MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Bogusława A
opacińska
Prowadzenie resuscytacji krÄ…\
eniowo-oddechowej
322[06].Z1.02
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
prof. dr hab. n. med. Wojciech Gaszyński
dr hab. n. med. Waldemar Machała
Opracowanie redakcyjne:
mgr Bogusława A
opacińska
Konsultacja:
mgr Małgorzata Sienna
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[06].Z1.02
 Prowadzenie resuscytacji krÄ…\
eniowo-oddechowej , zawartego w programie nauczania dla
zawodu ratownik medyczny.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Podstawowe pojęcia, patofizjologia i rozpoznanie nagłego zatrzymania
krÄ…\
enia 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 11
4.1.3. Ćwiczenia 11
4.1.4. Sprawdzian postępów 13
4.2. Algorytmy podstawowych i zaawansowanych zabiegów resuscytacyjnych 14
4.2.1. Materiał nauczania 14
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 23
4.2.3. Ćwiczenia 23
4.2.4. Sprawdzian postępów 27
4.3. Dro\
ność dróg oddechowych i wentylacja w trakcie resuscytacji
krÄ…\
eniowo oddechowej 28
4.3.1. Materiał nauczania 28
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 32
4.3.3. Ćwiczenia 33
4.3.4. Sprawdzian postępów 38
4.4. Elektroterapia zaburzeń rytmu serca 39
4.4.1. Materiał nauczania 39
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 42
4.4.3. Ćwiczenia 42
4.4.4. Sprawdzian postępów 46
4.5. Postępowanie resuscytacyjne w sytuacjach szczególnych 47
4.5.1. Materiał nauczania 47
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 51
4.5.3. Ćwiczenia 52
4.5.4. Sprawdzian postępów 54
5. Sprawdzian osiągnięć 55
6. Literatura 60
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu resuscytacji krą\
eniowo-
-oddechowej oraz kształtowaniu umiejętności wykonywania podstawowych
i zaawansowanych zabiegów resuscytacyjnych . W poradniku znajdziesz:
 wymagania wstępne  wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć ju\
ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
 cele kształcenia  wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
 materiał nauczania  wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,
 zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy ju\
opanowałeś określone treści,
 ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
 sprawdzian postępów,
 sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie
materiału całej jednostki modułowej,
 literaturę uzupełniającą.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
322[06].Z1
Medycyna ratunkowa
322[06].Z1.01
Podawanie leków ró\
nymi drogami
322[06].Z1.03
322[06].Z1.02
Stosowanie procedur postępowania
Prowadzenie resuscytacji
ratowniczego w nagłych stanach
krÄ…\
eniowo-oddechowej
anestezjologicznych
322[06].Z1.04
322[06].Z1.05
Stosowanie procedur postępowania
Stosowanie procedur postępowania
ratowniczego w nagłych stanach
ratowniczego w nagłych stanach
internistycznych
chirurgicznych
322[06].Z1.06
322[06].Z1.07
Stosowanie procedur postępowania
Stosowanie procedur postępowania
ratowniczego w nagłych stanach
ratowniczego w nagłych stanach
pediatrycznych
poło\
niczo-ginekologicznych
322[06].Z1.08
322[06].Z1.09
Stosowanie procedur postępowania
Stosowanie procedur postępowania
ratowniczego w nagłych stanach
ratowniczego w ostrych zatruciach
neurologicznych i psychiatrycznych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
 posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu anatomii i fizjologii człowieka,
 charakteryzować budowę i funkcjonowanie poszczególnych układów narządów zale\
nie
od płci i wieku,
 analizować zmiany w funkcjonowaniu układów narządów spowodowane urazami
i schorzeniami,
 oceniać podstawowe funkcje \
yciowe,
 określać podstawowe pojęcia z elektrokardiografii,
 udzielać pierwszej pomocy w nagłych zagro\
eniach \
ycia i zdrowia,
 zakładać kaniulę do \
yły obwodowej,
 charakteryzować działanie leków resuscytacyjnych,
 przygotowywać i podawać leki ró\
nymi drogami,
 przeliczać dawki leków,
 stosować środki ochrony osobistej w kontakcie z pacjentem,
 komunikować się z pacjentem, jego rodziną, współpracownikami,
 korzystać z ró\
nych z
ródeł informacji,
 obsługiwać komputer,
 współpracować w zespole.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
 wyjaśnić pojęcie resuscytacji,
 scharakteryzować mechanizmy oraz przyczyny zatrzymania krą\
enia i oddychania,
 rozpoznać zatrzymanie krą\
enia,
 podjąć decyzję o resuscytacji,
 wykonać podstawowe zabiegi resuscytacyjne,
 wykonać automatyczną defibrylację zewnętrzną,
 wdro\
yć algorytm postępowania w przypadku ciała obcego w drogach oddechowych,
 wykonać konikopunkcję,
 przeprowadzić zaawansowane zabiegi resuscytacyjne,
 zastosować bezprzyrządowe metody udra\
niania dróg oddechowych,
 zaintubować pacjenta,
 zastosować przyrządowe metody udra\
niania dróg oddechowych, alternatywne do
intubacji,
 odessać drogi oddechowe,
 zastosować worek samorozprę\
alny do wentylacji pacjenta,
 zastosować urządzenia do mechanicznej wentylacji pacjenta,
 podać tlen ró\
nymi metodami,
 rozpoznać zaburzenia rytmu wymagające elektroterapii,
 wykonać defibrylację elektryczną,
 zastosować urządzenia do uciskania klatki piersiowej, alternatywne do techniki
manualnej,
 przygotować i podać leki stosowane w resuscytacji,
 dobrać działania resuscytacyjne w zale\
ności od wieku i przyczyny zatrzymania krą\
enia,
 podjąć współpracę w zespole resuscytacyjnym,
 ocenić skuteczność podjętych działań,
 zaopiekować się pacjentem po resuscytacji,
 zastosować zasady etyki zawodowej w resuscytacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Podstawowe pojęcia, patofizjologia i rozpoznanie nagłego
zatrzymania krÄ…\
enia
4.1.1. Materiał nauczania
Próby o\
ywiania człowieka podejmowane były od najdawniejszych czasów, jednak
dopiero lata sześćdziesiąte dwudziestego wieku zaowocowały wypracowaniem znanych nam
metod, technik i standardów postępowania. W okresie tym skonstruowano równie\
wiele
urządzeń stosowanych obecnie w działaniach ratowniczych m.in. worek samorozprę\
alny.
Termin resuscytacji krÄ…\
eniowo-oddechowej wprowadził amerykański uczony prof. Peter
Safar (1924 2003), propagujÄ…c schemat ABC resuscytacji:
A  (airway)  udro\
nienie dróg oddechowych,
B  (breathing)  sztuczna wentylacja,
C  (circulation)  masa\
pośredni serca.
Standardy wykonywania resuscytacji krÄ…\
eniowo-oddechowej po raz pierwszy zostały
opublikowane przez Amerykańskie Towarzystwo Kardiologiczne (AHA  American Heart
Assosiation) 1974 r. W 1992 r. swoje pierwsze wytyczne opublikowała powstała w 1989 r.
Europejska Rada ds. Resuscytacji (ERC  European Resuscitation Council). Polska Rada
Resuscytacji powstała w 2001 r. z siedzibą w Krakowie.
Resuscytacja (łac. resuscitatio  wskrzeszać, odnawiać) jest zespołem czynności
ratunkowych takich jak: wspomaganie oddychania, pośredni masa\
serca, elektroterapia,
farmakoterapia, które mają na celu przywrócenie i utrzymanie transportu tlenu do tkanek
i komórek, do czasu powrotu spontanicznego oddychania i krą\
enia. Czynności te określamy
jako resuscytacjÄ™ krÄ…\
eniowo-oddechowÄ… (CPR  cardio  pulmonary resuscitation).
Reanimacja (łac. reanimatio  powrót  duszy ) jest zespołem czynności ratunkowych
takich jak wspomaganie oddychania, pośredni masa\
serca, elektroterapia, farmakoterapia,
które mają na celu przywrócenie i utrzymanie transportu tlenu do tkanek i komórek, do czasu
powrotu spontanicznego oddychania, krÄ…\
enia oraz czynności ośrodkowego układu
nerwowego z zachowaniem wy\
szych czynności jak: kojarzenie, myślenie. Czynności te
określamy jako resuscytację krą\
eniowo-oddechowo-mózgową (CPCR  cardio  pulmonary
 cerebral resuscitation).
Kolejne działania ratownicze wykonywane u osób z nagłym zatrzymaniem krą\
enia
nazywamy  łańcuchem prze\
ycia , którego ogniwa zawierają: wczesne rozpoznanie stanu
nagłego, wezwanie pomocy, wczesną resuscytację krą\
eniowo-oddechowÄ…, wczesnÄ…
defibrylacjÄ™ oraz szybkie wdro\
enie zaawansowanych zabiegów resuscytacyjnych.
W większości przypadków nagłego zatrzymania krą\
enia od chwili wystÄ…pienia zdarzenia do
czasu przybycia słu\
b ratowniczych upływa co najmniej 8 minut. Wdro\
enie w tym czasie
przez świadków zdarzenia trzech pierwszych ogniw łańcucha, zwiększa szanse prze\
ycia
poszkodowanego.
Nagłe zatrzymanie krą\
enia jest jedną z głównych przyczyn śmierci w Europie. Osoby,
u których wystąpiło, wymagają natychmiastowej resuscytacji krą\
eniowo-oddechowej, która
mo\
e zapewnić niewielki ale decydujący o prze\
yciu przepływ krwi przez mózg i serce.
KonsekwencjÄ… braku krÄ…\
enia jest niedotlenienie. Największa wra\
liwość na niedotlenienie
cechuje komórki ośrodkowego układu nerwowego, a szczególnie kory mózgu, które ju\
po
4 6 minutach od zatrzymania krÄ…\
enia ulegajÄ… uszkodzeniu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
 Okres śmierci klinicznej to czas od momentu zatrzymania krą\
enia, w którym śmierć nie
uległa jeszcze utrwaleniu. Przy odpowiednio wcześnie podjętych działaniach
resuscytacyjnych, mo\
e to być stan odwracalny. W przypadku braku działań ratowniczych na
tym etapie, dochodzi do ustania czynności wszystkich komórek organizmu, które określamy
śmiercią biologiczną. Je\
eli u poszkodowanego, chorego, dojdzie do nieodwracalnego ustania
czynności mózgu pomimo zachowanej czynności serca, mówimy o śmierci osobniczej, która
w świetle obowiązujących przepisów mo\
e być powodem orzeczenia zgonu. Orzeczenie takie
podejmuje niezale\
na komisja lekarska wg procedur określonych właściwymi
rozporzÄ…dzeniami ministerialnymi. Mo\
e ono stanowić podstawę pobrania organów do
transplantacji.
Zatrzymanie krÄ…\
enia jest zło\
onym zespołem patologicznym. Wiele nagłych zaburzeń
bÄ…dz
urazów zaburza krą\
enie, oddychanie lub czynność ośrodkowego układu nerwowego.
Nale\
y pamiętać, \
e ostre stany ze strony układu oddechowego, które prowadzą do
niedotlenienia, zaburzają tym samym czynność serca. Niewydolność krą\
enia w krótkim
czasie mo\
e spowodować wystąpienie dysfunkcji układu oddechowego. Je\
eli pierwotnÄ…
przyczyną nagłego zatrzymania krą\
enia jest zaburzenie układu krą\
enia, oddech ustanie
w ciÄ…gu kilku sekund. Je\
eli pierwotną przyczyną jest zaburzenie w zakresie układu
oddechowego, serce zatrzymuje siÄ™ po 6 8 minutach.
W nagłym zatrzymaniu krą\
enia stwierdza się następujące zaburzenia rytmu serca:
- migotanie komór (Vetricular Fibrillation  VF),
- częstoskurcz komorowy (Ventricular Tachykardia  VT),
- rozkojarzenie elektromechaniczne (aktywność elektryczna bez tętna  PEA  Pulseless
Electrical Activity),
- bezruch komór (asystolia).
Przyczyny nagłego zatrzymania krą\
enia ze strony układu sercowo-naczyniowego to
najczęściej:
- choroba niedokrwienna serca i jej konsekwencje (zawał serca),
- zaburzenia rytmu serca,
- ostra i przewlekła niewydolność krą\
enia,
- wady zastawkowe serca,
- wstrzÄ…s hipowolemiczny i kardiogenny,
- obrzęk płuc,
- urazy du\
ych naczyń,
- tętniak rozwarstwiający aorty.
Najczęstszymi przyczynami ze strony układu oddechowego są:
- niedro\
ność dróg oddechowych,
- urazy klatki piersiowej,
- odma prÄ™\
na,
- choroby miÄ…\
szu płuc i obturacyjne,
- astma oskrzelowa i stan astmatyczny.
Ze strony ośrodkowego układu nerwowego przyczynami nagłego zatrzymania są
głównie:
- urazy czaszkowo-mózgowe,
- udary mózgowe,
- zatrucia,
- infekcje ośrodkowego układu nerwowego,
- choroby metaboliczne,
- guzy mózgu [1, s. 16].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
 Objawy kliniczne nagłego zatrzymania krą\
enia:
- utrata przytomności  5 10 sekund od chwili ustania perfuzji mózgowej,
- brak tętna na du\
ych tętnicach (szyjne, udowe),
- brak oddechu lub pojedyncze głośne, agonalne  westchnięcia ,
- szerokie, bez reakcji na światło z
renice (efekt pora\
enia mięśnia rzęskowego 
60 90 sekund od ustania krÄ…\
enia),
- szarosine zabarwienie powłok skórnych,
- utrata napięcia mięśniowego.
Najczęstszą przyczyną zatrzymania krą\
enia i zgonów u dorosłych jest choroba
niedokrwienna serca. U dzieci dominuje głównie niedotlenienie. Fakt ten powoduje
zró\
nicowanie postępowania w zakresie wzywania pomocy, jak i podstawowych
oraz zaawansowanych metod resuscytacji.
W przypadku stwierdzenia stanu nagłego zatrzymania krą\
enia nale\
y natychmiast
wdro\
yć działania resuscytacyjne. W działaniach tych wyró\
niamy:
1. Podstawowe metody podtrzymywania \
ycia (BLS  Basic Life Support), które mo\
na
określić jako ABC resuscytacji:
A  (airway)  udro\
nienie dróg oddechowych,
B  (breathing)  sztuczna wentylacja,
C  (circulation)  masa\
pośredni serca.
Masa\
pośredni serca: poprzez uciskanie klatki piersiowej następuje zwiększenie
ciśnienia wewnątrz klatki piersiowej, co generuje niewielki, ale istotny przepływ krwi przez
mięsień sercowy i mózg, zwiększając szanse prze\
ycia poszkodowanego
i prawdopodobieństwo skutecznej defibrylacji. Sztuczna wentylacja w trakcie resuscytacji ma
na celu utrzymanie natlenienia organizmu. Czynności te wykonywane są bezprzyrządowo,
z wyjątkiem prostych dodatków typu maska twarzowa do wentylacji metodą usta  maska czy
rurka ustno-gardłowa.
2. Zaawansowane (specjalistyczne) zabiegi resuscytacyjne (ALS  Advanced Life Support)
obejmujÄ…:
D  (drugs)  farmakoterapia,
E  (electrocardiography)  monitorowanie czynności elektrycznej serca,
F  (fibrillation treatment)  elektroterapia.
3. Postępowanie poresuscytacyjne:
G  (gauging)  póz
na ocena skuteczności resuscytacji,
H  (human mentation)  działania mające na celu powrót i utrzymanie prawidłowych funkcji
ośrodkowego układu nerwowego,
I  (intensive care)  intensywna terapia.
Większość osób, u których wystąpiło nagłe zatrzymanie krą\
enia, wykazuje niepokojÄ…ce
objawy ju\
wcześniej, dlatego wczesne rozpoznanie i leczenie stanu zagro\
enia \
ycia mo\
e
zapobiec niektórym z tych przypadków. Ocenę pacjenta w stanie zagro\
enia \
ycia mo\
na
przeprowadzić według schematu ABCDE:
Postępowanie wstępne:
- zastosowanie środków ochrony osobistej,
- ocena wra\
enia ogólnego pacjenta,
- sprawdzenie reakcji,
- je\
eli to mo\
liwe podłączenie monitora EKG, pulsoksymetru, aparatu do pomiaru
ciśnienia tętniczego,
- uzyskanie dostępu do\
ylnego, pobranie próbki krwi do badań.
A  (airway) dro\
ność dróg oddechowych:
- poszukiwanie objawów niedro\
ności dróg oddechowych,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
- uzyskanie dro\
ności dróg oddechowych za pomocą prostych rękoczynów (odgięcie
głowy, uniesienie \
uchwy), odessania, prostych przyrządów (rurka ustno- lub nosowo-
-gardłowa), intubacji dotchawiczej,
- podanie tlenu w wysokim stÄ™\
eniu u\
ywajÄ…c maski z rezerwuarem tlenowym lub worka
samorozprÄ™\
alnego.
B  (breathing) oddychanie:
-  patrz, słuchaj, czuj aby stwierdzić objawy świadczące o zaburzeniach oddechu,
- policzenie częstości oddechów,
- ocena toru i głębokości oddychania,
- zwrócenie uwagi na deformacje klatki piersiowej, wypełnienie \
ył szyjnych,
- ocena dz
więków powstających w czasie oddychania,
- opukiwanie pól płucnych,
- ocena poło\
enia tchawicy,
- ocena palpacyjna klatki piersiowej,
- przy braku oddechu lub niewystarczającej częstości i głębokości u\
ycie worka
samorozprÄ™\
alnego z maskÄ…,
C  (circulation) krÄ…\
enie:
- kolor skóry,
- ocieplenie skóry,
- ocena nawrotu kapilarnego,
- ocena wypełnienia \
ył,
- określenie częstości tętna,
- porównanie tętna obwodowego i na du\
ej tętnicy tętnicy,
- wykonanie pomiaru ciśnienia tętniczego krwi,
- osłuchanie tonów serca,
- je\
eli pacjent ma cewnik w pęcherzu moczowym ocena diurezy,
- sprawdzenie czy nie występuje krwawienie zewnętrzne lub wewnętrzne,
- uzyskanie jednego lub więcej dostępów do\
ylnych, pobranie próbki krwi do badań,
- zastosowanie płynoterapii,
- regularne powtarzanie oceny pracy serca i ciśnienia tętniczego (co 5 min),
D  (disability) zaburzenia stanu świadomości:
- ocena zachowania pacjenta, dokładny wywiad z pacjentem, jego rodziną lub innymi
świadkami zdarzenia,
- ocena z
renic,
- ocena stanu świadomości za pomocą skali AVPU lub GCS (Glasgow Coma Scale):
" A (alert)  przytomny, świadomy, zorientowany,
" V (vocal)  reaguje na głos (przytomny, ale splątany lub podsypiający),
" P (pain)  reaguje na bodz
ce bólowe,
" U (unresponsive)  nie reaguje na bodz
ce, bez odruchów.
W skali GCS (tab. 1) pacjent mo\
e otrzymać maksymalnie 15 punktów. Punktacja 8
i poni\
ej wymaga rozwa\
enia intubacji dotchawicze.:
- oznaczenie poziomu glukozy za pomocÄ… glukometru.
- rozwa\
enie uło\
enia w pozycji bocznej.
E  (exposure) ekspozycja:
Dokładne badanie wymaga niekiedy odsłonięcia wszystkich części ciała pacjenta. Nale\
y
pamiętać o zapewnieniu intymności i zapobieganiu utracie ciepła. [4, s. 9 13]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Tabela 1. Skala Glasgow (Glasgow Coma Skale) [4, s. 170]
Liczba
Badana
Stopień zaburzeń punktó
reakcja
w
otwieranie spontaniczne 4
oczu
na polecenie 3
w odpowiedzi na bodziec bólowy 2
brak reakcji 1
odpowiedz
prawidłowa, pacjent jest w pełni zorientowany 5
słowna
odpowiada, ale jest zdezorientowany 4
u\
ywa niewłaściwych słów 3
wydaje nieartykułowane dz
więki 2
brak reakcji 1
odpowiedz
na polecenie 6
ruchowa
potrafi umiejscowić bodziec bólowy 5
prawidłowa reakcja zgięciowa (wycofanie w odpowiedzi na bodziec bólowy) 4
nieprawidłowa reakcja zgięciowa (odkorowanie) 3
reakcja wyprostna (sztywność odmó\
d\
eniowa) 2
brak reakcji 1
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są ró\
nice pomiędzy pojęciami resuscytacji i reanimacji?
2. Jakich działań dotyczą poszczególne ogniwa łańcucha prze\
ycia?
3. Jakie są najczęstsze przyczyny nagłego zatrzymania krą\
enia?
4. Jakie objawy kliniczne świadczą o nagłym zatrzymaniu krą\
enia?
5. Jakie sÄ… kolejne etapy oceny pacjenta w stanie zagro\
enia \
ycia?
6. Za pomocÄ… jakich skal mo\
na ocenić stopień utraty świadomości przez pacjenta?
7. Jakie czynności wchodzą w zakres podstawowych i zaawansowanych oraz
poresuscytacyjnych działań ratowniczych?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ przyczyny oraz wyjaśnij mechanizm wystąpienia nagłego zatrzymania krą\
enia
u pacjentów w prezentowanych przez nauczyciela przypadkach zdarzeń.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat przyczyn oraz następstw
nagłego zatrzymania krą\
enia,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
2) dokonać analizy prezentowanych przez nauczyciela przypadków zdarzeń,
3) określić przyczyny i mechanizmy nagłego zatrzymania krą\
enia,
4) zapisać przy danym zdarzeniu przyczynę i wyjaśnienie.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- papier formatu A4, flamastry,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 2
Wykonaj ocenę stanu świadomości w skali GCS u 50 letniego mę\
czyzny, który nagle
stracił przytomność w łó\
ku, jęczy, nie mo\
na zrozumieć artykułowanych dz
więków, \
ywo
reaguje na bodziec bólowy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych tabelę 1 i dokonać jej analizy,
2) zanalizować treść polecenia.
3) ustalić punktację GCS,
4) zanotować punktację.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- literatura zgodna z punkiem 6 poradnika.
Ćwiczenie 3
Przeprowadz
ocenę pacjenta w stanie nagłego zagro\
enia \
ycia z wykorzystaniem
schematu ABCDE.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych i zanalizować schemat badania ABCDE,
2) zało\
yć rękawiczki,
3) ocenić bezpieczeństwo,
4) ocenić wra\
enie ogólne pacjenta,
5) sprawdzić reakcję pacjenta,
6) kontynuować kolejne punkty schematu ABCDE, (nale\
y pytać nauczyciela o istotne
szczegóły stanu pacjenta, których nie mo\
na upozorować),
7) udokumentować wyniki oceny.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- manekin osoby dorosłej,
- środki ochrony osobistej,
- zestawy ratunkowe (walizka, torba ratunkowa),
- literatura zgodna z punkiem 6 poradnika.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Ćwiczenie 4
Będąc członkiem trzyosobowego zespołu ratunkowego przeprowadz
ocenÄ™ pacjenta
w zainscenizowanej sytuacji. Wykorzystaj schemat oceny pacjenta ABCDE.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zało\
yć rękawiczki,
2) ocenić bezpieczeństwo,
3) ocenić wra\
enie ogólne pacjenta,
4) sprawdzić reakcję pacjenta,
5) je\
eli w inscenizacji uczestniczy \
ywy model, powinieneś z nim rozmawiać,
6) kontynuować kolejne punkty schematu ABCDE,
7) pytać nauczyciela o istotne szczegóły stanu pacjenta, których nie mo\
na upozorować,
8) udokumentować wyniki oceny.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- scenariusze sytuacyjne,
- przybory do pisania,
- manekin osoby dorosłej,
- środki ochrony osobistej,
- zestawy ratunkowe (walizka, torba ratunkowa),
- literatura zgodna z punkiem 6 poradnika.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić ró\
nice między pojęciami reanimacji i resuscytacji?
1
1

2) wyjaśnić pojęcie resuscytacji krą\
eniowo-oddechowej?
1
1

3) wymienić działania wykonywane w ramach BLS?
1
1

4) wymienić działania wykonywane w ramach ALS?
1
1

5) wymienić główne aspekty postępowania poresuscytacyjnego?
1
1

6) wyjaśnić zmiany w organizmie zachodzące po ustaniu krą\
enia?
1
1

7) wymienić główne przyczyny zatrzymania krą\
enia?
1
1

8) rozpoznać stan nagłego zagro\
enia \
ycia?
1
1

9) rozpoznać objawy kliniczne nagłego zatrzymania krą\
enia?
1
1

10) ocenić stan świadomości z zastosowaniem skali AVPU i GCS?
1
1

11) przeprowadzić ocenę stanu pacjenta zgodnie ze schematem ABCDE?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
4.2. Algorytmy podstawowych i zaawansowanych zabiegów
resuscytacyjnych
4.2.1. Materiał nauczania
Algorytm jest uporządkowanym ciągiem czynności, koniecznych do wykonania danego
działania. Europejska Rada Resuscytacji opracowuje algorytmy działań i wytyczne
uwzględniające w postępowaniu resuscytacyjnym ró\
nice wieku. Obecnie przyjmuje siÄ™, \
e
dorosły to osoba po okresie dojrzewania, dziecko  od 1 roku \
ycia do okresu dojrzewania,
niemowlÄ™  dziecko do 1 roku \
ycia.
Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u osób dorosłych zawierają następujące
sekwencje postępowania:
1. Ocena bezpieczeństwa oraz zapewnienie bezpieczeństwa ratowanemu i ratownikowi:
konieczne jest uzyskanie pewności, \
e ani ratownikowi, ani poszkodowanemu nic nie
zagra\
a. Konieczne jest równie\
zastosowanie środków ochrony osobistej kiedy tylko jest
to mo\
liwe.
2. Ocena przytomności: nale\
y ostro\
nie potrząsnąć za ramiona i głośno zapytać  czy
wszystko w porzÄ…dku ? Je\
eli poszkodowany reaguje nale\
y pozostawić go w pozycji
zastanej, zapytać co mu dolega, regularnie oceniać jego stan. Je\
eli poszkodowany nie
reaguje nale\
y wołać głośno o pomoc.
3. Wołanie o pomoc: głośne wołanie o pomoc, albo je\
eli jest ktoÅ› w pobli\
u poproszenie
aby zaczekał, gdy\
będzie potrzebna jego pomoc.
4. Udro\
nienie dróg oddechowych: poszkodowanego nale\
y odwrócić na plecy jeśli nie
znajduje się w tej pozycji , a następnie wykonać rękoczyn odgięcia głowy i uniesienia
\
uchwy. Widoczne w jamie ustnej ciała obce mo\
na usunąć  w zasięgu wzroku . Przy
podejrzeniu urazu kręgosłupa osoba z wykształceniem medycznym mo\
e wykonać
rękoczyn wysunięcia \
uchwy.
5. Ocena oddechu: utrzymujÄ…c dro\
ność dróg oddechowych nale\
y wzrokiem, słuchem,
dotykiem ocenić czy poszkodowany oddycha. Ocena oddechu nie powinna trwać dłu\
ej
ni\
10 sekund. Osoba z wykształceniem medycznym mo\
e jednocześnie badać oddech
i tętno na tętnicy szyjnej. Je\
eli klatka piersiowa poszkodowanego nie porusza siÄ™, nie
słychać szmerów oddechowych, ratownik nie wyczuwa ruchu powietrza na swoim
policzku, bÄ…dz
oddech jest agonalny (pojedyncze słabe oddechy, głośne, przerywane
westchnięcia) nale\
y zadzwonić po karetkę pogotowia. Je\
eli poszkodowany oddycha,
nale\
y uło\
yć go w pozycji bocznej i zadzwonić po pomoc.
6. Wezwanie pomocy: nale\
y zadzwonić pod numer 112 lub 999 oraz przynieść AED
(automatyczny defibrylator zewnętrzny) jeśli jest dostępny. Jeśli ratownik nie jest sam
mo\
e poprosić obecną osobę o wezwanie pomocy oraz przyniesienie AED (w tym czasie
sam rozpoczyna resuscytacjÄ™).
7. Uciskanie klatki piersiowej: ręce nale\
y uło\
yć na  środku klatki piersiowej . Wykonuje
się 30 uciśnięć mostka, na głębokość 4 5 cm, z częstotliwością 100/min. Okres uciskania
i zwalniania nacisku mostka powinien być taki sam.
8. Wykonanie oddechów ratowniczych: utrzymując dro\
ność dróg oddechowych, wykonuje
się 2 oddechy usta usta. Wdech powinien trwać 1 sekundę do uniesienia się klatki
piersiowej. Objętość oddechowa nie powinna być większa ni\
500 600 ml (6 7 ml/kg).
Nie nale\
y stosować zbyt du\
ych objętości lub zbyt wielu oddechów  hiperwentylacja.
Je\
eli poszkodowany ma uszkodzone usta lub nie mo\
na ich otworzyć nale\
y prowadzić
wentylacjÄ™ usta nos. W sytuacji gdy ratownik nie mo\
e lub nie chce wykonywać
wentylacji, powinien tylko uciskać klatkę piersiową z częstotliwością 100 uciśnięć/min.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
9. Kontynuowanie resuscytacji 30 uciśnięć klatki piersiowej, 2 oddechy ratunkowe.
ResuscytacjÄ™ mo\
na przerwać tylko kiedy poszkodowany zacznie prawidłowo oddychać,
przybędzie zespól ratownictwa medycznego, lub w sytuacji wyczerpania ratownika.
Je\
eli w wyniku działań resuscytacyjnych powróci spontaniczny oddech i krą\
enie nale\
y
poszkodowanego uło\
yć w pozycji bocznej, regularnie oceniać funkcje \
yciowe do
przybycia pogotowia.
Powikłania czynności resuscytacyjnych:
- związane z uciskaniem klatki piersiowej: złamanie mostka, złamania \
eber, uszkodzenie
płuc i opłucnej (mo\
liwość powstania odmy), uszkodzenie wątroby (złamanie wyrostka
mieczykowatego),
- Związane z wentylacją: hiperwentylacja, która mo\
e być przyczyną rozdęcia \
ołądka
(niebezpieczeństwo ulania treści \
ołądkowej i aspiracji do płuc) lub szkodliwego wzrostu
ciśnienia w klatce piersiowej (zmniejszenie powrotu krwi \
ylnej do serca, a tym samym
zmniejszenie rzutu serca).
Postępowanie z osobą dorosłą w sytuacji niedro\
ności dróg oddechowych
spowodowanej ciałem obcym (zadławienie).
Ciało obce mo\
e spowodować częściową lub całkowitą niedro\
ność dróg oddechowych.
- Objawy niedro\
ności częściowej (kaszel efektywny): nagły początek, poszkodowany
mo\
e mówić, kaszleć, oddychać.
- Objawy niedro\
ności całkowitej (kaszel nieefektywny): poszkodowany nie mo\
e mówić,
nie mo\
e oddychać, świsty oddechowe (stridor), cisza lub bezgłośny kaszel, sinica,
postępująca utrata przytomności.
1. Postępowanie w częściowej niedro\
ności: upewnić się czy poszkodowany się zakrztusił,
nale\
y zachęcać do kaszlu i nie robić nic więcej. Kaszel generując wysokie ciśnienie
w drogach oddechowych mo\
e spowodować usunięcie ciała obcego. Poszkodowanego
nale\
y obserwować do uzyskania poprawy.
2. Postępowanie w całkowitej niedro\
ności: je\
eli poszkodowany jest przytomny nale\
y
wykonywać 5 energicznych uderzeń w okolicę międzyłopatkową i 5 uciśnięć nadbrzusza.
Rękoczyny te powodują wzrost ciśnienia w klatce piersiowej, co mo\
e doprowadzić do
usunięcia ciała obcego. Poszkodowany powinien być pochylony do przodu aby ciało
obce mogło przedostać się do jamy ustnej. Kontynuujemy je do uzyskania poprawy lub
utraty przytomności przez poszkodowanego. W takiej sytuacji nale\
y uło\
yć go na ziemi,
wezwać fachową pomoc, następnie skontrolować jamę ustną rozpocząć 30 uciśnięć klatki
piersiowej. Ponownie skontrolować jamę ustną i wykonać 2 oddechy ratownicze.
Działania powinny być wykonywane do chwili uzyskania dro\
ności dróg oddechowych
lub przekazania poszkodowanego zespołowi ratownictwa.
Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u dzieci (od 1 roku \
ycia do okresu pokwitania):
1. Zapewnienie bezpieczeństwa ratowanemu dziecku i ratownikowi.
2. Ocena przytomności: nale\
y ostro\
nie potrząsnąć dziecko za ramiona i głośno zapytać:
 czy wszystko w porządku ? Nie wolno potrząsać dzieckiem z podejrzeniem
uszkodzenia szyjnego odcinka kręgosłupa. Je\
eli dziecko reaguje nale\
y pozostawić je
w pozycji zastanej, regularnie oceniać jego stan. Gdy dziecko nie reaguje nale\
y wołać
o pomoc.
3. Wołanie o pomoc: głośne wołanie, albo je\
eli jest ktoÅ› w pobli\
u poproszenie aby
zaczekał, gdy\
będzie potrzebna jego pomoc.
4. Udro\
nienie dróg oddechowych: dziecko nale\
y delikatnie odwrócić na plecy jeśli nie
znajduje się w tej pozycji , a następnie wykonać rękoczyn odgięcia głowy i uniesienia
\
uchwy. Przy podejrzeniu urazu kręgosłupa osoba z wykształceniem medycznym mo\
e
wykonać rękoczyn wysunięcia \
uchwy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
5. Ocena oddechu: utrzymujÄ…c dro\
ność dróg oddechowych nale\
y wzrokiem, słuchem,
dotykiem ocenić czy dziecko oddycha. Ocena oddechu nie powinna trwać dłu\
ej ni\
10
sekund. Je\
eli dziecko oddycha, nale\
y uło\
yć je w pozycji bocznej i zadzwonić po
pomoc. Gdy nie oddycha nale\
y wykonać 5 oddechów ratowniczych.
6. Wykonanie oddechów ratowniczych: skontrolować jamę ustną i delikatnie usunąć
widoczne ciała obce. Utrzymując dro\
ność dróg oddechowych, wykonuje się 5 oddechów
metodą usta usta. Wdech u dzieci powinien trwać 1 1,5 sekundy do uzyskania uniesienia
siÄ™ klatki piersiowej.
7. Ocena układu krą\
enia dziecka: poszukiwanie oznak krÄ…\
enia (ruch, kaszel, oddech).
Osoby z wykształceniem medycznym mogą ocenić tętno na tętnicy szyjnej. u dziecka
w czasie nie dłu\
szym ni\
do 10 sekund. Je\
eli krÄ…\
enie jest obecne, nale\
y kontynuować
wentylację do powrotu spontanicznego oddechu. Jeśli brak oznak krą\
enia albo tętno jest
wolne (poni\
ej 60/min), czy brak pewności \
e jest obecne nale\
y rozpocząć uciskanie
klatki piersiowej.
8. Uciskanie klatki piersiowej: u dzieci nale\
y uciskać jedną trzecią dolną mostka. Nale\
y
zlokalizować miejsce połączenia się łuków \
ebrowych. Mostek powinien być uciskany na
szerokość palca powy\
ej tego miejsca. Wykonuje się 30 uciśnięć mostka, na głębokość
jednej trzeciej klatki piersiowej, z częstotliwością 100/min. Okres uciskania i zwalniania
nacisku mostka powinien być taki sam. Osoby z wykształceniem medycznym mogą
wykonywać 15 uciśnięć na minutę. U małych dzieci uciski mogą być wykonywane jedną
ręką, u większych przy u\
yciu obu rÄ…k.
9. Wykonanie dwóch oddechów ratowniczych.
10. Kontynuowanie resuscytacji 30 (lub 15) uciśnięć klatki piersiowej, 2 oddechy ratunkowe.
11. Wezwanie pomocy: gdy ratownik jest sam u dzieci pomoc wzywa po 1 minucie
resuscytacji. Wyjątkiem jest sytuacja gdy dziecko nagle straci przytomność (du\
e
prawdopodobieństwo zaburzeń krą\
enia i mo\
e być konieczną defibrylacja). Jeśli
ratownik nie jest sam mo\
e poprosić obecną osobę o wezwanie pomocy a sam rozpocząć
resuscytacjÄ™.
12. Je\
eli w wyniku działań resuscytacyjnych powróci spontaniczny oddech i krą\
enie nale\
y
dziecko uło\
yć w pozycji bocznej, regularnie oceniać funkcje \
yciowe do przybycia
pogotowia.
Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u niemowlÄ…t (do 1 roku \
ycia) nale\
y prowadzić
wg sekwencji dla dzieci powy\
ej roku z uwzględnieniem następujących istotnych faktów:
- głowy niemowlęcia nie wolno bardzo mocno odginać do tyłu w trakcie udra\
niania dróg
oddechowych.
- wentylację niemowlęcia prowadzi się metodą usta usta nos. Objętością wystarczającą do
uzyskania wychylenia klatki piersiowej mo\
e być objętość powietrza zawarta w jamie
ustnej ratownika (wykonywanie tzw.  pufnięć ),
- badanie tętna u niemowlęcia wykonuje się na tętnicy ramiennej. Brak tętna lub tętno 60
i mniej /min jest wskazaniem do uciskania klatki piersiowej,
- uciskanie klatki piersiowej u niemowlęcia wykonuje się opuszkami dwóch palców. Je\
eli
jest dwóch lub więcej ratowników z wykształceniem medycznym, nale\
y u\
ywać
techniki dwóch kciuków i dłoni obejmujących klatkę piersiową niemowlęcia,
- nieprzytomne niemowlÄ™ z dro\
nymi drogami oddechowymi i spontanicznym oddechem
mo\
e być uło\
one w pozycji bocznej, ale będzie wymagało podparcia pleców za pomocą
poduszki lub zrolowanego kocyka celem utrzymania stabilności tej pozycji.
Postępowanie z dzieckiem w przypadku niedro\
ności dróg oddechowych
spowodowanej ciałem obcym:
1. U dzieci powy\
ej roku, przytomnych sekwencje postępowania są podobne jak u
dorosłych. W całkowitej niedro\
ności dróg oddechowych u dzieci przytomnych, aby
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
wykonać rękoczyny uciśnięcia nadbrzusza nale\
y stanąć lub uklęknąć za dzieckiem
(zale\
nie od jego wzrostu). Gdy dziecko utraci przytomność wezwać pomoc po czym
rozpocząć resuscytację zgodnie z algorytmem BLS dla dzieci zaczynając od 5 oddechów
ratowniczych. Masa\
serca rozpoczyna siÄ™ bez uprzedniej oceny krÄ…\
enia. Udra\
niajÄ…c
drogi oddechowe przed kolejnymi oddechami ratowniczymi, nale\
y zawsze kontrolować
jamę ustną pod kątem obecności ciała obcego.
2. Postępowanie z niemowlęciem w przypadku niedro\
ności dróg oddechowych
spowodowanej ciałem obcym:
W całkowitej niedro\
ności dróg oddechowych u niemowląt przytomnych nie wykonuje
się uciskania nadbrzusza ze względu na mo\
liwość spowodowania dodatkowych obra\
eń
w obrębie narządów jamy brzusznej. Po 5 uderzeniach w okolicę międzyłopatkową
nale\
y 5 razy ucisnąć klatkę piersiową techniką jak przy pośrednim masa\
u serca ale
z mniejszą częstotliwością. Gdy niemowle utraci przytomność wezwać lub wysłać kogoś
po pomoc jeśli dotąd nie została wezwana, po czym rozpocząć resuscytację zgodnie
z algorytmem BLS zaczynając od 5 oddechów ratowniczych. Masa\
serca rozpoczyna siÄ™
bez uprzedniej oceny krÄ…\
enia.
W warunkach szpitalnych schematy postępowania resuscytacyjnego wymagają
modyfikacji zale\
nie od lokalizacji zdarzenia (pacjent przebywa na oddziale ogólnym, czy
z mo\
liwością monitorowania i natychmiastowo dostępnym sprzętem resuscytacyjnym),
stopnia wyszkolenia osób rozpoczynających resuscytację, liczby osób udzielających pomocy,
dostępnego sprzętu. Przed podjęciem działań nale\
y sprawdzić własne bezpieczeństwo oraz
zastosować sprzęt ochrony osobistej. Kolejne czynności resuscytacji wewnątrzszpitalnej
ilustruje rys.1.
Algorytm zaawansowanych zabiegów resuscytacyjnych u dorosłych (ALS Advanced Life
Support) zawiera standardowe informacje dotyczące postępowania u pacjentów podczas
nagłego zatrzymania krą\
enia. Zale\
ne ono jest od rytmu serca w przebiegu nagłego
zatrzymania krÄ…\
enia.
Zaawansowane postępowanie resuscytacyjne w przypadku rytmów do defibrylacji
(migotanie komór VF, częstoskurcz komorowy bez tętna VT):
1. Wykonanie jednej defibrylacji energiÄ… 150 200 J (defibrylatory dwufazowe), 360 J
(defibrylatory jednofazowe).
2. Bezpośrednio po defibrylacji (bez ponownej oceny rytmu) zabiegi resuscytacji
krÄ…\
eniowo-oddechowej (RKO) 2 min rozpoczynajÄ…c od masa\
u serca. Po tym czasie
ocena rytmu i jeśli konieczna  ponowna defibrylacja 150 360 J (defibrylatory
dwufazowe).
3. Przed trzeciÄ… defibrylacjÄ… nale\
y podać 1 mg adrenaliny do\
ylnie. Wykonać trzecią
defibrylację i bezpośrednio po defibrylacji (bez ponownej oceny rytmu) RKO 2 min.
Po tym czasie ocenić rytm.
4. Jeśli nadal utrzymuje się VF/VT podać 300 mg amiodaronu do\
ylnie, wykonać czwartą
defibrylację i ponownie 2 min RKO. W przypadku gdy amiodaron jest niedostępny
podaje siÄ™ 100 mg lidokainy do\
ylnie (nie wolno podawać jeśli wcześniej podano
amiodaron).
5. Tętno na tętnicach szyjnych oceniamy tylko gdy na monitorze obserwuje się
uporzÄ…dkowany rytm.
6. Adrenalina powinna być podawana co ok. 3 5 min. bezpośrednio przed co drugą
defibrylacjÄ….
7. W opornym na defibrylacjÄ™ VF podaje siÄ™ siarczan magnezu 2 g w do\
ylnym bolusie
je\
eli u pacjenta istnieje prawdopodobieństwo hypomagnezemii (pacjent leczony
diuretykami).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
8. U monitorowanego pacjenta w przypadku zauwa\
enia VF/VT, je\
eli nie jest natychmiast
dostępny defibrylator, mo\
na rozwa\
yć wykonanie pojedynczego uderzenia
przedsercowego: zaciśniętą pięścią silnie uderzyć w dolną połowę mostka z wysokości
20 cm.
Zaawansowane postępowanie resuscytacyjne w przypadku rytmów nie do
defibrylacji (aktywność elektryczna bez tętna  PEA, asystolia):
1. PEA: rozpocząć RKO 30: 2, podać do\
ylnie 1 mg adrenaliny, po dwóch minutach ocenić
rytm, przy braku tętna i oznak \
ycia kontynuacja RKO przez kolejne 2 min, ponowna
ocena rytmu, podanie adrenaliny 1 mg. Adrenalina powinna być podawana co 3 5 min
(co drugą pętlę). W przypadku pojawienia się rytmu do defibrylacji przejść do algorytmu
z defibrylacjÄ….
2. Asystolia lub PEA z wolnym rytmem (poni\
ej 60/min): rozpocząć RKO 30: 2, podać
do\
ylnie 1 mg adrenaliny, podać do\
ylnie tylko jeden raz 3 mg atropiny (asystolia mo\
e
być wywołana przez nadmierną aktywność nerwu błędnego  atropina wywołuje blokadę
nerwu błędnego) , kontynuacja RKO, po 2 min ocenić rytm, przy braku tętna i oznak
\
ycia kontynuacja RKO przez kolejne 2 min, ponowna ocena rytmu, podanie adrenaliny
1 mg. Adrenalina powinna być podawana co 3 5 min (co drugą pętlę). W przypadku
pojawienia siÄ™ rytmu do defibrylacji nale\
y przejść do algorytmu z defibrylacją.
W trakcie działań resuscytacyjnych konieczne jest równie\
:
1. Zidentyfikowanie i leczenie odwracalnych przyczyn zatrzymania krÄ…\
enia takich jak:
- Cztery H: hipoksja, hipowolemia, hipo/hiperkaliemia (hipoglikemia, hipokalcemia
i inne zaburzenia metaboliczne, ) hipotermia.
- Cztery T: tamponada serca, odma opłucnowa z nadciśnieniem (tension
pneumothorax), zatrucie, nadu\
ycie leków (toxic overdose), zatorowość płucna lub
wieńcowa (tromboembolie).
2. Zapewnienie dro\
ności dróg oddechowych: najpewniejszym sposobem jest intubacja
dotchawicza. Po zaintubowaniu pacjenta, prowadzi siÄ™ uciskanie klatki piersiowej
z częstością 100/min bez przerw na wentylację. Wentylację nale\
y prowadzić
z częstotliwością 10 oddechów na minutę z u\
yciem tlenu.
3. Zapewnienie drogi podawania leków:
- dostęp do \
ył obwodowych (powierzchniowe \
yły obwodowe na kończynach
górnych, \
yła szyjna zewnętrzna). Po podaniu leku obwodowo nale\
y podać co
najmniej 20 ml płynu i unieść kończynę na 10 20 sekund,
- dostęp centralny,
- droga doszpikowa gdy uzyskanie dostępu do\
ylnego jest trudne lub niemo\
liwe.
Niezbędny jest specjalny zestaw do dostępów doszpikowych. Miejsce wkłucia:
przednio  przyśrodkowa część kości piszczelowej 2 cm poni\
ej guzowatości
piszczeli. Droga ta jest preferowana u dzieci,
- droga dotchawicza (przez rurkÄ™ intubacyjnÄ…): gdy nie mo\
na uzyskać dostępu
do\
ylnego. TÄ… drogÄ… mo\
na podać adrenalinę, atropinę, lidokainę ale w dawce 3 10
razy wy\
szej ni\
do\
ylnie. Leki nale\
y rozcieńczyć w 10 ml 0,9 % NaCl.
Postacie leków resuscytacyjnych: adrenalina amp. po 1mg w 1 ml, atropina amp. po 1mg
w 1 ml, amiodaron amp. po 150 mg w 1 ml (300 mg nale\
y rozcieńczyć w 20 ml 5%
glukozy), magnez amp. 2g w 10 ml.
UrzÄ…dzenia do prowadzenia RKO:
- Aktywna kompresja  dekompresja (ACD  CPR Active Compression 
Decompression)- urzÄ…dzenie wyposa\
one w przyssawkę, pomaga unieść klatkę piersiową
podczas fazy relaksacji po fazie ucisku, co mo\
e poprawiać parametry hemodynamiczne
w porównaniu ze standardowym masa\
em serca,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
- Load Distributing Band (LDB  CPR)  jest to urzÄ…dzenie uciskajÄ…ce klatkÄ™ piersiowÄ…,
które składa się z pasa ściskającego i deski, zastępuje manualne wykonywanie masa\
u
serca.
Główne odmienności zaawansowanej resuscytacji dzieci (P- ALS  pediatric
advanced life support) w stosunku do zabiegów resuscytacyjnych u osób dorosłych:
1. U dzieci dominujÄ…cym mechanizmem zatrzymania krÄ…\
enia jest asystolia i PEA.
2. Nale\
y stosować sprzęt przystosowany dla dzieci.
3. Wentylacja u dzieci powinna być prowadzona z częstością 15 20 oddechów/min
(zale\
nie od wieku dziecka). Hiperwentylacja jest szkodliwa.
4. Masa\
serca: wykonuje się 15 uciśnięć klatki piersiowej.
5. Podawanie leków resuscytacyjnych: adrenalinÄ™ podajemy w dawce 10 µg/kg mc. przy
podaniu do\
ylnym, 100 µg/kg mc dotchawiczo; amiodaron w dawce 5 mg/kg mc.
Atropina w małych dawkach mo\
e powodować u dzieci paradoksalną bradykardię.
6. Defibrylację przeprowadza się energią 4 J/kg dla wszystkich wyładowań.
Resuscytacja noworodków:
1. Noworodek niewydolny oddechowo ale z akcjÄ… serca powy\
ej 60/min wymaga
wspomagania wentylacji: nale\
y uło\
yć na plecach, pod barki umieścić ręcznik
o grubości 2 cm (co pomo\
e utrzymać głowę w odpowiedniej pozycji). Po delikatnym
udro\
nieniu dróg oddechowych (odessać wydzielinę z jamy ustnej tylko gdy jest to
niezbędne) nale\
y wentylować przez ok. 30 sekund. Pierwsze oddechy powinny trwać
2 3 sekundy. Jeśli częstość serca wzrasta ale dziecko nadal nie oddycha nale\
y
kontynuować wentylację z częstością 30 oddechów/min.
2. Je\
eli częstość pracy serca spada poni\
ej 60/min nale\
y zastosować uciski klatki
piersiowej: stosuje się technikę dwóch kciuków z częstością 120/min; stosunek uciśnięć
do wentylacji powinien wynosić 3 : 1.
3. Leki w resuscytacji noworodków: adrenalina 10 30 µg/kg mc (0,1 0,3 ml/kg mc); 4,2 %
NaHCO3 w dawce 1 2 mmol/kg mc jeśli pH < 7,20. Leki mo\
na podawać przez \
yłę
pępowinową.
- opieka poresuscytacyjna: przywrócenie spontanicznego krą\
enia jest tylko
pierwszym krokiem powrotu do zdrowia pacjenta gdy\
w następstwie zatrzymania
krÄ…\
enia dochodzi do szeregu zaburzeń ogólnoustrojowych. Na końcowy efekt
leczenia wpływają interwencje okresu poresuscytacyjnego na oddziale intensywnej
terapii:
" farmakologiczne leczenie mające na celu poprawę przepływu mózgowego,
zmniejszenie obrzęku,
" wdro\
enie jak najszybciej umiarkowanej hipotermii: stosowanie wewnętrznych
i/lub zewnętrznych technik chłodzenia aby uzyskać temperaturę centralną
32 34°C,
" ustabilizowanie układu krą\
enia: płynoterapii, farmakoterapia, ciągły monitoring,
" zapewnienie optymalnej wentylacji: wentylacja wspomagana lub kontrolowana,
" zapobieganie hiper- i hipoglikemii,
" rozpoznanie i leczenie powikłań resuscytacji.
- zagadnienia etyczne resuscytacji:
" sytuacje, w których nie podejmuje się resuscytacji:
f& pacjenci umierający z powodu degradujących organizm chorób, których na
obecnym etapie wiedzy nie mo\
na uratować,
f& pacjenci, u których zgodnie z obowiązującymi przepisami stwierdzono śmierć
mózgu,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
f& pacjenci z rozległymi obra\
eniami uniemo\
liwiajÄ…cymi w najmniejszym
stopniu \
ycie np. zmia\
d\
enie klatki piersiowej z nieodwracalnym
uszkodzeniem serca czy płuc, rozległe zniszczenie tkanki mózgowej,
f& występowanie pewnych znamion śmierci,
f& gdy podjęcie resuscytacji zagra\
a \
yciu ratownika. [1, s. 42]
" zaprzestanie resuscytacji: decyzję taką podejmuje doświadczony w tej dziedzinie
lekarz na podstawie całościowej analizy czynników powodujących nagłe
zatrzymanie krÄ…\
enia, oceny potencjalnej zdolności do \
ycia osoby ratowanej,
oceny skuteczności prowadzonej akcji resuscytacyjnej,
" obecność krewnych pacjenta w trakcie resuscytacji:
f& wielu krewnych oczekuje mo\
liwości bycia obecnym w czasie resuscytacji
bliskich. Nale\
y krewnych otoczyć opieką i wsparciem. Komunikacja
z bliskimi powinna być prowadzona prosto i w sposób wspierający. Często
konieczne jest poinformowanie bliskich o śmierci pacjenta. Są to dla
ratowników bardzo trudne zadania, wymagające wielu ćwiczeń i empatii.
Utrata przytomności/pogorszenie stanu pacjenta
Zawołaj pomoc i oceń stan pacjenta
Oznaki
Nie \
ycia? Tak
Wezwij zespół resuscytacyjny Wykonaj badanie ABCDE
postaw rozpoznanie i lecz
Tlen, monitorowanie, dostęp i.v.
RKO 30:2
z tlenem i przyrzÄ…dami do udra\
niania
dróg oddechowych
Wezwij zespół resuscytacyjny
je\
eli konieczne
Naklej elektrody
Wykonaj defibrylacjÄ™ je\
eli wskazana
Przeka\
pacjenta zespołowi
resuscytacyjnemu
Zaawansowane zabiegi resuscytacyjne
po przybyciu zespołu resuscytacyjnego
Rys. 1. Algorytm postępowania w wewnątrzszpitalnym zatrzymaniu krą\
enia [5, s. 48]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Nie reaguje?
Udro\
nij drogi oddechowe
Poszukaj oznak \
ycia
Wezwij zespół
resuscytacyjny
RKO 30:2
do momentu podłączenia
defibrylatora/monitora
Oceń
rytm
Defibrylacja Defibrylacja
wskazana nie wskazana
(VF/VT bez tętna) (PEA/asystolia)
W trakcie RKO
- lecz odwracalne przyczyny
NZK
- sprawdz
poło\
enie i
1 Defibrylacja
przyleganie elektrod
150-360J (dwufazowa)
- wykonaj i sprawdz
:
lub 360 J (jednofazowa)
- dostęp i.v dro\
ność dróg
oddechowych Tlenoterapia
nie przerywaj uciśnięć
klatki piersiowej po
zabezpieczeniu dróg Natychmiast
Natychmiast
oddechowych
podejmij RKO 30:2
podejmij RKO 30:2
- podawaj adrenalinÄ™ co 3-5
przez 2 min
przez 2 min min
- rozwa\
amiodaron ,
atropinÄ™ magnez
Odwracalne przyczyny NZK
Hipoksja Odma z nadciśnieniem (Tension pneumothorax)
Hipowalemia Tamponada serca
Hipo/Hiperkaliemia Zatrucie, nadu\
ycie leków(toxic overdose)
Hipotermia Zatorowość (thrombembolic obstruction)
Rys. 2. Algorytm ALS u dorosłych [5, s. 52]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Nie reaguje?
Udro\
nij drogi oddechowe
Wzrokiem, słuchem i dotykiem oceń
oddychanie
Wezwij
Zespół
resuscytacyjny
Wykonaj 5 oddechów
Poszukuj oznak \
ycia
RKO 15: 2
Do momentu podłączenia defibrylatora/ monitora
Oceń
rytm
Defibrylacja
Defibrylacja nie
zalecana
zalecana
(VF/VT bez
(PEA/ asystolia)
tętna)
W trakcie RKO
- lecz odwracalne przyczyny
NZK
- sprawdz
poło\
enie i
przyleganie elektrod
- wykonaj i sprawdz
:
- dostęp i.v dro\
ność dróg
1Defibrylacja
oddechowych tlenoterapia
4J/kg lub AED
- nie przerywaj uciśnięć klatki
przystosowane
piersiowej po
dla dzieci
zabezpieczeniu dróg
oddechowych
- podawaj adrenalinÄ™ co 3-5
min
- rozwa\
amiodaron , atropinÄ™
magnez
Natychmiast Natychmiast
podejmij RKO podejmij RKO
15:2 15:2
przez 2 min przez 2 min
Odwracalne przyczyny NZK
Hipoksja Odma z nadciśnieniem (tension pneumothorax)
Hipowalemia Tamponada serca
Hipo/Hiperkaliemia Zatrucie, nadu\
ycie leków (toxic overdose)
Hipotermia Zatorowość (thromboembolic obstruction)
Rys. 3. Algorytm ALS u dzieci [5, s. 127]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie granice wiekowe obowiÄ…zujÄ… w aktualnych wytycznych resuscytacyjnych?
2. Jakie są sekwencje postępowania w podstawowych zabiegach resuscytacyjnych
dorosłych?
3. Jakie są sekwencje postępowania w podstawowych zabiegach resuscytacyjnych u dzieci?
4. Jakie są niebezpieczeństwa hiperwentylacji?
5. Jakie powikłania mogą powstać w wyniku prowadzenia masa\
u serca?
6. Jakie działania nale\
y podjąć w sytuacji niedro\
ności dróg oddechowych spowodowanej
ciałem obcym u dorosłych i dzieci?
7. Jakie są sekwencje działań w zaawansowanych zabiegach resuscytacyjnych u dorosłych?
8. Jakie są sekwencje działań w resuscytacji wewnątrzszpitalnej?
9. Jakie są ró\
nice w zaawansowanych zabiegach resuscytacyjnych u dzieci w stosunku do
osób dorosłych?
10. Jakie jest postępowanie resuscytacyjne w przypadku noworodka?
11. Jakie urządzenia mogą wspomagać prowadzenie resuscytacji?
12. Jakimi drogami podajemy leki w trakcie resuscytacji?
13. Na jakich działaniach opiera się opieka poresuscytacyjna?
14. W jakich sytuacjach nie podejmuje siÄ™ resuscytacji?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj podstawowe zabiegi resuscytacyjne u osoby dorosłej z uwzględnieniem
równoczesnego badania tętna i oddechu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące sekwencji podstawowych
czynności resuscytacyjnych u osób dorosłych,
2) przeanalizować uwagi na temat techniki wykonania poszczególnych czynności,
3) zało\
yć rękawiczki, okulary ochronne,
4) ocenić bezpieczeństwo,
5) wykonać resuscytację zgodnie z algorytmem,
6) uwzględnić w postępowaniu jednoczesne badanie oddechu i tętna,
7) zastosować środki ochrony indywidualnej w trakcie wentylacji pacjenta (maska
kieszonkowa, chusteczka resuscytacyjna),
8) wykonać co najmniej dwa pełne cykle działań.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- środki ochrony indywidualnej: rękawiczki, maska twarzowa, chusteczka resuscytacyjna,
- manekin resuscytacyjny osoby dorosłej.
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Ćwiczenie 2
Wykonaj podstawowe zabiegi resuscytacyjne u dziecka powy\
ej 1 roku \
ycia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące sekwencji podstawowych
czynności resuscytacyjnych u dzieci powy\
ej 1 roku \
ycia,
2) przeanalizować uwagi na temat techniki wykonania poszczególnych czynności,
3) zało\
yć rękawiczki,
4) ocenić bezpieczeństwo,
5) wykonać resuscytację zgodnie z algorytmem,
6) uwzględnić w postępowaniu modyfikacje dla osób posiadających wykształcenie
medyczne (badanie tętna, częstotliwość ucisków klatki piersiowej),
7) zastosować środki ochrony indywidualnej w trakcie wentylacji dziecka (maska
kieszonkowa, chusteczka resuscytacyjna),
8) wykonać co najmniej dwa pełne cykle działań.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- środki ochrony indywidualnej: rękawiczki, maska twarzowa, chusteczka resuscytacyjna,
okulary ochronne,
- manekin resuscytacyjny dziecka,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 3
Wykonaj podstawowe zabiegi resuscytacyjne u niemowlęcia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące sekwencji podstawowych
czynności resuscytacyjnych u niemowląt,
2) przeanalizować uwagi na temat techniki wykonania poszczególnych czynności,
3) zało\
yć rękawiczki, okulary ochronne,
4) ocenić bezpieczeństwo,
5) wykonać resuscytację zgodnie z algorytmem,
6) uwzględnić w postępowaniu modyfikacje dla osób posiadających wykształcenie
medyczne (badanie tętna, częstotliwość ucisków klatki piersiowej, technika dwóch
kciuków),
7) zastosować środki ochrony indywidualnej w trakcie wentylacji niemowlęcia (maska
kieszonkowa, chusteczka resuscytacyjna),
8) wykonać co najmniej dwa pełne cykle działań.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- środki ochrony indywidualnej: rękawiczki, maska twarzowa, chusteczka resuscytacyjna,
okulary ochronne,
- manekin resuscytacyjny niemowlęcia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Ćwiczenie 4
Wykonaj działania ratownicze w niedro\
ności dróg oddechowych spowodowanej ciałem
obcym u osoby dorosłej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące sekwencji działań
w niedro\
ności dróg oddechowych spowodowanej ciałem obcym u osób dorosłych,
2) przeanalizować uwagi na temat techniki wykonania poszczególnych czynności,
3) zało\
yć rękawiczki,
4) ocenić bezpieczeństwo,
5) wykonać działania zgodnie z algorytmem,
6) uwzględnić w postępowaniu niedro\
ność łagodną i cię\
kÄ…,
7) zastosować środki ochrony indywidualnej w trakcie wentylacji pacjenta (maska
kieszonkowa, chusteczka resuscytacyjna).
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- środki ochrony indywidualnej: rękawiczki, maska twarzowa, chusteczka resuscytacyjna,
- manekin resuscytacyjny osoby dorosłej,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 5
Wykonaj działania ratownicze w niedro\
ności dróg oddechowych spowodowanej ciałem
obcym u niemowlÄ…t.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące sekwencji działań
w niedro\
ności dróg oddechowych spowodowanej ciałem obcym u niemowląt,
2) przeanalizować uwagi na temat techniki wykonania poszczególnych czynności,
3) zało\
yć rękawiczki,
4) ocenić bezpieczeństwo,
5) wykonać czynności zgodnie z algorytmem,
6) uwzględnić w postępowaniu modyfikacje dla osób posiadających wykształcenie
medyczne (częstotliwość ucisków klatki piersiowej, technika dwóch kciuków),
7) zastosować środki ochrony indywidualnej w trakcie wentylacji niemowlęcia (maska
kieszonkowa, chusteczka resuscytacyjna),
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- środki ochrony indywidualnej: rękawiczki, maska twarzowa, chusteczka resuscytacyjna,
- fantom niemowlęcia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Ćwiczenie 6
Przygotuj 300 mg amiodaronu do podania w trakcie resuscytacji osoby dorosłej. Postać
leku: amp. 150 mg w 1 ml.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat podawania amiodaronu
w resuscytacji,
2) uwa\
nie przeanalizować treść zadania,
3) zastanowić się nad sposobem przygotowania leku,
4) przygotować lek do podania zgodnie z procedurami przygotowywania leków.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- środki ochrony indywidualnej: rękawiczki,
- amiodaron amp, 5 % roztwór glukozy,
- zestaw igieł i strzykawek,
- środek antyseptyczny,
- pojemnik na zu\
yte igły i strzykawki.
Ćwiczenie 7
Przygotuj roztwór adrenaliny do podania niemowlęciu w trakcie resuscytacji. Nale\
y
uzyskać 10 µg leku w 0,1 ml roztworu. Postać leku: adrenalina amp. 1 mg w 1 ml.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) uwa\
nie przeanalizować treść zadania,
2) wykonać przeliczenia,
3) zastanowić się nad sposobem przygotowania leku,
4) przygotować lek do podania zgodnie z procedurami przygotowywania leków.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- środki ochrony indywidualnej: rękawiczki,
- adrenalina amp., 0,9 % roztwór NaCl,
- zestaw igieł i strzykawek,
- środek antyseptyczny,
- pojemnik na zu\
yte igły i strzykawki.
Ćwiczenie 8
Występując w roli kierującego trzyosobowym zespołem ratunkowym przeprowadz

resuscytacjÄ™ krÄ…\
eniowo-oddechową osoby dorosłej, u której stwierdzono PEA (zgodnie
z proponowanym przez nauczyciela scenariuszem).
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące sekwencji działań w PEA
u osób dorosłych,
2) dokładnie przeanalizować poszczególne elementy algorytmu,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
3) zało\
yć rękawiczki, okulary ochronne,
4) przydzielać zadania poszczególnym członkom zespołu,
5) podejmować szybko i pewnie decyzje,
6) wydawać dyspozycje w trakcie prowadzonych działań,
7) kontrolować sytuację,
8) kontynuować kolejne punkty schematu ALS zgodnie z zaprogramowanym scenariuszem,
9) pytać nauczyciela o istotne szczegóły stanu pacjenta, których nie mo\
na upozorować,
10) wspólnie z zespołem przeanalizować zapis komputerowy działań,
11) wspólnie z zespołem ocenić prowadzone działania, wyciągnąć wnioski.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- manekin ALS, stanowisko komputerowe,
- środki ochrony osobistej,
- zestawy ratunkowe (walizka, torba ratunkowa),
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić granice wiekowe w obecnych wytycznych resuscytacji?
1
1

2) wdro\
yć podstawowe zabiegi resuscytacyjne u dorosłych?
1
1

3) wykonać podstawowe zabiegi resuscytacyjne u dzieci w ró\
nym
wieku? 1
1

4) wykonać działania ratownicze w zadławieniu dorosłych?
1
1

5) wykonać działania ratownicze w zadławieniu niemowląt?
1
1

6) określić dawki leków resuscytacyjnych dla dorosłych i dzieci?
1
1

7) scharakteryzować drogi podawania leków resuscytacyjnych?
1
1

8) przygotować i podać leki w trakcie resuscytacji?
1
1

9) scharakteryzować algorytm resuscytacji wewnątrzszpitalnej?
1
1

10) wykonać zaawansowane działania resuscytacyjne u dorosłych?
1
1

11) wyjaśnić modyfikacje zaawansowanych czynności ratowniczych
u dzieci? 1
1

12) opisać powikłania czynności resuscytacyjnych?
1
1

13) wymienić sytuacje zaniechania czynności resuscytacyjnych?
1
1

14) wyjaśnić istotne aspekty opieki poresuscytacyjnej?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
4.3. Dro\
ność dróg oddechowych i wentylacja w trakcie
resuscytacji krÄ…\
eniowo oddechowej
4.3.1. Materiał nauczania
U pacjentów wymagających resuscytacji krą\
eniowo-oddechowej często występuje
niedro\
ność dróg oddechowych, która mo\
e być równie\
pierwotną przyczyną nagłego
zatrzymania.
Przyczyny niedro\
ności dróg oddechowych: przemieszczenie się języka, podniebienia
miękkiego i nagłośni, obrzęk języka i krtani, ciała obce w drogach oddechowych, wymiociny,
krew, zarzucenie treści \
ołądkowej, urazy krtani, skurcz oskrzeli, obrzęk płuc.
Rozpoznanie niedro\
ności dróg oddechowych: wzrokiem, słuchem, dotykiem ocenić
ruchy klatki piersiowej i brzucha oraz wysłuchiwanie i wyczuwanie przepływu powietrza
przy ustach i nosie poszkodowanego. Niedro\
ność na poziomie krtani lub wy\
ej powoduje
wystÄ…pienie stridoru wdechowego lub  piania , niedro\
ność dolnych dróg oddechowych
mo\
e powodować słyszalne świsty wydechowe, bulgotanie sugeruje obecność treści płynnych
w drogach oddechowych, chrapanie jest wynikiem zapadania się języka lub podniebienia
miękkiego i nagłośni.
Podstawowe bezprzyrzÄ…dowe techniki udra\
niania dróg oddechowych:
1) odgięcie głowy i uniesienie \
uchwy,
2) wysunięcie \
uchwy  w przypadku podejrzenia obra\
eń kręgosłupa głowa powinna być
stabilizowana osiowo przez osobÄ™ asystujÄ…cÄ….
Proste przyrzÄ…dy do udra\
niania dróg oddechowych:
1. Rurka ustno-gardłowa  zapobiega przemieszczeniu się ku tyłowi podniebienia
miękkiego i języka u osoby nieprzytomnej. Rurkę nale\
y stosować tylko u osób głęboko
nieprzytomnych, gdy\
przy obecnych odruchach mo\
e spowodować wymioty lub kurcz
głośni. Rurki mogą być zakładane w ró\
nych grupach wiekowych. RurkÄ™ nale\
y usunąć
gdy wrócą odruchy z górnych dróg oddechowych.
Technika zakładania rurki ustno-gardłowej:
- dobrać rozmiar rurki porównując długość rurki z odległością od siekaczy do kąta
\
uchwy lub z odległością dzielącą kącik ust i płatek ucha po tej samej stronie
ratowanego pacjenta,
- otworzyć usta pacjenta,
- upewnić się \
e w jamie ustnej nie ma ciał obcych (widoczne usunąć),
- rurkę umieścić w jamie ustnej w pozycji odwrotnej, a\
do miejsca połączenia
podniebienia miÄ™kkiego i twardego, a nastÄ™pnie odwrócić o 180° wsuwajÄ…c gÅ‚Ä™biej,
- ocenić oddychanie poszkodowanego.
2. Rurka nosowo-gardłowa mo\
e być zastosowana u pacjentów, którzy są nieprzytomni,
z urazami twarzoczaszki lub szczękościskiem (nie mo\
na wtedy zało\
yć rurki ustno-
-gardłowej). Przeciwwskazaniem do jej zało\
enia mo\
e być złamanie podstawy czaszki
oraz niedro\
ność lub urazy jamy nosowej. Dla dorosłych stosuje się rozmiar 6 i 7 mm.
Technika zakładania: sprawdzić dro\
ność prawego nozdrza, na\
elować rurkę,
wprowadzić, sprawdzić dro\
ność dróg oddechowych i wentylację.
Specjalistyczne metody zapewnienia dro\
ności dróg oddechowych.
1. Intubacja tchawicy  jest najskuteczniejszym sposobem zapewnienia dro\
ności dróg
oddechowych, umo\
liwia izolowanie dróg oddechowych od aspiracji wydzieliny z jamy
ustnej lub \
ołądka, zapewnia mo\
liwość skutecznej wentylacji. Intubacja dotchawicza
wymaga obecności wyszkolonego personelu oraz odpowiedniego sprzętu, pacjent musi
być głęboko nieprzytomny.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Zestaw do intubacji:
- laryngoskop: ró\
ne rozmiary Å‚y\
ek (dla dzieci poni\
ej 2 r\
. preferowane Å‚y\
ki proste);
wa\
ne aby był sprawny, dodatkowe baterie zapasowe,
- rurki dotchawicze: ró\
ne rozmiary (6 9 średnicy wewnętrznej dla dorosłych; dla dzieci
bez mankietu w rozmiarach 2,5 6 mm),
- 10 ml strzykawka do wypełnienia mankietu uszczelniającego,
- prowadnica lub zgłębnik bougie,
- kleszczyki Magilla,
- \
el do posmarowania rurki,
- worek samorozprÄ™\
alny z tlenem, filtr oddechowy,
- ssak z zapasem cewników do odsysania,
- rurka ustno-gardłowa do zapobiegania przygryzieniu rurki dotchawiczej,
- plaster, banda\
, gaziki, no\
yczki do umocowania rurki,
- stetoskop, jednorazowy detektor CO2 , do potwierdzenia poło\
enia rurki,
- rękawiczki lateksowe, okulary, maska twarzowa  do ochrony osobistej.
Technika intubacji ustno-tchawiczej:
- preoksygenacja workiem samorozprÄ™\
alnym z maskÄ… przez 2 3 minuty,
- uło\
yć pacjenta na wznak z głową w pozycji  węszenia , z małą poduszeczką pod
potylicÄ™,
- trzymając laryngoskop lewą ręką wprowadzić od prawego kącika ust tak aby koniec ły\
ki
znajdował się między nagłośnią a podstawą języka,
- przez uniesienie rękojeści laryngoskopu uwidocznić wejście do krtani, osoba asystująca
mo\
e wykonać uciśnięcie chrząstki pierścieniowatej krtani (manewr Sellicka  pomaga
uwidocznić wejście do krtani i poprzez dociśnięcie odkręgosłupowo przełyku, zapobiega
biernemu zarzuceniu treści \
ołądkowej do oskrzeli. Po zlokalizowaniu chrząstki
pierścieniowatej wykonuje się za pomocą palca i kciuka ucisk ku tyłowi z siłą 3 kg),
- je\
eli jest taka konieczność nale\
y odessać okolicę wejścia do krtani,
- wprowadzić rurkę dotchawiczą od prawego kąta ust tak aby mankiet uszczelniający
znalazł się poni\
ej głośni (na długość ok. 21 23 cm mierzona na poziomie siekaczy),
- wypełnić mankiet powietrzem tak, aby podczas wdechu nie był słyszalny przeciek
powietrza (ok. 10 cm),
- potwierdzić poło\
enie rurki poprzez osłuchanie nadbrzusza (wykluczenie wprowadzania
powietrza do \
ołądka), osłuchiwanie płuc (w liniach pachowych środkowych);
zastosowanie detektora CO2 (identyfikacja CO2 w powietrzu wydechowym),
- kontynuować wentylację, zastosować urządzenie zapobiegające przygryzieniu rurki
(mo\
e to być rurka ustno-gardłowa), umocować rurkę tchawiczą za pomocą banda\
a lub
plastra.
Powikłania intubacji: intubacja pojedynczego oskrzela, urazy struktur jamy ustnej,
zębów, nierozpoznana intubacja przełyku, bierne zarzucenie treści \
ołądkowej do dróg
oddechowych, hipoksja (intubacja nie mo\
e trwać dłu\
ej ni\
30 sekund).
2. Maska krtaniowa (Laryngeal Mask Airway  LMA)  umo\
liwia skutecznÄ… wentylacjÄ™,
pacjent musi być głęboko nieprzytomny, mo\
e być zastosowana gdy niemo\
liwa jest
intubacja dotchawicza z powodu np. braku przeszkolonego personelu.
Potrzebny sprzęt:
- maska krtaniowa odpowiedniego rozmiaru (zale\
nie od wieku; u osób dorosłych dla
kobiet rozmiar 4, dla mÄ™\
czyzn 5),
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
- \
el do posmarowania mankietu maski,
- strzykawka do wypełnienia mankietu powietrzem (30 40 ml).
- ssak, sprzęt do wentylacji płuc, stetoskop, filtr oddechowy,
- środki ochrony indywidualnej.
Technika zakładania maski krtaniowej:
- dobrać maskę odpowiedniej wielkości,
- upewnić się \
e mankiet jest całkowicie opró\
niony,
- nanieść \
el na powierzchnię, która nie dotyka bezpośrednio krtani,
- poło\
yć pacjenta na wznak z głowa w ustawieniu osiowym,
- trzymając maskę jak pióro nale\
y wsunąć ją do jamy ustnej tak, aby otwór dalszy był
skierowany do nóg pacjenta. Gdy maska osiągnie tylną ścianę gardła wcisnąć ją w tył
i ku dołowi, do oporu,
- wypełnić mankiet zalecaną przez producenta ilością powietrza,
- skontrolować prawidłowość wentylacji, osłuchać klatkę piersiową,
- zabezpieczyć przed przygryzieniem, umocować.
3. Rurka przełykowo-tchawicza Combitube  jest rurką o podwójnym świetle, którą
wprowadza się na ślepo wzdłu\
języka do gardła. Wentylację mo\
na prowadzić
niezale\
nie od tego czy rurka osiÄ…gnie tchawicÄ™ czy \
ołądek. Pacjent musi być głęboko
nieprzytomny, mo\
e być zastosowana gdy niemo\
liwa jest intubacja dotchawicza
z powodu np. braku przeszkolonego personelu, bÄ…dz
pacjent le\
y w nienaturalnej pozycji.
Potrzebny sprzęt:
- Combitube (dla dzieci nie stosuje siÄ™),
- \
el do posmarowania mankietu maski,
- strzykawki do wypełnienia mankietów powietrzem (dostarczane przez producentów wraz
ze sprzętem),
- ssak, sprzęt do wentylacji płuc, stetoskop, filtr oddechowy,
- środki ochrony indywidualnej.
Technika wprowadzania rurki Combitube:
- pacjent uło\
ony na plecach, głowa i szyja w osi tułowia,
- nanieść \
el na rurkÄ™,
- wprowadzić rurkę do momentu, a\
zęby znajdą się między znacznikami na rurce
(ok. 24 cm),
- wypełnić powietrzem najpierw bli\
szy mankiet (większy  gardłowy), potem dalszy
w ilości zgodnie z zaleceniem producenta,
- w pierwszej kolejności wentyluje się przez kanał przełykowy. Po potwierdzeniu
poło\
enia rurki (w 95% zało\
enie do przełyku) i sprawdzeniu wentylacji kontynuacja
wentylacji przez ten kanał. Jeśli rurka jest umiejscowiona w tchawicy, nale\
y przejść do
wentylacji przez kanał tchawiczy.
Powikłania: urazy struktur jamy ustnej, zębów, wypełnienie \
ołądka powietrzem przy
wentylacji przez niewłaściwy kanał.
4. Rurka krtaniowa (Laryngeal Tube  LT)  rurka wyposa\
ona w dwa mankiety (gardłowy
i przełykowy). Jest przyrządem nadgłośniowym do udra\
niania dróg oddechowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
5. Konikopunkcja  nakłucie błony pierścienno-tarczowej krtani. Wskazania: poszkodowani
z rozległym, mechanicznym uszkodzeniem krtani, twarzy, obrzękiem krtani, zatkaniem
krtani przez ciało obce.
Potrzebny sprzęt:
- kaniula do\
ylna 2,0 lub większa lub specjalny zestaw do konikopunkcji,
- Å‚Ä…cznik Y, strzykawka, zestaw do tlenoterapii,
- środki ochrony indywidualnej.
Technika wykonania konikopunkcji:
- pacjenta uło\
yć na wznak z lekko odgiętą do tyłu głową,
- po zlokalizowaniu miejsca wykonać pionowo nakłucie. O właściwym poło\
eniu igły
świadczy aspiracja powietrza strzykawką,
- wentylacjÄ™ pacjenta prowadzi siÄ™ zamykajÄ…c palcem otwarte ramiÄ™ Å‚Ä…cznika Y na okres
sekundy lub do uniesienia klatki piersiowej. Otwarcie Å‚Ä…cznika umo\
liwia wykonanie
wydechu.
Powikłania konikopunkcji: wprowadzenie kaniuli poza tchawicę, co mo\
e być przyczyną
odmy podskórnej, krwotoku, perforacji przełyku.
Odsysanie wydzieliny z dróg oddechowych przeprowadza się celem usunięcia płynnych
treści oraz poprawienia oddychania i zapobiegania zapaleniu płuc. Odsysanie wykonuje się
z jamy ustnej (równie\
przez rurkę ustno-gardłową), nosowej oraz oskrzeli (przez rurkę
intubacyjnÄ… i tracheostomijnÄ…).
Potrzebny sprzęt: sprawny ssak, worek samorozprę\
alny (przy odsysaniu z oskrzeli),
cewniki do odsysania, roztwór soli fizjologicznej, jałowe rękawiczki (przy odsysaniu
oskrzeli),środki ochrony osobistej.
Odsysanie wydzieliny z górnych dróg oddechowych nale\
y wykonywać bardzo ostro\
nie
je\
eli pacjent ma zachowane odruchy aby nie sprowokować wymiotów czy kurczu głośni.
Odsysanie oskrzeli (toaleta oskrzeli):
- zało\
yć maskę i okulary ochronne,
- przed odsysaniem nale\
y natlenić pacjenta,
- mo\
na oklepać klatkę piersiową aby wspomóc ewakuację wydzieliny,
- mo\
na wlać do oskrzeli kilka ml jałowego roztworu 0,9% NaCl aby rozrzedzić bardzo
gęstą wydzielinę,
- zało\
yć jałowe rękawiczki,
- wprowadzić cewnik do tchawicy przez rurkę intubacyjną lub tracheostomijną przy
zamkniętym ssaniu do wyczucia oporu,
- włączyć ssak i obrotowym ruchem wyciągnąć cewnik z oskrzeli (nie powinno trwać
dłu\
ej ni\
15 sekund),
- wykonać 2 3 oddechy workiem samorozprę\
alnym celem rozprÄ™\
enia płuc. W razie
konieczności odsysanie powtórzyć nowym jałowym cewnikiem,
- w trakcie odsysania obserwować pacjenta, krzywą EKG na kardiomonitorze, tętno,
saturację. Po odsysaniu ocenić wentylację przez osłuchanie klatki piersiowej.
Udokumentować jakość, ilość wydzieliny i reakcje pacjenta.
Powikłania toalety oskrzeli: mechaniczne uszkodzenie tkanek, wprowadzenie zaka\
enia,
bradykardia w następstwie pobudzenia nerwu błędnego.
Ka\
dy pacjent, który nie oddycha lub jego spontaniczny oddech jest niewydolny wymaga
sztucznej wentylacji.
Wentylacja powietrzem wydechowym ratownika: wyró\
nia siÄ™ metody usta usta, usta
 nos, usta usta nos (u niemowląt), usta tracheotomia. Ze względów estetyczno-sanitarnych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
nale\
y stosować specjalne chusteczki do wentylacji lub maski kieszonkowe
z jednokierunkowÄ… zastawkÄ…. StÄ™\
enie tlenu w powietrzu wydychanym wynosi 16 17%.
Wentylacja za pomocÄ… worka samorozprÄ™\
alnego: mo\
na wentylować z u\
yciem maski
twarzowej lub po połączeniu z rurką intubacyjną, LMA, Combitube. Worek pozwala na
wentylacjÄ™ powietrzem atmosferycznym oraz z u\
yciem tlenu. Zastosowanie rezerwuaru
tlenowego umo\
liwia wentylację ok. 100% tlenem przy przepływie 12 15 l/min.
W zale\
ności czy pacjent jest dzieckiem czy osobą dorosłą nale\
y zastosować odpowiednią
wielkość maski twarzowej oraz pojemność worka (dla dorosłych worki o pojemności
1600 ml, dla dzieci 450 500 ml). Worki dla dzieci mogą posiadać zawór bezpieczeństwa
35 cm H2O. Nale\
y unikać zbyt du\
ych objętości wentylacji. Je\
eli pacjent oddycha
spontanicznie, dostosować wentylację do jego spontanicznych oddechów. Aby zapobiec
przedostawaniu siÄ™ powietrza do \
ołądka mo\
na stosować manewr Sellicka.
Wentylacja mechaniczna: respiratory posiadajÄ… mo\
liwości regulacji częstości i objętości
oddechowej, mo\
liwość wentylacji z u\
yciem tlenu, mo\
na stosować z maską twarzową lub
rurką intubacyjną czy maska krtaniową. Wyjściowo ustawia się objętość oddechową
6 7 ml/kg mc, częstość oddechów 10/min.
Najczęstsze błędy podczas wentylacji:
- niewłaściwe udro\
nienie dróg oddechowych,
- zbyt mała objętość oddechowa, niewłaściwa technika wentylacji mogą przyczynić się do
hipowentylacji (niedostateczna poda\
powietrza i tlenu),
- zbyt du\
a częstotliwość, za du\
a objętość i ciśnienie.
Powikłania wentylacji: rozdęcie powietrzem \
ołądka i ulanie się treści \
ołądkowej do
jamy ustnej, hiperwentylacja, hipowentylacja, uraz ciśnieniowy płuc.
Tlenoterapia ma na celu wzbogacenie wdychanego powietrza tlenem dla ułatwienia
choremu oddychania, zwiększenie ciśnienia cząstkowego tlenu we krwi dla uniknięcia
hipoksji. W stanach zagro\
enia \
ycia poczÄ…tkowo podaje siÄ™ tlen w mo\
liwie najwy\
szym
stÄ™\
eniu. W tym celu stosuje siÄ™ worki samorozprÄ™\
alne i maski do tlenoterapii biernej
z rezerwuarem tlenowym oraz przepływy tlenu 10 15 l/min. Pozwala to na uzyskanie
w mieszaninie wdechowej blisko 100% stÄ™\
enie tlenu. Po ocenie saturacji za pomocÄ…
pulsoksymetru lub wykonaniu badania gazometrycznego, nale\
y poda\
tlenu zmodyfikować.
Ocena na jaki czas wystarczy zapas tlenu w butli:
ciśnienie w butli x pojemność butli
= czas dysponowania zapasem
przez przepływ
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie mogą być przyczyny niedro\
ności dróg oddechowych?
2. Jakie objawy wskazujÄ… na niedro\
ność dróg oddechowych?
3. Jakie są przeciwwskazania do zastosowania rurki ustno - gardłowej?
4. Kiedy stosujemy manewr Sellicka?
5. Jakie są powikłania intubacji dotchawiczej?
6. W jaki sposób mo\
na sprawdzić poło\
enie rurki intubacyjnej?
7. Jakie sÄ… wskazania do zastosowania maski krtaniowej i rurki Combitube?
8. Jak mo\
na wyjaśnić pojęcie konikopunkcji?
9. Jakie są kolejne czynności w przypadku odsysania oskrzeli ?
10. Jakie są powikłania odsysania dróg oddechowych?
11. Jakie są najczęściej popełniane błędy w trakcie wentylacji pacjenta?
12. W jaki sposób uzyskać ok. 100% poda\
tlenu w trakcie wentylacji pacjenta?
13. W jaki sposób ocenić na jaki czas wystarczy zapas tlenu w butli?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj bezprzyrzÄ…dowe udro\
nienie dróg oddechowych u pacjenta nieprzytomnego
dorosłego z podejrzeniem obra\
eń kręgosłupa.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące sposobów udra\
niania dróg
oddechowych,
2) przeanalizować uwagi na temat techniki wykonania rękoczynu wysunięcia \
uchwy,
3) zało\
yć środki ochrony indywidualnej (rękawiczki, okulary ochronne),
4) ocenić bezpieczeństwo,
5) sprawdzić reakcje poszkodowanego,
6) wykonać rękoczyn wysunięcia \
uchwy,
7) poprosić osobę asystującą o ustabilizowanie osiowe głowy i szyi jeśli jest taka
konieczność,
8) ocenić oddychanie poszkodowanego.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- środki ochrony indywidualnej (rękawiczki, okulary ochronne),
- manekin resuscytacyjny osoby dorosłej,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 2
Wykonaj zało\
enie rurki ustno-gardłowej u pacjenta nieprzytomnego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące sposobów udra\
niania dróg
oddechowych,
2) przeanalizować uwagi na temat zakładania rurki ustno-gardłowej,
3) zało\
yć środki ochrony indywidualnej (rękawiczki, okulary ochronne),
4) dobrać rozmiar rurki porównując długość rurki z odległością od siekaczy do kąta \
uchwy
lub z odległością dzielącą kącik ust i płatek ucha po tej samej stronie ratowanego
pacjenta,
5) otworzyć usta pacjenta,
6) upewnić się \
e w jamie ustnej nie ma ciał obcych (widoczne usunąć),
7) rurkę umieścić w jamie ustnej w pozycji odwrotnej, a\
do miejsca połączenia
podniebienia miÄ™kkiego i twardego, a nastÄ™pnie odwrócić o 180° wsuwajÄ…c gÅ‚Ä™biej,
8) ocenić oddychanie poszkodowanego.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- środki ochrony indywidualnej (rękawiczki, okulary ochronne),
- manekin resuscytacyjny osoby dorosłej,
- rurki ustno-gardłowe ró\
nych rozmiarów,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Ćwiczenie 3
Wykonaj wentylacjÄ™ pacjenta workiem samorozprÄ™\
alnym z maskÄ….
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych uwagi na temat wentylacji workiem
samorozprÄ™\
alnym,
2) zało\
yć środki ochrony indywidualnej (rękawiczki),
3) udro\
nić drogi oddechowe pacjenta,
4) podłączyć tlen do worka samorozprę\
alnego,
5) wentylować pacjenta 10/min, utrzymując dro\
ność dróg oddechowych oraz unikając
nadmiernych ciśnień i objętości oddechowych,
6) poprosić osobę asystującą o wykonanie ucisku na chrząstkę pierścieniowatą krtani.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- środki ochrony indywidualnej (rękawiczki),
- manekin resuscytacyjny,
- worek samorozprÄ™\
alny z rezerwuarem tlenu, filtr oddechowy,
- butla z tlenem 2,7 l i przepływomierzem 0 25 l/min,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 4
Oblicz na jak długo wystarczy zapasu tlenu w butli 2,7 l je\
eli poszkodowany jest
wentylowany 15 l /min, a ciśnienie tlenu wynosi 100 atm.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać w materiałach dydaktycznych fragment rozdziału dotyczący tlenoterapii,
2) odnalez
ć w poradniku wzór obliczenia,
3) wykonać obliczenia,
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 5
Wykonaj intubację ustno-tchawiczą osoby dorosłej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych i przeanalizować uwagi na temat intubacji,
2) zało\
yć rękawiczki, okulary ochronne,
3) natlenić pacjenta workiem samorozprę\
alnym przez maskÄ™ przez 2 3 minuty,
4) uło\
yć pacjenta na wznak z głową w pozycji  węszenia , z małą poduszeczką pod
potylicÄ…,
5) lewą ręką wprowadzić laryngoskop do jamy ustnej od prawego kącika ust tak, aby koniec
Å‚y\
ki znajdował się między nagłośnią a podstawą języka,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
6) przez uniesienie rękojeści laryngoskopu uwidocznić wejście do krtani, osoba asystująca
mo\
e wykonać uciśnięcie chrząstki pierścieniowatej krtani,
7) je\
eli jest taka konieczność odessać okolicę wejścia do krtani,
8) wprowadzić rurkę dotchawiczą od prawego kąta ust tak, aby mankiet uszczelniający
znalazł się poni\
ej głośni,
9) wypełnić mankiet powietrzem tak, aby podczas wdechu nie był słyszalny przeciek
powietrza (ok. 10 cm).
10) potwierdzić poło\
enie rurki poprzez osłuchanie nadbrzusza (wykluczenie wprowadzania
powietrza do \
ołądka), osłuchiwanie płuc (w liniach pachowych środkowych),
zastosowanie detektora CO2 (identyfikacja CO2 w powietrzu wydechowym),
11) kontynuować wentylację, zastosować urządzenie zapobiegające przygryzieniu rurki
(mo\
e to być rurka ustno-gardłowa), umocować rurkę tchawiczą za pomocą banda\
a lub
plastra.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- środki ochrony indywidualnej (rękawiczki, okulary ochronne),
- zestaw do intubacji,
- manekin do wykonywania intubacji dotchawiczej,
- worek samorozprÄ™\
alny z rezerwuarem tlenu i podłączonym tlenem, filtr oddechowy,
- ssak,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 6
Wykonaj zało\
enie maski krtaniowej osobie dorosłej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zało\
yć rękawiczki, okulary ochronne,
2) dobrać maskę odpowiedniej wielkości,
3) upewnić się \
e mankiet jest całkowicie opró\
niony,
4) nanieść \
el na powierzchniÄ™ mankietu,
5) poło\
yć pacjenta na wznak z głową w ustawieniu osiowym,
6) trzymając maskę jak pióro wsunąć ją do jamy ustnej tak aby otwór dalszy był skierowany
do nóg pacjenta. Gdy maska osiągnie tylną ścianę gardła wcisnąć ją w tył i ku dołowi, do
oporu,
7) wypełnić mankiet zalecaną ilością powietrza,
8) skontrolować prawidłowość wentylacji, osłuchać klatkę piersiową,
9) zabezpieczyć przed przygryzieniem, umocować.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- maska krtaniowa odpowiedniego rozmiaru,
- \
el do posmarowania mankietu maski,
- strzykawka do wypełnienia mankietu powietrzem (30 40 ml),
- worek samorozprÄ™\
alny, stetoskop, filtr oddechowy,
- środki ochrony indywidualnej,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Ćwiczenie 7
Wykonaj zało\
enie rurki Combitube u osoby dorosłej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zało\
yć rękawiczki, okulary ochronne,
2) nanieść \
el na powierzchniÄ™ rurki,
3) poło\
yć pacjenta na wznak z głową w ustawieniu osiowym,
4) wprowadzić rurkę do momentu a\
zęby znajdą się między znacznikami na rurce
(ok. 24 cm),
5) wypełnić powietrzem najpierw bli\
szy mankiet (większy  gardłowy), potem dalszy
w ilości zgodnie z zaleceniem producenta,
6) w pierwszej kolejności wentylować przez kanał przełykowy. Po potwierdzeniu poło\
enia
rurki (w 95 % zało\
enie do przełyku) i sprawdzeniu wentylacji kontynuować wentylację
przez ten kanał. Jeśli rurka jest umiejscowiona w tchawicy, nale\
y przejść do wentylacji
przez kanał tchawiczy,
7) skontrolować prawidłowość wentylacji, osłuchać klatkę piersiową,
8) umocować rurkę.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- rurka Combitube,
- \
el do posmarowania mankietu maski,
- strzykawka do wypełnienia mankietu powietrzem (30 40 ml),
- worek samorozprÄ™\
alny, stetoskop, filtr oddechowy,
- środki ochrony indywidualnej,
- manekin,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 8
Wykonaj konikopunkcjÄ™ z u\
yciem kaniuli do\
ylnej 2,0.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) uło\
yć pacjenta na wznak z lekko odgiętą do tyłu głową,
2) zlokalizować na powierzchni szyi miejsce nakłucia,
3) wykonać pionowo nakłucie,
4) wentylować pacjenta zamykając palcem otwarte ramię łącznika Y na okres sekundy lub
do uniesienia klatki piersiowej. Otwarcie Å‚Ä…cznika umo\
liwia wykonanie wydechu.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- kaniule do\
ylne 2,0,
- Å‚Ä…cznik Y, strzykawka, zestaw do tlenoterapii,
- środki ochrony indywidualnej,
- manekin ALS,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Ćwiczenie 9
Wykonaj odsysanie wydzieliny z oskrzeli u osoby zaintubowanej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych i przeanalizować uwagi na temat odsysania
oskrzeli,
2) zało\
yć maskę i okulary ochronne,
3) przed odsysaniem natlenić pacjenta,
4) zało\
yć jałowe rękawiczki.
5) wprowadzić cewnik do tchawicy przez rurkę intubacyjną przy zamkniętym ssaniu, do
wyczucia oporu.
6) włączyć ssak i obrotowym ruchem wyciągnąć cewnik z oskrzeli (nie powinno trwać
dłu\
ej ni\
15 sekund),
7) wykonać 2 3 oddechy workiem samorozprę\
alnym. W razie konieczności odsysanie
powtórzyć nowym jałowym cewnikiem,
8) ocenić wentylację przez osłuchanie klatki piersiowej,
9) udokumentować jakość, ilość wydzieliny i reakcje pacjenta.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- środki ochrony indywidualnej (rękawiczki, maska, okulary ochronne),
- rękawiczki jałowe,
- jednorazowe cewniki do odsysania,
- ssak,
- manekin do wykonywania intubacji dotchawiczej,
- worek samorozprÄ™\
alny z rezerwuarem tlenu i podłączonym tlenem, filtr oddechowy,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 10
Wykonaj wentylacjÄ™ poszkodowanego zaintubowanego z u\
yciem respiratora
transportowego i tlenu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych uwagi na temat wentylacji z zastosowaniem
respiratora,
2) zało\
yć środki ochrony indywidualnej (rękawiczki),
3) przygotować butlę tlenową z reduktorem i przepływomierzem, respirator transportowy,
4) ustawić parametry wentylacji: częstotliwość oddechów10/min, objętość oddechowa 6 7
ml/kg mc,
5) podłączyć respirator do rurki intubacyjnej,
6) wentylować poszkodowanego.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- środki ochrony indywidualnej (rękawiczki),
- manekin resuscytacyjny,
- respirator transportowy,
- butla z tlenem 2,7 l i przepływomierzem 0 25 l/min,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
- filtr oddechowy,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) rozpoznać niedro\
ność dróg oddechowych?
1
1

2) wykonać rękoczyn wysunięcia \
uchwy?
1
1

3) zastosować rurkę ustno-gardłową?
1
1

4) zastosować u poszkodowanego rurkę Combitube?
1
1

5) zastosować u poszkodowanego maskę krtaniową?
1
1

6) zaintubować poszkodowanego?
1
1

7) wyliczyć powikłania intubacji dotchawiczej?
1
1

8) odessać wydzielinę z drzewa oskrzelowego?
1
1

9) wymienić powikłania odsysania oskrzeli?
1
1

10) określić wskazania do konikopunkcji?
1
1

11) wentylować pacjenta workiem samorozprę\
alnym?
1
1

12) zastosować tlen do wentylacji poszkodowanego?
1
1

13) obliczyć czas, na jaki wystarczy zapas tlenu w butli?
1
1

14) podłączyć poszkodowanego do respiratora?
1
1

15) wymienić błędy popełniane w trakcie wentylacji?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
4.4. Elektroterapia zaburzeń rytmu serca
4.4.1. Materiał nauczania
Defibrylacja elektryczna jest kluczowym ogniwem w łańcuchu prze\
ycia u osób
dorosłych. Im krótszy jest czas między wystąpieniem migotania komór a defibrylacją tym
większa szansa na prze\
ycie pacjenta.
Defibrylacją nazywamy zadziałanie prądem stałym na mięsień sercowy w celu
wywołania jednoczasowego skurczu wszystkich komórek mięśniowych. Defibrylacja ma na
celu wywołanie jednoczasowej depolaryzacji miocytów. W wyniku zadziałania impulsu
istnieje szansa, \
e sprawny układ bodz
co-przewodzÄ…cy zapoczÄ…tkuje synchronicznÄ… pracÄ™
przedsionków i komór serca.
Defibrylatory AED (Automated External Defibillator) sÄ… skomputeryzowanymi
urządzeniami, które dzięki zaprogramowanym poleceniom głosowym i wizualnym
umo\
liwiają wykonanie defibrylacji równie\
przez ratowników niemedycznych. AED mo\
na
u\
ywać u dzieci je\
eli urzÄ…dzenie jest do tego przystosowane.
Defibrylatory manualne posiadajÄ… mo\
liwość wykonania wyładowania
zsynchronizowanego i przezskórnej stymulacji. Osoba obsługująca musi posiadać
umiejętność analizy zapisu EKG.
Rytmy serca stanowiÄ…ce wskazanie do defibrylacji:
- migotanie komór (VF),
- częstoskurcz komorowy bez tętna (VT).
Rytmy nie stanowiÄ…ce wskazania do defibrylacji:
- asystolia,
- aktywność elektryczna bez tętna (PEA).
Rys. 4. Zapis EKG. Migotanie komór
Rys. 5. Zapis EKG. Częstoskurcz komorowy
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
Rys. 6. Zapis EKG Asystolia
Mo\
liwości defibrylatora: monitorowanie i analizowanie rytmu serca, przygotowanie
określonej wielkości energii, bezpieczne wyzwolenie prądu przez elektrody, dokumentowanie
wykonywanych działań.
Dostarczenie prÄ…du do serca zale\
y od impedancji (oporności) klatki piersiowej. Na
impedancję klatki piersiowej wpływają: rozmiar elektrod, wybrana energia, \
el przewodzÄ…cy,
przyleganie elektrod do klatki piersiowej (owłosienie skóry klatki piersiowej).
Wielkość stosowanej energii:
- dorośli: defibrylatory jednofazowe 360 J, dwufazowe 150 360 J (zale\
nie od mo\
liwości
technicznych urządzenia, jeśli nie są znane, w pierwszym wyładowaniu nale\
y
zastosować 200 J),
- dzieci: 4 J/kg mc dla pierwszego i następnych wyładowań,
Elektrody:
- samoprzylepne lub klasyczne Å‚y\
ki, które wymagają u\
ycia \
elu na klatkÄ™ piersiowÄ… lub
podkładek \
elowych,
- siła ucisku ły\
ek na ścianę klatki piersiowej: dorośli 8 kg, dzieci o masie poni\
ej 10 kg 
siła 3 kg, dzieci większe  5 kg,
- rozmiary: dorośli średnica 8 12 cm, dzieci 4,5 cm niemowlęta, dzieci z wagą powy\
ej
10 kg średnica do 8 cm,
- miejsca uło\
enia: standardowo jedna po prawej stronie górnej części mostka poni\
ej
obojczyka, druga w linii środkowopachowej na wysokości V6 EKG. Inne: jedna po
prawej druga po lewej stronie klatki piersiowej w linii środkowopachowej; jedna
z przodu w lewej okolicy przedsercowej, druga z tyłu poni\
ej lewej Å‚opatki.
Zasady bezpieczeństwa defibrylacji:
- usunąć z klatki piersiowej plastry z lekami oraz metalowe przedmioty,
- je\
eli klatka piersiowa jest mokra nale\
y ją wytrzeć przed przyło\
eniem elektrod,
- bardzo rzadko mo\
e być konieczne zgolenie nadmiernego owłosienia w miejscach
przyło\
enia elektrod,
- usunąć maskę tlenową i wąsy tlenowe z twarzy pacjenta na odległość 1 metra. Jeśli
worek samorozprÄ™\
alny lub respirator podłączony jest do rurki intubacyjnej mo\
na ich
nie rozłączać,
- wstrzymać poda\
płynów na czas defibrylacji,
- defibrylator wolno ładować tylko przy elektrodach umieszczonych na klatce piersiowej,
- Å‚y\
ki nie mogą stykać się ze sobą np. przez nadmierną ilość \
elu,
- przed ładowaniem i wyzwoleniem impulsu uprzedzić wszystkie obecne osoby,
- przed wyładowaniem upewnić się, \
e nikt nie pozostaje w kontakcie z pacjentem,
- nie wolno trzymać ły\
ek defibrylatora w jednym ręku i w powietrzu w obecności innych
osób,
- Å‚y\
ki odkłada się tylko na defibrylator,
- \
el nakładać na klatkę piersiową (nie wolno pocierać ły\
ek o siebie),
- w przypadku rezygnacji z wyzwolenia impulsu mo\
na bezpiecznie rozładować
defibrylator poprzez zmianę energii wyładowania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
 Sekwencja u\
ycia AED:
- ocena bezpieczeństwa,
- ocena świadomości,
- jeśli osoba jest nieprzytomna i nie oddycha prawidłowo nale\
y wysłać kogoś po pomoc
i AED lub samemu wykonać te czynności,
- prowadzenie resuscytacji do czasu przybycia AED,
- uruchomienie AED, przyklejenie elektrod i stosowanie się dalej do poleceń głosowych,
- podczas analizy rytmu nie dotykać i upewnić się \
e nikt nie dotyka poszkodowanego,
- jeśli defibrylacja jest wskazana nie dotykać i upewnić się \
e nikt nie dotyka
poszkodowanego. Nacisnąć przycisk wyzwalający defibrylację zgodnie z instrukcją,
- po defibrylacji podjąć RKO 30:2 przez 2 minuty,
- dalej stosować się do poleceń urządzenia,
- jeśli poszkodowany zacznie prawidłowo oddychać przerwać RKO, ale pozostawić
elektrody naklejone na klatce piersiowej.
Kolejność działań podczas wykonywania defibrylacji manualnej:
- potwierdzić zatrzymanie krą\
enia,
- nakleić na pacjenta elektrody, podkładki \
elowe lub posmarować \
elem miejsca
przyło\
enia elektrod. Docisnąć ły\
ki do klatki piersiowej,
- ocenić rytm na ekranie kardiomonitora, defibrylatora,
- wybrać energię defibrylacji,
- upewnić się \
e tlen został odsunięty na odległość 1 m,
- po ostrze\
eniu zespołu naładować defibrylator,
- uprzedzić zespół o wyładowaniu, potwierdzić wzrokowo, \
e nikt nie dotyka
poszkodowanego,
- wyzwolić impuls. Odło\
yć ły\
ki na defibrylator,
- przystąpić do RKO i dalej kontynuować zgodnie z algorytmem ALS.
Kardiowersja (defibrylacja synchronizowana) ró\
ni siÄ™ tym od defibrylacji, \
e impuls
elektryczny jest synchronizowany z załamkiem R elektrokardiogramu. Stosuje się energię
120 150 J w przypadku defibrylatorów dwufazowych lub 200 J dla jednofazowych.
Wskazaniem do kardiowersji sÄ… szybkie rytmy komorowe i nadkomorowe, powodujÄ…ce:
utratę przytomności, wstrząs kardiogenny, ostrą niewydolność lewokomorową lub ostry ból
stenokardialny. Defibrylatory stosowane w kardiowersji majÄ… specjalnÄ… opcjÄ™ synchronizacji.
Poniewa\
zabieg ten jest nieprzyjemny, pacjent powinien być poddany krótkotrwałej
sedacji lub znieczuleniu ogólnemu (konieczna obecność anestezjologa).
Elektrostymulacja: stosowana jest w sytuacjach nieprawidłowego wytwarzania impulsów
przez układ bodz
coprzewodzÄ…cy serca lub utrudnionego ich przewodzenia.
Rodzaje stymulacji:
- Przezskórna  niektóre defibrylatory mają mo\
liwość wykonania tego rodzaju stymulacji.
Elektrody przylepne umieszcza siÄ™ w typowych miejscach na klatce piersiowej.
Częstotliwość stymulacji dla dorosłych wynosi 60 90/min.
- Przezprzełykowa  elektrodę do stymulacji wprowadza się do przełyku.
- Endokawitarna  wprowadzenie elektrody przez dostęp \
ylny do prawego przedsionka
lub prawej komory.
- Stymulatory stałe (rozruszniki)  są to generatory impulsów elektrycznych składające się
z miniaturowego układu elektronicznego i baterii. Impulsy przewodzone są do serca
przez elektrodÄ™ umieszczonÄ… w prawym przedsionku lub komorze. Pacjenci majÄ… ten
rodzaj stymulatora implantowany na stałe (jest on wyczuwalny przez skórę zwykle lewej
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
okolicy podobojczykowej). W razie konieczności defibrylacji elektrody nale\
y
umieszczać 10 15 cm od rozrusznika.
- Kardiowertery  defibrylatory  implantowane na stałe; przypominają rozruszniki ale
w razie konieczności mogą wykonywać defibrylację.
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie jest wyjaśnienie pojęcia defibrylacja?
2. Jakie rytmy pracy serca sÄ… wskazaniem do defibrylacji?
3. Od jakich czynników zale\
y impedancja klatki piersiowej?
4. Jaką energią wykonuje się defibrylację u dorosłych a jaką u dzieci?
5. Jakie działania zapewniają bezpieczeństwo defibrylacji?
6. Jaka jest sekwencja u\
ycia AED?
7. Jakie są kolejne działania w defibrylacji manualnej?
8. Jakie są ró\
nice między defibrylacją a kardiowersją?
9. Jakie jest zastosowanie elektrostymulacji serca?
10. Jakie są ró\
nice w wykonaniu defibrylacji u pacjenta z rozrusznikiem?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj podstawowe zabiegi resuscytacyjne u osoby dorosłej z u\
yciem defibrylatora
AED .
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych i przeanalizować uwagi na temat podstawowych
zabiegów resuscytacyjnych i wykorzystania defibrylatora AED,
2) przeanalizować uwagi na temat bezpieczeństwa defibrylacji,
3) przeanalizować budowę i instrukcję obsługi urządzenia,
4) zało\
yć rękawiczki,
5) wdro\
yć algorytm BLS,
6) uruchomić AED, przykleić elektrody i stosować się do poleceń głosowych,
7) podczas analizy rytmu nie dotykać i upewnić się \
e nikt nie dotyka poszkodowanego,
8) jeśli defibrylacja jest wskazana nie dotykać i upewnić się \
e nikt nie dotyka
poszkodowanego. Nacisnąć przycisk wyzwalający defibrylację zgodnie z komunikatem
głosowym,
9) po defibrylacji podjąć RKO 30:2 przez 2 min,
10) dalej stosować się do poleceń głosowych urządzenia,
11) jeśli poszkodowany zacznie prawidłowo oddychać przerwać RKO ale pozostawić
elektrody naklejone na klatce piersiowej.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- środki ochrony indywidualnej,
- defibrylator AED ćwiczeniowy,
- manekin,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
Nie reaguje?
Wezwij pomoc
Udro\
nij drogi oddechowe
brak prawidłowego oddechu
Wyślij kogoś lub
idz
po AED
zadzwoń 112
RKO 30:2
Do momentu podłączenia AED
AED
ocena rytmu
Defibrylacja Defibrylacja
zalecana nie zalecana
1Defibrylacja
150-360 J (dwufazowa)
lub 360 J (jednofazowa)
Natychmiast
Natychmiast
podejmij RKO 30:2
podejmij RKO 30:2
przez 2 min
przez 2 min
Kontynuuj dopóki poszkodowany nie zacznie
prawidłowo oddychać
Rysunek do ćwiczenia 1. Algorytm postępowania z u\
yciem AED [5, s. 24]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
Ćwiczenie 2
StojÄ…c w kolejce do kasy w centrum handlowym zauwa\
asz jak jeden z klientów (ok. 60
letni) zaczyna z trudnością oddychać, jest zdenerwowany, blady, spocony, próbuje rozluz
nić
zapięcie koszuli. Po chwili mdleje. Po wykonaniu wstępnej oceny stwierdzasz brak
prawidłowego oddechu. Podejmujesz kolejne sekwencje podstawowych czynności
resuscytacyjnych. TowarzyszÄ…ca mÄ™\
czyz
nie kobieta twierdzi, \
e klient ma wszczepiony
rozrusznik. Poproszony o pomoc pracownik firmy ochroniarskiej informuje ciÄ™, \
e w centrum
jest defibrylator AED. Jakie będą kolejne działania podejmowane u poszkodowanego?
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych i przeanalizować uwagi na temat podstawowych
zabiegów resuscytacyjnych i wykorzystania defibrylatora AED,
2) dokładnie przeanalizować opis zdarzenia,
3) wyodrębnić istotne fakty,
4) zaproponować kolejne działania u poszkodowanego,
5) podać uzasadnienie swojego wyboru,
6) zapisać swoje propozycje rozwiązania tej sytuacji,
7) dokonać prezentacji.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 3
Wykonaj defibrylację u osoby dorosłej z zastosowaniem defibrylatora manualnego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych i przeanalizować uwagi na temat
zaawansowanych zabiegów resuscytacyjnych i wykorzystania defibrylatora manualnego,
2) przeanalizować uwagi na temat bezpieczeństwa defibrylacji,
3) przeanalizować budowę i instrukcję obsługi urządzenia,
4) zało\
yć rękawiczki,
5) ocenić oddech i tętno równocześnie  potwierdzić zatrzymanie krą\
enia,
6) nakleić na pacjenta elektrody, podkładki \
elowe lub posmarować \
elem miejsca
przyło\
enia, elektrod. Docisnąć ły\
ki do klatki piersiowej,
7) ocenić rytm na ekranie defibrylatora,
8) wybrać energię defibrylacji,
9) upewnić się \
e tlen został odsunięty na odległość 1 m,
10) po ostrze\
eniu osób obecnych naładować defibrylator,
11) uprzedzić osoby obecne o wyładowaniu, potwierdzić wzrokowo, \
e nikt nie dotyka
poszkodowanego,
12) wyzwolić impuls, odło\
yć ły\
ki na defibrylator,
13) przystąpić do RKO i dalej kontynuować zgodnie z algorytmem ALS.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- środki ochrony indywidualnej ,
- defibrylator manualny ćwiczeniowy,
- podkładki \
elowe, \
el do elektroterapii,
- manekin ALS,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 4
Występując w roli kierującego trzyosobowym zespołem ratunkowym przeprowadz

resuscytacjÄ™ krÄ…\
eniowo-oddechową osoby dorosłej, u której stwierdzono migotanie komór
(zgodnie z proponowanym przez nauczyciela scenariuszem).
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące sekwencji działań
zaawansowanych zabiegów resuscytacyjnych,
2) dokładnie przeanalizować poszczególne elementy algorytmu,
3) odszukać treści dotyczące bezpieczeństwa i sposobu wykonania defibrylacji, wentylacji
workiem samorozprÄ™\
alnym, stosowania leków w defibrylacji,
4) zało\
yć rękawiczki, okulary ochronne,
5) przydzielać zadania poszczególnym członkom zespołu,
6) podejmować szybko i pewnie decyzje,
7) wydawać dyspozycje w trakcie prowadzonych działań,
8) kontrolować sytuację,
9) kontynuować kolejne punkty schematu ALS zgodnie z zaprogramowanym scenariuszem,
10) pytać nauczyciela o istotne szczegóły stanu pacjenta, których nie mo\
na upozorować,
11) wspólnie z zespołem przeanalizować zapis komputerowy działań,
12) wspólnie z zespołem ocenić prowadzone działania, wyciągnąć wnioski.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- manekin ALS, stanowisko komputerowe,
- defibrylator manualny ćwiczeniowy,
- środki ochrony osobistej (rękawiczki, okulary ochronne),
- zestawy ratunkowe (walizka, torba ratunkowa),
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić pojęcie defibrylacji?
1
1

2) rozpoznać zapis rytmów defibrylacyjnych i nie do defibrylacji?
1
1

3) określić ró\
nice między defibrylacją manualną i AED?
1
1

4) określić czynniki wpływające na impedancję klatki piersiowej?
1
1

5) dobrać sprzęt do defibrylacji zale\
nie od wieku?
1
1

6) zastosować zasady bezpieczeństwa defibrylacji?
1
1

7) wykonać defibrylację AED?
1
1

8) wykonać defibrylację manualną?
1
1

9) wyjaśnić pojęcie kardiowersji?
1
1

10) określić rodzaje elektrostymulacji?
1
1

11) wdro\
yć algorytm zaawansowanych zabiegów resuscytacyjnych
w migotaniu komór? 1
1

12) wdro\
yć czynności resuscytacyjne w sytuacji zatrzymania krą\
enia
u pacjenta z implantowanym rozrusznikiem? 1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
4.5. Postępowanie resuscytacyjne w sytuacjach szczególnych
4.5.1. Materiał nauczania
Zaburzenia wodno-elektrolitowe mogą być przyczyną zatrzymania krą\
enia. Najczęściej są
to zaburzenia homeostazy jonów potasu, rzadziej wapnia i magnezu.
1. Hiperkaliemia  stan gdy stÄ™\
enie jonów potasu we krwi jest wy\
sze ni\
5,5 mmol/l.
Przyczyny: niewydolność nerek, niektóre leki, rozpad tkanek, kwasica metaboliczna,
zaburzenia gruczołów wydzielania wewnętrznego, nieprawidłowa dieta.
2. Hipokaliemia  gdy stÄ™\
enie jonów potasu w surowicy jest ni\
sze ni\
3,5 mmol/l.
Przyczyny: utrata potasu przez przewód pokarmowy (biegunki, wymioty), zaburzenia
gruczołów wydzielania wewnętrznego, nieprawidłowa dieta, dializa, niektóre leki. U tych
pacjentów mo\
e te\
wystąpić niedobór magnezu.
3. Rozpoznanie: osłabienie, nieprawidłowości w zapisie EKG zale\
ne od stÄ™\
enia jonów
potasu w surowicy, zaburzenia rytmu, zatrzymanie krÄ…\
enia.
4. Postępowanie w przypadku zatrzymania krą\
enia: obowiązują w pierwszej kolejności
procedury BLS i ALS zgodne z uniwersalnymi algorytmami. W następnej kolejności
podejmuje się działania mające na celu: w przypadku hiperkaliemii eliminację z ustroju
lub przesunięcie do komórek jonów potasu (podawanie chlorku wapnia, wodorowęglanu
sodu, glukozy z insulinÄ…, rozwa\
enie hemodializy), w przypadku hipokaliemii stopniowe
zwiększenie jonów potasu w surowicy.
Zatrucia  u pacjentów w zatruciach ocena stanu zdrowia i postępowanie powinno być
oparte o schemat ABCD. Jeśli wystąpi zatrzymanie krą\
enia obowiÄ…zujÄ… algorytmy
resuscytacji podstawowej i zaawansowanej. Następujące elementy postępowania wymagają
szczególnej uwagi:
1. Dokładnie oczyścić i udro\
nić drogi oddechowe  pacjent mógł wymiotować.
2. Unikać wentylacji metodą usta usta, u\
ywać maski kieszonkowej w działaniach
podstawowych, lub worka samorozprÄ™\
alnego  zatrucie siarkowodorem, cyjankami,
substancjami \
rÄ…cymi mo\
e zagra\
ać bezpieczeństwu ratownika.
3. Pacjenci nieprzytomni bez zachowanych odruchów powinni być zaintubowani
z wykorzystaniem manewru Sellicka (aby zminimalizować mo\
liwość aspiracji treści
\
ołądkowej do dróg oddechowych).
4. W zagra\
ajÄ…cych \
yciu zaburzeniach rytmu, mo\
e zaistnieć konieczność wykonania
kardiowersji.
5. Niekiedy u pacjentów w zatruciach występują spadki ciśnienia tętniczego co mo\
e
wymagać płynoterapii i odpowiednich leków.
6. Nale\
y dokonywać pomiarów temperatury ciała  po przedawkowaniu leków mo\
e
wystąpić hipo- lub hipertermia.
7. U osób przewlekle nadu\
ywających narkotyków drogą do\
ylnÄ…, mo\
e występować
trudność w uzyskaniu dostępu do\
ylnego.
8. Najszybciej jak to mo\
liwe dokonać identyfikacji trucizny (wywiad, badanie,
zabezpieczenie resztek trucizny, opakowań po tabletkach itp.). Mo\
e zaistnieć
konieczność podania swoistych odtrutek.
Tonięcie
1. Podstawowe pojęcia:
- Tonięcie  proces doprowadzający do zaburzeń oddechowych w wyniku podtopienia
lub zanurzenia w cieczy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
- Podtopienie  wszystkie przypadki prze\
ycia (nawet czasowego) po duszeniu siÄ™
w wyniku zanurzenia w wodzie lub innej cieczy.
- Zespół nagłego zanurzenia  gwałtowny zgon w wyniku zetknięcia się z bardzo zimną
wodÄ… (zatrzymanie krÄ…\
enia na skutek odruchu z nerwu błędnego).
- Utonięcie  zgon w następstwie uduszenia spowodowanego zanurzeniem w cieczy
(najczęściej wodzie).
- Patofizjologia utonięcia: niezale\
nie od rodzaju środowiska wodnego (woda słona czy
słodka) dochodzi do uduszenia spowodowanego skurczem krtani (utopienie suche) lub
zachłyśnięciem (następstwem zachłyśnięcia jest rozległe uszkodzenie ścian
pęcherzyków płucnych, przeciek płucny, obrzęk płuc i niedotlenienie) [6, s. 106 107].
2. Postępowanie:
- Bezpieczeństwo ratownika  poszkodowanego nale\
y wydobyć z wody jak
najszybciej, ale w większości przypadków wydobywanie z głębokiej wody nale\
y
pozostawić wyszkolonym ratownikom np. WOPR. Nale\
y unikać wchodzenia do
wody, a w razie konieczności zabrać ze sobą przedmiot unoszący się na wodzie.
Nale\
y rozmawiać z poszkodowanym, spróbować sięgnąć do niego np. kijem lub
elementem ubioru, rzucić linę lub rzutkę ratowniczą, mo\
na u\
yć łodzi lub innego
sprzętu pływającego by dotrzeć do poszkodowanego.
- Je\
eli po udro\
nieniu dróg oddechowych nie stwierdza się oddechu zastosować
oddechy ratownicze przez 1 min. (mo\
na ju\
w wodzie ale gdy poszkodowany
znajduje się w głębokiej wodzie  tylko osoby wyszkolone). Je\
eli po tym
poszkodowany nadal nie oddycha a do brzegu mo\
na dopłynąć w czasie krótszym ni\

5 min  kontynuować wentylację podczas płynięcia do brzegu. Je\
eli do brzegu jest
więcej ni\
5 minut  wykonywać oddechy ratownicze przez kolejną minutę, następnie
najszybciej jak mo\
liwe dopłynąć do brzegu.
- Po wydobyciu na brzeg ocenić oddychanie i przystąpić do uciskania klatki piersiowej
jeśli konieczne. Jeśli jest dostępne AED mo\
e być u\
yte.
- Je\
eli istnieje podejrzenie obra\
eń kręgosłupa (skok do wody)  u\
yć deski
ortopedycznej ju\
do wydobycia poszkodowanego, zastosować kołnierz ortopedyczny.
- U poszkodowanych często występuje bierne przedostanie się zawartości \
ołądka do
jamy ustnej (regurgitacja). Poszkodowanego  odwrócić na bok i oczyścić jamę ustną.
Przy podejrzeniu urazu kręgosłupa, wykonać te czynności w kilka osób ze stabilizacją
głowy, szyi i tułowia w jednej osi.
- Zaawansowane czynności resuscytacyjne: rozwa\
enie intubacji i wentylacji
zastępczej, podanie tlenu w stę\
eniu 100%.
- U poszkodowanych w podtopieniu mo\
e rozwinąć się hipotermia  postępowanie
zgodnie z zasadami resuscytacji w hipotermii.
Hipotermia jest stanem, w którym głęboka temperatura ciała spada poni\
ej 35°C. PrzyczynÄ…
hipotermii jest zbyt szybkie ochładzanie się organizmu w stosunku do jego mo\
liwości
wytwarzania ciepła. Występuje w sposób nagły (np. po wpadnięciu do wody) lub
przeciągający się w czasie (np. wskutek długotrwałego le\
enia na zimnie). Szczególnie
predysponowane są osoby starsze i dzieci, które mogą ulec wychłodzeniu nawet w niezbyt
niskiej temperaturze otoczenia. Wyró\
niamy:
- hipotermiÄ™ Å‚agodnÄ… (32 35ºC),
- hipotermiÄ™ umiarkowanÄ… (30 32ºC),
- hipotermiÄ™ ciÄ™\
kÄ… (poni\
ej 30ºC).
Niska temperatura ciała ochrania mózg i wa\
ne dla \
ycia narzÄ…dy. Powoduje zwolnienie
tętna i oddechu (trudności z oznaczeniem), zaburzenia rytmu, utratę świadomości. Obni\
enie
temperatury wewnętrznej poni\
ej 15ºC powoduje Å›mierć.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
 Resuscytacja w hipotermii:
1. Przerwać nara\
enie na zimno. Chronić przed dalsza utratą ciepła.
2. Wszelkie działania podejmować ostro\
nie, unikając zbędnych ruchów poszkodowanego,
gdy\
mo\
na spotęgować zaburzenia krą\
enia.
3. Wydłu\
yć czas poszukiwania oznak \
ycia do co najmniej1 min.
4. Zastosować algorytmy prowadzenia podstawowych i zaawansowanych zabiegów
resuscytacyjnych jak w ka\
dym przypadku nagłego zatrzymania krą\
enia oraz:
- je\
eli mo\
liwe u\
ywać ogrzanego (40 46ºC) i nawil\
onego tlenu do wentylacji,
- ostro\
nie wykonywać intubację (mo\
e wywołać VF u pacjentów z cię\
kÄ…
hipotermiÄ…),
- z podawaniem adrenaliny i innych leków wstrzymać się do ogrzania pacjenta do
30ºC (wolny metabolizm, mo\
liwa toksyczna kumulacja leków); następnie wydłu\
yć
czas pomiędzy dawkami kolejnych leków dwukrotnie (do czasu powrotu normalnej
temperatury ciała),
- przy braku odpowiedzi na trzykrotną defibrylację  kontynuować resuscytację
a kolejne defibrylacje wykonać po ogrzaniu pacjenta,
- sokonywać pomiarów temperatury ciała,
- jednocześnie z resuscytacją prowadzić ogrzewanie.
Techniki ogrzewania:
- bierne zewnętrzne: przeniesienie do ciepłego pomieszczenia, koce,
- czynne:
a) zewnętrzne: ciepła kąpiel, termofory,
b) wewnętrzne: wentylacja ciepłym, nawil\
onym tlenem, infuzje ogrzanych
płynów do\
ylnych (36 40ºC), pÅ‚ukanie ciepÅ‚ymi pÅ‚ynami (40ºC) \
ołądka,
pęcherza moczowego, jamy otrzewnej.
W hipotermii zaprzestaje się czynności resuscytacyjnych dopiero po ogrzaniu ciała pacjenta.
Hipertermia  jest spowodowana wyczerpaniem siÄ™ mo\
liwości termoregulacyjnych ustroju,
co powoduje podniesienie temperatury głębokiej powy\
ej górnej granicy wartości
prawidłowych. Mo\
e rozwinąć się w wyniku działania czynników zewnętrznych lub
nadprodukcji ciepła przez organizm w ró\
nych stanach klinicznych.
1. Postacie hipertermii: przegrzanie, wyczerpanie cieplne, udar cieplny.
2. Objawy udaru cieplnego: temperatura gÅ‚Ä™boka 40ºC lub wy\
sza, ciepła, sucha skóra,
omdlenie, wymioty, biegunka, zaburzenia rytmu, spadek ciśnienia tętniczego, zaburzenia
oddechowe, drgawki, śpiączka, niewydolność nerek i wątroby, koagulopatie, zatrzymanie
krÄ…\
enia.
3. Postępowanie: wydostać poszkodowanego z gorącego otoczenia, chłodzenie (do
uzyskania temperatury głębokiej poni\
ej 39ºC), monitorowanie stanu pacjenta. JeÅ›li
dojdzie do zatrzymania krÄ…\
enia nale\
y postępować zgodnie z wytycznymi podstawowych
i zaawansowanych zabiegów resuscytacyjnych, kontynuując chłodzenie.
4. Techniki chłodzenia pacjenta:
- rozebranie pacjenta, pacjenci przytomni mogą pić zimne płyny,
- zastosowanie zimnych okładów (lub zabezpieczonego lodu) na okolice szyi, pach
i pachwin, zastosowanie wentylatorów,
- płukanie zimnymi płynami \
ołądka, pęcherza moczowego, jam ciała, kąpiel
chłodząca.
Astma
Zatrzymanie krÄ…\
enia w astmie mo\
e być wynikiem cię\
kiego niedotlenienia
powstającego wskutek: skurczu oskrzeli i ich zamknięcia przez wydzielinę śluzową,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
zaburzeniami rytmu, stopniowym wzrostem ciśnienia w pęcherzykach płucnych (powietrze
podczas wdechu nie mo\
e się z nich wydostać - pułapka powietrzna), odmą prę\
nÄ….
Objawy astmy: duszność wydechowa, świst wydechowy, sinica, widoczna praca
dodatkowych mięśni oddechowych, tachykardia, tachypnoe.
Zabiegi resuscytacyjne:
- nale\
y prowadzić zgodnie z aktualnymi wytycznymi,
- nale\
y wcześnie zaintubować pacjenta (u tych pacjentów istnieje du\
e ryzyko rozdęcia
\
ołądka),
- zwiększone opory w drogach oddechowych mogą utrudniać wentylację,
- je\
eli wystąpi nadmierne rozdęcie płuc (pułapka powietrzna)  prowadzić przez chwilę
tylko uciskanie klatki piersiowej (odłączyć worek samorozprę\
alny od rurki
intubacyjnej),
- w przypadku stwierdzenia odmy prÄ™\
nej (asymetryczne ruchy klatki piersiowej w trakcie
wentylacji, odma podskórna) nale\
y wykonać jej odbarczenie.
Anafilaksja (reakcja anafilaktyczna)  rozwija się w następstwie reakcji nadwra\
liwości
spowodowanej uwolnieniem histaminy, serotoniny i innych substancji, za co odpowiedzialne
są przeciwciała IgE produkowane w odpowiedzi na kontakt z alergenem (leki, pokarmy,
ukąszenia niektórych owadów).
1. Objawy: pokrzywka, katar, zapalenie spojówek, bóle brzucha, nudności, wymioty,
biegunka, zaczerwienienie i świąd skóry, obrzęki, chrypka, duszność. Objawy zagra\
ajÄ…ce
\
yciu: obrzęk dróg oddechowych, skurcz oskrzeli (świsty, stridor, wysokie opory
w drogach oddechowych), objawy wstrzÄ…su.
2. Postępowanie:
- natychmiast przerwać kontakt z alergenem,
- poszkodowany powinien znajdować się w pozycji zapewniającej mu komfort,
- zastosować tlen w du\
ym przepływie,
- podać jak najwczeÅ›niej domięśniowo 0,5 ml adrenaliny roztworu 1:1000 (500 µg),
je\
eli brak poprawy stanu klinicznego powtórzyć po 5 minutach,
- przy uporczywym skurczu oskrzeli mogą być podane beta2  mimetyki (salbutamol),
- w przypadku znacznego spadku ciśnienia tętniczego rozpocząć płynoterapię
(krystaloidy 10 25 ml/kg mc.),
- kontrolować dro\
ność dróg oddechowych, rozwa\
yć wczesną intubację,
- monitorować stan świadomości, pulsoksymetrię, EKG, ciśnienie tętnicze,
- w przypadku zatrzymania krÄ…\
enia stosować algorytmy podstawowego
i zaawansowanego postępowania.
Postępowanie w zatrzymaniu krą\
enia spowodowanym urazem
Urazowe przyczyny nagłego zatrzymania krą\
enia: ciÄ™\
kie obra\
enia ośrodkowego
układu nerwowego, masywna utrata krwi, niedotlenienie spowodowane zatrzymaniem
oddechu, obra\
enia wa\
nych dla \
ycia narządów, odma prę\
na, tamponada serca, stłuczenie
serca.
Postępowanie:
- rozpoznanie prowadzić wg schematu ABCDE. Na miejscu zdarzenia podejmować tylko
działania ratujące \
ycie,
- zapewnić dro\
ność dróg oddechowych i prawidłową wentylację z uwzględnieniem
stabilizacji kręgosłupa szyjnego,
- zatamować krwotok, odbarczyć odmę opłucnową (torakopunkcja),
- prowadzić resuscytację zgodnie z procedurami podstawowego i zaawansowanego
postępowania,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
- płynoterapię stosować ostro\
nie w niekontrolowanych krwawieniach (mo\
e nasilać
krwawienie).
Pora\
enie prÄ…dem mo\
e doprowadzić do zatrzymania oddechu (w następstwie pora\
enia
ośrodka oddechowego lub mięśni oddechowych), zaburzeń rytmu serca (migotanie komór,
asystolia), martwicy mięśnia sercowego, w efekcie zatrzymania krą\
enia. Postępowanie:
- podjąć działania dopiero po upewnieniu się o bezpieczeństwie,
- zapewnić dro\
ność dróg oddechowych z uwzględnieniem stabilizacji kręgosłupa
szyjnego,
- postępowanie resuscytacyjne prowadzić wg standardowych algorytmów,
- w przypadku pora\
enia mięśni (mo\
e utrzymywać się 30 min) zastosować wspomaganie
wentylacji,
- w przypadku znacznego uszkodzenia tkanek zało\
yć dwa dostępy \
ylne i przetaczać
płyny (wypłukanie substancji pochodzących z uszkodzonych tkanek),
- dokładnie zbadać poszkodowanego celem stwierdzenia i opatrzenia groz
nych obra\
eń.
Zatrzymanie krÄ…\
enia u kobiety ciÄ™\
arnej  mo\
e być spowodowane tymi samymi
przyczynami co u innych poszkodowanych oraz: nadciśnieniem w przebiegu cią\
y, ciÄ…\
Ä…
pozamaciczną, krwawieniem z dróg rodnych, pęknięciem macicy.
Zmiany fizjologiczne w ciÄ…\
y: zwiększenie rzutu serca i objętości krwi krą\
Ä…cej, wzrost
wentylacji minutowej i zapotrzebowania na tlen. Pozycja le\
Ä…ca na wznak mo\
e powodować
uciskanie przez ciÄ™\
arną macicę naczyń miednicy i jamy brzusznej co mo\
e być przyczyną
spadku rzutu serca i ciśnienia tętniczego.
Jeśli dojdzie do nagłego zatrzymania krą\
enia nale\
y zastosować postępowanie wg zasad
podstawowych i zaawansowanych zabiegów resuscytacyjnych oraz:
- natychmiast wezwać pomoc specjalistyczną (poło\
nik i neonatolog),
- pacjentkę uło\
yć na lewym boku (co najmniej 15 stopni), ustabilizować dostępnymi
materiałami, mo\
na ręcznie przesunąć macicę na lewa stronę,
- w trakcie masa\
u serca mo\
e być konieczne wy\
sze uło\
enie rÄ…k na mostku,
- po 5 minutach resuscytacji matki bez efektu, powinno być wykonane cięcie cesarskie
celem wydobycia dziecka co umo\
liwia równie\
wykonywanie resuscytacji dziecka.
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie jest wyjaśnienie pojęcia hiperkaliemia?
2. O jakie czynności nale\
y zmodyfikować postępowanie resuscytacyjne w zatruciach?
3. Jakie jest wyjaśnienie pojęcia podtopienie?
4. Jakie są modyfikacje postępowania resuscytacyjnego w tonięciu?
5. Jakie sÄ… postacie hipotermii?
6. Jakie są modyfikacje postępowania resuscytacyjnego w hipotermii?
7. Dlaczego decyzja o zaprzestaniu resuscytacji u pacjenta w hipotermii mo\
e być podjęta
dopiero po ogrzaniu pacjenta?
8. Jakie są techniki ogrzewania wewnętrznego?
9. Jakie są techniki chłodzenia pacjenta?
10. Na czym polega  pułapka powietrzna w przebiegu napadu astmy?
11. Jakie jest postępowanie w przypadku wystąpienia objawów zagra\
ajÄ…cych \
yciu
w anafilaksji?
12. Jakie są modyfikacje postępowania resuscytacyjnego u pacjentów po urazie?
13. Jakie są modyfikacje postępowania resuscytacyjnego u kobiety cię\
arnej?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Będąc z przyjaciółmi w kawiarni spostrzegasz, \
e mÄ™\
czyzna przy stoliku obok zaczyna
mieć trudności w oddychaniu. Towarzysząca mu kobieta krzyczy prosząc o pomoc.
MÄ™\
czyzna ma świszczący oddech, sinicę, nie odczuwa bólu w klatce piersiowej, nie jest
w stanie dokończyć zdań, widoczna praca dodatkowych mięśni oddechowych. Jego
towarzyszka informuje ciÄ™, \
e poszkodowany jest astmatykiem. Po upływie 10 minut od
wezwania przybywa zespół ratownictwa medycznego. W ocenie ABCDE: tętno 120/min,
saturacja 85% mimo poda\
y tlenu, ciśnienie tętnicze 120/70 mmHg. Jeszcze w trakcie oceny
u poszkodowanego następuje utrata przytomności i zatrzymanie krą\
enia.
Jakie będą kolejne działania podejmowane u poszkodowanego na poszczególnych
etapach prezentowanego zdarzenia? Uwzględnij podstawowe i zaawansowane czynności
resuscytacyjne.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych i przeanalizować uwagi na temat
zaawansowanych zabiegów resuscytacyjnych w sytuacjach szczególnych,
2) dokładnie przeanalizować opis zdarzenia,
3) wyodrębnić i pogrupować istotne fakty,
4) zaproponować kolejne działania u poszkodowanego na poszczególnych etapach
zdarzenia,
5) podać uzasadnienie swojego wyboru,
6) zapisać swoje propozycje rozwiązania tej sytuacji,
7) dokonać prezentacji.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 2
Podczas wakacji nad jeziorem jesteś świadkiem nagłego poruszenia w gronie
znajdujÄ…cych siÄ™ niedaleko pla\
owiczów. Okazało się \
e spośród dwóch mę\
czyzn
pływających w jeziorze jeden nie powrócił na brzeg. Zaalarmowano WOPR. Po upływie
kilkunastu minut ratownicy powrócili z nieprzytomnym poszkodowanym. Niemal w tym
samym czasie na miejsce zdarzenia przybył wezwany zespół ratownictwa medycznego.
Jakie będą kolejne działania podejmowane u poszkodowanego na poszczególnych
etapach prezentowanego zdarzenia? Uwzględnij podstawowe i zaawansowane czynności
resuscytacyjne.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych i przeanalizować uwagi na temat
zaawansowanych zabiegów resuscytacyjnych w sytuacjach szczególnych,
2) dokładnie przeanalizować opis zdarzenia,
3) wyodrębnić i pogrupować istotne fakty,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
52
4) zaproponować kolejne działania u poszkodowanego na poszczególnych etapach
zdarzenia,
5) podać uzasadnienie swojego wyboru,
6) zapisać swoje propozycje rozwiązania tej sytuacji,
7) dokonać prezentacji.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 3
Zespół ratownictwa medycznego został wezwany do wypadku, w którym na przejściu dla
pieszych samochód potrącił kobietę w widocznej cią\
y. Kobieta poczÄ…tkowo przytomna,
osłabiona, blada, bez widocznych obra\
eń. We wstępnej ocenie tętno 140/min, nawrót
kapilarny 3 s, ciśnienie tętnicze 90/40mm Hg. Po kilku minutach utraciła przytomność.
Stwierdzono zatrzymanie krÄ…\
enia.
Jakie będą kolejne działania podejmowane u poszkodowanego na poszczególnych
etapach prezentowanego zdarzenia? Uwzględnij podstawowe i zaawansowane czynności
resuscytacyjne.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych i przeanalizować uwagi na temat
zaawansowanych zabiegów resuscytacyjnych w sytuacjach szczególnych,
2) dokładnie przeanalizować opis zdarzenia,
3) wyodrębnić i pogrupować istotne fakty,
4) zaproponować kolejne działania u poszkodowanego na poszczególnych etapach
zdarzenia,
5) podać uzasadnienie swojego wyboru,
6) zapisać swoje propozycje rozwiązania tej sytuacji,
7) dokonać prezentacji.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- przybory do pisania
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
53
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić pojęcie hiper- i hipokaliemii?
1
1

2) wdro\
yć postępowanie resuscytacyjne u poszkodowanych
w zatruciu? 1
1

3) wdro\
yć postępowanie resuscytacyjne u poszkodowanych
podtopionych? 1
1

4) zastosować metody chłodzenia i ogrzewania poszkodowanego?
1
1

5) wdro\
yć postępowanie resuscytacyjne u poszkodowanych
z zatrzymaniem krÄ…\
enia w następstwie astmy? 1
1

6) wdro\
yć postępowanie resuscytacyjne u poszkodowanych
z zatrzymaniem krÄ…\
enia w następstwie anafilaksji? 1
1

7) prowadzić czynności resuscytacyjne u poszkodowanych po urazach?
1
1

8) modyfikować czynności resuscytacyjne u kobiety cię\
arnej z nagłym
zatrzymaniem krÄ…\
enia? 1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
54
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcjÄ™.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do ka\
dego zadania dołączone są 4 mo\
liwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki nale\
y błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\
jego rozwiÄ…zanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 40 min.
Powodzenia
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Czynności określane pojęciem resuscytacji pozwalają na uzyskanie
a) powrotu spontanicznego krÄ…\
enia.
b) powrotu spontanicznego oddychania.
c) powrotu spontanicznego krÄ…\
enia i oddychania.
d) powrotu spontanicznego krÄ…\
enia, oddychania i świadomości.
2. Odwracalnymi przyczynami zatrzymania krÄ…\
enia określanymi jako cztery H są
a) hipoksja, hipowolemia, hipotermia, zaburzenia metaboliczne.
b) hipoksja, hipowolemia, zaburzenia metaboliczne, odma prÄ™\
na.
c) hipoksja, hipokaliemia, zmiany zakrzepowo-zatorowe, odma prÄ™\
na.
d) hipoksja, zaburzenia metaboliczne, zmiany zakrzepowo-zatorowe, odma prÄ™\
na.
3. Poni\
szy zapis EKG przedstawia
a) migotanie komór.
b) aktywność elektryczną bez tętna.
c) częstoskurcz komorowy.
d) asystoliÄ™.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
55
4. Pacjent ma prawidłowy oddech jeśli w czasie oceny trwającej 10 sekund
a) widoczne są ruchy klatki piersiowej, słychać świsty.
b) słychać głośne, przerywane westchnięcia.
c) widoczne są ruchy klatki piersiowej i słyszalne szmery oddechowe.
d) widoczny był pojedynczy ruch klatki piersiowej.
5. Podczas prowadzenia podstawowych zabiegów resuscytacyjnych nale\
y przerwać
działania w celu oceny poszkodowanego
a) po 1 minucie.
b) gdy zacznie on oddychać.
c) co 4 cykle.
d) co 2 minuty.
6. Osoba z wykształceniem medycznym mo\
e prowadzić działania resuscytacyjne
u niemowlÄ…t wykonujÄ…c sekwencje
a) 1 oddech: 3 uciśnięcia uciśnięcia klatki piersiowej.
b) 2 oddechy: 15 uciśnięć klatki piersiowej.
c) 1 oddech: 5 uciśnięć klatki piersiowej.
d) 2 oddechy: 5 uciśnięć klatki piersiowej.
7. W przypadku stwierdzenia u poszkodowanego dorosłego częściowej niedro\
ności dróg
oddechowych nale\
y
a) wykonać 5 uderzeń w okolicę międzyłopatkową.
b) wykonać 5 uciśnięć nadbrzusza i 5 uderzeń w okolicę międzyłopatkową.
c) zachęcać do kaszlu, obserwować i nie podejmować innych czynności.
d) zachęcać do kaszlu i wykonać 5 uderzeń w okolicę międzyłopatkową.
8. ResuscytacjÄ™ krÄ…\
eniowo-oddechową u osób dorosłych nale\
y rozpocząć od oddechów
ratowniczych w przypadku
a) tonięcia.
b) zatrucia.
c) współistniejących urazów.
d) ciÄ…\
y.
9. W sekwencji postępowania AED po wykonaniu defibrylacji nale\
y
a) przystąpić do resuscytacji.
b) cenić tętno.
c) cenić oddech.
d) wyzwolić kolejny impuls.
10. Je\
eli AED zaleca wykonanie defibrylacji, tu\
przed wyzwoleniem impulsu nale\
y
a) sprawdzić oddech.
b) ocenić tętno.
c) upewnić się, \
e nikt nie dotyka poszkodowanego.
d) upewnić się \
e elektrody dobrze przylegajÄ… do klatki piersiowej.
11. U\
ywając do wentylacji osoby dorosłej worka samorozprę\
alnego z maskÄ… nale\
y
a) wykonywać 10 oddechów/minutę, asynchronicznie do masa\
u serca.
b) wykonywać 20 oddechów/minutę, do wychylenia klatki piersiowej.
c) wykonywać 1 sekundę ka\
dy wdech, do wychylenia klatki piersiowej.
d) wykonywać 1 sekundę ka\
dy wdech, asynchronicznie do masa\
u serca.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
56
12. Zalecaną częstością wentylacji pacjenta dorosłego zaintubowanego jest
a) 10 oddechów na minutę.
b) 15 oddechów na minutę.
c) 20 oddechów na minutę.
d) 25 oddechów na minutę.
13. Rurkę ustno-gardłową zakłada się u pacjentów
a) z obra\
eniami jamy ustnej i gardła.
b) którzy poprzez zaciskanie zębów uniemo\
liwiajÄ… skontrolowanie jamy ustnej.
c) nieprzytomnych z zachowanymi odruchami ze strony górnych dróg oddechowych.
d) nieprzytomnych bez odruchów ze strony górnych dróg oddechowych.
14. W przypadku stwierdzenia u pacjenta zamieszczonego poni\
ej zapisu EKG, nale\
y
a) podać leki hamujące aktywność nerwu błędnego.
b) wykonać defibrylację.
c) zastosować kardiowersję.
d) zastosować stymulację przezskórną.
15. Zalecaną energią defibrylacji dorosłych defibrylatorem dwufazowym jest
a) 360 J ka\
de wyładowanie.
b) 2 J/kg mc.
c) 150 360 J.
d) 50 150 J.
16. W trakcie prowadzenia resuscytacji u 50 letniego mÄ™\
czyzny z zatrzymaniem krÄ…\
enia
w mechanizmie migotania komór wykonano: dwukrotną defibrylację, zało\
ono kaniulÄ™
do\
ylną, po wykonaniu ostatniej defibrylacji 2 minuty RKO. Kolejną czynnością będzie
a) podanie 1 mg adrenaliny do\
ylnie i wykonanie defibrylacji.
b) podanie 300 mg amiodaronu i wykonanie defibrylacji.
c) ocena rytmu i jeśli nadal obecne migotanie komór wykonanie defibrylacji.
d) ocena rytmu i jeśli nadal obecne migotanie komór podanie 1 mg adrenaliny
i wykonanie defibrylacji.
17. Dotchawiczo nie podaje siÄ™
a) atropiny.
b) amiodaronu.
c) lignokainy.
d) adrenaliny.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
57
18. W trakcie działań resuscytacyjnych podaje się
a) adrenalinÄ™ 1 mg co 3 5 minut.
b) amiodaron 300 mg w 20 ml 0,9% NaCl.
c) adrenalinÄ™ 0,01 mg co 3 5 minut.
d) amiodaron 30 mg w 20 ml 5% glugozy.
19. U poszkodowanego po urazie klatki piersiowej doszło do zatrzymania krą\
enia
w mechanizmie PEA. W trakcie działań resuscytacyjnych stwierdzono: zwiększony opór
w drogach oddechowych w trakcie wentylacji, asymetryczne ruchy klatki piersiowej,
odmę podskórną, ciche szmery oddechowe i wzmo\
ony wypuk po stronie prawej. Aby
zwiększyć efektywność działań resuscytacyjnych w takiej sytuacji nale\
y
a) odbarczyć odmę prę\
nÄ….
b) podać zwiększoną dawkę adrenaliny.
c) obrócić pacjenta na lewą stronę, ustabilizować pozycję.
d) wykonać defibrylację.
20. Zapas tlenu w butli tlenowej 2 l, przy ciśnieniu 150 atm. i wentylacji przepływem
15 l/min wystarczy na
a) 40 minut.
b) 30 minut.
c) 20 minut.
d) 10 minut.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
58
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko ...............................................................................
Prowadzenie resuscytacji krÄ…\
eniowo-oddechowej
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
59
6. LITERATURA
1. Europejska Rada Resuscytacji.: Podstawowe zabiegi resuscytacyjne i automatyczna
defibrylacja zewnętrzna. Podręcznik BLS/AED. Wyd. 2. Red. nauk. wydania polskiego
J. Andres, Kraków 2006
2. Grześkowiak M., śaba Z.: Sprawozdanie z odbytego w Lyon szkolenia w zakresie metod
nauczania resuscytacji. Medycyna Intensywna i Ratunkowa. T.2. Nr 4, 1999
3. Kózka M.: Stany zagro\
enia \
ycia. Wybrane standardy opieki i procedury postępowania
pielęgniarskiego. Wydaw. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2001
4. Specjalistyczne zabiegi resuscytacyjne. Podręcznik do kursu  Specjalistyczne zabiegi
resuscytacyjne u osób dorosłych . Wydanie polskie pod red. nauk. J. Andresa. Wydaw.
Naukowe DWN, Kraków 2007
5. Wytyczne 2005 resuscytacji krÄ…\
eniowo-oddechowej. Pod red. nauk. J. Andresa.  Pandit ,
Kraków 2005
6. Zawadzki A.: Medycyna ratunkowa i katastrof. Wyd. lekarskie PZWL, Warszawa 2007
Czasopisma:
 Medycyna Praktyczna
 Medycyna Intensywna i Ratunkowa
Strony www:
- www.erc.edu
- www.prc.krakow.pl
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
60