuteczność
wobec najbliższych,
leczenia, w którym brakuje
" chroniczne depresje, wymusza- aktywnego udziału osoby le-
jące przyjmowanie narkotyku, czonej. Niestety, wielokrotnie
14
zdarza się, że oczekiwania osób makologiczne. Odbywa się to
uzależnionych wobec procesu zazwyczaj w specjalnie do tego
leczenia pozostają w sprzecz- celu powołanym ośrodku am-
ności z oferowanymi metoda- bulatoryjnym, gdzie pacjen-
mi postępowania leczniczego.
tom podawany jest preparat
Leczenie uzależnień obejmuje
o długotrwałym działaniu, np.
następujące etapy:
metadon. Usuwa on skutecznie
objawy abstynenckie. W prze-
" detoksykacja,
ciwieństwie na przykład do
" rehabilitacja,
heroiny podawanej dożylnie,
farmakologiczne działanie do-
" oddziaływania postrehabilita-
ustnego preparatu utrzymuje
cyjne.
się ponad dobę. Pozwala to tym
Leczenie osób uzależnionych
samym wyeliminować sekwen-
od narkotyków przyjmuje różne
cyjnie powtarzające się zmiany
postaci w zależności od substan-
nastroju  pojawienie się stanu
cji, która to uzależnienie wywo-
euforii i następującego póz
niej
ła. Istnieją trzy główne podejścia
 głodu  które są immanentną
do problemu leczenia osób uza-
cechą przyjmowania narkoty-
leżnionych:
ku drogą dożylną. Osoba uza-
leżniona uwalnia się od przy-
terapia substytucyjna,
krych doznań abstynenckich
terapia ukierunkowana na abs-
( głodu ) i dzięki temu osłabia
tynencję,
się jej motywacja do zażywa-
nia narkotyków dożylnych.
terapia poznawczo  behawio-
Wraz ze zmniejszonym używa-
ralna.
niem narkotyków dożylnych,
Terapia substytucyjna
ograniczeniu ulegają zagroże-
nia związane ze stosowaniem
Ten rodzaj terapii polega na
zastosowaniu dożylnych narko- brudnych igieł. Niewątpliwą
tyków doustnymi preparatami wadą tego typu terapii jest to,
przepisywanymi przez lekarza, że pacjent pozostaje uzależnio-
które dają te same efekty far- ny od narkotyku.
15
Terapia ukierunkowana na nym założeniem leżącym u jego
abstynencję podstaw jest rola procesu
uczenia w tworzeniu mecha-
Wymogiem stawianym przez
nizmu uzależnienia. Przyjęto,
społeczności terapeutyczne jest
że mechanizm uczenia można
całkowite odstawienie wszelkich
również wykorzystać w celu
środków psychotropowych. Opie-
zerwania z nałogiem. Terapia
ra się ona na założeniu mówiącym
uczy jak rozpoznawać, unikać,
o trudnościach osoby, która sięga
radzić sobie. Dotyczy to rozpo-
po narkotyki w nawiązaniu kon-
znawania sytuacji, w których
taktów interpersonalnych. Zmie-
prawdopodobieństwo sięgnięcia
rza ona do budowania uczciwej,
po narkotyk jest bardzo wyso-
otwartej relacji pomiędzy tera-
kie. Kolejny etap terapii uczy jak
peutą i poszczególnymi osobami
unikać takich sytuacji, zaś ostat-
w grupie. Dobrze prowadzona
ni etap  jak efektywnie radzić
terapia pozwala nabyć kompeten-
sobie w takich sytuacjach.
cję społeczną, tzn. umiejętność ra-
Główne zalety:
dzenia sobie w życiu społecznym
i poczucie samowystarczalności.
" posiada dobre podstawy teore-
tyczne,
Główną wadą tego typu terapii
jest wysoki wskaz
nik przerwania
" jest terapią krótkoterminową,
leczenia. Szacuje się, że około
" wykazuje wysoką efektywność,
75% pacjentów przerywa lecze-
nie w ciągu pierwszego miesiąca
" jest ustrukturalizowana, nakie-
 wynika to w głównej mierze
rowana na określony cel po-
z niskiej motywacji do zerwania
przez niezwłoczne nauczanie
z uzależnieniem.
kontroli własnego zachowania,
Terapia
" może być łatwo adoptowana do
poznawczo  behawioralna
indywidualnych/grupowych
potrzeb,
Innym rodzajem leczenia osób
uzależnionych jest terapia po- " może być z łatwością łączona
znawczo  behawioralna. Głów- z farmakoterapią,
16
" łatwo ją łączyć z innymi pro- starych nawyków związanych
gramami terapeutycznymi. z zażywaniem narkotyków.
Często zdarza się, że u podstaw
Główne etapy poznawczo - be-
uzależnienia leżą indywidualne
hawioralnej terapii:
problemy, którym pacjent nie
" analiza funkcyjna,
potrafi sprostać. Może być kilka
powodów braku umiejętności
" nauczanie określonych umie-
radzenia sobie z problemami:
jętności.
" osoba nigdy nie nauczyła się
Analiza funkcyjna
efektywnych strategii radzenia
Nakierowana jest na zidentyfi- sobie z problemami okresu
kowanie myśli, uczuć i okolicz-
dzieciństwa,
ności towarzyszących sięganiu
" osoba posiada określony re-
po narkotyki. Analiza funk-
pertuar działań zaradczych,
cyjna we wczesnym okresie te-
ale zanim je uruchomi sięga
rapii ułatwia pacjentowi oraz
po narkotyki; inne sposoby
terapeucie określenie wyznacz-
radzenia ustępują miejsca nar-
ników sytuacji wysokiego ryzy-
kotykom,
ka, prowadzącego do zużywania
narkotyku, zwiększa również
" indywidualna zdolność do
wgląd w przyczyny uzależnienia.
radzenia sobie z problemami
W póz
niejszym okresie terapii
mogła ulec osłabieniu w wy-
analiza służy identyfikacji tych
niku zaburzeń o podłożu psy-
sytuacji, które pomimo postę-
chicznym.
pów w leczeniu nadal stanowią
Z uwagi na fakt, iż osoby uzależ-
problem dla pacjenta.
nione od narkotyków stanowią
Nauczanie określonych umie-
heterogeniczną grupę  cechującą
jętności
się dużą różnorodnością proble-
Poznawczo  behawioralna te- mów, celem terapii jest zapoznanie
rapia jest wysoko zindywidu- pacjentów z możliwie najszerszym
alizowanym programem lecze- wachlarzem sposobów radzenia
nia uzależnień poprzez zmianę sobie. Pacjenci poznają kolejne
17
sposoby, ćwiczą je aż do momen- Zmień swoje nawyki. Terapia
tu włączenia ich do własnego re- skupia się na zmianie nawyków,
pertuaru działań. Dodatkowym które są odpowiedzialne za me-
atutem terapii jest dostosowanie chanizm uzależnień. Naucz się
kontrolować nieprzyjemne im-
programu do indywidualnych
problemów pacjenta. Pacjenci po- pulsy. Trening dotyczy również
znają zatem specyficzne (stosowa- technik rozpoznawania i radze-
nia sobie w sytuacjach wzrasta-
ne w określonych sytuacjach) oraz
jącego  głodu narkotykowego.
ogólne (o szerokim zastosowa-
niu) strategie radzenia sobie. Po-
Podnieś swoje zdolności inter-
znawczo  behawioralna terapia
personalne. Terapia obejmuje
wyposaża w umiejętności, które
doskonalenie umiejętności inter-
nie tylko pozwalają na zerwanie
personalnych i poznawania stra-
z uzależnieniem od narkotyków,
tegii budowania więzi i wsparcia
ale również mogą być użyteczne
społecznego.
po zakończeniu terapii.
Czas trwania
Kluczowe zadania
Terapia zazwyczaj obejmuje od
Terapia obejmuje kilka zadań,
12 do 16 sesji trwających 12 tygo-
które mają kluczowe znaczenie:
dni. Jest relatywnie krótkotrwała,
nakierowana na zerwanie z uza-
Podtrzymuj motywację zerwa-
leżnieniem i ustabilizowanie abs-
nia z uzależnieniem. W tym celu
tynencji narkotykowej. W wielu
należy dokonać wnikliwej anali-
wypadkach pozytywne efekty
zy własnej decyzji  ustalić listę
terapii utrzymują się nawet przez
zysków i strat związanych z de-
rok po zakończeniu leczenia.
cyzją o zaprzestaniu zażywania
Dane terapii wskazują, iż pacjenci,
narkotyków.
którzy potrafią wstrzymać się od
Naucz się sposobów radzenia
zażywania narkotyków przez co
sobie. Nauczanie pacjenta jak najmniej 3 tygodnie, mają duże
rozpoznawać niebezpieczne sy- szanse na utrzymanie abstynencji
tuacje i efektywnie radzić sobie przez okres 12 miesięcy od zakoń-
stanowi istotę terapii. czenia terapii. Niestety, dla nie-
18
których pacjentów to zbyt krótko, Telefony zaufania
by ustabilizować efekty. W takich
PORADNIA PROFILAKTYKI
przypadkach stanowi ona jedynie
I TERAPII UZALEŻNIEC

wstęp do długotrwałej terapii, któ-
Poznań, ul. Grunwaldzka 55
ra jest rekomendowana osobom,
barak 18
które nie potrafią wytrwać w abs-
Telefon [phone];
tynencji przez okres 3 tygodni.
(061) 867 98 04
Dodatkowe sesje, odbywające się
TOWARZYSTWO RODZIN I
przez 6 miesięcy po zakończeniu
PRZYJACIÓA
DZIECI UZA-
terapii wstępnej, mają na celu:
LEŻNIONYCH
" rozpoznać sytuacje, które wciąż
Telefon [phone]
stanowią problem na drodze
PORADNIA ODWYKOWA
do abstynencji,
Poznań, pl. Kolegiacki 12a
" udoskonalić metody i strategie
Telefon [phone]
radzenia sobie,
Godziny przyjęć:
poniedziałek  piątek 8:00  18:00
" zachęcić pacjenta do podjęcia
aktywności konkurencyjnych
Poradnia Terapii Uzależnień spe-
wobec zażywania narkotyków.
cjalizuje się w leczeniu ludzi uza-
leżnionych od alkoholu i leków
GDZIE SZUKAĆ POMOCY:
oraz ich rodzin. Poradnia prowa-
PORADNIA ODWYKOWA
dzi świetlicę socjoterapeutyczną,
ZOZ POZNAC
- WILDA
a także szkolenia dla grup zawo-
Poznań, ul. Czwartaków 17
dowych mających do czynienia
Telefon [phone]
z problemem uzależnień  poli-
Godziny przyjęć:
cjantów, pedagogów itp.
poniedziałek  piątek 8:00  19:00
PORADNIA ODWYKOWA
Poradnia specjalizuje się w lecze- Poznań, ul. Litewska 8
niu osób uzależnionych od alkoho- Telefon [phone]
lu, narkotyków, sporadycznie także Godziny przyjęć:
od hazardu. Prowadzi również te- poniedziałek  piątek 8:00  17:00
rapie osób współuzależnionych klienci indywidualni
19
Leczenia osób uzależnionych Telefony zaufania
od alkoholu i ich rodzin.
PORADNIA PROFILAKTYKI
PRZYCHODNIA I TERAPII UZALEŻNIEC

ODWYKOWA Poznań, ul. Grunwaldzka 55
Poznań, ul. Małeckiego 11 barak 18
Telefon [phone] Telefon [phone];
Godziny przyjęć: (061) 867 98 04
poniedziałek  piątek 8:00  19:00
TOWARZYSTWO RODZIN
Przychodnia zajmuje się przy-
I PRZYJACIÓA
DZIECI
padkami uzależnień i współuza-
UZALEŻNIONYCH
leżnień alkoholowych. Możli-
Telefon [phone]
wość rejestracji telefonicznej.
ANONIMOWI ALKOHOLICY
PRZYCHODNIA
Telefon [phone]
ODWYKOWA
Poznań, ul. Św. Marcin 39
Telefon [phone]
Godziny przyjęć:
poniedziałek  piątek 8:00  18:00
Przychodnia specjalizuje się w le-
czeniu osób uzależnionych od al-
koholu i leków. Konieczna wcze-
śniejsza rejestracja.
KLUB ABSTYNENTA
 DOM TRZEy
WOŚCI
Poznań, Al. Marcinkowskiego 24
Telefon [phone]
Klub czynny od 16:30 do 21:30
20