��tom 7, nr 1, 25 32
� Copyright 2010 Via Medica
Psychiatria PRACA ORYGI NAL NA ISSN 1732 9841
Agnieszka Sym1, Aukasz Gawda2, Julia Wiktorska-ZapaBa3, Joanna KreczmaDska3,
Krzysztof Staniszewski2, Agnieszka Aukasiewicz4, Andrzej Kokoszka2
1
OddziaB XX Dzienny Psychiatryczny Szpitala Nowowiejskiego w Warszawie
2
II Klinika Psychiatryczna Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
3
SzkoBa Wy|sza Psychologii SpoBecznej w Warszawie
4
OddziaB Psychiatryczny Wojew�dzkiego Szpitala Br�dnowskiego w Warszawie
Ocena zwizk�w poczucia wpBywu
na przebieg schizofrenii
z temperamentem i aleksytymi*#
Evaluation of relations between self-influence
on the course of schizophrenia and of personality
traits temperament and alexithymia
*Badanie nie byBo sponsorowane
#
Prezentowany materiaB badawczy zostaB r�wnie| wykorzystany do napisania prac magisterskich w Szkole Wy|szej
Psychologii SpoBecznej przez przez Juli Wikorsk-ZapaB i Joann KreczmaDsk (pod kierunkiem Prof. Andrzeja Kokoszki)
Abstract
Introduction. The aim of this paper is to present two different studies exploring relations between self-influence
Introduction.
Introduction.
Introduction.
Introduction.
on the course of schizopherania and 1) alexithymia, 2) temperament.
Material and methods.
Material and methods.
Material and methods. In the first study took part 95 persons (42 women, 52 men) of mean age 45.53 (SD =
Material and methods.
Material and methods.
16.44). In the second study took part 90 persons (36 women, 54 men) of mean age 42,63 (SD=12,75). In both
studies participants were outpatients and inpatients with schizophrenia according to International Classification
of Diseases and Health Related Problems. They filled self-ratings scales in the first study: Toronto Alexithymia
Scale, Brief Measure to Assess Perception of Self-Influence on the Disease Course 13 items version for schizo-
phrenia; in the second study: Emotionality, Activity and Sociability Temperament Survey (EAS-D), Brief Measure
to Assess Perception of Self-Influence on the Disease Course 5 items version for schizophrenia.
Results and conclusions.
Results and conclusions.
Results and conclusions. It was observed no significant correlation between self-influence on the disease cour-
Results and conclusions.
Results and conclusions.
se and alexithymia. It was also found that self-influence on the schizophrenia course is not related to biological
conditioned dimension of personality temperament (only Sociability scale of EAS-D correlates with self-influ-
ence on the disease course). The study confirms earlier results that traits of alexithymia are related to schizoph-
Psychiatry 2010; 7, 1: 25 32
renia. Psychiatry 2010; 7, 1: 25 32
Psychiatry 2010; 7, 1: 25 32
Psychiatry 2010; 7, 1: 25 32
Psychiatry 2010; 7, 1: 25 32
key words: schizophrenia, self-influence on the disease course, temperament, alexithymia
WSTP towej Organizacji Zdrowia (WHO, World Health Or-
Stosowanie si przez pacjent�w do zaleceD lekar- ganization) obecnie du|ym wyzwaniem dla medy-
skich w chorobach przewlekBych jest wedBug Zwia- cyny [1]. W schizofrenii stopieD niestosowania si
do zaleceD lekarskich jest szczeg�lnie wysoki [2,
3]. Jednym z warunk�w zaanga|owania pacjenta
Adres do korespondencji:
w wypeBnianie zaleceD lekarskich jest do[wiadcza-
prof. dr hab. Andrzej Kokoszka
ne przez niego poczucie wpBywu na przebieg
II Klinika Psychiatryczna WUM
ul. Kondratowicza 8, 03 242 Warszawa
tel./faks: (22) 326 58 92
e-mail: Andrzej.Kokoszka@wum.edu.pl
www.psychiatria.viamedica.pl
25
Psychiatria 2010, tom 7, nr 1
choroby [4]. Natomiast stosowanie zleconego po- mogcych mie zwizek z poczuciem wpBywu na
stpowania terapeutycznego przez pacjent�w jest przebieg choroby u pacjent�w chorych na schizo-
zwizane z umiejtno[ci posBugiwania si mecha- freni. Wyb�r aleksytymii wynikaB z rezultat�w wcze-
nizmami radzenia sobie z chorob. Zgodnie z teo- [niejszych badaD wskazujcych, |e aleksytymia jest
ri odpowiedniego dopasowania (goodness of fit mocniej nasilona w grupie os�b ze zdiagnozowan
hipothesis), wykorzystywanie styl�w zorientowa- schizofreni [12]. Natomiast postawienie hipotezy
nych na rozwizanie problem�w wymaga poczu- m�wicej o zwizku poczucia wpBywu na przebieg
cia kontroli nad stresorem [5]. Jednak w przypad- schizofrenii z temperamentem, wynikaBo z donie-
ku przewlekBych chor�b o postpujcym przebie- sieD wskazujcych na bardzo du|e znaczenie biolo-
gu, peBna kontrola nad nimi nie jest mo|liwa i dla- gicznie uwarunkowanych cech osobowo[ci w funk-
tego zaproponowano posBugiwanie si w takich cjonowaniu jednostki [13].
przypadkach terminem poczucia wpBywu na prze- Pojcie aleksytymia zostaBo wprowadzone przez Pe-
bieg choroby [6]. Uzasadnieniem jego wprowa- tera Sifneosa w 1970 roku dla opisania nieprawidBo-
dzenia jest fakt, |e niemal zawsze pacjent ma pe- wo[ci w werbalizowaniu stan�w emocjonalnych, spo-
wien wpByw na sw�j stan zdrowia. W badaniach tykanych u os�b cierpicych na zaburzenia psychoso-
z zastosowaniem Kr�tkiej Metody Oceny Poczucia matyczne [14]. Aleksytymia dotyczy deficyt�w w u[wia-
WpBywu na Przebieg Choroby w wersji dla cukrzy- damianiu sobie i symbolizacji emocji, kt�re s tak du|e,
cy [6] wykazano zwizek poczucia wpBywu na prze- |e procesy emocjonalne pozostaj poza granicami [wia-
bieg cukrzycy z intensywno[ci leczenia [7], a me- domo[ci i staj si dla jednostki niedostpne lub caBko-
toda ta w opinii diabetolog�w znajduje zastoso- wicie niezrozumiaBe. W efekcie osoba z aleksytymi ma
wanie w praktyce [8]. Te pozytywne do[wiadcze- problemy z werbalizacj wBasnych stan�w afektywnych,
nia skBoniBy do opracowania Kr�tkiej Skali Poczu- kt�rym czsto towarzyszy obni|ona ekspresja emocjo-
cia WpBywu na Przebieg Choroby w wersji dla nalna i tendencja do ujawniania wyBcznie uczu ne-
schizofrenii (Brief Measure to Assess Perception of gatywnych (gniewu, wrogo[ci i lku).
Self-Influence on the Disease Course version for U os�b ze zdiagnozowan schizofreni stwierdzo-
schizophrenia) [4, 9]. no czstsze ni| w populacji os�b zdrowych wyst-
Znaczenie kliniczne poczucia wpBywu na przebieg powanie aleksytymii. Cedro i wsp. [12] wykazali, |e
choroby potwierdzono w wynikach badania przepro- w[r�d 50 pacjent�w chorych na schizofreni para-
wadzonego przez Kokoszk [10]. W[r�d 177 pacjen- noidaln poziom aleksytymii mierzony skal Toron-
t�w z rozpoznaniem schizofrenii, korzystajcych to Alexithymia Scale (TAS-20) byB wy|szy ni| w 50-
z pomocy psychiatrycznej w warunkach ambulatoryj- osobowej grupie os�b zdrowych (M = 52,3; SD =
nych, stwierdzono, |e poczucie wpBywu na przebieg 13,5 grupa chorych na schizofreni, M = 45,8;
choroby korelowaBo z ocen stanu klinicznego we- SD [standard deviation] = 11,4 grupa zdrowych
dBug Skali Og�lnego Wra|enia Klinicznego (CGI, Cli- os�b). Rezultaty badania sugeruj, |e aleksytymia
nical Global Impression Scale) (r = 0,57), funkcjo- i jej niekt�re charakterystyczne cechy mierzone przez
nowaniem spoBecznym wedBug Og�lnej Oceny Funk- TAS-20, takie jak trudno[ci w identyfikacji oraz ko-
cjonowania (GAF, Global Assessment of Functioning) munikowaniu uczu mog by zwizane z proce-
(r = 0,56), stosowaniem si do zaleceD farmakolo- sem psychotycznym u os�b z rozpoznaniem schi-
gicznych (r = 0,40) oraz ze stylem radzenia sobie ze zofrenii paranoidalnej. Replikacja wynik�w otrzyma-
stresem zorientowanym na unikanie (r = 0,52). nych przez Cedro i wsp. jest warto[ciowa przede
W badaniu wykazano r�wnie| umiarkowany zwizek wszystkim z powodu braku badaD w tym obszarze
(r = 0,49) wgldu z poczuciem wpBywu na przebieg oraz ze wzgldu na fakt, |e prze|ywanie stan�w
choroby. R�wnie| w innych badaniach potwierdzo- emocjonalnych jest zBo|onym zjawiskiem, zwiza-
no zwizek poczucia wpBywu na przebieg choroby nym z warto[ciowaniem i podejmowaniem decyzji
z poziomem wgldu oraz, cho w mniejszym nasile- [15, 16]. Deficyty w tym obszarze mog si wiza
niu ni| w badaniu Kokoszki, ze stylem radzenia so- zar�wno z brakiem do[wiadczania wpBywu na prze-
bie ze stresem zorientowanym na unikanie [11]. bieg choroby, jak i w efekcie z niestosowaniem si
Niniejsza praca stanowi kolejny etap badaD doty- do zaleceD lekarskich.
czcych uwarunkowaD poczucia wpBywu na prze- TrwaB dyspozycj, kt�ra mo|e mie znaczenie dla
bieg schizofrenii. Oceniono w niej znaczenie tem- poczucia wpBywu na przebieg choroby jest tempe-
peramentu oraz aleksytymii, jako cech osobowo[ci rament. Pojcie temperamentu odnosi si do wzgld-
www.psychiatria.viamedica.pl
26
Agnieszka Sym i wsp., Ocena zwizk�w poczucia wpBywu na przebieg schizofrenii z temperamentem i aleksytymi
nie staBych cech osobowo[ci wystpujcych u czBo- MateriaB i metody
wieka od wczesnego dzieciDstwa i majcych swoje
Badanie 1 Poczucie wpBywu na przebieg
odpowiedniki w [wiecie zwierzt (Regulacyjna Teo-
choroby a aleksytymia
ria Temperamentu [RTT] wedBug Strelaua) [17]. B-
W badaniu wziBy udziaB osoby z rozpoznaniem schi-
dc pierwotnie zdeterminowanym przez wrodzone
zofrenii wedBug obowizujcych kryteri�w Midzyna-
mechanizmy neurobiochemiczne, temperament pod-
rodowej Klasyfikacji Chor�b i Problem�w Zdrowotnych
lega powolnym zmianom spowodowanym procesem
ICD-10 (International Classification of Diseases and He-
dojrzewania oraz specyficznym dla jednostki oddzia-
alth Related Problems). W badaniu wziBo udziaB 95
Bywaniem midzy genotypem a [rodowiskiem [17].
os�b (42 kobiety, 52 m|czyzn); [rednia wieku: 45,53
Ta definicja temperamentu zakBada, |e cechy tem-
roku (SD = 16,44). Ponad poBowa badanych (64 oso-
peramentu przejawiaj si w formalnych cechach za-
by) byBa leczona w ramach psychiatrycznych oddzia-
chowania. Ka|de zachowanie ma sw�j spos�b (styl),
B�w caBodobowych i dziennych, 31 os�b korzystaBo
w kt�rym si przejawia. R�|nice indywidualne w od-
z usBug [rodowiskowych dom�w samopomocy.
niesieniu do tego stylu nale|y traktowa jako cechy
temperamentu. W najnowszych badaniach odno[nie
Toronto Alexithymia Scale
temperamentu w schizofrenii [18 20], wskazuje si
Do pomiaru poziomu aleksytymii zastosowano polsk
na to, |e chorzy na schizofreni posiadaj unikalny
wersj TAS-20 [21]. Jest to skala samoopisu, za po-
profil osobowo[ci, kt�ry wystpuje bez wzgldu na
moc kt�rej mierzy si wystpowanie lub brak alek-
przynale|no[ kulturow. W badaniu [20] zastoso- sytymii. SkBada si z 20 pytaD, na kt�re badana oso-
wano Inwentarz Temperamentu i Charakteru Clonin- ba odpowiada, posBugujc si 5-stopniow skal Li-
gera (TCI, Temperament and Character Inventory); kerta. Wynik poni|ej 51 punkt�w oznacza brak alek-
przebadano 86 pacjent�w chorych na schizofreni sytymii, wynik r�wny lub wikszy ni| 61 oznacza wy-
oraz 115 zdrowych os�b. W por�wnaniu z grup stpowanie aleksytymii, wyniki pomidzy 52 60
zdrowych os�b pacjenci odznaczali si istotnie sta- punktami mo|liwe wystpowanie aleksytymii. Pol-
tystycznie mniejszym nasileniem poszukiwania no- ska wersja skali posiada zadowalajce wBa[ciwo[ci
psychometryczne do cel�w badawczych; wsp�Bczyn-
wo[ci, zale|no[ci od nagrody (wymiary tempera-
nik alfa Cronbacha dla caBej skali wynosi 0,71 (dla
mentu), samokierowaniem, zdolno[ci do wsp�Bpra-
podskal: Trudno[ Identyfikacji Uczu 0,72; Trud-
cy (wymiary charakteru), wikszym unikaniem szko-
no[ci Komunikacji Uczu 0,62; Operacyjny Styl
dy (temperament) i autotranscendencj (charakter).
My[lenia 0,62).
W innym badaniu, r�wnie| z zastosowaniem TCI,
autorzy pr�bowali ustali, czy unikanie szkody b-
Skala Poczucia WpBywu na Przebieg Choroby
dzie markerem genetycznym podatno[ci na schizo-
Osoby poddane pr�bie klinicznej w celu zbadania
freni [19]. Wyniki okazaBy si by sp�jne z wcze-
poczucia wpBywu na przebieg choroby wypeBniaBy
[niejszymi doniesieniami, w kt�rych zasugerowano,
wersj testow (skBadajc si z 13 pytaD) Kr�tkiej
|e unikanie szkody mo|e by traktowane jako mar-
Skali Poczucia WpBywu na Przebieg Choroby
ker podatno[ci na schizofreni, natomiast takie ce-
wersja dla schizofrenii [4]. Zastosowana w badaniu
chy, jak autotranscendencja, mog wiza si z ce-
wersja jest skal samoopisu i skBada si z pytaD, na
chami schizotypowymi. Taki profil osobowo[ci mo|e
kt�re pacjent odpowiada, stosujc 5-stopniow ska-
predysponowa do postawy raczej wycofanej, cha-
l Likerta. Maksymalny wynik to 65 punkt�w. Traf-
rakteryzujcej si nieufno[ci w kontaktach spoBecz-
no[ skali obliczono na podstawie korelacji z oce-
nych, co z kolei mo|e si przekBada na spos�b, w
nami lekarskimi i wynosiBa 0,46 przy p mniejszym
jaki pacjenci postrzegaj sw�j wpByw na poczucie
ni| 0,01 (tau Kendala).
choroby, a w indywidualnym zachowaniu na sto-
sowanie si do zaleceD lekarskich. Hipoteza ta jest
Badanie 2 Poczucie wpBywu na przebieg
przedmiotem opisywanego badania.
choroby a temperament
Celem pracy jest ocena zwizk�w pomidzy poczu- R�wnie| w drugiej cz[ci badania wziBy udziaB oso-
ciem wpBywu na przebieg schizofrenii a cechami oso- by z rozpoznaniem schizofrenii wedBug obowizuj-
bowo[ci: aleksytymi i temperamentem oraz repli- cych kryteri�w ICD-10. W badaniu wziBo udziaB 90
kacja badania Cedro i wsp. [12]. Ponadto w pracy os�b (36 kobiet, 54 m|czyzn); [rednia wieku: 42,63
dodatkowo sprawdzono zwizki midzy tempera- roku (SD = 12,75). W[r�d badanych 56 pacjent�w
rekrutowaBo si oddziaB�w psychiatrycznych dzien-
mentem a nasileniem psychopatologii.
www.psychiatria.viamedica.pl
27
Psychiatria 2010, tom 7, nr 1
nych i caBodobowych, 28 korzystaBo z opieki [rodo- Wyniki
wiskowych dom�w samopomocy, 6 os�b leczyBo si Do analizy statystycznej wykorzystano program staty-
w ramach prywatnej praktyki lekarskiej. styczny SPSS 14.0. Analizowano zwizki liniowe mi-
dzy zmiennymi za pomoc modelu korelacyjnego.
Kwestionariusz Temperamentu EAS-D
W badaniu posBu|ono si polsk wersj Kwestiona- Badanie 1 Poczucie wpBywu na przebieg
riusza Temperamentu Emotionality-Activity-Sociabi- choroby a aleksytymia
lity Temperament Survey (EAS-D) Bussa i Plomina Zredni og�lny wynik w skali TAS-20 wyni�sB 54,31
w adaptacji WBodzimierza Oniszczenki [22], ze wzgl- punkty (SD = 13,97). Wynik powy|ej 61 punkt�w
du na jej rzetelno[ oraz trafno[. Kwestionariusz [wiadczy o wystpowaniu aleksytymii w badanej
EAS-D mierzy temperament na wymiarach: Emo- grupie taki wynik uzyskaBo 30 pacjent�w .
cjonalno[ (niezadowolenie, strach oraz zBo[), Ak- Zredni wynik w Kr�tkiej Skali Poczucia WpBywu na
tywno[ oraz Towarzysko[. Kwestionariusz EAS-D Przebieg Choroby wyni�sB 38,74 (SD = 12,15). Zwi-
ma charakter opisowy, skBada si z 20 twierdzeD, zek midzy poczuciem wpBywu na przebieg choroby
do kt�rych badana osoba ustosunkowuje si, za- a poziomem aleksytymii testowano za pomoc mo-
znaczajc odpowiedz na 5-stopniowej skali. Wsp�B- delu korelacyjnego. W analizie korelacji stwierdzono
czynniki rzetelno[ci (alfa Cronbacha) dla poszcze- sBaby, nieistotny statystycznie ujemny zwizek pomi-
g�lnych skal EAS-D wynosz: Aktywno[ 0,67; dzy poczuciem wpBywu na przebieg choroby a po-
Towarzysko[ 0,57; oraz dla podskal Emocjo- ziomem aleksytymii (r = 0,20; p > 0,05). Wykaza-
nalno[ci: Niezadowolenie 0,74; Strach 0,70; no r�wnie| bardzo sBabe, nieistotne statystycznie
ZBo[ 0,59. Kwestionariusz posiada zadowalaj- zwizki dla podskal: Trudno[ Identyfikacji Uczu
ce wBa[ciwo[ci psychometryczne. (r = 0,058; p > 0,05), Trudno[ Komunikowania
Uczu (r = 0,030; p > 0,05) i Operacyjny Styl My[le-
Kr�tka Skala Poczucia WpBywu na Przebieg nia (r = 0,15; p > 0,05) (tab. 1).
Choroby
W badaniu wykorzystano Kr�tk Skal Poczucia WpBy- Badanie 2 Poczucie wpBywu na przebieg
wu na Przebieg Choroby w wersji dla schizofrenii choroby a temperament
(z 5 pytaniami) [4]. Jest to kwestionariusz samooceny, W analizie korelacji wykazano brak istotnego staty-
skBadajcy si z pytaD, na kt�re pacjent odpowiada na stycznie zwizku pomidzy poczuciem wpBywu na
5-stopniowej skali Likerta. Rzetelno[, jak na tak maBo przebieg choroby a temperamentem (r = 0,02; p >
rozbudowane narzdzie badawcze, jest zadowalaj- 0,05). Wykazano r�wnie| nieistotne, sBabe korelacje
ca (alfa Cronbacha: 0,78). Trafno[, mierzona kore- pomidzy poczuciem wpBywu na przebieg choroby
lacj wynik�w uzyskanych na skali poczucia wpBywu a podskalami Emocjonalno[ci: Niezadowolenie (r =
z ocen sdzi�w kompetentnych, jest umiarkowana 0,066; p > 0,05), Strach (r = 0,109; p > 0,05),
(r = 0,45) i zadowalajca. Dob�r narzdzi badaw- Aktywno[ (r = 0,117; p > 0,05).
czych wizaB si ze stosunkowo szybk i prost me- Zaobserwowano istotne statystycznie, cho sBabe zwizki
tod pomiaru, co ma du|e znaczenie w przypadku pomidzy podskal Emocjonalno[ci: ZBo[
badania pacjent�w chorych na schizofreni. (r = 0,249; p <� 0,05) oraz podskal Towarzysko[ (r =
0,330; p <� 0,01) a poczuciem wpBywu na przebieg cho-
Skala Objaw�w Pozytywnych i Negatywnych roby. Powy|sze korelacje przedstawiono w tabeli 2.
Dodatkowo, objawy psychopatologiczne oceniano
za pomoc skali PANSS (Positive and Negative Syn- Badanie 2a Temperament a psychopatologia
drome Scale) [23]. Jest to jedna z najcz[ciej sto- W przeprowadzonej analizie korelacji wykazano nie-
sowanych skal oceny klinicznej os�b chorych na istotny i sBaby zwizek pomidzy og�lnym nasileniem
schizofreni, kt�ra pozwala na wielowymiarowe objaw�w psychopatologicznych a wynikiem og�lnym
oszacowanie nasilenia objaw�w psychopatologicz- EAS (r = 0,186; p > 0,05).
nych podczas ustrukturowanego wywiadu. W pre- W kolejnych analizach wykazano wystpowanie sBa-
zentowanym badaniu przyjto 5-czynnikowy mo- bego, cho istotnego statystycznie zwizku po-mi-
del objaw�w psychopatologicznych: 1. czynnik ne- dzy objawami pozytywnymi (r = 0,22; p <� 0,05),
gatywny; 2. czynnik pozytywny; 3. czynnik depre- czynnikiem depresyjnym (r = 0,349;p <� 0,01),
syjny; 4. czynnik poznawczy; 5. czynnik dezorga- czynnikiem dezorganizacji (r = 0,21; p <� 0,05)
nizacji [24]. a wynikiem og�lnym na skali EAS. Wykazano
www.psychiatria.viamedica.pl
28
Agnieszka Sym i wsp., Ocena zwizk�w poczucia wpBywu na przebieg schizofrenii z temperamentem i aleksytymi
Tabela 1. Zwizek midzy poczuciem wpBywu na przebieg choroby a aleksytymi (n = 95)
Table 1. The relationship between self-influence on illness course and alexithymia (n = 95)
Wynik og�lny Podskala Podskala Podskala
TAS-20 Trudno[ Trudno[ Operacyjny
Identyfikacji Komunikowania Styl My[lenia
Uczu Uczu
Poczucie wpBywu 0,20 0,05 0,03 0,05
na przebieg choroby
Wszystkie korelacje nieistotne statystycznie; TAS Toronto Alexithymia Scale
Tabela 2. Zwizki poczucia wpBywu na przebieg choroby z temperamentem (n = 90)
Table 2. The relationship between self-influence on illness course and temperament (n = 90)
Wynik Podskala Podskala Podskala Podskala Podskala
og�lny Emocjonalno[ Emocjonalno[ Emocjonalno[ Aktywno[ Towarzysko[
EAS Niezadowolenie Strach ZBo[
Poczucie 0,02 0,06 0,10 0,24* 0,11 0,33**
wpBywu
na przebieg
choroby
*istotno[ na poziomie p <� 0,05; **istotno[ na poziomie p <� 0,01
istotny statystycznie zwizek podskal EAS z czynni- mane wyniki s por�wnywalne z wcze[niejszym do-
kiem depresyjnym w skali PANSS: umiarkowany zwi- niesieniem dotyczcym poziomu aleksytymii w gru-
zek czynnika Niezadowolenie (r = 0,428; pie os�b z rozpoznaniem schizofrenii [12]. W prze-
p <� 0,01) oraz sBabszy zwizek dla czynnika Strach prowadzonym badaniu na podstawie wynik�w TAS-
(r = 0,301; p <� 0,01). Z kolei w skali EAS ZBo[ korelo- 20 wykazano, |e 1/3 pacjent�w chorych na schizo-
waBa z: objawami pozytywnymi (r = 0,260; p <� 0,01), freni uzyskaBa wynik wskazujcy na aleksytymi, co
negatywnymi (r = 0,279; p <� 0,01), czynnikiem de- r�wnie| potwierdzaj wcze[niejsze doniesienia
presyjnym (r = 0,273; p <� 0,01) oraz czynnikiem o zwizkach schizofrenii z aleksytymi [25, 26]. Zredni
dezorganizacji (r = 0,290; p <� 0,01). Zwizki te, wyniki uzyskany w Kr�tkiej Skali Poczucia WpBywu
cho istotne statystycznie, nale|y interpretowa jako na Przebieg Choroby (M = 38,74; SD = 12,15) [wiad-
sBabe. Podskala EAS Aktywno[ korelowaBa z czynni- czy o przecitnym poczuciu wpBywu w badanej gru-
kiem dezorganizacji (r = 0,240; p <� 0,05). Z kolei pie. Warto zwr�ci uwag, |e grupa ta, pomimo
podskala EAS Towarzysko[ korelowaBa z og�lnym wsp�lnej diagnozy, nie byBa jednorodna pod wzgl-
nasileniem objaw�w psychopatologicznych (r = 0,274; dem stanu zdrowia wiksza cz[ ankietowanych
p <� 0,01), objawami negatywnymi (r = 0,279; (64 osoby) przebywaBa w trakcie badania na oddzia-
p <� 0,01), czynnikiem negatywnym (r = 0,323; Bach psychiatrycznych, co mo|e wpBywa na odczu-
p <� 0,01) oraz czynnikiem poznawczym (r = 0,217; wanie ni|szej wBasnej skuteczno[ci oraz ni|sze po-
p <� 0,05). Cho istotne statystycznie, zwizki te nale- czucie wpBywu na przebieg choroby. Wynik ten mo|-
|y interpretowa jako sBabe. PozostaBe korelacje mi- na tBumaczy zBo|onymi zale|no[ciami midzy ba-
dzy podskalami kwestionariusza EAS a czynnikami skali danymi zmiennymi. We wcze[niejszych badaniach
PANSS przedstawiono szczeg�Bowo w tabeli 3. [10, 11] wykazano umiarkowany negatywny zwi-
zek poczucia wpBywu na przebieg choroby ze stylem
Dyskusja radzenia sobie skoncentrowanym na unikanie oraz
W badaniu wykazano brak zwizku midzy aleksyty- wykazano pozytywny, nieco sBabszy zwizek poczu-
mi a poczuciem wpBywu na przebieg choroby. Otrzy- cia wpBywu ze stylem skoncentrowanym na zadaniu.
www.psychiatria.viamedica.pl
29
Psychiatria 2010, tom 7, nr 1
Tabela 3. Zwizek midzy temperamentem a psychopatologi (n = 90)
Table 3. The relationship between temperament and psychopathology (n = 90)
Wynik Czynnik Czynnik Czynnik Czynnik Czynnik
og�lny negatywny pozytywny depresyjny poznawczy dezorganizacji
PANSS
Wynik og�lny EAS 0,18 0,92 0,15 0,36** 0,03 0,21*
Podskala 0,18 0,15 0,10 0,43** 0,02 0,08
Emocjonalno[
Niezadowolenie
Podskala 0,16 0,15 0,20 0,30** 0,02 0,05
Emocjonalno[
Strach
Podskala 0,26* 0,20 0,20 0,27** 0,17 0,29**
Emocjonalno[ ZBo[
Podskala Aktywno[ 0,07 0,008 0,03 0,23 0,12 0,24**
Podskala Towarzysko[ 0,27** 0,32** 0,18 0,16 0,22* 0,15
*istotno[ na poziomie p <� 0,05; **istotno[ na poziomie p <� 0,01; PANSS Skala Objaw�w Pozytywnych i Negatywnych; EAS Kwestionariusz Temperamentu
Aleksytymia mo|e utrudnia radzenie sobie z cho- choroby. StaBa dyspozycja, jak jest temperament,
rob przez zubo|enie kontakt�w spoBecznych cho- wydaje si nie mie zwizku z poczuciem wpBywu na
rego, natomiast potencjalne unikanie strategii radze- przebieg choroby u os�b ze zdiagnozowan schizo-
nia sobie skoncentrowanych na emocjach i przewa- freni. Nieznaczna ujemna korelacja pomidzy pod-
ga operacyjnego stylu my[lenia, mogByby uBatwi skal zBo[ci a poczuciem wpBywu na przebieg choro-
zadaniowe podej[cie do choroby i zwikszy poczu- by mo|e wiza si z tym, |e osoby majce subiek-
cie wpBywu na jej przebieg [27]. Aleksytymia mo|e tywne poczucie kontroli choroby przejawiaj wicej
zatem peBni funkcj moderujc zale|no[ midzy zachowaD adaptacyjnych, lepiej radz sobie z cho-
stylami radzenia sobie z chorob i innymi zmienny- rob, stosujc si do zaleceD lekarskich i w zwizku
mi a poczuciem wpBywu na chorob, nie wi|c si z tym mog prze|ywa rzadziej zBo[. Niezbdne by-
jednocze[nie bezpo[rednio z poczuciem wpBywu na Boby jednak zastosowanie narzdzi oceniajcych sty-
przebieg choroby (std brak wykrycia bezpo[rednie- le radzenia sobie z chorob.
go zwizku midzy poczuciem wpBywu na przebieg Wyniki badaD mog sugerowa potrzeb bardziej
choroby a aleksytymi). Do tej pory zagadnienie to szczeg�Bowej analizy wymiar�w temperamentu,
nie byBo przedmiotem badaD. Dalsze badania, kt�re z zastosowaniem innych, znacznie czulszych diagno-
byByby zaprojektowane w celu wykrycia bardziej zBo- stycznie narzdzi badawczych. W ramach analizy
|onych zale|no[ci midzy zmiennymi osobowo[cio- zmiennych osobowo[ciowych mogcych mie zwi-
wymi, poczuciem wpBywu na przebieg choroby i sty- zek z poczuciem wpBywu na przebieg choroby, war-
lami radzenia sobie z chorob pozwol na znalezie- to byBoby r�wnie| podda badaniom wymiary cha-
nie odpowiedzi na postawione powy|ej pytanie. rakteru. Cechy charakteru w przeciwieDstwie do
Wyniki pr�by klinicznej mog stanowi replikacj badaD zmiennych temperamentalnych ulegaj modyfikacji,
Cedro i wsp. [12], a ponadto potwierdzaj wcze[niejsz na przykBad pod wpBywem oddziaBywaD psychotera-
obserwacj, |e aleksytymia i jej cechy, takie jak: trudno- peutycznych.
[ci w identyfikacji uczu, trudno[ci w komunikowaniu
uczu, mog by zwizane ze schizofreni paranoidaln, Wnioski:
cho brak klinicznej grupy kontrolnej nie rozstrzyga, czy 1. Wykazano brak zwizku midzy aleksytymi
jest to problem wystpujcy jedynie w schizofrenii. a poczuciem wpBywu na przebieg choroby.
W dalszej cz[ci badania testowano hipotez o zwiz- 2. Badanie stanowiBo replikacj pr�by Cedro i wsp.
ku temperamentu i poczucia wpBywu na przebieg [12] jego wynik potwierdziB wcze[niejsze nie-
www.psychiatria.viamedica.pl
30
Agnieszka Sym i wsp., Ocena zwizk�w poczucia wpBywu na przebieg schizofrenii z temperamentem i aleksytymi
liczne doniesienia [25, 26], |e aleksytymia i jej ciem wpBywu na przebieg choroby, z wyjt-
cechy mierzone skal TAS-20 s zwizane ze schi- kiem podskali Towarzysko[, co sugeruje maBe
zofreni paranoidaln. znaczenie biologicznie uwarunkowanych cech
3. Wykazano, |e temperament mierzony skal EAS-D osobowo[ci dla poczucia wpBywu na przebieg
nie jest zwizany istotnie statystycznie z poczu- choroby.
Streszczenie
Wstp. Praca stanowi kolejny etap badaD nad uwarunkowaniami poczucia wpBywu na przebieg schizofrenii.
Wstp.
Wstp.
Wstp.
Wstp.
Celem byBa ocena zwizk�w pomidzy poczuciem wpBywu na przebieg schizofrenii a cechami osobowo[ci: alek-
sytymi i temperamentem.
MateriaB i metody.
MateriaB i metody.
MateriaB i metody. Badaniem objto pacjent�w z rozpoznaniem schizofrenii, przebywajcych na oddziaBach caBodo-
MateriaB i metody.
MateriaB i metody.
bowych, dziennych, Poradni Zdrowia Psychicznego, ZakBadu OpiekuDczo-Leczniczego oraz z o[rodk�w leczenia
[rodowiskowego. W pierwszym badaniu dotyczcym zwizku aleksytymii z poczuciem wpBywu na przebieg choroby
wziBo udziaB 95 pacjent�w (42 kobiety i 52 m|czyzn) Zrednia wieku pacjent�w wyniosBa 45,53 roku (SD = 16,44).
Zastosowano skal aleksytymii TAS-20 oraz Kr�tk Skal Poczucia WpBywu na Przebieg Choroby (wersja z 13 pytania-
mi). W drugim badaniu, dotyczcym zwizk�w temperamentu i poczucia wpBywu na przebieg choroby wziBo udziaB
90 pacjent�w (36 kobiet i 54 m|czyzn). Zrednia wieku wyniosBa 42,63 roku (SD = 12,75). Zastosowano Kwestiona-
riusz Temperamentu EAS-D. Poczucie wpBywu na przebieg choroby mierzono za pomoc Kr�tkiej Skali Poczucia WpBy-
wu na Przebieg Choroby (wersja z 5 pytaniami).
Wyniki i wnioski.
Wyniki i wnioski.
Wyniki i wnioski. Wykazano brak zwizku pomidzy aleksytymi a poczuciem wpBywu na przebieg choroby.
Wyniki i wnioski.
Wyniki i wnioski.
Badanie stanowiBo replikacj pr�by Cedro i wsp., a jego wynik potwierdziB wcze[niejsze nieliczne doniesienia, |e
aleksytymia i jej cechy mierzone skal TAS-20 s zwizane ze schizofreni paranoidaln. Wykazano, |e tempera-
ment mierzony skal EAS-D nie jest zwizany istotnie statystycznie z poczuciem wpBywu na przebieg choroby,
z wyjtkiem podskali Towarzysko[, co sugeruje maBe znaczenie biologicznie uwarunkowanych cech osobowo[ci
Psychiatria 2010; 7, 1: 25 32
dla poczucia wpBywu na przebieg choroby. Psychiatria 2010; 7, 1: 25 32
Psychiatria 2010; 7, 1: 25 32
Psychiatria 2010; 7, 1: 25 32
Psychiatria 2010; 7, 1: 25 32
sBowa kluczowe: schizofrenia, poczucie wpBywu na przebieg choroby, temperament, aleksytymia
gii w[r�d lekarzy zajmujcych si leczeniem cukrzycy. Diabe-
Pi[miennictwo
tologia Praktyczna 2006; 405 408.
1. Sabate E. Adherence to long-term therapies. Evidence for ac-
9. Kokoszka A. Schizofrenia. Wzmacnianie zdolno[ci samosta-
tion. WHO, Geneva 2003.
nowienia. Via Medica, GdaDsk 2008.
2. Valenstein M., Ganoczy D., McCarthy J.F., Myra Kim H., Lee
10. KokoszkaA. Perception of self-influence on the course of schi-
T.A., Blow F.C. Antipsychotic adherence over time among pa-
zophrenia and adherence to antipsychotics. European Neu-
tients receiving treatment for schizophrenia: a retrospective
ropsychopharmacology 2008; 18 (supl. 4): 467.
review. J. Clin. Psychiatry. 2006; 67 (10): 1542 1550.
11. Gawda A., BuciDski P., Staniszewski K., SBodki Z., Sym A., Ko-
3. Velligan D.I., Weiden P.J., Sajatovic M. i wsp. The expert con-
koszka A. Zwizki wgldu w chorob, poczucia wpBywu na jej
sensus guideline series: adherence problems in patients with
przebieg, styl�w radzenia sobie z chorob z objawami psycho-
serious and persistent mental illness. J. Clin. Psychiatry. 2009;
patologicznymi w schizofrenii. Psychiatria 2008; 5 (4): 124 133.
70 (supl. 4): 1 46.
12. Cedro A., Kokoszka A., Popiel A., Narkiewicz-Jodko W. Alexi-
4. Kokoszka A., Telichowska-Le[na A., Radzio R. Kr�tka skala po-
thymia in schizophrenia: an exploratory study. Psychol. Rep.
czucia wpBywu na przebieg choroby: wersja dla schizofrenii.
2001; 89 (1): 95 98.
Psychiatria Polska 2008; 42: 503 513.
13. Hornowska E. Temperamentalne uwarunkowania zachowa-
5. Park C.L., Folkman S., Bostrom A. Appraisal of controllabi-
nia. Badania z wykorzystaniem kwestionariusza TCI R.C. Clo-
lity and coping in caregivers and HIV+ men: testing the
ningera. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, PoznaD 2003.
goodness-of-fit hypothesis. J. Consult. Clin. Psychol. 2001;
14. ZcigaBa E., Maruszewski T. Struktura reprezentacji emocji w alek-
69: 481 488.
sytymii. Przegld Psychologiczny 1997; 1/2:109 136.
6. Kokoszka A. Kr�tka metoda oceny poczucia wpBywu na prze-
15. Ekman P., Davidson R. Natura emocji. Podstawowe zagadnie-
bieg choroby: opis wersji dla os�b z cukrzyc. Przegld Lekar-
nia. GdaDskie Wydawnictwo Psychologiczne, GdaDsk 1998.
ski 2005; 62: 742 745.
16. Haviland-Jones Jeannette M., Lewis M. Psychologia emocji.
7. Kokoszka A., Sieradzki J. Poczucie wpBywu na przebieg choro-
GdaDskie Wydawnictwo Psychologiczne, GdaDsk 2007.
by a spos�b leczenia cukrzycy. Diabetologia Praktyczna 2005;
17. Strelau J. Psychologia temperamentu. PWN, Warszawa 2002.
6 (1): 1 5.
8. Kot W., Kokoszka A., Sieradzki J. Ocena zestawu psychodiabe- 18. Herr�n A., Sierra-Biddle D., Cuesta M.J., Sandoya M., V�zquez-
tologicznego oraz potrzeb szkoleniowych z psychodiabetolo- Barquero J.L. Can personality traits help us explain disability in
www.psychiatria.viamedica.pl
31
Psychiatria 2010, tom 7, nr 1
chronic schizophrenia? Psychiatry and Clinical Neurosciences Pracownia Test�w Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psy-
2006; 60 (5): 538 545. chologicznego, Warszawa 1997.
19. Bora E. Temperament and character dimensions of the relati-
23. Kay S.R., Fiszbein A., Opler L.A. The positive and negative syn-
ves of schizophrenia patients and controls: The relationship be-
drome scale (PANSS) for schizophrenia. Schizophrenia Bulletin
tween schizotypal features and personality. European Psychia-
1987; 13 (2): 261 276.
try 2007; 22 (1): 27 31.
24. MosioBek A., Aoza B. Co mierz testy neurokognitywne w schi-
20. Hori H., Noguchi H., Hashimoto R. i wsp. Personality in schizo-
zofrenii? Psychiatria 2005; 1 (2): 113 119.
phrenia assessed with the Temperament and Character Inven-
tory (TCI). Psychiatry Res. 2008; 160 (2): 175 183.
25. Maggini C., Raballo A., Alexithymia and schizophrenic psycho-
21. BrzeziDski R., Robakowski J., Zakrzewska M., Zi�Bkowski M. TBu-
pathology. Acta Biomed. 2004; 75 (1): 40 49.
maczenie polskiej wersji Toronto Alexithymia Scale TAS-20 (wersja
26. Todarello O., Porcelli P., Grilletti F., Bellomo A. Is alexithymia
nieopublikowana, do u|ytku wewntrznego, za zgod autor�w).
related to negative symptoms of schizophrenia? Psychopatho-
WydziaB Psychiatrii, Collegium Medicum Uniwersytetu MikoBaja
logy 2005; 38 (6): 310 314.
Kopernika.
22. Oniszczenko W. Kwestionariusz Temperamentu EAS Arnolda 27. Jakubik A. Osobowo[ aleksytymiczna. W: Grochowska A. (red.).
H. Bussa i Roberta Plomina; wersja dla dorosBych i dla dzieci. Wok�B psychologii osobowo[ci. UKSW, Warszawa 2002.
www.psychiatria.viamedica.pl
32
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
r7?ck schizoid&schizotypschizofrenia pierwszy epizod brak?ektow (2)Zastosowanie i skuteczność terapii poznawczo behawioralnej w leczeniu schizofreniiLegenda o świętym AleksymSchizofrenia, SWPS 2014Epizod schizofreniipsychoedukacja rodzin w terapii schizofreniiPokonać schizofrenię Paweł S Tomaszewski(1)SCHIZOFRENIA(1)10 tez o schizofreniiRealizacja sredniowiecznego memento mori w Piesni o Rolandzie i Legendzie o sw AleksymRozwój koncepcji schizofreniischizofrenię można skutecznie leczyćAlinko! Pamietnik Narkomanki, Schizofremiczki I Dziwkipielęgnacja pacjęta ze schizofreniąŚREDNIOWIECZE Legenda o św Aleksym Wzorce parenetycznewięcej podobnych podstron