SCHIZOFRENIA
przyczyny, objawy, klasyfikacja
Strona główna > Zaburzenia rozwoju > Inne
Definicja schizofrenii
Po raz pierwszy użył terminu schizofrenia (schizo  rozszczepiam, phren  rozum, serce) Bleuer w 1911 roku. Posłużył się liczbą mnogą, żeby podkreślić
różnorodność obrazów klinicznych i różne rokowanie w grupie schizofrenii. Objawem wiodącym zaś miało być rozszczepienie osobowości. Do dziś nie
udało się w pełni wyjaśnić jej etiopatogenezy.
SCHIZOFRENIA ( schizophrenia; schizo rozszczepiam, phren rozum, serce gr.) psychoza, której podstawowa cechą jest rozpad, rozszczepienie
(disociatio) osobowości. Jest to najcięższa i najczęstsza choroba psychiczna, której rozpowszechnienie ocenia się na 1% populacji.
Ryzyko zachorowania na całym świecie ocenia się na ok. 1 % i jest najwyższe w trzeciej dekadzie. Tak samo często chorują mężczyz
ni i kobiety.
Pierwszy epizod u mężczyzn występuje pomiędzy 15 25 rż., natomiast u kobiet odpowiednio: 25 35 rż.
Czynniki biologiczne
Według Rosenthala, jeżeli dziecko choruje na schizofrenię ryzyko zachorowania przez rodziców wynosi do 12 %, u rodzeństwa do 14 %, zaś u dzieci
rodziców, z których jedno choruje na schizofrenię wynosi ono do 18 %. Gdy oboje rodzice chorzy  do 50 %. Krewni drugiego stopnia 2,5 %. Bliz
nięta
jednojajowe do 50 %  86 %. Gdy bliz
nięta żyją osobno  ok. 77 %, natomiast gdy żyją razem 91,5 %  przemawia to za rolą środowiska rodzinnego
w ujawnianiu się schizofrenii.
Przyczyny schizofrenii
1. Przyczyny endogenne  dziedziczno metaboliczne; tu wieloczynnikowa poligeniczność z efektem progowym, tzn.za występowanie choroby
odpowiadają liczne geny, jednak efekt fenotypowy występuje po przekroczeniu pewnego progu ilości tych genów  wskazuje się na następujące geny
podatności na schizofrenię: 6 (związany z układem HLA więc zjawiska odpornościowe), 8 i 22.
2. Przyczyny egzogenne  zakażenia wirusami, zw łaszcza powolnymi (np. jednoczsowa infekcja bliz
niąt w okresie p łodowym); zaburzenia
immunologiczne, m.in. związane z autoagresją; zaburzenia metaboliczne (nieprawidłowa przemiana substancji neuroprzekaz
nikowych  niedobór
lub nadmiar (np. NA, 5 HT, endogennych agonistów receptorów imidazolinowych), endogenna synteza nieprawidłowych metabolitów, wadliwa
dystrybucja neuroprzekaz
ników w synapsach (tu: nieprawdłowy stan błon, mechanizmów zwrotnego wychwytu lub nieprawidłowości w obrębie miejsc
receptorowych: zmieniona wrażliwość (np. nadwrażliwość receptorów dopaminowych, wzrost ilości receptorów 5 HT2) lub zwiększenie ich liczby),
lub uszkodzenie mózgu we wczesnej fazie życia.
Schizofrenia psychogenna  jest formą dostosowania się do środowiska osób, które wykazują predyspozycje w postaci cech wrodzonych osobowości
(osobowość leptosomiczno asteniczna) lub cech osobowości ukształtowanych we wczesnym dzieciństwie w schizofrenogennych warunkach. Wg.
koncepcji psychoanalitycznej schizofrenia jest regresją do narcystycznego okresu dzieciństwa. Wg. psychologii analitycznej C. G. Junga choroba
psychiczna to forma ujawniania si ę głębokiego, sięgającego nie świadomości problemu cz łowieka. W ujęciu tego szwajcarskiego psychiatry
nieświadomość zawiera w sobie praobrazy  archetypy, będące wzorem dla postrzegania rzeczywistości. Archetypy mogą ulegać przeniesieniu 
projekcji i wpływać na wyobrażenia postawy jednostki wobec zdarzeń otaczającego go świata.
Podział schizofrenii wg. Crowa (1980)
Typ I
Przewaga objawów pozytywnych. W okresie przedchorobowym dobre przystosowanie społeczne. Osoby chore na typ I dobrze reagują na neuroleptyki.
Metodami neuroobrazowania nie stwierdza się zmian w OUN. Prawdopodobnie w tym typie występuje wzmożone przekaz
nictwo w zakresie rec. D2.
Typ II
Przewaga objawów negatywnych. Odpowiada ubytkowi postschizofrenicznemu. Klasyczne neuroleptyki tzn. pochodne fenotiazyny i butyrofenony
zawodzą. Lepsze efekty po n. atypowych, działających na rec. 5 HT2 i wybiórczo na D2. Neuroobrazowaniem stwierdza się często poszerzenie komór
bocznych, czasem trzeciej oraz zaniki kory przedczołowej i czołowej mózgu.
TYPY SCHIZOFRENII:
Schizofrenia paranoidalna
l
Schizofrenia hebefreniczna (zdezorganizowana)
l
Schizofrenia katatoniczna
l
Schizofrenia ubytkowa (rezydualna)
l
Schizofrenia prosta
l
Schizofrenia niezróżnicowana
l
Schizofrenia dziecięca
l
Schizofrenia  nietypowa
l
Kryteria zaburzeń schizofrenicznych
1. Określone objawy psychotyczne, urojenia, halucynacje, formalne zaburzenia myślenia
2. Pogorszenie funkcjonowania w porównaniu z jego wcześniejszym poziomem
3. Nieprzerwanie występujące objawy choroby przez co najmniej 6 miesięcy
Schizofrenia prosta
l
Schizofrenia niezróżnicowana
l
Schizofrenia dziecięca
l
Schizofrenia  nietypowa
l
Kryteria zaburzeń schizofrenicznych
1. Określone objawy psychotyczne, urojenia, halucynacje, formalne zaburzenia myślenia
2. Pogorszenie funkcjonowania w porównaniu z jego wcześniejszym poziomem
3. Nieprzerwanie występujące objawy choroby przez co najmniej 6 miesięcy
4. Początek choroby zwykle przed 45 rokiem życia
5. Objawy nie są spowodowane zaburzeniami nastroju (afektu)
6. Objawy nie są spowodowane organicznymi chorobami mózgu ani niedorozwojem umysłowym
Poniżej 6 miesięcy  ZESPÓA
SCHIZOFRENOPODOBNY
Poniżej 2 tygodni, po silnym urazie (traumie)  KRÓTKOTRWAA
A PSYCHOZA REAKTYWNA
Schizofrenia ukryta i prosta  OSOBOWOŚĆ POGRANICZA, ZABURZENIA OSOBOWOŚCI TYPU SCHIZOIDALNEGO
Zespoły schizofrenopodobne o póz
nym początku (parafrenie inwolucyjne)  ZABURZENIA PARANOIDALNE, PSYCHOZY NIETYPOWE
Objawy osiowe schizofrenii (wg Bleuer)
1. Autyzm  to jest odcinanie się od otoczenia i zamykanie w świecie własnych potrzeb; postępująca utrata kontaktu ze światem i przewaga
zainteresowania przeżyciami wewnętrznymi,
2. Rozszczepienie  rozerwanie poszczególnych funkcji psychicznych; obniżenie uczuciowości wyższej i jej zobojętnienie, co prowadzi do pustki
uczuciowej i utraty związków emocjonalnych z otoczeniem,
3. Rozszczepienie osobowości:
dereizm (człowiek nie wchodzi w interakcje z rzeczywistością),
l
paratymia (brak zgodności treści uczuć i myśli) i jej objaw,
l
paramimia (nieadekwatne reakcje mimiczne),
l
ambiwalencja (dwuwartościowość) sądów,
l
ambisentencja, ambiwalencja uczuć,
l
ambiwalencja dążeń,
l
ambitendencja, zaburzenia toku i treści myślenia,
l
równoczesne występowanie przeciwstawnych zjawisk,
l
ujawnia się też jako tzw. paratymia w postaci reakcji emocjonalnych,
l
urojenia i halucynacje,
l
iluzje, natłok myśli, zaburzenia ruchowe, dziwaczność, manieryzm i stereotypia.
l
Klasyfikacje i rozpoznawanie
Ponieważ nie jest znana istota etiopatogenezy schizofrenii w rozpoznawaniu tej grupy zaburzeń posłużyć się można zbiorami objawów (klasyfikacjami)
zaleconymi przez grona eksperckie. Najpopularniejsze to ICD 10 i DSM IV.
RÓŻNICOWANIE: Przy rozpoznawaniu trzeba mie ć pewność, że zaburzenie nie jest wynikiem choroby organicznej mózgu, używania środków
psychoaktywizujących, intoksykacji, zespołu abstynencyjnego, lub upośledzenia umysłowego. Należy mie ć również na względzie zachowania
odbiegające od normy a uwarunkowane wpływem kultury lub subkultury.
Kryteria ogólne schizofrenii:
Przez większość czasu trwania epizodu psychotycznego trwającego minimum jeden miesiąc (lub przez pewien czas przez większość dnia) obecny jest
przynajmniej jeden objaw z grupy I lub dwa z grupy II.
Grupa I
1. Słyszenie echa swoich myśli, nasyłanie, odciąganie, przesyłanie (nadawanie) myśli na odległość lub odsłonięcie myśli.
2. Urojenia owładnięcia, oddziaływania, lub wpływu wyraz
nie odnoszące się do ciała lub ruchów kończyn lub określonych myśli, działań lub wrażeń,
spostrzeżenia urojeniowe.
3. Omamy słuchowe komentujące bieżące zachowanie pacjenta, lub dyskutujące o pacjencie między sobą w trzeciej osobie, lub inne typy omamów
słuchowych pochodzących z jakiejś części ciała.
4. Utrzymujące się urojenia innego rodzaju nieuzasadnione kulturowo i zupełnie niemożliwe (np.: możność kontrolowania pogody, lub bycia
w łączności z obcymi z innego świata).
Grupa II
1. Utrzymujące się omamy jakiegokolwiek typu, o ile występują każdego dnia przez przynajmniej jeden miesiąc i towarzyszą im urojenia (które
mogą być przelotne lub na wpół ukształtowane) lub gdy omamom towarzyszą stale idee nadwartościowe.
2. Neologizmy, przerwy lub wtrącenia w tok myślenia powodujące niespójność i mówienie nie na temat.
3. Zachowanie katatoniczne, takie jak podniecenie, zastyganie w bezruchu lub giętkość woskowa, negatywizm, mutyzm i stupor.
4. Objawy negatywne takie jak wyraz
na apatia, ubóstwo mowy i wybuchowość lub niedostosowane reakcje emocjonalne (nie może być
to spowodowane depresją lub kuracją neuroleptyczną).
Rodzaj schizofrenii
Jeżeli spełnione są kryteria ogólne przystępujemy do rozpoznania rodzaju schizofrenii:
Schizofrenia paranoidalna  F20.0:
Najczęściej rozpoznawany rodzaj schizofrenii, w obrazie klinicznym dominują omamy i urojenia. Jest to połączenie objawów ogólnych schizofrenii
i zespołu paranoidalnego. Choroba wybucha zwykle nagle. Co ważne  nigdy nie są obecne omamy wzrokowe.
1. Spełnione są kryteria ogólne schizofrenii (patrz wyżej).
2. Muszą być obecne urojenia takie jak urojenia prześladowcze, odnoszące, wielkościowe, pochodzenia z wyższych sfer, posłannicze, zmiany
w ciele lub niewierności, pochodzenia w znaczeniu:  rodzice nie są moimi rodzicami , lub halucynacje typu: grożące lub nakazujące głosy,
omamy węchowe, smakowe, doznania typu seksualnego lub inne wrażenia cielesne lub pseudochalucynacje.
3. Spłaszczenie lub niedostosowanie afektu, objawy katatoniczne (patrz niżej) lub rozkojarzona mowa nie mogą dominować w obrazie klinicznym.
Schizofrenia paranoidalna  F20.0:
Najczęściej rozpoznawany rodzaj schizofrenii, w obrazie klinicznym dominują omamy i urojenia. Jest to połączenie objawów ogólnych schizofrenii
i zespołu paranoidalnego. Choroba wybucha zwykle nagle. Co ważne  nigdy nie są obecne omamy wzrokowe.
1. Spełnione są kryteria ogólne schizofrenii (patrz wyżej).
2. Muszą być obecne urojenia takie jak urojenia prześladowcze, odnoszące, wielkościowe, pochodzenia z wyższych sfer, posłannicze, zmiany
w ciele lub niewierności, pochodzenia w znaczeniu:  rodzice nie są moimi rodzicami , lub halucynacje typu: grożące lub nakazujące głosy,
omamy węchowe, smakowe, doznania typu seksualnego lub inne wrażenia cielesne lub pseudochalucynacje.
3. Spłaszczenie lub niedostosowanie afektu, objawy katatoniczne (patrz niżej) lub rozkojarzona mowa nie mogą dominować w obrazie klinicznym.
Schizofrenia hebefreniczna (zdezorganizowana)  F20.1:
Występuje rzadko. Objawia się zupełnym rozprzężeniem całego życia uczuciowego. Początek w okresie pokwitania, rzadko póz
niej.
1. Spełnione są kryteria ogólne schizofrenii (patrz wyżej).
2. Obecne jest utrzymujące się spłaszczenie afektu, jego płytkość lub jego niedostosowanie lub nieadekwatność.
3. Muszą być również obecny jeden z następujących objawów:
a. zachowanie nieukierunkowane, raczej bezcelowe i bezładne,
b. wyraz
ne zdezorganizowane myślenie, ujawniające się bezładną, chaotyczną i niespójną mową.
4. Omamy lub urojenia nie mogą dominować w obrazie klinicznym.
Schizofrenia katatoniczna  F20.2:
Wyróżnia się dwie postacie: hiperkinetyczna i hipokinetyczna. Chory osłupiały może nagle podniecić się ruchowo  raptus catatonicus lub ostre
podniecenie może przejść w bezruch  stupor catatonicus. Osłupienie może przebiegać z zachowana percepcją  efektoryczne lub ze zniesieniem
percepcji osłupienie receptoryczne.
Postać hipokinetyczna: czynności chorego są bardzo powolne, stoi godzinami w bezruchu, na pytania odpowiada bardzo wolno (objaw otamowania
myślenia), mówi cicho, niekiedy milczy (mutyzm). Obecny jest negatywizm czynny i bierny. Chorzy mogą nie przyjmować pokarmów, konieczne jest
wtedy karmienie zgłębnikiem. Mogą się zanieczyszczać, często wychudzenie. Czasami charakterystyczne objawy: katalepsja woskowa lub sztywna,
echolalia i/lub echopraksja.
Postać hiperkinetyczna: chorzy skaczą, krzyczą, śpiewają, bywają bardzo agresywni, niszczą wszystko dookoła, drą na sobie ubrania. Obserwuje się
u nich stereotypie, perseweracje, neologizmy. Może być podwyższenie temperatury ciała. Postać ta ma nazwę śmiertelnej katatonii, jednak określenie
to pochodzi z przeszłości, kiedy katatonię mylono z nierozpoznawanymi przypadkami zapalenia mózgu. Obecnie ok. 10 % śmiertelność.
1. Spełnione są kryteria ogólne schizofrenii (patrz wyżej), choć początkowo może to być niemożliwe z powodu braku kontaktu słownego
z pacjentem.
2. Przez minimum dwa tygodnie obecny jest przynajmniej jeden z wymienionych objawów (zwanych też zachowaniami katatonicznymi):
stupor (wyraz
ne obniżenie reaktywności na bodz
ce środowiskowe i zmniejszenie spontanicznych ruchów i aktywności),
l
podniecenie (zwłaszcza bezcelowa aktywność motoryczna nie wywołana przez zewnętrzne bodz
ce),
l
zastygnięcie w bezruchu (dowolnie przyjęcie postawa i pozostawanie w nieadekwatnych lub dziwacznych postawach),
l
negatywizm (bierny: wyraz
nie nieumotywowany opór wobec wszystkich poleceń lub usiłowań zmiany pozycji pacjenta, lub czynny: przy
l
próbie zmiany ruchu ruch w przeciwnym kierunku),
sztywność (utrzymywanie sztywnej postawy wobec wysiłków zmierzających do poruszenia),
l
giętkość woskowa (utrzymywanie kończyn lub ciała w niezwykłych pozach lub pozycjach ciała),
l
automatyczne wykonywanie poleceń (automatyczne posłuszeństwo).
l
Schizofrenia ubytkowa (rezydualna)  F20.5:
Potencjalna postać zejściowa schizofrenii.
1. Spełnione są kryteria ogólne schizofrenii (patrz wyżej) przez jakiś czas w przeszłości, ale nie w obecnym czasie.
2. Przynajmniej cztery z następujących objawów ubytkowych musi być obecnych w ciągu poprzedzających dwunastu miesięcy:
zwolnienie psychomotoryczne lub obniżenie aktywności,
l
wyraz
ne stępienie afektu,
l
bierność i brak inicjatywy,
l
ubóstwo zarówno jakości jak i treści mowy,
l
słabe pozawerbalne porozumienie przez mimikę twarzy, kontakt wzrokowy, modulację głosu lub postawę,
l
słabe spełnianie funkcji społecznych, zaniedbanie.
l
Schizofrenia prosta  F20.6:
A. Bilikiewicz uważa j ą za podstawową formę schizofrenii. Początek ma miejsce zwykle w okresie dziecięcym lub dojrzewania płciowego, rzadko
póz
niej. Aktywność seksualna chorych na ten rodzaj schizofrenii jest słaba, choć niekiedy bez skrępowania chorzy ci uprawiają samogwałt. Niestety,
rzadko można spodziewać się znacznej poprawy. Choroba postępuje wolno ale stale. Proces chorobowy może ujawnić nowe zdolności lub talenty
(Brzezicki postać tę nazywa schizofrenią paradoksalnie społecznie pozytywną).
1. Występuje powolny ale stały rozwój przez okres przynajmniej jednego roku wszystkich trzech warunków:
znaczna i konsekwentnie utrzymująca się zmiana w zachowaniu jednostki, która ujawnia się utratą napędu i zainteresowań,
l
bezcelowością, bezmyślnością, zaabsorbowaniem własną osobą i wycofaniem społecznym,
stopniowe pojawiają się i pogłębiają objawy negatywne takie jak wyraz
na apatia, ubóstwo mowy, zmniejszenie aktywności, stępienie
l
afektu, bierność i brak inicjatywy, uboga komunikacja pozawerbalna (mimika twarzy, kontakt wzrokowy, modulacja głosu i postawa),
znaczny spadek funkcjonowania społecznego, zawodowego i wyników w nauce.
l
2. Nie występują objawy z grupy 1 kryteriów ogólnych schizofrenii (patrz powyżej).
Schizofrenia niezróżnicowana  F20.3:
Jeżeli spełnione s ą kryteria ogólne schizofrenii (patrz wyżej) a poza tym stwierdza się objawy więcej niż jednego z następujących rodzajów
schizofrenii: paranoidalnej, hebefrenicznej, katatonicznej lub ubytkowej (rezydualnej).
Schizofrenia dziecięca:
Początek na ok. 2 4 rż.. Kryteria i postacie jak u dorosłych.
Schizofrenia innego rodzaju  F20.8:
Jeżeli spełnione są kryteria ogólne schizofrenii (patrz wyżej) i nie możesz rozpoznać żadnego z rodzajów schizofrenii.
Opracowanie  Marzena Mieszkowicz  neurologopeda
Jeżeli spełnione s ą kryteria ogólne schizofrenii (patrz wyżej) a poza tym stwierdza się objawy więcej niż jednego z następujących rodzajów
schizofrenii: paranoidalnej, hebefrenicznej, katatonicznej lub ubytkowej (rezydualnej).
Schizofrenia dziecięca:
Początek na ok. 2 4 rż.. Kryteria i postacie jak u dorosłych.
Schizofrenia innego rodzaju  F20.8:
Jeżeli spełnione są kryteria ogólne schizofrenii (patrz wyżej) i nie możesz rozpoznać żadnego z rodzajów schizofrenii.
Opracowanie  Marzena Mieszkowicz  neurologopeda
Strona główna > Zaburzenia rozwoju > Inne