ZARZ
DZANIE ORGANIZACJA
Zasady stosowania TCM
Dr hab. inż. Zdzisław Hejducki, Instytut Budownictwa, Politechnika Wrocławska
Dr inż. Magdalena Rogalska, Politechnika Lubelska
Metoda Sprzężeń Czasowych TCM posiada w literatu- czasów rozpoczęcia i zakończenia poszczególnych
rze rosyjskiej i polskiej silną podbudowę teoretyczną, procesów w wydzielonych sektorach.
skoncentrowaną na obliczeniach zależności czaso-
wych przy użyciu rachunku macierzowego [1, 2, 3, 4]. Wartości w tabeli powiązań reprezentowane są w harmo-
Nie ma jednak publikacji wyjaśniających w sposób nogramie przy użyciu oznaczeń LT (jeśli w harmonogra-
prosty możliwości zastosowań poszczególnych sze- mie przed określoną linią przedstawiającą czas wykona-
ściu metod TCM. Bardzo skomplikowane oznaczenia nia procesu Px w sektorze Sy znajduje się oznaczenie
i nazewnictwo uniemożliwiają szeroki odbiór prac LT w danej jednostce czasu, oznacza to, że proces ten
naukowych związanych z TCM. Prawdziwym wyzwa- może rozpocząć się w tejże właśnie jednostce czasu).
niem dla autorów było opisanie TCM z podziałem na Zatem LT oznacza przerwę w wykonaniu procesu, ale
metody w sposób możliwy do szerokiego odbioru. z możliwością wcześniejszego rozpoczęcia procesu Px
W artykule przedstawiono założenia priorytetowe już w jednostce czasu, w której pojawia się LT  czas
w poszczególnych metodach oraz dla celów porów- wykonania samego procesu Px jest stały, pierwotnie
nawczych przy wykorzystaniu tej samej bazy danych, deterministycznie ustalony. LD w harmonogramie ozna-
wykonano harmonogramy dla każdej z metod. cza sytuację, kiedy w danym sektorze nie są prowadzone
Opisano ograniczenia ich zastosowań oraz podano żadne prace. Daną wyjściową jest również TT  całkowi-
przykłady praktycznych zastosowań. Wprowadzono
nowe nazewnictwo w znacznym stopniu uogólniające,
celem dostosowania do nazewnictwa w literaturze
światowej.
Wstęp
Jak opisano w pracy [1], aby rozpocząć harmonogra-
mowanie metodą TCM, należy (rys. 1) posiadać:
ną dane wejściowe określające podział przedsięwzię-
cia na sektory S1. . . . . Sn oraz ich wielkość,
ną ustalone rodzaje procesów i kolejność technolo-
giczną ich wykonania,
ną deterministycznie ustalone czasy wykonywania pro-
cesów w poszczególnych sektorach.
Rys. 2. Schemat powiązań priorytetowych w TCM
ty czas realizacji przedsięwzięcia, którego minimalizacja
Rys. 1. Schemat przebiegu obliczeń i warunki wejściowe
może być założeniem priorytetowym. Analizując dane
i wyjściowe TCM
wyjściowe LT, LD i TT, które chcemy uzyskać, dobieramy
jedną z sześciu metod harmonogramowania TCM, co
Po dokonaniu obliczeń TCM uzyskujemy: opisano w sposób szczegółowy poniżej. Na rysunku 2
ną harmonogram prac, przedstawiono powiązania priorytetowe w odniesieniu
ną sieci zależności, do każdej z sześciu metod. Uszczegółowienie problemu
ną tabelę przedstawiającą powiązania wewnętrzne również opisano w dalszej części artykułu.
36
PRZEGL
D BUDOWLANY 3/2005
A R T Y K U A
Y P R O B L E M O W E
ACJA ZARZ
DZANIE ORGANIZACJA
Opis TCM I Zwykle najkorzystniejsze wyniki obliczeń uzyskuje
się, gdy czas trwania procesów w ostatnim sektorze
Metodę TCM I stosuje się w przypadku kiedy zało- jest najkrótszy w odniesieniu do pozostałych. Jako
żeniem priorytetowym jest zapewnienie ciągłości efekt obliczeń TCM I otrzymamy całkowity czas wyko-
wykonywania procesów P1...Pm w sektorach S1...Sn. nania przedsięwzięcia TT, który będzie dłuższy lub
Zwykle wiąże się to z zapewnieniem ciągłości proce- równy minimalnemu czasowi trwania przedsięwzięcia
su, pracy wykonawcom lub pracy sprzętu. Ze wzglę- TT min w odniesieniu do zastosowania wszystkich
du na przyjętą technologię zapewnienie ciągłości pięciu pozostałych metod obliczeniowych progra-
procesu może stać się założeniem priorytetowym np. mem ORGANIZATOR. Natomiast dystanse czasowe
w przypadku konieczności betonowania bez szwów LT1.1...LTn.m pomiędzy procesami w toku a kolejnymi
technologicznych. Ta sama sytuacja ma miejsce występującymi po nich zawsze są równe zeru  czyli
w odniesieniu do procesów wiodących, czyli umożli- zagwarantowana została ciągłość procesów P1...Pm.
wiających rozpoczęcie wszystkich zależnych od niego Jednocześnie prawdopodobnie nie uzyskamy ciągło-
prac. Zdarza się, że ze względów ekonomicznych ści pracy w sektorach, jakkolwiek czasem może się to
zatrudnienie określonego wykonawcy lub sprzętu po zdarzyć, nie jest to jednak założenie priorytetowe.
uwzględnieniu postojów staje się nieopłacalne. Nie Na rysunku 4 przedstawiono powiązania priorytetowe,
przynosi również zysku wielokrotne podejmowanie czyli takie, dla których LT zawsze muszą być równe zero,
pracy przez tego samego wykonawcę ze względu na i stanowić będą bazę w tworzeniu harmonogramu.
transport i montaż sprzętu oraz urządzeń. Niektóre
firmy wykonawcze szczególnie wysoko wyspecjalizo-
wane, stawiają jako warunek podjęcia zadania zapew-
nienie ciągłości ich prac. Nadwyżka popytu nad poda-
żą niektórych usług powoduje, że zapewnienie ciągło-
ści pracy pewnym wykonawcom staje się założeniem
priorytetowym. Wtedy rozwiązaniem umożliwiającym
prawidłowe harmonogramowanie prac jest TCM I.
Na rysunku 3 określono dane wyjściowe, które zosta-
ną wygenerowane przez program komputerowy
ORGANIZATOR TCM I.
Rys. 4. Powiązania priorytetowe w metodzie TCM I
Celem zobrazowania różnic harmonogramów TCM I,
TCM 2...TCM 6 dokonamy obliczeń na bazie tych
samych danych, zestawionych w tabeli 1, dla wszyst-
kich metod, przy czym różnić się będą założenia
i powiązania priorytetowe przynależne do poszczegól-
nych metod.
Tab.1. Tabela ogólna czasów trwania procesów
Rys. 3. Schemat przebiegu obliczeń i warunki wyjściowe
TCM I
PROCES
Numer sektora P1 P2 P3 P4
Do obliczeń przyjmujemy z góry założone i obli-
S1 2 3 1 4
czone w sposób deterministyczny sektory S1...Sn,
S2 5 2 4 1
procesy P1...Pm uszeregowane w kolejności tech-
S3 2 2 1 3
nologicznej oraz czasy ich wykonania T1.1...Tn.m.
Zakłada się, że nie jest na tym etapie ostatecznie S4 1 3 4 2
ustalona kolejność wykonywania prac w poszcze-
gólnych sektorach. Będzie ona ostatecznie ustalona Po wprowadzeniu danych z tabeli 1 i dokonaniu obli-
na etapie optymalizacji pierwszej, która następuje po czeń TCM I uzyskano TT = 20 jednostek czasu. Celem
dokonaniu podstawowych obliczeń. Zatem należy sprawdzenia możliwości skrócenia czasu TT wykona-
przyjąć pewną kolejność sektorów, jednak nie będzie no optymalizację (zmianę kolejności wykonania prac
problemem zmiana ich kolejności. Wystarczy jedynie w poszczególnych sektorach) i okazało się, że przy
wywołać opcję  optymalizacja i zostanie to wykonane zmianie kolejności sektorów na S3, S4, S1, S2 uzyska-
w ciągu kilku sekund bez konieczności ponownego no TT = 18 jednostek. Harmonogram uwzględniający
wpisywania danych czy też wnikliwej analizy danych. LD dla tego przypadku przedstawiono na rysunku 5.
37
PRZEGL
D BUDOWLANY 3/2005
3/2005
A R T Y K U A
Y P R O B L E M O W E
ZARZ
DZANIE ORGANIZACJA
DANE CZAS [jednostka czasu]
Sn Pm T 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
P1 2
P2 2
S3
P3 1 LD LD
P4 3 LD
P1 1
P2 3 LD
S4
P3 4
P4 2
P1 2
P2 3 LD LD
S1
P3 1 LD
P4 4 LD
P1 5
P2 2
S2
P3 4
P4 1 LD
Rys. 5. Harmonogram TCM I, TT = 18 jednostek
Jak przedstawiono na rysunku 5 w przypadku obli- niem procesu produkcyjnego. Często nie jest możli-
czeń TCM I nie występują przestoje procesów, zatem we wtedy wydzielenie kilku sektorów równocześnie.
nie ma przestojów żadnego z wykonawców. Natomiast Np. w czasie remontu hali, w której składowane
pojawiają się przestoje w sektorach (w danym sekto- były elementy gazobetonowe, transportowane suw-
rze w tym czasie nikt nie pracuje) w: S1  4j. cz., S2 nicami z autoklawów znajdujących się w tej samej
 1j. cz., S3  3j. cz., S4  1j. cz. Spełnione zatem są hali, można było wydzielić sektory stanowiące 25%
warunki określone na rysunku 4. powierzchni składowiska. W ten sposób zapewniano
ciągłość produkcji i pozostałe trzy suwnice mogły
OPIS TCM II pracować bez przestojów. W praktyce metoda TCM II,
jakkolwiek często nienazwana, stosowana jest celem
Metodę TCM II stosuje się w przypadku kiedy założe- pozornego przyspieszenia prac. Często wydaje się, że
niem priorytetowym jest zapewnienie ciągłości pracy skoro dany sektor jest już wolny, to natychmiastowe
w poszczególnych sektorach S1...Sn wykonywanych wprowadzenie następnego wykonawcy spowoduje
procesów P1...Pm. Zakłada się, że nie może być przyspieszenie budowy bez względu na to jak długie
przestojów w żadnym sektorze w ciągu trwania całe- będą okresy oczekiwania tego wykonawcy na wejście
go przedsięwzięcia, czyli LD w każdym przypadku na kolejne sektory i jak duże koszty będą związane
musi wynosić zero. Natomiast dopuszcza się prze- z póz
niejszym okresem oczekiwania bądz
ponownym
rwy w pracy poszczególnych wykonawców, czyli nie transportem i instalacją sprzętu i urządzeń niezbęd-
zostaje zachowana ciągłość wykonywania poszcze- nych do wykonania danego zadania. Metoda TCM II
gólnych procesów. Oznacza to, że dany wykonawca aby była zastosowana, musi mieć silne uzasadnienie
może być proszony o wykonanie swojej pracy nawet w postaci ograniczeń organizacyjnych, produkcyjnych
kilkakrotnie w czasie realizacji przedsięwzięcia. Wiąże lub ekonomicznych (określone terminy możliwości
się to z czasem oczekiwania LT różnym od zera dane- płatności faktur), ponieważ harmonogram sporządzo-
go wykonawcy lub też z koniecznością tymczasowej ny tą metodą generuje zwykle całkowity czas wykona-
likwidacji zasobów i przeniesienia ich na inną budowę. nia przedsięwzięcia TT dłuższy niż policzony innymi
Przyjęcie jako priorytetu zapewnienia ciągłości pracy metodami.
w poszczególnych sektorach może mieć miejsce, gdy Na rysunku 6 określono dane wyjściowe, które zosta-
prowadzone są prace remontowe w obiekcie, gdzie ną wygenerowane przez program komputerowy
musi być zachowana produkcja w toku i wydzielenie ORGANIZATOR TCM II.
sektora do prac remontowych wiąże się z wstrzyma- Do obliczeń przyjmujemy, tak jak w metodzie TCM I,
38
PRZEGL
D BUDOWLANY 3/2005
A R T Y K U A
Y P R O B L E M O W E
ACJA ZARZ
DZANIE ORGANIZACJA
 optymalizacja II programu ORGANIZATOR. Założenie
priorytetowe zachowania ciągłości pracy w poszcze-
gólnych sektorach powodować będzie, że czas ocze-
kiwania na podjęcie pracy w kolejnym sektorze przez
danego wykonawcę będzie większy, bądz
w niektó-
rych przypadkach równy zero LTn.m e" 0, natomiast
LD1.1...LDn.m zawsze będzie równe zero.
Powiązania priorytetowe przedstawione na rysunku 7
stanowią kanwę pozostałych obliczeń.
Rys. 6. Schemat przebiegu obliczeń i warunki wyjściowe
TCM II
Jak poprzednio, przy opisie metody TCM I, korzysta-
jąc z danych zestawionych w tabeli 1, sporządzono
harmonogram metodą TCM II (rys. 8) przyjmując jako
priorytetowe założenie zachowanie ciągłości pracy
w poszczególnych sektorach.
Jak przedstawiono na rysunku 8 w przypadku obli-
czeń TCM II nie występują przestoje w sektorach (nie
ma LD), natomiast notuje się przerwy podczas wyko-
nywania procesów i tak LT4.1 = 2, LT4.3 = 2, LT 4.4
= 2, LT2.2 = 2, LT2.4 = 2, LT3.1 = 2, LT3.2 = 2 co
w sumie, już po optymalizacji określa czas trwania
Rys. 7. Powiązania priorytetowe w metodzie TCM II
całego przedsięwzięcia TT = 20 jednostek czasu i jest
to wartość większa o 2 jednostki czasu niż w metodzie
TCM I. Zatem jak już wspomniano wyżej użycie meto-
z góry założone i obliczone w sposób deterministycz- dy TCM II musi mieć solidne uzasadnienie.
ny sektory S1...Sn, procesy P1...Pm uszeregowane
w kolejności technologicznej oraz czasy ich wykonania
T1.1...Tn.m. Zakłada się, podobnie jak poprzednio,
że nie jest na tym etapie ważna kolejność sektorów
 będzie ona zmodyfikowana poprzez użycie opcji
DANE CZAS [jednostka czasu]
Sn Pm T 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
P1 2
P2 3
S1
P3 1
P4 4
P1 1 LT LT
P2 3
S4
P3 4 LT LT
P4 2 LT LT
P1 5
P2 2 LT LT
S2
P3 4
P4 1 LT LT
P1 2 LT LT
P2 2 LT LT
S3
P3 1
P4 3
Rys. 8. Harmonogram TCM II, TT = 20 jednostek
39
PRZEGL
D BUDOWLANY 3/2005
3/2005
A R T Y K U A
Y P R O B L E M O W E
ZARZ
DZANIE ORGANIZACJA
OPIS TCM III zowane jest poprzez przyjęcie takich priorytetowych
powiązań wewnętrznych, że zarówno LD jak i LT
Metodę TCM III stosuje się, w przypadku kiedy zało- w każdym przypadku dążą do zera (rys. 9).
żeniem priorytetowym jest zapewnienie minimalnego Przy wykorzystaniu TCM III może zdarzyć się, że
czasu wykonania przedsięwzięcia. Założenie to reali- wystąpią przerwy w pracy w poszczególnych sekto-
rach oraz że nie zostanie zachowana ciągłość pro-
cesów, a tym samym ciągłość pracy wykonawców.
Metoda w programie komputerowym ORGANIZATOR
generuje minimalną ilość przestojów w sektorach oraz
minimalną ilość przerw w wykonywaniu procesów.
Idealnym rozwiązaniem jest harmonogram, w którym
zarówno LT jak i LD są równe zero. Jest to rzadki przy-
padek, jednak możliwy. Występuje zawsze w odniesie-
niu do metody Budnikowa, czyli wtedy, gdy sektory są
jednakowe oraz czasy trwania wszystkich procesów
Rys. 9. Schemat przebiegu obliczeń i warunki wyjściowe
są takie same. Celem zmniejszenia LD i LT wykonuje
TCM III
się obliczenia optymalizacyjne poprzez opcję  opty-
malizacja III . W ten sposób zmieniana jest kolejność
sektorów tak aby uzyskać jak najlepszy wynik, czyli
TT = TT min. W metodzie TCM III wszystkie powiąza-
nia wewnętrzne uznawane są za priorytetowe (rys. 10)
i nie występuje, jak w poprzednich metodach, TCM I
i TCM II jeden rodzaj powiązań priorytetowych.
Metoda TCM III jest obecnie najczęściej stosowana.
Bardzo wiele przedsięwzięć realizowanych jest przy
założeniu minimalnego czasu wykonania. Dawniej
minimalizacja czasu dotyczyła tylko niektórych, bar-
dzo istotnych przedsięwzięć, jednak obecnie przy
Rys. 10. Powiązania priorytetowe w metodzie TCM III
szerokiej możliwości dostępu do zasobów oraz bar-
dzo wysokich kosztach prowadzenia budowy metoda
DANE CZAS [jednostka czasu]
Sn Pm T 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
P1 2
P2 2
S3
P3 1 LD LD
P4 3 LD
P1 1 LT
P2 3
S4
P3 4
P4 2
P1 2
P2 3 LD LDT
S1
P3 1 LDT
P4 4
P1 5
P2 2
S2
P3 4
P4 1
Rys. 11. Harmonogram TCM III, TT = 18 jednostek czasu = TT min
40
PRZEGL
D BUDOWLANY 3/2005
A R T Y K U A
Y P R O B L E M O W E
ACJA ZARZ
DZANIE ORGANIZACJA
TCM III znajduje coraz więcej zastosowań. Bardzo
często TT = TT min jest decydującym czynnikiem
przy doborze metody.
TCM III charakteryzuje się tym, że większość pro-
cesów realizowana jest bez zapasów czasu (czyli
bez przerw) zatem procesy mogą znajdować się na
drodze krytycznej. Z tego powodu zwykle można
wyznaczyć więcej niż jedną drogę krytyczną, co jest
szczególnie istotne w przypadku aplikacji metody
Rys. 12. Schemat przebiegu obliczeń i warunki wyjściowe
TOC (prace w tym kierunku prowadzone są przez
TCM IV, V, VI
autorów). Na rysunku 11 przedstawiono harmono-
gram przebiegu przedsięwzięcia przy użyciu metody
TCM III z  optymalizacją III . Do harmonogramowania
użyto danych z tabeli 1.
Jak przedstawiono na rysunku 11 w przypadku obliczeń
TCM III, występują przestoje w sektorach LD, przerwy
podczas wykonywania procesów LT oraz przerwy LDT,
czyli takie, w których jednocześnie występuje brak
robót w danym sektorze oraz przerwa w wykonywaniu
procesu. Po optymalizacji otrzymano kolejność wyko-
Rys. 13. Powiązania priorytetowe w metodzie TCM IV
nywania prac odmienną niż w TCM II, a taką samą jak
w TCM I. Nie jest to jednak reguła  dla różnych war-
tości wyjściowych danych (tab. 1) układ sektorów po
optymalizacji może być różny. Całkowity czas wyko- LDT1.2 = 1; LDT1.3 = 1; w sektorze drugim przerwy
nania dla przyjętych danych TT = 18 jednostek czasu, procesowe i sektorowe nie występują.
czyli tyle samo co w TCM I. Różnice w odniesieniu do Porównując czas wykonania zadania TT w metodzie
metody I występują w układzie LT i LD. W sektorze I i III, należy zauważyć, że dla przyjętych danych wyj-
trzecim notuje się: LD3.3 = 2, LD3.4 = 1; w sektorze ściowych otrzymaliśmy ten sam wynik TT = 18 jed-
czwartym LT4.1 = 1; w sektorze pierwszym LD1.2 = 1, nostek czasu. Zatem decydującym czynnikiem przy
DANE CZAS [jednostka czasu]
Sn Pm T 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
P1 2
P2 2
S3
P3 1 LD LD
P4 3 LD
P1 1 LT
P2 3
S4
P3 4
P4 2
P1 2
P2 3 LD LDT
S1
P3 1 LDT
P4 4
P1 5
P2 2
S2
P3 4
P4 1
Rys. 14. Harmonogram TCM IV, TT = 18 jednostek
41
PRZEGL
D BUDOWLANY 3/2005
3/2005
A R T Y K U A
Y P R O B L E M O W E
ZARZ
DZANIE ORGANIZACJA
wyborze sposobu realizacji przedsięwzięcia będą
czynniki organizacyjne. Analizując miejsca występo-
wania LT, LD oraz LDT, należy wybrać opcję bardziej
korzystną ze względów organizacyjnych i finanso-
wych.
Opis TCM IV, V, VI
Metody TCM IV, V i VI posiadają ten sam schemat obli-
Rys. 15. Powiązania priorytetowe w metodzie TCM V
czeń i identyczne warunki wyjściowe (rys. 12).
Zakłada się, że całkowity czas wykonania przed-
sięwzięcia będzie większy bądz
równy TT min, i że
mogą występować przerwy w sektorach oraz podczas w zapisie macierzowym celem ułatwienia czytelnikowi
wykonywania procesów. Metody TCM IV, V i VI różnią zapoznania się z istotą metod TCM.
się powiązaniami priorytetowymi. Właśnie te dodatko- Zastosowanie TCM IV jest uzasadnione wówczas, gdy
we powiązania priorytetowe, odpowiednio dobrane ściśle określone są terminy rozpoczęcia prac. Sytuacja
do istniejącej sytuacji na budowie, czyli ograniczeń taka ma miejsce np. podczas wykonywania remontów
organizacyjnych i zasobowych, mogą doprowadzić bieżących trakcji kolejowych. Aby wykonać remont
do prawidłowego i najbardziej skutecznego harmono- fragmentu trakcji kolejowej, należy ściśle uzgodnić
gramowania przedsięwzięcia inwestycyjnego. terminy wykonywania prac w wydzielonych sekto-
W metodzie IV zakłada się, że powiązania prioryte- rach. Jest to związane bezpośrednio z ograniczeniami
towe takie jak występowały w metodzie TCM III oraz transportowymi, w określonym czasie i miejscu musi
dodatkowo powiązania (rys. 13) określające zależ- być wstrzymany ruch pociągów. W metodzie TCM IV
ności jednoczesnego rozpoczęcia poszczególnych określa się termin zejścia ostatniego wykonawcy
procesów. Powiązania te nazywamy diagonalnymi (proces wykonywany przez niego umiejscowiony jest
(w rzeczywistości wszystkie obliczenia w programie jako ostatni na drodze krytycznej), natomiast pozo-
ORGANIZATOR prowadzone są na bazie rachunku stali wykonawcy mogą zejść z ostatniego sektora
macierzowego  stąd pochodzi nazwa diagonalne). wcześniej, ponieważ nie ma możliwości zapewnienia
W artykule, traktowanym przez nas jako wprowa- im ciągłości pracy w innym sektorze, czyli zamknięcia
dzający, nie przedstawia się szczegółowych obliczeń następnego odcinka trakcji kolejowej. TMC IV można
DANE CZAS [jednostka czasu]
Sn Pm T 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
P1 2
P2 2
S3
P3 1 LD LD
P4 3 LD LD
P1 1 LT
P2 3
S4
P3 4 LT
P4 2
P1 2 LT
P2 3 LDT LDT
S1
P3 1 LDT
P4 4
P1 5
P2 2
S2
P3 4
P4 1
Rys. 16. Harmonogram TCM V, TT = 19 jednostek
42
PRZEGL
D BUDOWLANY 3/2005
A R T Y K U A
Y P R O B L E M O W E
ACJA ZARZ
DZANIE ORGANIZACJA
zastosować, gdy istnieje możliwość w określonym
sektorze po zakończeniu pracy przez wykonawcę A1
natychmiastowego wejścia w ten sektor wykonawcy
A2 (nie jest wymagana przerwa technologiczna po
zakończeniu pracy wykonawcy A1). Na rysunku 14
przedstawiono przykładowy harmonogram prowadze-
nia prac z zastosowaniem metody TCM IV na bazie
danych zestawionych w tabeli 1.
Jak przedstawiono na rysunku 14 dla przyjętych
Rys. 17. Powiązania priorytetowe w metodzie TCM VI
danych otrzymano wykres analogiczny do wykresu
rysunku 11 dotyczącego TCM III. Spowodowane jest
to tym, że powiązania diagonalne zostały zdominowa-
ne przez powiązania ortogonalne. W harmonogramie procesów: demontażu toru, wybrania i wywiezienia sta-
występują przestoje LD w sektorach: S3  3 jednostki rego tłucznia, ułożenia nowego toru, zasypania tłucz-
czasu i S1  również trzy jednostki oraz przestoje LT niem toru, podbicia i regulacji w pionie i poziomie szyn
dla procesu: P1  jedna jednostka, P2  jedna jednost- z podkładami, demontażu trakcji elektrycznej i monta-
ka, P3  jedna jednostka czasu. żu nowej. Prace te wykonuje się przy użyciu zestawów
W metodzie TCM V zakłada się, że powiązania priory- układkowych (pociągów). Zależności technologiczne
tetowe są takie jak w metodzie TCM III oraz dodatko- decydują o najpóz
niejszych terminach rozpoczęcia
wo powiązania (rys. 15) określające zależności jedno- pracy w celu zapewnienia jak najmniejszej kolizyjności
czesnego zakończenia poszczególnych procesów. realizacji procesów (zwykle do dyspozycji jest jeden
Zastosowanie TCM V jest uzasadnione wówczas, lub dwa tory kolejowe). Termin zakończenia prac jest
gdy ściśle określone są terminy zakończenia prac dla ściśle określony i zakłada się, że jest to termin osta-
wszystkich wykonawców i jest to ten sam termin, czyli teczny zejścia wszystkich wykonawców, przy czym jest
każdy z wykonawców ma rozpocząć pracę najpóz
niej możliwe, że wszyscy wykonawcy schodzą z budowy
jak to jest możliwe. Rozwiązanie to umożliwia zapew- jednocześnie w tym właśnie terminie. Na rysunku 16
nienie przerw technologicznych, bądz
też ograniczeń przedstawiono harmonogram prac TCM V wykonany
zasobowych. Typowym przykładem zastosowania i zoptymalizowany na bazie danych z tabeli 1.
metody TCM V jest remont kapitalny sektora szlaku Jak przedstawiono na rysunku 16 w przypadku
kolejowego. Remont taki składa się z następujących obliczeń TCM V występują przestoje sektorowe,
DANE CZAS [jednostka czasu]
Sn Pm T 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
P1 2
P2 3 LD LD
S1
P3 1 LD
P4 4
P1 5
P2 2
S2
P3 4
P4 1 LDT LDT
P1 2
P2 2 LT LT
S3
P3 1 LT LT
P4 3 LT
P1 1 LT LT LT
P2 3
S4
P3 4
P4 2
Rys. 18. Harmonogram TCM VI, TT = 22 jednostek
43
PRZEGL
D BUDOWLANY 3/2005
3/2005
A R T Y K U A
Y P R O B L E M O W E
ZARZ
DZANIE ORGANIZACJA
procesowe jak również łączone nej przez wykonawcę procesu P1- i innych. Prace w tym kierunku
sektorowo-procesowe. Jak już jednak zawsze jest to jedna jed- prowadzone są obecnie przez
wspomniano wyróżnikiem metody nostka czasu). Wykonywane pro- autorów artykułu.
TCM V jest równoczesne, najpóz
- cesy P1 i P4 wymagają wyłączania
niejsze zakończenie prac przez turbin, natomiast P2 i P3 mogą
różnych wykonawców, co można być prowadzone bez wyłączeń.
zaobserwować na harmonogramie Wszystkie prace mają być prowa- Podstawowe oznaczenia
w 4, 7, 12, 14, 18 jednostce czasu. dzone tylko w okresie wyłączeń
Założenia metody 5 decydują o cza- turbiny. Założenia takie powodują, LT  (least time) najkrótszy
sie trwania inwestycji, który rzadko że istnieje konieczność wielokrot- czas pomiędzy procesem
w TCM V jest równy minimalnemu. nego podejmowania pracy przez w toku a kolejnym procesem
W omawianym przypadku wynosi wykonawców w danym obiekcie.  najmniejszy dystans
19 jednostek czasu i jest dłuższy Ze względów ekonomicznych czasowy,
od minimalnego TT min = 18 poszczególni wykonawcy muszą LD  (least distance) najmniej-
jednostek czasu w odniesieniu do prowadzić prace na innych obiek- sza odległość miejsca pomię-
TCM I, III i IV. Przerwy sektorowe tach i stawiać się wielokrotnie dzy procesem w toku a kolej-
i procesowe umiejscowione są tak, w terminach wyłączeń turbin. nym procesem,
by umożliwić spełnienie warunków Metoda TCM VI zawiera dużą CPH  (controling path)
priorytetowych, czyli zapewnić jak ilość LT, czyli przerw w procesach.  droga krytyczna procesów
najpóz
niejsze rozpoczynanie kolej- Oznacza to, że dany wykonawca budowlanych [dni],
nych procesów. np. wykonujący proces P1 w sek- CL  (controling link) ścieżka
Metoda TCM VI jest połączeniem torze S4 trwający jedną jednostkę krytyczna  połączenie gra-
metody TCM IV i V. Zakłada się, że czasu, może wykonać ją w 10, 11, ficzne pomiędzy kolejnymi
oprócz powiązań ortogonalnych 12 lub 13 jednostce czasu, co daje procesami,
(takich jak w metodzie TCM III) mu szersze możliwości organizacji CP  (controling point) punkt
występują powiązania diagonalne prac na innych budowach. Zatem krytyczny odpowiadający roz-
z TCM IV i V. Na rysunku 17 przed- metoda TCM VI, jakkolwiek nie jest poczęciu kolejnego procesu,
stawiono powiązania priorytetowe. najkorzystniejsza ani dla inwesto- T  czas trwania procesu,
Metoda TCM VI może być stoso- ra, ani dla wykonawcy umożliwia TT  (time total) całkowity czas
wana tyko w szczególnych przy- wykonanie prac przy określonych wykonania zadania,
padkach. Jak wynika z rysunku 18 założeniach. Podobnie jak TCM m  liczba procesów,
czas wykonania przedsięwzięcia IV i V może być wykorzystywana n  liczba sektorów.
wynosi TT = 22 jednostki czasu tylko w szczególnych przypadkach
i jest zdecydowanie dłuższy od i musi posiadać silne uzasadnienie
wszystkich pozostałych metod. praktyczne.
Istotą metody jest duża elastycz- Podsumowanie
ność terminów wykonywania prac BIBLIOGRAFIA
[1] Afanasev V. A., Afanasev A. V., (2000):
przez wykonawców. Załóżmy, że Główną zaletą stosowania TCM
Potoćnaja organizacja rabot v stroitelstvie, St.
planowanym przedsięwzięciem jest łatwość i szybkość obliczeń
Petersburg.
jest remont hali turbin w elek- oraz możliwość wariantowania
[2] Afanasev V. A., Afanasev A. V., (1998):
trowni. Sektory to poszczególne różnych rozwiązań, przejrzystość
Projektirowanije organizacji stroitielstva,
turbiny z przynależnymi do nich otrzymywanych wyników i rozwią- organizacji i proizvodstwa rabot, LISI, Sankt
Petersburg.
fragmentami hali. Remont można zywania danego problemu przy
[3] Mrozowicz J., Metody organizacji
wykonywać tylko w określonych uwzględnieniu różnych powiązań
procesów budowlanych uwzględniające
przez elektrownię terminach priorytetowych. Wadą metody jest
sprzężenia czasowe. Dolnośląskie
i zazwyczaj nie jest możliwe zacho- konieczność przyjęcia założenia, Wydawnictwo Edukacyjne. Wrocław, 1997.
[4] Hejducki Z., Sprzężenia czasowe
wanie ciągłości prac. Pozwolenie że w jednym sektorze jednocze-
w metodach organizacji złożonych procesów
na wyłączenia turbin można uzy- śnie może pracować tylko jeden
budowlanych, Prace Naukowe Instytutu
skać np. w sobotę i niedzielę, co wykonawca, co utrudnia podział
Budownictwa Politechniki Wrocławskiej,
może stanowić jedną jednostkę przedsięwzięcia na sektory. TCM
Monografia nr 34, 2000.
czasu. Jednocześnie można wyłą- oparta na rachunku macierzowym
czyć jedną turbinę, w wyjątkowych daje szerokie możliwości aplikacji
przypadkach, na krótki okres dwie nowych aspektów harmonogra-
(w omawianym przypadku rys. mowania np. wprowadzenie do
18 ma to miejsce w 13 jednostce obliczeń Teorii Ograniczeń TOC
czasu lub innej  10,11,12 wybra- E. Goldratta, czynników ryzyka
44
PRZEGL
D BUDOWLANY 3/2005
A R T Y K U A
Y P R O B L E M O W E