Budowa narzÄ…du wzroku
Budowa narzÄ…du wzroku
Funkcjonowanie zmysłu wzroku
Funkcjonowanie zmysłu wzroku
Oświetlenie
Oświetlenie
Marcin Kuliński
[e-mail]
http://ergonomia.ioz.pwr.wroc.pl
Siatkówka oka Rozmieszczenie czopków i pręcików
Siatkówka oka Rozmieszczenie czopków i pręcików
pręciki czopki
wykrywają ruch oraz rozró\
niajÄ… drobne
zgrubny kształt szczegóły obrazu
nie rozró\
niają kolorów rozró\
niajÄ… kolory
i odcienie
mogą wykrywać bardzo
niewielkie ilości światła nie funkcjonują przy zbyt
słabym oświetleniu
około 100-120 milionów
około 6-7 milionów
Rodzaje widzenia Kluczowe mechanizmy procesu widzenia
Rodzaje widzenia Kluczowe mechanizmy procesu widzenia
Adaptacja
Widzenie fotopowe (dzienne)
proces przystosowania narządu wzroku do zmiennych warunków
ostry obraz w obszarze plamki \
ółtej, obwodowe pole widzenia pozwala
oświetlenia
na postrzeganie ogólne
Akomodacja
Widzenie skotopowe (nocne)
zdolność do zmiany długości ogniskowej, a tym samym do nastawiania
obraz o małej rozdzielczości i bez kolorów, ruch jest łatwo wykrywalny
ostrości widzenia na ró\
ne odległości
Widzenie mezopowe (zmierzchowe)
Konwergencja
stan przejściowy, kiedy czopki częściowo działają
mechanizm niezale\
nego kierowania obu gałek ocznych na
obserwowany przedmiot tak, by oba jego obrazy odbierane były jako
jeden
1
Mechanizm adaptacji Mechanizm akomodacji
Mechanizm adaptacji Mechanizm akomodacji
Adaptacja optyczna
ostrość na obiekcie dalekim
zmiana średnicy otworu z
renicy od 1.5 do 8 mm  zmiana ilości
wpadającego do oka światła jak 1:32
Adaptacja fotochemiczna
rodzaj adaptacji sensorycznej, większa ilość światła powoduje spadek
czułości receptorów i odwrotnie
ostrość na obiekcie bliskim
Mechanizm konwergencji Hamowanie oboczne
Mechanizm konwergencji Hamowanie oboczne
jasność rzeczywista
pasma Macha
jasność odbierana
Kontrast następczy Kontrast następczy  barwy dopełniające
Kontrast następczy Kontrast następczy  barwy dopełniające
2
ZÅ‚udzenia wzrokowe ZÅ‚udzenia wzrokowe cd.
ZÅ‚udzenia wzrokowe ZÅ‚udzenia wzrokowe cd.
Złudzenia wzrokowe cd. Oświetlenie  podstawowe pojęcia
Złudzenia wzrokowe cd. Oświetlenie  podstawowe pojęcia
światło
Energia promieniowania o długości fali 380-760 nm, zdolna pobudzić
siatkówkę i wywołać wra\
enie wzrokowe.
strumień świetlny
Część promieniowania emitowanego przez z
ródło światła widziana przez
oko ludzkie w jednostce czasu. Jednostką strumienia świetlnego jest
lumen [lm].
natÄ™\
enie oświetlenia
Stosunek wielkości strumienia świetlnego padającego na płaszczyznę do
jej pola powierzchni. Wyra\
any w luksach [lx], przy czym lx = lm/m2.
Oświetlenie  podstawowe pojęcia cd. Czynniki wpływające na proces widzenia
Oświetlenie  podstawowe pojęcia cd. Czynniki wpływające na proces widzenia
luminancja
Fizyczna miara postrzeganej jaskrawości. Zale\
y od natÄ™\
enia natÄ™\
enie oświetlenia
oświetlenia, właściwości fizycznych obserwowanego obiektu oraz jego
pola pozornej (obserwowanej) powierzchni. jednorodność jasności powierzchni
równomierność jasności w czasie
równomierność natę\
enia oświetlenia
występowanie zjawiska olśnienia
Stosunek natÄ™\
enia minimalnego do natÄ™\
enia średniego.
kolorystyka
kontrast
Ró\
nica między luminancją dwóch sąsiadujących ze sobą obszarów z
wyraz
ną granicą między nimi.
3
Rola natÄ™\
enia oświetlenia Wymagane parametry oświetlenia miejsc pracy według
Rola natÄ™\
enia oświetlenia Wymagane parametry oświetlenia miejsc pracy według
normy PN-EN 12464-1: 2004
normy PN-EN 12464-1: 2004
średnie natę\
enie oświetlenia (na wys. płaszczyzny pracy):
odpowiedni poziom jest niezbędny do funkcjonowania zmysłu wzroku
minimum 50 lx dla pomieszczeń magazynowych
zapewnia kontrast, a tym samym rozpoznawanie szczegółów
300 lx dla pomieszczeń biurowych i pracy dorywczej
500 lx dla pomieszczeń biurowych i pracy o charakterze ciągłym
bezpośredni związek z szybkością akomodacji
powinno być dostosowane do wieku, zadania wzrokowego oraz wielkości
równomierność natę\
enia oświetlenia:
obiektów pracy
co najmniej 0.7 w obszarze zadania wzrokowego
co najmniej 0.5 w obszarze bezpośrednio (0.5 m) go otaczającym
Przykład oświetlenia w pomieszczeniu biurowym Dopuszczalne kontrasty luminancji w polu widzenia
Przykład oświetlenia w pomieszczeniu biurowym Dopuszczalne kontrasty luminancji w polu widzenia
10:1
Niepo\
ądane kontrasty luminancji Zalecane współczynniki odbicia światła przez obiekty
Niepo\
ądane kontrasty luminancji Zalecane współczynniki odbicia światła przez obiekty
znajdujÄ…ce siÄ™ w polu widzenia
znajdujÄ…ce siÄ™ w polu widzenia
W kierunkach najczęściej obserwowanych nie powinny znajdować się:
sufit 80  90%
jasne okna
ściany 40  60%
jasne ściany sąsiadujące z ciemnymi podłogami
podłogi 20  40%
czarne obiekty na jasnych powierzchniach
meble i inne powierzchnie wyposa\
enia 25  50%
odbijające światło płaszczyzny stołów
błyszczące części wyposa\
enia
4
1:3
10:1
Tętnienie światła w tradycyjnych świetlówkach Zjawisko olśnienia
Tętnienie światła w tradycyjnych świetlówkach Zjawisko olśnienia
3 z
ródła zasilane z tej samej fazy
UF = 0.157
czasowe zaburzenie procesu widzenia
taki przebieg lub stan procesu widzenia, przy którym występuje uczucie
2 z
ródła zasilane z tej samej fazy,
niewygody i/lub zmniejszenie zdolności rozró\
niania obiektów na skutek
1 z przesunięciem o 1/2 okresu
niewłaściwego rozkładu luminancji
UF = 0.77
przekroczenie mo\
liwości adaptacyjnych oka lub wywołanie zmian
adaptacyjnych trwających na tyle długo, \
e prawidłowe widzenie jest
przejściowo ograniczone
3 z
ródła zasilane z przesunięciem
o 1/3 okresu ka\
de
UF = 0.89
Olśnienie bezpośrednie i pośrednie Redukcja sprawności wzrokowej w zale\
ności od kąta
Olśnienie bezpośrednie i pośrednie Redukcja sprawności wzrokowej w zale\
ności od kąta
obserwacji z
ródła światła
obserwacji z
ródła światła
Skutki olśnienia Redukcja i eliminacja olśnień
Skutki olśnienia Redukcja i eliminacja olśnień
wywołuje zmęczenie narządu wzroku usunięcie punktów świetlnych z pola widzenia pracownika
powoduje spadek zdolności rozró\
niania szczegółów obrazu stosowanie opraw z odpowiednim kątem ochrony (nie mniej ni\
60°
między z
ródłem światła a linią wzroku, oprawy typu dark-light)
ogranicza zdolności akomodacyjne i konwergencyjne oka
zmniejszenie luminancji z
ródeł światła (większa liczba opraw o mniejszej
wywołuje odruchy obronne (mru\
enie powiek, napięcie mięśni)
mocy świetlnej)
w skrajnych przypadkach mo\
e spowodować uszkodzenie siatkówki
odpowiednie lokalizowanie miejsc pracy
matowe pokrycie płaszczyzn mogących odbijać światło (podłogi, biurka)
5