Realizacja sredniowiecznego "memento mori" w "Piesni o Rolandzie" i "Legendzie
o sw. Aleksym" "Memento mori" czyli "pamietaj o smierci" - to jedno ze
sredniowiecznych hasel, majacych swój wyraz w malowidlach przedstawiajacych
sceny z Sadu Ostatecznego i Tanców Smierci (patrz haslo: taniec smierci) oraz w
wielu utworach literackich. Haslo to mówi, ze wszystkich czeka smierc,
niezaleznie od pozycji zyciowej, dlatego nalezy zyc tak, aby byc w kazdej
chwili przygotowanym na te smierc. Bardzo rozpowszechnione - obok wizerunków
smierci - byly podreczniki sztuki umierania ("ars moriendi"). "Legenda o sw.
Aleksym" - utwór ten to typ literatury hagiograficznej. W opisie zycia swietego
nieznany autor, prezentujac zalety charakteru postaci i jej sposobu zycia,
akcentuje poddanie sie bohatera woli boskiej, wyolbrzymia jego czyny, tworzac w
ten sposób wzór godny nasladowania (parenetyczy). Utwór ten propaguje kult
ascezy posunietej az do samozniszczenia. Aleksy pragnie poznac Boga poprzez
wiare i wnikniecie we wlasna dusze, natomiast poprzez asceze dazy do spelnienia
swojej misji zyciowej, która zgodnie z haslem "memento mori" jest smierc i
spotkanie z Bogiem. W "Piesni o Rolandzie" ksztaltowany jest ideal osobowy
rycerza i opiewane sa jego bohaterskie czyny. Roland posiada wszelkie cechy
rycerza idealnego (jest wzorem parenetycznym) - holduje kodeksowi wyrazonemu w
trzech slowach: "Bóg, honor, Ojczyzna", jest przykladowo wierny swojemu wladcy,
Karolowi Wielkiemu, walczy w obronie wiary chrzescijanskiej i wlasnego kraju.
Rycerz ten ofiarowuje sie Bogu, poniewaz wyzej ceni wiare w Boga niz wlasne
zycie. Swiadczy o tym jego prosba o blogoslawienstwo przed bitwa, prosba o
przyjecie rycerzy do raju, poczucie oddania Bogu, wyrazone w sformulowaniu
"wasal Boga" oraz liczne gesty, jak zlozenie rak, bicie sie w piersi na oznake
skruchy i wreszcie smierc na wznak - symbol zjednoczenia z Bogiem. Duzo miejsca
w tym utworze zajmuje sam opis smierci, zaakcentowanej jako smierc
chrzescijanska. Roland umiera na wzgórzu przy sosnie, co mozna porównac do
Golgoty i krzyza. W chwili smierci wyglada prawie jak konajacy Chrystus. Roland
ginie z przeswiadczeniem, ze zasluzyl na zbawienie, poniewaz do konca wypelnial
swój obowiazek wobec pana feudalnego, nie splamil honoru i byl dobrym
chrzescijaninem. Zyl cnotliwie, wiec w kazdej chwili byl gotowy na smierc.