7. Średniowieczne wzorce osobowe na podstawie "Legendy o św. Aleksym", "Pieśni o Rolandzie" i "Kroniki polskiej" Galla Anonima.

Literatura średniowieczna miała charakter dydaktyczno
moralizatorski. Ukazywała wzorce osobowe, które miały uczyć postępowania doskonałego, zapewniającego zbawienie wieczne, a za życia
szacunek ludzi. Najpopularniejszy w średniowieczu był wzorzec ascety, opisany w "Legendzie o św. Aleksym", znanej w Europie już w XI wieku. Bohater pochodził ze znakomitego, książęcego rodu, wiódł dostatnie i wesołe życie. Jako dorosły człowiek z całą świadomością odrzucił dobra doczesne, zrezygnował ze szczęścia osobistego
po ślubie z księżniczką opuścił ją, całkowicie poświęcając się Bogu. Skazał się dobrowolnie na poniżenie i cierpienie, umartwiał ciało. Jako żebrak głodował, cierpliwie znosił ciężkie warunki atmosferyczne, modląc się chwalił i wielbił Boga. Umarł pod schodami własnego domu, gdzie cierpiał nie rozpoznany przez rodzinę. Wylewano na niego pomyje i poniżano go, ale on znosił wszelkie upokorzenia na chwałę Bożą. Nagrodą za święty, męczeński żywot było zbawienie wieczne w aureoli świętości. W czasie śmierci Aleksego działy się cuda: dzwony same dzwoniły, chorzy odzyskiwali zdrowie. Jego martwe ciało stało się relikwią i miało moc uzdrawiającą. Wzór ascety powstał w klimacie teocentryzmu. Człowiek wybierający drogę umartwiania się, rezygnował z wygód życia ziemskiego, doskonalił się w cnocie i pobożności. Pragnął zapewnić sobie szczęście wieczne po śmierci, zdobyć aureolę świętości, a z nią wielką sławę i uwielbienie ze strony wiernych. [Więcej o "Legendzie" w pyt. 4.] W atmosferze kultury dworskiej rozwinęła się epika rycerska, w której znalazły odzwierciedlenie ideały i obyczaje epoki, a wśród nich kult bohaterów uznanych za wcielenie cnót rycerskich. Prawy rycerz zawsze dotrzymywał słowa, stawał w obronie słabszych, kierował się honorem, walczył w obronie ojczyzny oraz wiernie służył swojemu władcy. Nie umartwiał się, korzystał z uciech świata, był żądny wojennych przygód, świetnie władał szpadą, narażał życie, przyjmując postawę bohatera dążył do zdobycia sławy. Odznaczał się odwagą i nadludzką siłą. Był dobrym chrześcijaninem, wierzył w życie pozagrobowe, walczył w obronie wiary, nawracał pogan. Był szlachetny i wytworny wobec kobiet. Posiadał damę serca, której służył. Przykładem takiego wzorca jest bohater "Pieśni o Rolandzie". [Więcej o "Pieśni" przy poprzednim pytaniu]. Odmianą ideału rycerza jest wzorzec władcy
wojownika, który dba o suwerenność kraju i dzielnie walczy w obronie ojczyzny. Przykładem jest Bolesław Krzywousty, przedstawiony w "Kronice polskiej" Galla Anonima. Jest to pierwsza polska kronika, która powstawała w latach 1112
1116, prawdopodobnie z inspiracji Michała Awdańca, zwierzchnika kancelarii Krzywoustego. O kronikarzu wiadomo niewiele
przypuszcza się, że był francuskim benedyktynem. Gall nie odwołuje się do konkretnych dat, ale układ kroniki jest chronologiczny, a historia niezafałszowana. "Kronika" miała służyć uwiecznieniu wielkości panowania Krzywoustego, wyjaśniać jego decyzje i czyny, sławić bohatera i zjednywać mu zwolenników. Wizerunek władcy odpowiadał ówczesnemu ideałowi monarchy i stanowił wzorzec elitarny króla, księcia lub cesarza. Według Anonima wzorem dobrego władcy był też Bolesław Chrobry. "Kronika" obejmuje dzieje Polski od czasów legendarnego Popiela do panowania Bolesława Krzywoustego, na którego dworze przebywał autor. Autor jest apologetą tego króla, któremu zawdzięcza utrzymanie. Zwycięskie bitwy Krzywoustego są opisane żywo, barwnie, plastycznie. Gall ukazuje władców Polski w świetle pozytywnym, kierujących się honorem i sprawiedliwością. Panujący książę to rycerz, wódz, i chrześcijanin, który nawet narodził się w sposób "cudowny".