Unia Europejska (
 ewolucja systemu
instytucjonalnego
Fundament Unii Europejskiej
stanowiły cztery traktaty:
" Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS), podpisany 18
kwietnia 1951 r. w Paryżu, który wszedł w życie 23 lipca 1952 r. i wygasł 23 lipca
2002 r.;
" Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG), podpisany 25
marca 1957 r. w Rzymie, który wszedł w życie 1 stycznia 1958 r. (często nazywany
 traktatem rzymskim );
" Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom),
podpisany w Rzymie jednocześnie z traktatem EWG;
" Traktat o Unii Europejskiej (UE), podpisany 7 lutego 1992 r. w Maastricht, który
wszedł w życie 1 listopada 1993 r. (często nazywany  traktatem z Maastricht ).
Filary UE
I filar  Wspólnoty Europejskie
"
Unia Gospodarcza i Walutowa
"
Układ z Schengen
"
Euratom
"
Europejska Polityka Kosmiczna
"
Wspólnota Europejska:
"
unia celna
"
rynek wewnętrzny
"
swobodny przepływ osób
"
swobodny przepływ kapitału
"
swobodny przepływ towarów
"
swoboda świadczenia usług
"
można też dodać swobodę przedsiębiorczości
"
polityka gospodarcza
"
zatrudnienie i sprawy socjalne
"
prawo spółek, handlowe i przedsiębiorstw
"
polityka rolna
"
polityka przemysłowa
"
weterynaria i polityka fitosanitarna
"
budżet
"
polityka strukturalna
I filar  ciąg dalszy
 polityka handlowa
 polityka konkurencji
 polityka energetyczna
 obywatelstwo UE
 edukacja
 kultura
 polityka audiowizualna i media
 społeczeństwo informacyjne
 polityka młodzieżowa
 polityka regionalna
 ochrona własności intelektualnej
 podatki
 ochrona konsumenta
 polityka zdrowia
 badania naukowe i innowacja
 ochrona środowiska
 zwalczanie nadużyć finansowych
 polityka socjalna
 polityka azylowa
 polityka imigracyjna i wizowa
 polityka telekomunikacji
 sieci transeuropejskie
 bezpieczeństwo żywności
II filar  Wspólna Polityka
Zagraniczna i Bezpieczeństwa
" Polityka zagraniczna:
 współpraca, wspólne stanowiska i działania  utrzymanie pokoju
 prawa człowieka
 demokracja
 pomoc humanitarna
 pomoc rozwojowa krajom trzecim
 Wysoki Przedstawiciel Unii Europejskiej ds. Wspólnej Polityki Zagranicznej i
Bezpieczeństwa
" Polityka bezpieczeństwa:
 wspólna polityka obronna
 współpraca w dziedzinie zbrojeń
 rozbrojenie
 ekonomiczne aspekty zbrojeń
 długoterminowo: europejski system bezpieczeństwa
III filar  Współpraca Policyjna i
Sądowa w Sprawach Karnych
 współpraca sądowa w materii karnej
 współpraca policyjna
 walka z dyskryminacją
 walka z rasizmem i ksenofobią
 walka z narkomanią i przemytem broni
 walka z przestępczością zorganizowaną
 walka z terroryzmem
 walka ze zbrodniami popełnianymi na dzieciach i z handlem żywym towarem
 współdziałanie w ramach Europolu
 współdziałanie w ramach Eurojustu
 Europejskie Kolegium Policyjne
 Europejska Sieć Sądowa ds. cywilnych i handlowych
 Europejski Atlas Sądowniczy do spraw cywilnych
 Europejska Sieć Sądowa ds. Karnych
 Europejska Agencja ds. Zarządzania Współpracą Operacyjną na Granicach
Zewnętrznych
 Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii
 Europejska Agencja Praw Podstawowych
Traktat Lizboński
Nie jest to nowy traktat, a reforma TWE oraz TUE.
Po Traktacie Lizbońskim Unia Europejska stała się
jednolitą organizacja międzynarodową.
Dzięki temu UE uzyskała osobowość prawną. Jest to
pojęcie występujące w prawie międzynarodowym i dzięki
temu Unia staje się podmiotem prawa
międzynarodowego.
Może między innymi zawierać umowy tak jak inne
organizacje międzynarodowe i państwa. Wcześniej UE
korzystała z podmiotowości Wspólnot Europejskich.
Po raz pierwszy wyraz
nie przewidziano możliwość
wystąpienia z Unii.
TL - Podział kompetencji UE (
i państw na trzy kategorie
- kompetencje wyłączne UE: jedynie Unia ma prawo
ustanawiać prawa,
- kompetencje dzielone: Unia i państwa wspólnie stanowią
prawo, przy poszanowaniu zasady pomocniczości,
- działania wspierające, koordynujące i uzupełniające:
Unia może jedynie wspierać działania państw.
Kompetencje wyłączne UE
W zakresie:
"unii celnej;
"ustanawiania reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania
rynku wewnętrznego;
"polityki pieniężnej w stosunku do tych państw członkowskich,
których walutą jest euro;
"zachowania morskich zasobów biologicznych w ramach wspólnej
polityki rybołówstwa;
"wspólnej polityki handlowej;
"zawierania umów międzynarodowych, jeżeli ich zawarcie
przewiduje akt prawny Unii lub też jest to niezbędne dla
wykonywania przez UE jej wewnętrznych kompetencji.
Kompetencje dzielone
W zakresie:
"rynku wewnętrznego,
"polityki społecznej w kwestiach określonych w Traktacie
"spójności gospodarczej, społecznej terytorialnej,
"rolnictwa i rybołówstwa (z wyjątkiem tych spraw, w których UE ma
kompetencje wyłączne),
"środowiska naturalnego,
"ochrony konsumentów,
"transportu
"sieci transeuropejskich,
"energii,
"przestrzeni wolności, bezpieczeństwa, sprawiedliwości,
"wspólnych kwestii bezpieczeństwa w zakresie zdrowia publicznego.
Działania wspierające,
koordynujące i uzupełniające
W zakresie: ochrony zdrowia ludzkiego, przemysłu, turystyki,
edukacji, kształcenia zawodowego, młodzieży i sportu,
kultury, współpracy administracyjnej, ochrony ludności.
TL - Postanowienia instytucjonalne
"
ustanowienie Przewodniczącego Rady Europejskiej
(na 2,5 roku);
"
nowe zasady składu Komisji Europejskiej;
"
nowy podział mandatów i zwiększenie kompetencji
Parlamentu Europejskiego
Zmiany TL w zakresie wybranych
polityk
Wzmocnienie działań UE w obszarze wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości
Nowe obszary działania UE:
 energia
 turystyka,
 sport,
 obrona cywilna,
 zdolność administracyjna,
 badania w zakresie przestrzeni kosmicznej.
Instytucje UE
Trzy podstawowe instytucje decyzyjne Unii to:
" Rada Unii Europejskiej, która reprezentuje poszczególne
państwa członkowskie;
" Komisja Europejska, która reprezentuje interesy Unii jako
całości;
" Parlament Europejski, który reprezentuje obywateli UE i
jest przez nich bezpośrednio wybierany.
Rada Unii Europejskiej
Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej.
W posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego państwa Unii.
A
ącznie istnieje dziewięć możliwych konfiguracji Rady:
" Rada ds. Ogólnych i Stosunków Zewnętrznych,
" Rada ds. Gospodarczych i Finansowych (Ecofin),
" Rada ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych,
" Rada ds. Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Ochrony Konsumentów,
" Rada ds. Konkurencyjności,
" Rada ds. Transportu, Telekomunikacji i Energii,
" Rada ds. Rolnictwa i Rybołówstwa,
" Rada ds. Środowiska Naturalnego,
" Rada ds. Edukacji, Młodzieży i Kultury.
Rada UE a Rada Europejska
Podczas szczytów UE wyznaczane są ogólne kierunki
polityki Unii oraz rozwiązywane problemy, których nie
można było rozwiązać na niższym szczeblu (tzn. na
szczeblu ministrów w ramach zwykłych posiedzeń
Rady).
TL  zmiany dotyczące
funkcjonowania Rady Europejskiej
Ustanowienie stałego Przewodniczącego Rady Europejskiej,
który jest wiceprzewodniczącym Komisji Europejskiej;
 Przygotowywanie, organizacja i kierowanie pracami RE,
 Zapewnianie ciągłości prac RE we współpracy z
Przewodniczącym Komisji Europejskiej,
 Przygotowywanie i przedstawianie Parlamentowi
sprawozdania po każdym posiedzeniu RE,
 Zewnętrzna reprezentacja UE w sprawach dotyczących
wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (respektując
kompetencje wysokiego przedstawiciela).
Zadania Rady UE
Do zadań Rady Unii Europejskiej należą:
1.Przyjmowanie przepisów prawnych UE  w wielu obszarach
polityki wspólnie z Parlamentem Europejskim.
2.Koordynowanie kierunków polityki gospodarczej i
społecznej prowadzonej przez państwa członkowskie
(niewiążące opinie i zalecenia).
3.Przyjmowanie budżetu UE  wspólnie z Parlamentem
Europejskim.
Liczba głosów w Radzie UE do 2014
r.
" Francja, Niemcy, Włochy i Zjednoczone Królestwo 29
" Hiszpania i Polska 27
" Rumunia 14
" Niderlandy
13
" Belgia, Republika Czeska, Grecja, Portugalia i Węgry 12
" Austria, Bułgaria, Szwecja 10
" Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa, Słowacja, Chorwacja 7
" Cypr, Estonia, Luksemburg, A
otwa i Słowenia 4
" Malta 3
Razem 352
Podejmowanie decyzji w Radzie UE
do 2014 r.
W większości dziedzin Rada podejmuje decyzje kwalifikowaną
większością głosów (QMV).
Większość kwalifikowana wymaga:
" zgody większości państw członkowskich (w niektórych przypadkach
dwóch trzecich liczby państw)
oraz
" co najmniej 260 głosów  za  co stanowi 73,9% całkowitej liczby
głosów w Radzie.
Dodatkowo każde państwo członkowskie może wystąpić o sprawdzenie,
czy głosy  za reprezentują co najmniej 62% łącznej liczby ludności
Unii. Jeżeli okaże się, że warunek ten nie został spełniony, decyzja nie
może być przyjęta.
Podejmowanie decyzji w Radzie UE
od 2014 r.
Obecny, nicejski system głosowania zostanie zastąpiony 1 listopada 2014 r.
większością podwójną, która do podjęcia decyzji w obrębie Rady będzie
potrzebowała zgody 55% państw reprezentujących co najmniej 65% liczby ludności.
Do końca marca 2017 r. każdy członek Rady może złożyć wniosek o dalszym
zastosowaniu systemu głosowania z Nicei. Dopiero od 2017 r. system podwójnej
większości ma działać bez wyjątków.
W niektórych szczególnie istotnych dziedzinach (WPZiB, sprawiedliwości i spraw
wewnętrznych, polityki gospodarczej i pieniężnej, zawieszenia w prawach państwa
członkowskiego i wystąpienia z UE oraz różnych nominacji) do podjęcia decyzji
konieczne będzie zgromadzenie co najmniej 72% liczby państw członkowskich.
Jednomyślność będzie ciągle wymagana w sprawach dotyczących podatków,
polityki zagranicznej, obronności czy opieki społecznej.
COREPER (
 Komitet Stałych Przedstawicieli
Każde państwo UE ma w Brukseli stały zespół (przedstawicielstwo),
który je reprezentuje i broni jego narodowych interesów na
szczeblu unijnym. Szef przedstawicielstwa pełni de facto rolę
ambasadora swojego kraju przy Unii Europejskiej.
Ambasadorowie (zwani  stałymi przedstawicielami ) spotykają się
co tydzień w ramach Komitetu Stałych Przedstawicieli (francuski
skrót: Coreper). Zadaniem tego Komitetu jest przygotowywanie
prac Rady  z wyjątkiem większości zagadnień dotyczących
rolnictwa, którymi zajmuje się Specjalny Komitet ds. Rolnictwa.
Coreper jest wspierany przez grupy robocze, złożone z urzędników
delegowanych z przedstawicielstw oraz administracji
poszczególnych krajów.
Komisja Europejska
Instytucja w pełni niezależna od rządów państw członkowskich.
Zadaniem: reprezentowanie i ochrona wspólnych interesów Unii
jako całości.
Przygotowuje wnioski dotyczące nowych aktów prawa
europejskiego, które następnie przedkłada Parlamentowi i Radzie.
Organem wykonawczym Unii  odpowiada za wprowadzanie
w życie decyzji Parlamentu i Rady.
Oznacza to: zarządzanie bieżącymi sprawami Unii Europejskiej,
wdrażanie jej polityk, prowadzenie jej programów i
dysponowanie jej środkami finansowymi.
Powoływanie Komisji
Komisja jest powoływana co pięć lat, w ciągu sześciu
miesięcy od daty wyborów do Parlamentu Europejskiego.
Traktat lizboński zmienia skład Komisji Europejskiej. Od
roku 2014 liczba komisarzy będzie równa liczbie 2/3
państw członkowskich (czyli 18 komisarzy), zmieniających
się na zasadzie równej rotacji. (
Zadania Komisji
Do podstawowych funkcji Komisji należą:
1.Przedkładanie wniosków legislacyjnych Parlamentowi i
Radzie,
2.Realizowanie i wdrażanie polityki oraz budżetu UE;
3.Egzekwowanie przestrzegania prawa UE (wspólnie z
Trybunałem Sprawiedliwości)
Parlament Europejski
Parlament Europejski (PE) reprezentuje interesy obywateli
Unii Europejskiej. Od 1979 r. posłowie do PE są wybierani
przez obywateli UE w wyborach bezpośrednich.
Wybory do Parlamentu odbywają się co pięć lat.
Po wyborach w 2009 roku liczba członków Parlamentu
Europejskiego wynosiła 736.
Na mocy Traktatu lizbońskiego i po przystąpieniu Chorwacji
liczba parlamentarzystów wzrosła do 766. Docelowo 751 po
wyborach w 2014 r.
"
na jedno państwo członkowskie musi przypadać co
najmniej 6 i najwyżej 96 europosłów;
"
podział miejsc wg proporcjonalności degresywnej:
deputowani z krajów o większej liczbie ludności będą
reprezentować większą liczbę obywateli niż deputowani z
krajów o mniejszej liczbie ludności.
Zadania Parlamentu
Parlament pełni trzy podstawowe funkcje:
1. Przyjmuje akty prawa europejskiego  w wielu obszarach polityki
wspólnie z Radą. Fakt, że członkowie Parlamentu są wybierani
bezpośrednio przez obywateli, jest jednym z czynników
gwarantujących demokratyczne podstawy prawa europejskiego.
2. Parlament sprawuje nadzór demokratyczny nad pozostałymi
instytucjami UE, w szczególności nad Komisją. Do jego
kompetencji należy zatwierdzanie lub odrzucanie kandydatur
komisarzy. Parlament ma też prawo odwołania całej Komisji.
3. Parlament posiada również kompetencje budżetowe. Wraz z Radą
przyjmuje on budżet UE, mając tym samym wpływ na wydatki
Unii. Parlament przyjmuje lub odrzuca budżet w całości.
System prawny UE
Obejmuje:
Prawo pierwotne UE  traktaty stanowiące podstawę UE,
traktaty rewizyjne, traktaty akcesyjne oraz zasady ogólne
prawa rozwijane w orzecznictwie ETS;
Prawo pochodne UE  ma ono bądz
charakter prawa
wewnętrznego Unii, przyjmowanego przez unijne instytucje
w celu regulacji ich działania (regulaminy instytucji,
porozumienia międzyinstytucjonalne), bądz
wiążących
prawnie decyzji skierowanych do państw członkowskich
Prawo pochodne
Zgodnie z art. 288 TFUE:
 w celu wykonywania kompetencji Unii instytucje przyjmują
rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie
Procedury stanowienia prawa
Akty prawa pochodnego dzielimy na:
"akty ustawodawcze;
"akty nieustawodawcze:
"
akty delegowane;
"
akty wykonawcze;
Podejmowanie decyzji w UE
Zasadniczo to Komisja występuje z wnioskami dotyczącymi
nowych aktów prawnych, natomiast Parlament i Rada
przyjmują te akty.
W określonych wypadkach możliwe jest przyjęcie aktu
prawnego samodzielną decyzją Rady. W decyzjach UE
odpowiednią rolę odgrywają także inne instytucje.
Procedury stanowienia aktów
ustawodawczych
"
zwykła procedura ustawodawcza;
"
specjalna procedura ustawodawcza.
Zwykła procedura ustawodawcza
art. 294 TFUE
Zwykła procedura ustawodawcza nadaje
Parlamentowi Europejskiemu i Radzie Unii
Europejskiej równorzędną rolę w odniesieniu do
szerokiego zakresu dziedzin (np. zarządzanie
gospodarką, imigracja, energetyka, transport,
środowisko naturalne, ochrona konsumentów).
Europejskie akty prawne są w znacznej większości
przyjmowane wspólnie przez Parlament Europejski i
Radę.
Specjalna procedura ustawodawcza
art. 289 ust. 2 TFUE
Konsultacji
Procedura ta ma obecnie zastosowanie w ograniczonej liczbie dziedzin
ustawodawczych, jak np. odstępstwa od zasad rynku wewnętrznego i prawo
konkurencji. Opinia Parlamentu jest też wymagana  w trybie procedury
pozaustawodawczej  gdy przyjmowane są umowy międzynarodowe w ramach
wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (WPZiB).
Zgody
Jako procedura pozaustawodawcza ma zwykle zastosowanie do ratyfikacji
niektórych umów negocjowanych przez Unię Europejską albo najczęściej w
przypadkach takich jak poważne naruszenie praw podstawowych objętych art. 7
Traktatu o Unii Europejskiej (TUE), przystąpienie do UE nowych państw
członkowskich lub postępowanie dotyczące wystąpienia z UE.
Jako procedura ustawodawcza jest stosowana również, gdy przyjmowane są nowe
akty ustawodawcze dotyczące zwalczania dyskryminacji, a obecnie daje
Parlamentowi Europejskiemu prawo weta także wtedy, gdy stosowana jest
pomocnicza ogólna podstawa prawna zgodnie z art. 352 TFUE.
Komitologia i komitety Komisji
Europejskiej
Komitologia jest jedną z procedur decyzyjnych w
strukturach Unii Europejskiej, dotyczącą aktów
które wydaje Unia Europejska
Komitologia 1
Głównym organem prawodawczym w Unii Europejskiej jest Rada,
która w ramach różnych procedur decyzyjnych wydaje odpowiednie
akty prawne.
Wykonywanie tych postanowień leży jednak w kompetencjach
Komisji Europejskiej.
Realizując przyznane jej kompetencje, Komisja Europejska działa
zgodnie procedurą komitologii.(
(
Komitologia 2
Nazwa komitologia wynika z faktu, że decyzje podejmowane
są w komitetach Komisji Europejskiej.
Istnieje około 300 komitetów, których działania pokrywają się
prawie całkowicie z kompetencjami Unii. Komitety te są
złożone z przedstawicieli państw członkowskich, a także z
ekspertów naukowych lub przedstawicieli środowisk
gospodarczych i zawodowych. Ich pracom przewodniczy
reprezentant Komisji, który jednak nie uczestniczy w
głosowaniu komitetu w sprawie wydania opinii dotyczącej
projektu aktu wykonawczego.(
(
Komitologia 3
Rolą komitetów jest wspomaganie Komisji w opracowywaniu
aktów wykonawczych. W ten sposób Komisja konsultuje się
każdorazowo, gdy przygotowuje przyjęcie aktu
wykonawczego.
W zależności od zastosowanej procedury opinia komitetu
może być fakultatywna bądz
obowiązkowa. We wszystkich
przypadkach komitety oferują forum dyskusyjne dla Komisji
oraz krajowych administracji państw członkowskich i zawsze
poszukują rozwiązania cieszącego się największym poparciem.
Komitologia
Komitety działają w ramach dwóch typów procedur:
"procedury sprawdzającej i
"procedury doradczej.
Wybór procedury przewidziany jest w akcie podstawowym,
który przyznaje Komisji uprawnienia wykonawcze.
Procedura sprawdzająca
W przypadku procedury sprawdzającej Komisja może przyjąć akt wykonawczy
jedynie po uzyskaniu pozytywnej opinii komitetu. Jeśli opinia jest negatywna,
Komisja może przedstawić zmienioną wersję projektu aktu w ciągu dwóch miesięcy
albo przekazać sprawę do komitetu odwoławczego. Aby projekt aktu został
przyjęty, komitet odwoławczy, któremu przekazano sprawę, musi wydać opinię
pozytywną.
Z zasady procedurę sprawdzającą stosuje się w przypadku przyjmowania aktów
wykonawczych:
"o zasięgu ogólnym,
"dotyczących programów o znacznych skutkach,
"dotyczących wspólnej polityki rolnej i wspólnej polityki rybołówstwa,
"dotyczących środowiska, ochrony zdrowia i bezpieczeństwa ludzi, zwierząt i roślin,
"dotyczących wspólnej polityki handlowej,
"dotyczących opodatkowania.
Procedura doradcza
Procedurę doradczą stosuje się z zasady we wszystkich
innych przypadkach. W przypadku zastosowania procedury
doradczej Komisja decyduje o przyjęciu aktu, uwzględniając
w jak największym stopniu wnioski płynące z dyskusji w
ramach komitetu.
Podsumowanie