Nowotwory narządu rodnego jako
problem epidemiologiczny i
organizacyjny
Sylwia Dębska
Klinika Chemioterapii Nowotworów
Nowotwory złośliwe u kobiet w
Polsce 2006r.
Zachorowania Zgony
1. Pierś 1. Pierś
2. Jelito grube 2. Płuco
3. Płuco 3. Jelito grube
4. Trzon macicy 4. Nieznany punkt wyjścia
5. Skóra 5. Jajnik
6. Jajnik 6. Żołądek
7. Szyjka macicy 7. Szyjka macicy
8. Żołądek 8. Mózg
9. Trzustka 9. Nerka
10. Nerka 10. Trzon macicy
Standard postępowania
Zespół procedur uznanych w danym
środowisku za optymalne pod
względem spodziewanych efektów .
Standard diagnostyczny  wymaga możliwie
największej czułości i swoistości metody.
Standard leczniczy  ma najkorzystniejszy wpływ na
wydłużenie czasu przeżycia chorego lub poprawę
jakości życia przy możliwie najniższym ryzyku
wystąpienia powikłań.
Standaryzacja leczenia
��Aktualizacja najnowszych osiągnięć
medycyny
��Określenie miejsca nowych metod
leczenia i diagnostyki w codziennej
praktyce
Standaryzacja postępowania
terapeutycznego:
" Ułatwia podjęcie najtrafniejszych decyzji terapeutycznych na
podstawie najnowszej wiedzy
" Pozwala na dostosowanie regionalnych norm postępowania
A
do najnowszych osiągnięć światowej medycyny
" Umożliwia porównanie skuteczności nowych metod
leczenia
" Umożliwia ustalenie zakresu zalecanych procedur
B
leczniczych i dokładna ich wycenę
" Ułatwia rozstrzygnięcia legislacyjne dla potrzeb ekspertyz
sądowych
Pacjentki z nowotworami narządów
płciowych
powinny być leczone w wysoko
specjalistycznych ośrodkach
ginekologicznych, ginekologiczno-
położniczych, lub onkologicznych.
Ginekolog
W Polsce z powodu niemożności
objęcia wszystkich pacjentek opieką w
takich ośrodkach wymagana jest
współpraca specjalistów z różnych
Ginekolog
-onkolog
dziedzin.
Patolog
Radioterapeuta
Onkolog
kliniczny
Rak szyjki macicy
http://www.topnews.in/files/cervicalcancer222.jpg
http://api.ning.com/files/GgkmhoQDrwUjgH2ssYnvWUn2KQ*FYcq6benNkd3qHoRt-
qdg0GZP3rnUGotBwSRq01mor36QX5rIWbWg5DT4gmvdINKSPHkt/LetusNowmakeourworldaBetter
HealthierandBeautifulWorldforYouandforMe2.jpg
Raj szyjki macicy - epidemiologia
� Współczynniki zachorowalności i
umieralności na podobnym poziomie od lat
80. z niewielką tendencją spadkową
� Pod względem zachorowalności Polska
zajmuje średnią pozycję na świecie,
jednocześnie należy do krajów o najniższym
współczynniku 5-letnich przeżyć
� W 2006 r. odnotowano 3226 zachorowań i
1824 zgonów
Raj szyjki macicy  czynniki ryzyka
Czynniki główne Czynniki prawdopodobne
Zakażenie HPV Wieloletnie stosowanie hormonalnych
środków antykoncepcyjnych
Wiek Niewłaściwa dieta (brak wit. C)
Wczesne rozpoczęcie życia seksualnego Zakażenie wirusem HIV
Duża liczba partnerów seksualnych Stany zapalne narządów rodnych
przenoszone droga płciową inne niż
HPV (chlamydia, rzęsistek, wirus
Duża liczba porodów
opryszczki HSV-2)
Palenie tytoniu
Niski status socjoekonomiczny
Partnerzy podwyższonego ryzyka
(niemonogamiczni, zakażeni HPV)
Stwierdzona wcześniej patologia w
badaniu cytologicznym
Rak szyjki macicy  profilaktyka
Profilaktyka pierwotna
Zapobieganie poprzez oświatę
prozdrowotną i szczepienia
ochronne
Profilaktyka wtórna
Wykrywanie stanów
przednowotworowych i wczesnych
postaci raka
Profilaktyka
trzeciorzędowa
Prawidłowa diagnostyka i leczenie
Rak szyjki macicy
Jade Goody (ur. 5 czerwca 1981
w Londynie, zm. 22 marca 2009 w
Essex)  uczestniczka brytyjskiej
wersji reality show Big Brother z 2002.
Zmarła na raka szyjki macicy, a jej
walka z chorobą była szeroko
komentowana przez media na całym
świecie.
Choroba i śmierć Jade Goody
wywołały dyskusje na temat wieku
rozpoczynania badań skriningowych
raka szyjki macicy w UK oraz
przybliżyły Brytyjkom wiedzę na
temat tego nowotworu. W 2009 r.
liczba kobiet zgłaszających się na
badania cytologiczne w UK wzrosła o
12%.
Rak szyjki macicy - profilaktyka
pierwotna
� Zakażenia HPV to najważniejszy czynnik ryzyka
raka szyjki macicy (HPV16 obecny w 53%
przypadków raka i nabłonkowej neoplazji,
HPV18  w 15%)
� W Polsce zarejestrowane 2 szczepionki:
q�Dwuwalentna: HPV 16 i 18
q�Czterowalentna: HPV 6,11, 16, 18 (zapobiega
także zmianom dysplastycznym sromu (VIN2i3)
oraz brodawkom zewnętrznych narządów
płciowych związanych z HPV 6 i 11)
Profilaktyka wtórna raka szyjki macicy
� Badanie cytologiczne wymazów z części pochwowej szyjki macicy
� Narodowy Program Aktywnej Profilaktyki Raka Szyjki Macicy (25-
59r.ż., badanie co 3 lata)
Zaproszenie
1x na 3 lata
Badanie
Wynik
cytologiczne
prawidłowy
Ocena
Kontrola
cytologiczna
Wynik
Leczenie
nieprawidłowy
Pogłębiona
diagnostyka
Rak szyjki macicy - diagnostyka
" Pełne badanie lekarskie
" Badanie ginekologiczne
" Cytologia
Rozpoznanie
" Kolposkopia
" Pobranie wycinka z części
pochwowej szyjki macicy
" RTG klatki piersiowej
" Podstawowe badanie
krwi i moczu
" USG brzucha i
przezpochwowe
Ocena
zaawanso-
" Cystoskopia
wania
" Proktoskopia/rektosigmo
idoskopia
" RTG kośćca
" CT brzucha i miednicy
mniejszej
Rak szyjki macicy - zaawansowanie
http://www.cancerhelps.com/images/stadium_kanker_cerviks.gif
Rak szyjki macicy - leczenie
Podstawa leczenia raka
szyjki macicy w I stopniu
zaawansowania jest zabieg
operacyjny. Zakres zabiegu
zależy od zaawansowania
choroby, od amputacji szyjki
macicy do hysterektomii z
limfadenektomią regionalną
http://www.houghmemorial.org/pageimages/su
rgery-clipart.jpg
(5-letnie przeżycie 55-95%).
Rak szyjki macicy - leczenie
ś� W stopniu II (naciek przekracza
granice szyjki) stosuje się
radykalną radioterapię z
ewentualnym podaniem
uzupełniającej chemioterapii (40-
85%).
ś� W stopniu III stosuje się
radiochemioterapię (15-60%).
ś� W stopniu IV można zastosować
radiochemioterapię w wybranych
przypadkach, a także
chemioterapię paliatywną (0-19%).
http://www.healthcare.uci.edu/cancer/radiationOncology/images/rad_oncCervica
l1.jpg
http://www.biij.org/2008/3/e40/fig.asp?p=165&o=443
Rak szyjki macicy - leczenie
Radioterapia
Chirurgia
ginekologiczna
Chemioterapia
Skojarzenie różnych metod leczenia raka szyjki macicy
wymaga ścisłej współpracy poszczególnych ośrodków
Rak szyjki macicy - leczenie
http://www.dailymail.co.uk/tvshowbiz/article-1094083/Defiant-Jade-Goody-bares-battle-cervical-cancer.html
Rak jajnika
http://www.netterimages.com/images/vpv/000/000/019/19704-0550x0475.jpg
Rak jajnika - epidemiologia
� Powolny wzrost zachorowalności na raka jajnika
� W 2006r. w Polsce zarejestrowano 3291
nowych zachorowań, a 2390 pacjentek zmarło z
tego powodu
� 75% nowotworów złośliwych jajnika w chwili
rozpoznania znajduje się w III i IV st.
zaawansowania
� ź pacjentek przeżywa 5 lat od chwili
rozpoznania raka jajnika
Rak jajnika - epidemiologia
Do zachorowania przysposabia:
� brak ciąż i porodów lub urodzenie pierwszego
dziecka po 35.r.ż.,
� zaburzenia czynności hormonalnej i leczenie
środkami stymulującymi owulację,
� rak jajnika w rodzinie,
� życie w rejonach wysoko uprzemysłowionych.
Rak jajnika - epidemiologia
� Ryzyko jest mniejsze u pacjentek, które
rodziły i stosowały doustną antykoncepcję
� Rak jajnika może rozwinąć się jako kolejny
nowotwór u pacjentek, które chorowały na
raka piersi lub raka endometrium
� Może być elementem zespołów rodzinnie
uwarunkowanych nowotworów np. rodzinny
rak piersi i jajnika (BRCA1), zesp. Lyncha
Rak jajnika
� Wykrycie raka ograniczonego do jajników
(st.I) sięga 25% pacjentek
� U 50-75% pacjentek w chwili rozpoznania
stwierdza się przerzuty
Rokowanie:
I. 85-100% przeżyć 5-letnich
II-IIIa. 40-5-% przeżyć 5-letnich
III.-IV Przeżycie 40-6 m-cy
Rak jajnika - diagnostyka
ś�Czujność lekarzy pierwszego kontaktu
ś�Badanie ginekologiczne dwuręczne przez
pochwę i przez odbytnicę
ś�Badania obrazowe
� Usg przezbrzuszne i przezpochwowe
� Tomografia jamy brzusznej i miednicy mniejszej
� Punkcja otrzewnej i badanie cytologiczne płynu
� Stężenie markera CA-125
(AFP, �HCG w nowotworach zarodkowych jajnika)
Rak jajnika - diagnostyka
" Każdy stwierdzonych klinicznie guz jajnika
powinien być diagnozowany i leczony jak
nowotwór
" Co czwarty jest guzem nowotworowym
" Guzy jajnika powinny być leczone
chirurgicznie !!!
Rak jajnika - leczenie
" Chirurgia
operacja z badaniem doraz
nym,
jeśli rak  usunięcie całego narządu
rodnego, sieci większej, wyrostka
robaczkowego
W zaawansowanych stadiach - cytoredukcja
" Chemioterapia
Rak jajnika - leczenie
Leczenie chirurgiczne
raka jajnika w każdym
ośrodku powinno odbywać
się wg ujednoliconego
standardowego protokołu,
gdyż wpływa to na wyniki
dalszego leczenia, a tym
samym na przeżycie
chorych.
Rak trzony macicy
http://graphics8.nytimes.com/images/2007/08/01/health/adam/9294.jpg
Rak trzony macicy - epidemiologia
� Zazwyczaj jest wykrywany we wczesnym
stadium zaawansowania, pomimo braku
badań przesiewowych.
� Obecnie dysponujemy skutecznymi
metodami leczenia raka endometrium,
jest zaliczany do najlepiej rokujących
nowotworów złośliwych narządów
rodnych, przeżycia 5-letnie 65%
Rak trzony macicy - epidemiologia
� Rośnie częstość zachorowań
� W 2004r. zarejestrowano 4376
zachorowań i 814 zgonów
� Występuje najczęściej u pacjentek po
menopauzie (55-70rż)
Rak trzony macicy  czynniki ryzyka
" Nadmierna stymulacja estrogenami
(endogenna, egzogenna- podawanie
estrogenów nie zrównoważonych
gestgenami, tamoksifenu)
" Wczesna menarche, póz
na menopauza,
niepłodność, otyłość, HA, DM
" Przebyta radioterapia na obszar miednicy
mniejszej
" Dobre warunki socjoekonomiczne
" Rodzinne występowanie raka piersi,
endometrium i jelita grubego
Rak trzonu macicy  stan
przedrakowy, objawy
" Podstawowy objaw raka endometrium to
acykliczne krwawienia lub ropne upławy z dróg
rodnych
" Badanie ginekologiczne oraz histopatologiczne
endometrium u kobiet w okresie
okołomenopauzalnym i po menopauzie konieczne
jest w przypadku każdego nieprawidłowego
krwawienia z dróg rodnych
" Atypowy rozrost endometrium (u 25% kobiet z
tym rozpoznaniem rozwija się rak) jest
wskazaniem do leczenia operacyjnego.
Rak trzony macicy  diagnostyka
" W ramach oceny zaawansowanie należy
wykonać badania obrazowe miednicy
mniejszej, brzucha i klatki piersiowej,
cystoskopię, rektoskopię
" Szczególnie należy zwrócić uwagę na ocenę
jajników, gdzie mogą znajdować się
przerzuty albo jednoczasowo rozwijać inny
nowotwór
Rak endometrium- leczenie
" Naciek ograniczony do myometrium i
szyjki> panhysterektomia+/-
limfadenektomia+/- radioterapia
uzupelniająca
" W wyższych stopniach zaawansowania
stosuje się skojarzone metody leczenia:
��Tele- lub brachyterapię
��Chemioterapię (cisplatyna)
��Hormonoterapię
��Chirurgię
Rak endometrium - rokowanie
" Rokowanie zależy od
zaawansowania choroby.
Odsetek przeżyć 5-letnich:
I- 90%
II- 60%
III- 40%
IV- 5%
Po leczeniu każdego nowotworu
złośliwego konieczna jest
obserwacja w Poradni
Onkologicznej lub Ginekologicznej
Wskazane jest
wykonywanie badań
kontrolnych wg
obowiązujących
standardów.
Badania kontrolne po leczeniu
Zakres badań zależy od wyjściowego zaawansowania choroby i
zastosowanych metod leczenia.
Rak jajnika Rak szyjki macicy Rak endometrium
Kontrola co miesiąc Co 3 m-ce w pierwszych Obserwacja chorych
przez pierwsze pół roku, 2 latach, co 6 mies. do 5 wysokiego ryzyka (zależy
potem co 2 mies. w 1- lat, potem co rok od st. zaawansowania,
szym roku, co 3 mies. do rodzaju host.-pat.,
2 lat, co 6 mies. do 5 lat, rodzaju leczenia)
potem co rok
Obejmuje badanie Obejmuje badanie Przy podejrzeniu
podmiotowe, podmiotowe, nawrotu wskazany pełen
przedmiotowe, przedmiotowe, zestaw badań.
ginekologiczne. ginekologiczne i
cytologiczne.
Problemy do rozwiązania
� Niewydolność profilaktyki pierwotnej i wtórnej
� Niedostateczna koordynacja pomiędzy
poszczególnymi ośrodkami zajmującymi się
pacjentką
� Niedostateczna dostępność do badań i opieki w
warunkach ambulatoryjnych
� Konieczne lepsze poinformowanie pacjentki i jej
aktywny udział w planowaniu diagnostyki i
leczenia
� Brak opieki psychologicznej podczas leczenia
onkologicznego
Ostre stany związane z nowotworami
narządu rodnego i ich leczeniem
� Krwawienie z dróg rodnych
� Zakrzepica żył kończyn dolnych i powikłania
zatorowe
� Wodobrzusze i hydrotorax wymagające
odbarczenia
� Niedrożność przewodu pokarmowego
Powikłania leczenia nowotworów
narządu rodnego
� Gorączka neutropeniczna
� Małopłytkowość i plamica małopłytkowa
� Anemizacja
� Biegunki, wymioty, odwodnienie
� Zapalenie błony śluzowej przewodu
pokarmowego
Powikłania leczenia nowotworów
narządu rodnego
� W razie wizyty u pacjentki leczonej
onkologicznie karty informacyjne z
przebiegu dotychczasowego leczenia mogą
wyjaśnić przyczynę obecnego stanu
� Ostre powikłania po chemioterapii
pojawiają się przeważnie w ciągu 10 dni od
podania cytostatyków
Powikłania leczenia nowotworów
narządu rodnego
� Większość powikłań można leczyć w
rejonowym oddziale chorób wewnętrznych,
natomiast pacjenci po kontakcie z
prowadzącym lekarzem onkologiem
zazwyczaj zgłaszają się do oddziałów
onkologicznych
� Niektóre powikłania, szczególnie stan
 ostrego brzucha wymagają interwencji
chirurgicznej i mogą być leczone w
rejonowych oddziałach chirurgicznych
Ból brzucha
http://tattoos.files.wordpress.com/2006/12/swallow-tattoos-abdomen.jpg
��Ostry brzuch np.: ��Perforacja owrzodzeń
zadzierzgnięcie, uwięz
nięcie,
��Niedrożność mechaniczna
zator krezki, zapalenie
��Niedrożność porażenna
wyrostka robaczkowego,
��Zaparcia
zapalenie pęcherzyka
��Biegunki
żółciowego, zapalenie
trzustki
��Zapalenie układu
moczowego i kamica
��Rozrost nowotworowy z
moczowa
naciekaniem narządów
miąższowych
��Zapalenie przydatków
��Neutropenia
Dziękuję za uwagę.