{118}{199}Żyjemy w świecie cudów.
{199}{331}W miejscu zdumiewającego piękna i złożoności.
{370}{424}Mamy ogromne oceany
{424}{482}i niewiarygodne stany pogody.
{482}{621}Gigantyczne góry|i zapierające dech w piersiach krajobrazy.
{621}{674}Jeżeli myślicie, że na tym koniec,
{674}{759}że nasza planeta istnieje|w wielkim odosobnieniu,
{759}{792}to się mylicie.
{874}{985}Jako fizyk, jestem zafascynowany|tym jak prawa natury,
{985}{1121}które ukształtowały to wszystko,|ukształtowały także światy poza naszą planetą.
{1198}{1299}Uważam, że żyjemy|w najwspanialszej epoce odkryć,
{1299}{1350}z tych jakie znała nasza cywilizacja.
{1350}{1469}Podróżowaliśmy do najdalszych obrębów|naszego układu słonecznego.
{1469}{1552}Sfotografowaliśmy zadziwiające nowe światy,
{1552}{1657}stąpaliśmy po nieznanych terenach,|smakowaliśmy obcego powietrza.
{1751}{1832}A w sercu tego wszystkiego|znajduje się elektrownia.
{1895}{1951}Wielki cud, który witamy każdego dnia.
{2056}{2185}Gwiazda, która kontroluje każden jeden świat.
{2227}{2261}Spójrzcie na to!
{2261}{2310}Słońce.
{2456}{2581}A kiedy odejdzie,|to będzie naprawdę koniec nas wszystkich.
{2768}{2905}{y:b}CUDA UKŁADU SŁONECZNEGO
{2950}{3100}{y:b}Imperium Słońca
{3120}{3250}Tłumaczenie: irekm
{3286}{3323}To jest Varanasi.
{3323}{3423}Dla Hindusów jest to jedno|z najświętszych miejscach w całych Indiach.
{3478}{3526}Wyjątkowym czyni je między innymi
{3526}{3643}położenie jego świętej rzeki,|która przepływa przez miasto.
{3643}{3745}To jedno z miejsc w Gangesie,|gdzie możesz się kąpać.
{3745}{3842}Na tym brzegu możecie zobaczyć|wschód słońca nad brzegiem wschodnim.
{3842}{3977}To jedyne miejsce gdzie Ganges|zawraca na północ, więc jest to możliwe.
{3977}{4031}Kiedy Słońce będzie jutro wschodzić,
{4031}{4131}Będzie miało miejsce|naprawdę niezwykłe zjawisko:
{4131}{4181}zupełne zaćmienie Słońca.
{4181}{4245}To dobrze wróży
{4245}{4368}miejscu, które starożytni Hindusi|znają jako Miasto Słońca.
{4417}{4504}Nauka ma się inaczej we wszystkich|innych systemach myślenia,
{4504}{4572}systemach wierzeń,|które były praktykowane
{4572}{4668}w tym mieście od milenii,|ponieważ nie potrzebujesz w nich wiary.
{4668}{4707}Możesz sprawdzić, że to działa.
{4707}{4811}Więc na przykład mogę wam powiedzieć,|że jutro rano dokładnie o 6:24
{4811}{4864}Księżyc zasłoni oblicze Słońca
{4864}{4922}i będzie miało miejsce|całkowite zaćmienie Słońca.
{4922}{4969}Mogę wam powiedzieć, że w 2904
{4969}{5057}będzie pięć zaćmień Słońca|na Ziemi
{5057}{5130}i mogę wam powiedzieć,|że w 16 lipca 2186
{5130}{5252}będzie miało miejsce najdłuższe|zaćmienie Słońca od 5,000 lat - 7 minut.
{5527}{5689}Słońce panuje nad rozległym imperium światów,|wszystko chodzi jak w zegarku.
{5817}{5930}wszystko w jego królestwie przestrzega|praw niebieskiej mechaniki
{5930}{6015}zdefiniowanej przez Izaaka Newtona|w XVII wieku.
{6152}{6271}Te prawa pozwalają nam dokładnie|przewidzieć gdzie każdy świat będzie się znajdował
{6271}{6316}w nadchodzących stuleciach.
{6374}{6428}I gdziekolwiek przytrafi wam się być,
{6428}{6551}jeśli pomiędzy wami a Słońcem znajduje się księżyc,|będzie miało miejsce zaćmienie.
{6826}{6923}Oczywiście Jowisz, wiele księżyców,|a to jest unikatowe zdjęcie
{6923}{7005}zrobione Teleskopem Hubble'a|na wiosnę 2004,
{7005}{7098}gdzie możecie zobaczyć cienie|trzech księżyców na powierzchni,
{7098}{7152}trzy zaćmienia jednocześnie.
{7152}{7255}Teraz takie wydarzenie|zdarza się raz na kilka dekad.
{7255}{7319}Saturn, wiele księżyców.
{7319}{7407}Myślę, że to moje ulubione|spośród wszystkich zdjęć zaćmień
{7407}{7436}w układzie słonecznym,
{7436}{7518}ponieważ są to zdjęcia zrobione|z powierzchni Marsa
{7518}{7587}przez pojazd Opportunity|spoglądający na Słońce.
{7587}{7656}Możecie zobaczyć księżyc Marsa, Fobos,
{7656}{7741}jak wędruje wzdłuż dysku Słońca.
{7741}{7841}A więc to jest zaćmienie słońca,|częściowe zaćmienie słońca,
{7841}{7911}z powierzchni innego świata.
{8018}{8142}Astronomowie przyszłości odkryją,|że te częściowe zaćmienia
{8142}{8227}nie mogą mierzyć się z naszymi.
{8349}{8411}A to ponieważ tutaj na Ziemi
{8411}{8497}ludzie mają najlepsze miejsca|w układzie słonecznym,
{8497}{8620}z których cieszą się spektaklem|całkowitego zaćmienia Słońca.
{8620}{8714}Wszystko to dzięki|wspaniałemu zrządzeniu losu.
{8714}{8806}Słońce jest 400-krotnej średnicy Księżyca,
{8806}{8925}ale z czystego przypadku|jest 400 razy dalej od Ziemi.
{8925}{9023}Więc kiedy nasz księżyc mija|Słońce od przodu,
{9023}{9105}zupełnie je przysłania.
{9105}{9188}W tej chwili jest pomiędzy
{9188}{9257}145 a 167 księżyców|w układzie słonecznym,
{9257}{9319}zależy jak je liczysz,
{9319}{9446}ale żaden z nich nie tworzy|tak dokładnego zaćmienia jak ziemski Księżyc.
{9577}{9661}To przypadkowe rozmieszczenie|w układzie słonecznym
{9661}{9739}znaczy, że mieszkamy|dokładnie we właściwym miejscu
{9739}{9831}i jutro rano,| dokładnie we właściwym czasie,
{9831}{9907}będziemy cieszyć się najcenniejszym|wydarzeniem astronomicznym.
{10047}{10104}Najbliższa nam gwiazda|jest najbardziej nieznanym,
{10104}{10167}obcym światem|w układzie słonecznym.
{10167}{10284}Jest to miejsce, na którego odwiedzenie|nie mozemy mieć nadziei, ale chcę wam pokazać,
{10284}{10391}że poprzez eksplorację kosmosu|i paru przypadkowym odkryciom,
{10391}{10516}nasze pokolenie poznaje Słońce|w najdrobniejszych szczegółach.
{10579}{10712}Dla nas jest wszystkim,|a jest jedynie zwykłą gwiazdą
{10712}{10843}pośród 200 miliardów gwiezdnych|cudów, które malują naszą galaktykę.
{11073}{11179}To jest odległa granica ukladu słonecznego,
{11179}{11246}skarłowaciała planeta, znana jako Sedna.
{11413}{11546}Widziane stąd, 13 miliardów|kilometrów od Ziemi,
{11546}{11613}Słońce jest po prostu kolejną gwiazdą.
{11776}{11874}Uran jest 10 miliardów kilometrów bliżej,
{11874}{11975}lecz nawet tu|wschód Słońca jest ledwie dostrzegalny.
{11975}{12116}Słońce wisi na niebie 300 razy|mniejsze, niż widziane z Ziemi.
{12265}{12326}Bliżej, przybywamy na Saturna.
{12326}{12457}Jego spektakularne pierścienie odbijają|światło Słońca w jego mroczną stronę.
{12457}{12595}Ta planeta nie jest skąpana jedynie w świetle Słońca,|ale także w świetle pierścieni.
{12708}{12770}230 milionów kilometrów dalej
{12770}{12829}i docieramy do pierwszego świata
{12829}{12909}z bardziej znajomym widokiem Słońca.
{12909}{13066}To jest zachód Słońca na Marsie|widziany przez robotyczną sondę Ducha.
{13239}{13322}Minąwszy Ziemię,|150 milionów kilometrów dalej,
{13322}{13427}kierujemy się do serca|układu słonecznego.
{13555}{13698}Merkury jest najbliższą planetą,|jedynie 46 milionów kilometrów od niego.
{13698}{13881}Obraca się tak powoli, że wschód Słońca|trwa przez 176 dni ziemskich.
{13966}{14066}Dalej nie ma nic prócz nagiego Słońca,
{14104}{14197}Kolosalnej ognistej kuli|torturowanej materii,
{14197}{14275}palonej temperaturą jego jądra,
{14275}{14349}ponad 15 milionów stopni Celsjusza.
{14422}{14514}Poprzez historię człowieka|ten majestatyczny cud
{14514}{14616}był stałym źródłem otuchy,|trwogi i wielbienia.
{14912}{14959}To jest Dolina Śmierci w Kaliforni,
{14959}{15016}stale najgorętsze miejsce na planecie
{15016}{15113}i dzisiaj samochód twierdzi,|że jest 111 stopni Fahrenheita,
{15113}{15175}45 stopni Celsjusza.
{15224}{15353}Od stuleci najbystrzejsze umysły nauki|borykały się ze zrozumieniem
{15353}{15465}pochodzenia pozornie nieskończonego|ciepła i energii słonecznej.
{15465}{15505}Z czego jest zrobiona?
{15505}{15543}Skąd pochodzi?
{15543}{15622}I co jest źródłem|jego fenomenalnej mocy?
{15770}{15899}Wtedy w 1838 brytyjski fizyk,|John Herschel, podjął próbę
{15899}{16001}w swojej eksperymentalnej próbie|złapania promienia słonecznego.
{16039}{16145}Więc jak ile energii pada|na powierzchnię Ziemi ze Słońca?
{16145}{16234}Możesz do tego dojść|w pięknym, prostym eksperymencie,
{16234}{16332}używając jedynie termometru,|pełnej puszki wody i parasola.
{16332}{16423}W zasadzie dajesz się wodzie podgrzać|do temperatury otoczenia,
{16423}{16566}która dzisiaj w Dolinie Śmierci|wynosi ok. 46 stopni Celsjusza.
{16566}{16677}Później wkładasz termometr do wody
{16677}{16743}i zabierasz cień,
{16743}{16814}i pozwalasz słońcu świecić na wodę.
{16848}{16957}W bezpośrednim słońcu temperatura wody|zaczyna się podnosić.
{16957}{17012}Licząc jak długo zajmie Słońcu
{17012}{17099}podnieść temperaturę wody|o jeden stopień Celsjusza,
{17099}{17170}możesz wyliczyć dokładnie|ile energii
{17170}{17240}Słońce dostarczyło|do puszki wody,
{17240}{17312}a z tego, ile energii|zostało dostarczone
{17312}{17367}do metra kwadratowego powierzchni.
{17367}{17459}Okazuje się, że w bezchmurny dzień,|kiedy Słońce jest pionowo w górze,
{17459}{17503}jest to około kilowat.
{17503}{17607}Dziesięć 100-watowych żarówek|może być zasilanych przez energię słoneczną
{17607}{17692}na każdy metr kwadratowy|powierzchni Ziemi.
{17813}{17932}W śmiałym przedsięwzięciu|Herschel użył tej figury,
{17932}{18030}by policzyć całą energię|oddawaną przez Słońce.
{18108}{18231}Więc wyobraźcie sobie dodawanie tych kilowatów|z całego tego terenu.
{18345}{18418}I wyobraźcie sobie|śledzenie promieni słonecznych
{18418}{18496}jak pokrywają|całą powierzchnię Ziemi.
{18610}{18659}A później wyobraźcie sobie to:
{18659}{18778}Ziemia jest 150 milionów|kilometrów od Słońca,
{18778}{18919}więc właściwie Słońce wydziela energię|wzdłuż gigantycznej sfery
{18919}{19055}o promieniu 150 milionów|kilometrów otaczającej naszą gwiazdę.
{19055}{19109}Jak dużo daje to energii?
{19109}{19263}To jest cztery x pi x odległość do Słońca|do kwadratu, co daje około...
{19397}{19565}400 miliony milionów|milionów milionów watów.
{19690}{19789}Jest to milion razy|zużycie energii
{19789}{19911}Stanów Zjednoczonych każdego roku|oddawane w jednej sekundzie.
{19911}{20036}I wyliczyliśmy to używając wody,
{20036}{20146}termometru, puszki i parasola.
{20146}{20211}I dlatego kocham fizykę.
{20348}{20423}To cud, że nasza gwiazda|potrafi utrzymać
{20423}{20508}tak wysoką produkcję|energii od milenii.
{20686}{20792}Gwiazdy takie jak Słońce|są niezwykle długożywotne i stabilne.
{20792}{20938}Nasze najlepsze przewidywania co do|wieku wszechświata, to 13.73 miliardów lat,
{20938}{21035}a Słońce było tu coś około|5 miliardów lat z tego.
{21035}{21107}To więcej niż 1/3|wieku samego wszechświata.
{21232}{21336}Więc jakie źródło energii|mogło pozwolić Słońcu świecić
{21336}{21442}z taką intensywnością dzień po dniu|przez 5 miliardów lat?
{21442}{21538}Najlepszym sposobem znalezienia odpowiedzi|jest cofnięcie się do samego początku.
{21538}{21674}A to wszystko zaczęło się od...|więc... właściwie niczego.
{21800}{21899}Były czasy, kiedy ten zakątek|galaktyki był bez światła.
{21899}{21960}Słońce musiało dopiero powstać.
{22183}{22324}Historia tego jak narodziło się nasze Słońce|może być odczytana na nocnym niebie.
{22675}{22729}Jeśli weźmiecie zdjęcie|Mlecznej Drogi,
{22729}{22819}to jedną z pierwszych rzeczy|jakie zauważycie będą ciemne linie,
{22819}{22910}te ciemne chmury biegnące przez nie,|brak obecności gwiazd,
{22910}{22993}właściwie te ciemne obszary|nazywane są chmurami molekularnymi.
{22993}{23090}Są obłokami molekularnego wodoru i pyłu,
{23090}{23205}które leżą pomiędzy nami,|a gwiazdami galaktyki Mleczna Droga.
{23269}{23402}Te ciemne obłoki zawierają surowy materiał,|z którego powstają gwiazdy.
{23402}{23444}Rozległe gwiezdne żłobki,
{23444}{23567}które leżą pośród najzimniejszych|i najbardziej odizolowanych miejsc w galaktyce.
{23668}{23723}W środku niektórych z tych chmur
{23723}{23813}temperatura jest tak niska, że sięga|10 stopni powyżej zera bezwzględnego (-273,15 �C).
{23876}{23965}To ma znaczenie,|ponieważ temperatura jest miarą tego
{23965}{24030}jak szybko wszystko się porusza.
{24030}{24114}Więc w tych chmurach|masy wodoru i pyłu
{24114}{24163}poruszają się bardzo wolno.
{24163}{24214}Jedynie w tym ektremalnym zimnie
{24214}{24338}grawitacja może zebrać|cząstki składowe chmur.
{24338}{24440}Przez milenia zaczynają gęstnieć.
{24440}{24554}To znaczy, że słaba siła grawitacji
{24554}{24643}może zacząć zlepiać wodór.
{24643}{24714}Mamy nazwę dla zlepków wodoru
{24714}{24791}rozpadającego się pod wpływem|swojej własnej grawitacji: gwiazdy.
{24970}{25070}Więc podczas gdy te chmury wodoru|rozpadają się coraz dalej i dalej
{25070}{25115}pod naciskiem siły grawitacji,
{25115}{25200}zaczynają się nagrzewać|i w efekcie, w swoich jądrach,
{25200}{25263}stają się dostatecznie gorące,|by wodór
{25263}{25325}zaczął łączyć się razem z helem.
{25325}{25432}Gwiazdy rozpalają się,|chmury przestają być czarne
{25432}{25524}i cykl życia nowej gwiazdy|zaczyna się.
{25688}{25789}Ta historia rozegrała się|pięć miliardów lat temu,
{25789}{25905}kiedy narodziła się gwiazda,|która stała się znana jako Słońce.
{26114}{26199}I jego narodziny odkrywają|tajemnicę niezwykłych
{26199}{26269}zapasów energii naszego słońca,
{26269}{26341}ponieważ Słońce,|jak każda inna gwiazda,
{26341}{26461}została rozpalona przez najpotężniejszą|siłę we wszechświecie.
{26621}{26706}Połączenie wodoru i helu
{26706}{26805}jest podstawą|całej mocy Słońca.
{26805}{26878}Nieograniczona energia, która sięga
{26878}{26996}i łączy ten cud ze wszystkimi światami|w jego królestwie.
{27675}{27768}To jest Rzeka Iguazu,|która wpływa do Parany,
{27768}{27832}jednej z największych rzek świata
{27832}{27928}i to systemy tej rzeki|odprowadzają opady deszczowe
{27928}{28043}z południowego zagłębienia amazońskiego|ostatecznie do Atlantyku.
{28262}{28332}Tylko spójrzcie jak wiele jest tu wody.
{28332}{28396}Każda molekuła w tej rzece,
{28396}{28503}każda molekuła w każdej kropli deszczu|w każdej chmurze
{28503}{28617}została przyniesiona|z Pacyfiku nad Andami
{28617}{28707}w głąb kontynentu, tutaj.
{28707}{28785}Tylko sobie wyobraźcie|jak wiele wymaga to energii.
{28785}{28886}I cała ta energia,|każdy jej ułamek,
{28886}{28938}pochodzi od Słońca.
{28980}{29119}Słońce jest siłą, która unosi|wszystkie wody na niebieskiej planecie.
{29119}{29176}W pewnych miejscach opada ona,
{29176}{29275}by stworzyć jedne z najbardziej|zapierających dech w piersiach widoków na Ziemi.
{30101}{30162}To są Wodospady Iguazu.
{30162}{30223}Milion litrów wody
{30223}{30273}przepływa przepływa tu każdej sekundy.
{30455}{30524}Widowiskowa energia wodospadów
{30524}{30629}jest wspaniałym przykładem|jak mocno ta planeta jest powiązana
{30629}{30721}ze stałą i niewyczerpaną mocą Słońca.
{31103}{31203}Energia słoneczna, którą widzimy,|może wydawać się zupełnie stałą,
{31203}{31293}lecz drobne wahania|w jej jasności mogą być widziane
{31293}{31374}przy pomocy aparatu cyfrowego|i odpowiedniego know-how [wiedzieć-jak].
{31374}{31460}Nie jest zbyt trudno|zrobić zdjęcie Słońca,
{31460}{31523}nawet pomimo odległości|150 miliardów kilometrów.
{31523}{31597}Ponieważ jest wielkie.|Oczywiście, musicie być ostrożni.
{31597}{31631}My mamy tu filtr,
{31631}{31688}który pochłania zdecydowanie|większość światła,
{31688}{31777}gdyż skupianie światła|z reaktora nuklearnego
{31777}{31847}na swoim aparacie albo siatkówce
{31847}{31952}nie byłoby genialnym pomysłem,|więc musicie uważać.
{32139}{32193}Zrobię zdjęcie.
{32311}{32453}A więc to jest nasze zdjęcie Słońca,|które zrobiliśmy 20 czerwca 2009.
{32492}{32564}Możecie zobaczyć, że jest piekną...
{32602}{32640}...kulą...
{32640}{32720}...bez żadnych znaków|na powierzchni.
{32720}{32813}Przypuszczam, że tego właśnie|spodziwałaby się większość ludzi.
{32813}{32919}Tego z pewnością spodziewałby się Arystoteles|i starożytni astronomowie,
{32919}{33018}gdyż wierzyli, że niebiosa|są doskonałe i niezmienne.
{33018}{33172}Lecz spójrzcie na to zdjęcie|zrobione 29 marca 2001.
{33172}{33224}Widzicie zupełnie inną historię.
{33224}{33366}Powierzchnia Słońca pokryta jest|czarnymi plamami - plamami słonecznymi.
{33505}{33556}Niektóre z tych ogromnych kształtów
{33556}{33636}są na tyle ogromne,|by pochłonąć całą Ziemię.
{33763}{33864}Obserwacje kosmosu pozwoliły nam|policzyć je
{33864}{33946}jak wypływają i nikną|na obliczu Słońca.
{33946}{34077}Im większa liczba plam słonecznych,|tym bardziej potężne staje się nasze Słońce,
{34077}{34141}zagrażając wszystkiemu|od astronautów
{34141}{34202}do sieci elektrycznych na Ziemi.
{34277}{34380}Odkryliśmy, że Słońce ma pory roku.
{34514}{34602}Od dekad naukowcy|trudzili się, by zrozumieć
{34602}{34675}jak te drobne zmiany w mocy Słońca
{34675}{34726}mogłyby odbijać się na Ziemi.
{34726}{34815}To układanka, która odwróciła wzrok|pewnego człowieka od Słońca
{34815}{34910}i zamiast tego skupiła go na|rzekach otaczających Wodospady Iguazu.
{34963}{35061}Argentyńskiego astrofizyka,|Pablo'a Mauas'a.
{35061}{35100}To naprawdę ogromna rzeka.
{35100}{35168}To czwarta rzeka na świecie.
{35168}{35247}W przeciwieństwie do innych większych rzek,
{35247}{35309}na przykład Amazonki, czy Kongo,
{35309}{35405}mamy dane tej rzeki|z całego XX wieku.
{35405}{35484}Więc możesz się cofnąć|do około 1900, czy...?
{35484}{35527}Tak, do 1900, 1904.
{35527}{35596}A to ponieważ tą rzeką
{35596}{35681}mogą pływać naprawdę duże okręty.
{35729}{35831}Pablo przyniósł dane statystyczne|zbierane przez fizyków
{35831}{35915}przez 100 lat wartych|drogocennych zapisków dotyczących rzeki.
{35915}{36021}Co się okazało,|rzeka także posiada rytm.
{36070}{36180}Odkryliśmy, że przepływ rzeki|waha się do góry i na dół,
{36180}{36294}i znów do góry i znow na dół,|trzy razy w ciągu stulecia.
{36294}{36375}Później poszliśmy dalej,|próbując zrozumieć dlaczego.
{36591}{36659}Ilość wody w Rzece Parana
{36659}{36717}wydaje się podążać według wzoru.
{36717}{36750}Pytanie brzmi:
{36750}{36871}Co może powodować zmiany|w tych rozległych systemach wodnych?
{36976}{37102}Najpierw Pablo zajrzał do 11-letniego|cyklu plam słonecznych, lecz nie znalazł odniesienia.
{37102}{37173}Więc zamiast tego|zajął się obliczeniami,
{37173}{37301}które opisywały przyczyny jasności Słońca|podczas ostatniego stulecia.
{37301}{37414}Pokazał mi co się stało,|kiedy nałożycie te dane słoneczne
{37414}{37473}na poziomy wód w rzece.
{37473}{37585}Widzicie to: kiedy Słońce idzie w górę,|rzeka idzie w górę.
{37585}{37642}Więc mówi nam to,|że około 1925
{37642}{37690}miała miejsce większa aktywność Słońca,
{37690}{37783}a więc również ilości promieniowania słonecznego|opadającego na Ziemię.
{37783}{37867}Racja, miała miejsce o wiele większa|aktywność, aktywność słoneczna,
{37867}{37920}w tych trzech okresach,|które tu widzimy.
{37920}{38004}To jest wspaniała wspólzależność|pomiędzy pływami wód,
{38004}{38068}pływami w tych rzekach,|a wydajnością Słońca.
{38068}{38139}Tak, to prawda. Postrzegamy to jako|bardzo uderzającą współzależność.
{38503}{38616}Zmiany w Słońcu wydają się|kierować systemem wód gdzieś jeszcze.
{38616}{38686}W Indiach monsun zdaje się podążać
{38686}{38751}podobnym wzorem jak Rzeka Parana,
{38751}{38842}podczas gdy na Saharze|dzieje się coś przeciwnego.
{38842}{38905}Więcej aktywności Słońca, mniej deszczu.
{38942}{39098}Precyzyjny mechanizm, przez który|nasza gwiazda może mieć wpływ na ziemską pogodę,
{39098}{39166}pozostaje na razie zagadką.
{39166}{39269}Wiemy, że szybkość produkcji energii|przez Słońce,
{39269}{39389}energia uwalniana|przy reakcji mieszania w jądrze,
{39389}{39433}jest zdecydowanie stała.
{39433}{39499}Nie zmienia się,|co możemy póki co stwierdzić
{39499}{39547}i zmiany, które widzimy
{39547}{39637}muszą mieć coś wspólnego ze sposobem,|z jakim energia wydostaje się ze Słońca.
{39776}{39873}I w momencie gdy jest jedynie|dziesiętną w skali procentowej
{39873}{39996}liczby promieniowania,|które opada na powierzchnię Ziemi,
{39996}{40075}naprawdę odkrywa bliskość, subtelność
{40075}{40156}więzi pomiędzy Słońcem a Ziemią.
{40210}{40362}A ta więź jest tajemnicą|innego cudu słonecznego.
{40461}{40524}Ze wszystkich gwiazd we wszechświecie
{40524}{40620}wiemy tylko o jednej,|gdzie powstało zjawisko,
{40620}{40673}polegające na karmieniu się|światłem gwiazd.
{40807}{40878}Te liście są wspaniałymi maszynami,
{40878}{40967}sposobem natury na wykorzystanie|mocy Słońca.
{40967}{41023}Ale są one grymaśnymi zjadaczami.
{41023}{41110}Ewoluowały, by wykorzystywać|jedynie część światła słonecznego,
{41110}{41187}które przedostaje się|poprzez ziemską atmosferę.
{41187}{41285}Tutaj na powierzchni,|światło słoneczne może wydawać się białe.
{41285}{41356}Lecz kiedy przepuście je|przez pryzmat,
{41356}{41461}zobaczycie, że jest zrobione|ze wszystkich kolorów tęczy.
{41517}{41618}Pryzmat rozszczepia światło|na jego kolory-komponenty,
{41618}{41701}odkrywając czerwone,|zielone i niebieskie fotony.
{41701}{41776}A to co je różni,|to nie tylko kolor.
{41835}{41943}Czerwone fotony nie przenoszą|wiele energii. Jest ich wiele.
{41943}{42018}Podczas gdy niebieskie fotony,|chociaż jest ich niewiele,
{42018}{42050}przenoszą dużo energii.
{42050}{42133}Rośliny wykorzystują|czerwone pasma spektrum,
{42133}{42219}a także niebieskie pasma spektrum,
{42219}{42296}lecz nie wykorzystują|za wiele zielonego.
{42296}{42364}To odbija się na tym dlaczego,
{42364}{42460}kiedy rozejrzysz się po lesie|jak ten, w słoneczny dzień,
{42460}{42509}zobaczysz po prostu morze zieleni.
{42677}{42752}A więc wspaniały kolor lasu|sprowadza się do tego
{42752}{42857}jak rośliny przystosowały się|do gatunku światła naszej gwiazdy.
{42957}{43037}I to jest ta zdolność|do żywienia się światłem słonecznym,
{43037}{43123}która leży u podstawy|złożonego łańcucha pokarmowego
{43123}{43225}i która karmi|właściwie całe życie na Ziemi.
{43343}{43448}Życie każdego z nas|jest podtrzymywane przez światło słoneczne,
{43448}{43504}pępowinę słońca słonecznego,
{43504}{43614}która rozciąga się|na 150 milionów kilometrów.
{43661}{43771}Lecz poza widzialną mocą Słońca|leży inne królestwo.
{43821}{43879}To są niewidzialne siły,
{43879}{43981}dzięki którym utrzymuje wpływy|w tej domenie.
{43981}{44085}I bardzo okazjonalnie|układ słoneczny ustawia się tak,
{44085}{44198}byśmy mogli uchwycić|niewidzialne królestwo naszymi własnymi oczami.
{44922}{45009}Jest 05:28,|więc to czas pierwszego kontaktu
{45009}{45101}i możecie zobaczyć w tym momencie|dysk słoneczny.
{45101}{45182}Jest przysłonięty niskimi chmurami.
{45182}{45298}Krawędź Księżyca w tej chwili zaczyna|dotykać dysku słonecznego.
{45298}{45392}Możecie zobaczyć jak Słońce|wynurza się z chmur, zobaczcie dysk.
{45531}{45618}O, i możecie zobaczyć Księżyc.|Widzicie Księżyc na górze?
{45656}{45694}O tak!
{45936}{46032}Właśnie zniknął. Widzicie tam brzeg Księżyca?|Absolutnie fantastyczne.
{46077}{46155}Tak? Widzisz Słońce?
{46200}{46319}Widzicie mechanikę niebieską,|układ słoneczny pracuje jak zegarek.
{46319}{46371}Ustawienie jest absolutnie doskonałe.
{47953}{47998}Spójrzcie na to!
{47998}{48143}Jeżeli KIEDYKOLWIEK potrzebowaliście przekonać się,|że żyjemy w ukłdzie słonecznym,
{48143}{48302}że znajdujemy się na skalistej kuli orbitującej wokół słońca|razem z innymi skalistymi kulami, to spójrzcie na to,
{48302}{48427}to jest układ słoneczny schodzący tu|o chwytający was za gardła.
{48465}{48568}Oblicze Słońca jest teraz|całkowicie zasłoniętę przez Księżyc.
{48568}{48719}Tylko teraz, podczas zaćmienia całkowitego,|ukryty cud Słońca jest odsłonięty.
{48719}{48798}Spójrzcie, to jest atmosfera Słońca,|to nie chmury.
{48798}{48839}W tej chwili nie ma tu chmur.
{48839}{48985}Jest to korona słoneczna.|Rozświetlona atmosfera naszej gwiazdy.
{49079}{49125}Atmosfera Słońca jest nieznana.
{49125}{49297}Jest stworzona z rzadkiego zbioru|naładowanych cząstek, protonów i elektronów.
{49297}{49486}Poprzez mechanizmy, których jeszcze nie poznaliśmy całkowicie,|korona jest o wiele gorętsza niż powierzchnia.
{49529}{49659}Tutaj temperatury sięgają|do ponad miliona stopni Celsjusza,
{49659}{49732}niektóre 200 razy gorętsze|niż widzialna powierzchnia.
{49849}{49952}Każdego jednego dnia,|na samej górze atmosfery,
{49952}{50046}uciekają niektóre z|najbardziej naładowanych cząstek korony.
{50161}{50331}Słońce wypuszcza w kosmos blisko|siedem miliardów ton korony każdej godziny.
{50331}{50449}Ogromna supernagrzana, ponaddźwiękowa|kolekcja rozbitych atomów,
{50449}{50537}która w całości znana jest|jako wiatr słoneczny.
{50575}{50649}To jest początek|epickiej wyprawy, która ujrzy
{50649}{50774}oddech Słońca sięgający|najdalszych części układu słonecznego.
{50815}{50853}Spójrzcie na to!
{51042}{51174}Wszystko zbyt wcześnie, ten krótki widok|pochodzenia wiatru słonecznego minął.
{51212}{51303}To najbardziej niezwykła rzecz|jaką widziałem, właściwie.
{51303}{51386}Zadziwiające kiedy, kiedy Słońce|ponownie się wynurza zza Księżyca.
{51386}{51446}Wszyscy po prostu... w ten sposób...
{51446}{51496}...szaleją.
{51579}{51657}Wiatr Słoneczny może być|dla nas niewidoczny,
{51657}{51794}ale każdego dnia, maleńkie cząstki|naszej gwiazdy stale zawiewają nam drogę.
{51859}{51963}Z czasem wiatr słoneczny docierający|do Ziemi staje się mocno rozrzedzony.
{51963}{52033}Jeżeli mielibyście wyjść|w kosmos blisko Ziemi
{52033}{52115}i wyciągnąć rękę,|nie poczulibyście niczego.
{52115}{52305}W zasadzie jakieś pięć protonów i pięć elektronów|przypada na każdą kostkę cukru będącą częścią przestrzeni,
{52305}{52393}lecz wciąż podróżują bardzo szybko|i przenoszą wiele energii,
{52393}{52540}wystarczająco dużo energii, w zasadzie tyle,|by zdmuchnąć ziemską atmosferę w przestrzeń.
{52732}{52859}Więc w jaki sposób życie na naszej planecie|wytrzymuje te śmiertelne wichury?
{53074}{53150}By znaleźć odpowiedź,|muszę skierować się na północ.
{53349}{53514}W piękny słoneczny zimowy dzień na Antarktyce ciężko sobie|wyobrazić, że nasza gwiazda może stanowić zagrożenie.
{53623}{53710}Lecz wysoko nad nami|śmiercionośne cząstki słoneczne zalewają
{53710}{53827}naszą drogę, pędząc nawet|milion kilometrów na godzinę.
{53948}{54089}Tutaj na powierzchni Ziemi chronieni jesteśmy|przed intensywnym wiatrem słonecznym, który uderza
{54089}{54264}w naszą planetę, ponieważ Ziemia posiada naturalną tarczę,|ktora odbija większość wiatru słonecznego wokół niej.
{54264}{54449}I aby zobaczyć tą tarczę, potrzebujecie|prostego detektora tarcz, jakim jest kompas.
{54449}{54549}A to ponieważ ziemska tarcza jest magnetyczną,
{54549}{54685}niewidzialną skorupą, która otacza|planete ochronnym kokonem.
{54685}{54789}Jest bardzo podobna do kształtu|pola wokół sztabek magnesu
{54789}{54906}i możecie zobaczyć ten kształt|przesuwając kompas wokół niej.
{54906}{55014}Igła kompasu podąża|liniami pola magnetycznego
{55014}{55104}i pole Ziemi jest właściwie|bardzo podobne kształtem do tego.
{55230}{55371}Pole magnetyczne emanuje z głębi|naszej planety obracając bogatym w żelazo jądrem.
{55438}{55563}I to jest to gigantyczne pole siłowe|znane jako magnetosfera,
{55563}{55679}które odbija większość śmiertelnego wiatru słonecznego|nieszkodliwie w daleki kosmos.
{55737}{55816}Lecz planeta nie unika go całkowicie.
{55891}{56000}Kiedy wiatr słoneczny uderza w ziemskie|pole magnetyczne, zakrzywia je.
{56000}{56093}rozciąga pole w stronę|objętą nocą
{56093}{56200}i w pewien sposób|jest to jak rozciąganie gumy.
{56200}{56264}Więcej i więcej energii|trafia w pole.
{56264}{56380}Z czasem ta energia|tworzy rozciągający się ogon,
{56380}{56466}aż do momentu, kiedy nie będzie mogło|dłużej się jej opierać.
{56485}{56612}Ostatecznie energia zostaje uwolniona,|napędzając strumień
{56612}{56742}elektrycznie naładowanych cząstek|wzdłuż linii pola w stronę biegunów.
{56742}{56846}I kiedy te cząstki, które zostały zenergetyzowane|przez wiatr słoneczny,
{56846}{56968}uderzają w ziemską atmosferę, tworzą jeden|z najpiękniejszych widoków w naturze:
{56968}{57109}zorzę polarną|lub: Światła Północy.
{57159}{57228}Przybyłem na daleką północ Norwegii
{57228}{57362}w nadzei zobaczenia na własne oczy wpływu|wiatru słonecznego na naszą planetę,
{57362}{57457}zobaczyć mistyczną zorzę|po raz pierwszy.
{57699}{57829}Ujrzenie zorzy jakiejkolwiek nocy|jest dalekie od pewności.
{58083}{58193}Więc by zwiększyć szanse,|rekrutowałem do pomocy astrofizyka,
{58193}{58236}profesora Mike'a Lockwood'a.
{58312}{58411}A więc, Mike, nie to, że narzekam,|ale prócz tego, że dla czystej zabawy,
{58411}{58487}dlaczego przyjechaliśmy na koło podbiegunowe|na skuterach snieżnych?
{58487}{58560}Wydostaliśmy się z miasta, gdyż światła uliczne|miast wytwarzają zanieczyszczenia światła,
{58560}{58622}co dość utrudnia|ujrzenie zorzy
{58622}{58696}i dobrze, że przyjechaliśmy|przy końcu zimy,
{58696}{58763}ponieważ energia jaką odbieramy|od wiatru słonecznego jest silniejsza.
{58763}{58906}Tak, więc domyślam się, że to doskonały dzień|ponieważ mamy późny marzec, zupełnie niebieskie niebo.
{58906}{59032}Wspaniale. Jeśli tak zostanie,|mamy 80% szans dziś w nocy.
{59221}{59387}Wkrótce po zmierzchu, pomimo czystego nieba,|wczesny występ zorzy nie odbył się.
{59519}{59649}Więc podczas gdy czekaliśmy, Mike puścił|nagranie Świateł Północy
{59649}{59723}widziane z pozaziemskiej perspektywy.
{59723}{59804}To są piękne zdjęcia.
{59804}{59862}Nie widziałem takich wcześniej.
{59862}{59909}Zostały zrobione sponad bieguna?
{59909}{60012}Tak, to statek kosmiczny orbitujący wokół planety,|tak, podróżuje od bieguna do bieguna.
{60012}{60133}Z kosmosu możecie naprawdę zobaczyć|uderzenie wiatru słonecznego.
{60133}{60296}Jego energia karmi nieprzerwany krąg zorzy,|który okrąża biegun.
{60296}{60446}Odczujemy, że jest to pokaz wyłącznie dla nas.
{60446}{60555}Kiedy widzisz zdjęcia z kosmosu zdajesz sobie sprawę,|że każdy na tym owalu to widzi.
{60555}{60701}Cóż, mam nadzieję, że będziemy bezpośrednio|pod tą cienką wstęgą dzisiaj w Tromso.
{60759}{60931}Nasze szczęście nas nie opuściło|i niebo pozostawało krystalicznie czyste
{60931}{61103}aż nareszcie energia przyniesiona przez|wiatr słoneczny rozświetliła wyższą atmosferę.
{61493}{61589}Absolutnie niezwykły widok.
{61825}{61968}Łuki albo bardziej|zasłony zieleni.
{61994}{62091}Dla mnie nie wyglądają jakby opadały.
{62091}{62157}Wyglądają jak gdyby unosiły się z ziemi.
{62341}{62462}Całkiem niewiarygodnie piękne
{62462}{62555}i myślałem przed obejrzeniem tego,
{62555}{62637}że pomyślę sobie, iż będzie to tym bardziej|wspaniałe, ponieważ wiedziałem, że będę oglądał
{62637}{62801}wizualny pokaz pola magnetycznego Ziemi|chroniącego nas przed wiatrem słonecznym,
{62801}{62886}ale nie wiedziałem, że aż tak.
{62886}{63032}W tej chwili jest tam zielony słup światła,|który wygląda jakby się wznosił
{63032}{63224}z góry w oddali i wygląda to jakby|duchy wzbijały się z góry do nieba.
{63224}{63272}Absolutnie wspaniałe.
{63402}{63520}Nasze środowisko nie kończy się|na krawędzi naszej atmosfery.
{63520}{63667}Właściwie nasze środowisko rozciąga się|przynajmniej do Słońca,
{63667}{63745}co jest oczywistym stwierdzeniem|podczas dnia,
{63745}{63860}ponieważ możecie poczuć ciepło Słońca,|lecz podczas nocy widzicie drugą stronę.
{63860}{63947}Widzicie ten niewidzialny|i stały wiatr słoneczny.
{64059}{64198}Poza Ziemią wiatr słoneczny kontunuuje bieg|dalej w układ słoneczny
{64198}{64358}i kiedykolwiek napotyka na planetę|z magnetosferą, tworzy się zorza.
{64576}{64691}Pole magnetyczne Jowisza jest największe|i najpotężniejsze w układzie słonecznym.
{64743}{64824}Widziane z teleskopu Hubble'a,|zorza tutaj,
{64824}{64939}jest czymś stałym|na biegunach Jowisza.
{65148}{65291}Saturn także wystawia imponujące przedstawienie,|jak widać na tym niezwykłym materiale filmowym.
{65424}{65574}Ostatecznie jednak, daleko poza planetami,|wiatr słoneczny ustaje.
{65574}{65716}Podróżował bez przerwy|przez 16 miliardów kilometrów,
{65716}{65838}na ponad 100-krotną|odległość Ziemi od Słońca.
{65838}{65925}Niewiarygodne, ale mamy tam sondę,
{65925}{66063}która odkryje gdzie dokładnie|kończy się wiatr słoneczny.
{66257}{66418}Kiedy miałem jakieś pięć lat, kolekcjonowałem|karty "Wyprawa W Kosmos".
{66418}{66612}Zaczęło się od Sputnika i jest to historia kosmosu,|a na samym końcu są dyskusyjne sprawy
{66612}{66794}o bazie na Księżycu, później załogowej misji na Marsa,|która miała wyruszyć 12 listopada 1981.
{66794}{66921}Tutaj jest o Wielkiej Wycieczce|zaproponowanej przez NASA,
{66921}{67025}która miała wyruszyć na Jowisza, Saturna,|Uran, Neptuna i właściwie wyruszyła.
{67025}{67101}Pamiętam w '77 byłem podekscytowany|i oglądałem start
{67101}{67218}myśląc, że moja karta się sprawdziła,|tak się stało.
{67218}{67317}I zdumiewające - powiedziałbym,|że jesteśmy wciąż w kontakcie z tym czymś.
{67392}{67545}Dwa statki kosmiczne zostały wysłane na Wielką Wycieczkę:|Voyager Jeden i Dwa.
{67624}{67744}Oba żyją i mają się dobrze, a Voyager Jeden|raportuje powrót na Ziemię tutaj.
{67744}{67870}Teraz, również w mojej książce było to zdjęcie,|stacja Goldstone Mars na pustyni Mojave.
{67908}{68035}No i jest, 65 metrów - przynajmniej tyle miała,|kiedy była pisana ta książeczka.
{68035}{68145}Była rozbudowywana od tamtej pory i jest jednym|z paru teleskopów na świecie, które są w stanie
{68145}{68277}komunikować się z Voyagerem,|ktory znajduje się 15 miliardów kilometrów od Ziemi.
{68642}{68829}Dzisiaj stacja Goldstone nasłuchuje najcichszego|szeptu ze strony Voyagera Jeden.
{68829}{68960}Dzwoń na 233, jest już prawie tutaj,|więc powinniśmy go zobaczyć jak nadchodzi.
{68960}{69061}Voyager jest tak daleko,|że sygnałowi zajmuje
{69061}{69206}około 15 godzin, by dotrzeć,|podróżując z prędkością światła.
{69206}{69253}Ten trójkąt?
{69253}{69307}Tak, to jest to, właśnie tutaj.
{69307}{69351}Tutaj.
{69351}{69488}To może wyglądać jak małe piknięcie na ekranie,|ale dla mnie jest to piękne.
{69604}{69692}To znaczy, musicie o tym pomyśleć,|o tym małym czymś:
{69692}{69745}Nie jest większe niż|dwupoziomowy autobus,
{69745}{69904}zaprojektowane w późnych latach '60,|wystrzelone w połowie lat '70
{69904}{69983}i ciągle działa,|32 lata później,
{69983}{70073}a poprawne dane naukowe wciąż nadchodzą|z tego małego statku kosmicznego.
{70073}{70133}Uważam, że to zdecydowanie wspaniałe.
{70181}{70339}Oba statki kosmiczne Voyager stale mierzą|wiatr słoneczny jak ten zanika.
{70339}{70539}Któregoś dnia znajdą miejsce, gdzie kończą się|ostatnie fizyczne ślady Słońca.
{70569}{70727}Pozostawią gwiazdę, która wznosi się za nimi|i skierują się w przestrzeń międzygwiezdną.
{70766}{70923}Lecz nawet w tym miejscu, 15 miliardów kilometrów stąd,|gdzie wiatr słoneczny napotyka na wiatr gwiezdny,
{70923}{70978}historia się nie kończy.
{70978}{71061}To nie jest granica wpływu Słońca.
{71248}{71409}słońce dysponuje ostateczną niewidoczną siłą,|która sięga o wiele dalej.
{71458}{71580}Nasza gwiazda jest póki co|największym cudem w ukłdzie słonecznym.
{71607}{71770}Właściwie samo stanowi 99% masy|układu słonecznego.
{71770}{71907}To właśnie ten ogrom,|który pozwala Słońcu sięgać najdalej.
{71958}{72016}Grawitacja.
{72061}{72241}A Więc jego pole grawitacyjne przeważa i wszystkie planety|są z nim grawitacyjnie związane.
{72241}{72364}Ziemia dla przykładu,|oddalona jest o 150 milionów kilometrów,
{72364}{72417}co jest również znane jako|jedna jednostka astronomiczna.
{72417}{72486}Niech to będzie jeden centymetr.
{72486}{72661}I najbardziej oddalona planeta, Neptun,|30 jednostek astronomicznych, więc 30 centymetrów.
{72661}{72800}Później napotykamy obiekty z Pasu Kuipera|ktorego członkiem jest Pluton, eks-planeta.
{72800}{72902}Zamieszkują one obszar|około 50 jednostek astronomicznych,
{72902}{73037}więc jest to rozmiar|układu słonecznego rozmiarów...
{73037}{73184}cóż, wszystkich planet i całego pasa obiektów Kuipera|do Plutona, ale na tym się nie kończy.
{73237}{73396}Za Plutonem kosmos jest koktajlem|ekstremalnie rozcieńczonego gazu i pyłu,
{73396}{73557}przeważnie tylko wodoru i helu pozostawionego|po powstaniu wszechświata przy Wielkim Wybuchu.
{73613}{73699}Lecz i wtedy i teraz możecie napotkać|bryły lodu na ogromnych orbitach,
{73699}{73823}którym zajmuje milenia,|by okrążyć Słońce.
{73930}{74026}I ta chmura kul śniegu|nazywana jest Obłokiem Oorta.
{74116}{74213}I niewiarygodne, ale uścisk Słońca|jest tak silny,
{74213}{74343}że obiekty w Obłoku Oorta|pojawiają się przez całą drogę tutaj.
{74449}{74581}Ta chmura brudnych kul śniegu|jest wciąż grawitacyjnie przywiązana
{74581}{74706}do Słońca i rozciąga się|na 50,000 jednostek astronomicznych.
{74706}{74736}W naszej skali
{74736}{74826}jest to pół kilometra|od Słońca i pamiętajcie:
{74826}{74959}Ziemia była jeden centymetr dalej.
{75035}{75174}Teraz dopiero mamy pełen zasięg|imperium Słońca,
{75174}{75310}najlżejszy dotyk grawitacji,|który utrzymuje chmurę lodu,
{75310}{75396}ogradzając Słońce kolosalną sferą.
{75479}{75543}Poza Obłokiem Oorta|nie ma nic.
{75543}{75661}Ucieka jedynie światło słoneczne|- światło, któremu zajmie parę lat
{75661}{75811}zanim nawet dotrze do najbliższego Słońcu|sąsiada, Proxima Centauri,
{75811}{76005}czerwonego karła pośród 200 miliardów innych,|które tworzą Mleczną Drogę.
{76005}{76102}I poprzez zaglądanie w głąb|naszego galaktycznego sąsiedztwa,
{76102}{76264}uczymy się odczytywać historię|ostatecznego losu naszej własnej gwiazdy.
{76741}{76923}Imperium Słońca jest tak rozległe i tak stare,|a jego moc tak bezgraniczna, że wydaje się,
{76923}{77071}iż zuchwałą rzeczą byłoby myślenie, że moglibyśmy nawet|próbować zrozumieć jego koniec - śmierć naszego słońca.
{77071}{77132}Ale to właśnie astronomowie próbują zrobić
{77132}{77315}i wielu z nich przybywa tutaj na najbardziej spaloną|i jałową pustynię na Ziemi, Atakama w Chile.
{77315}{77427}A to dlatego, że niebo tutaj|jest jednym z najczystszych na Ziemi.
{77561}{77664}To jest koniec mojej podróży|poprzez imperium Słońca.
{77664}{77791}Przybyłem na Wzgórze Paranal,|wysoko na wygasłym wulkanie.
{77791}{77891}Jest ono domem dla najpotężniejszego|na świecie szeregu teleskopów.
{77926}{78005}Muszę wam o tym opowiedzieć.|To będzie świetne.
{78005}{78096}Dostajecie ważną informację, o której|powinniście wiedzieć, by bezpiecznie przebywać na Paranal,
{78096}{78244}ponieważ ma około 2,500 metrów, dwa i pół kilometra|w powietrze i jest tu powiedziane,
{78244}{78401}że jeżeli podczas pobytu doświadczysz którychś z następująch|objawów, skonsultuj się natychmiast z sanitariuszem.
{78401}{78582}Więc mamy tu ból głowy, zawroty głowy, problemy z oddychaniem,|dzwonienie i zatykanie się uszu... WIDZENIE GWIAZD.
{78582}{78758}Naprawdę piszą, że jeśli zobaczysz gwiazdy w Obserwatorium|Paranal, skonsultuj się natychmiast z sanitariuszem.
{79171}{79249}Osadzone wysoko ponad chmurami,|cztery kolosalne instrumenty
{79249}{79396}Europejskiego Obserwatorium Południowego|zdobią Bardzo Duże Teleskopy (albo VLT).
{79564}{79661}Nawet gołym okiem|zobaczenie tego jest efektowne.
{79782}{79881}Pierwszą rzeczą jaką zauważacie|jest smużąca przez niebo Mleczna Droga.
{79881}{80031}Nie możecie mieć wątpliwości, kiedy na to patrzycie,|że żyjemy w galaktyce miliardów gwiazd.
{80175}{80272}Następną rzeczą, którą zauważacie jeżeli|przyjrzycie się bardzo uważnie,
{80272}{80388}jest to, że gwiazdy nie są jedynie białymi|punktami światła pośród ciemności nieba.
{80388}{80427}Są raczej kolorowe.
{80427}{80584}Widzicie pomarańczowo-czerwone gwiazdy,|żółte gwiazdy i niebiesko-białe gwiazdy.
{80584}{80642}Absolutnie piękne.
{80753}{80928}Astronomowie wpatrywali się w galaktykę pełną gwiazd|we wszystkich etapach ich życia,
{80928}{81101}od młodych jasnych gwiazd do zółtych gwiazd|w średnim wieku, bardzo podobnych do Słońca.
{81178}{81274}Skrupulatnie skartografowali|nabliższych 10,000 z nich,
{81274}{81405}a później poukładali wszystkie zgodnie|co do ich koloru i jasności.
{81405}{81490}To co powstało jest jednym|z najpotężniejszych i przejrzystych
{81490}{81608}narzędzi w calej astronomii:|Diagram Hertzsprunga-Russella.
{81718}{81874}A więc ten diagram pozwala astronomom|przwidzieć historię i rozwój gwiazd
{81874}{81995}i w szczególności|przyszłe życie naszego słońca.
{81995}{82054}Jest to autentyczna struktura.
{82054}{82147}Jest tu ta linia idąca w górę|od czerwonych gwiazd poprzez zółte gwiazdy
{82147}{82237}do białych gwiazd i jest ona|nazywana główną sekwencją.
{82296}{82421}Słońce spędzi większość swego życia|w głównej sekwencji, równomiernie spalając
{82421}{82583}swoje ogromne rezerwy paliwa wodorowego,|które nie skończy się przez przynajmniej kolejne 5 miliardów lat.
{82643}{82789}Lecz ostatecznie braknie paliwa,|a jego jądro zapadnie się.
{82865}{82948}Wtedy stanie się coś niezwykłego.
{83050}{83197}Zewnętrzne powłoki Słońca|rozszerzą się i zmieni się jego kolor.
{83197}{83354}Merkury będzie czymś niewiele ponad wspomnienie, kiedy zostanie|wchłonięty przez rozszerzające się czerwone Słońce.
{83555}{83661}Będzie rosło do 200-krotnego|dzisiejszego rozmiaru,
{83661}{83819}rozciągając się aż do ziemskiej orbity,|gdzie szanse naszej planety są nikłe.
{84097}{84201}Cud, który pozostawał tak stabilny|poprzez wszystkie
{84201}{84341}miliardy lat swojego życia, zakończy swoje dni|jako czerwona gigantyczna gwiazda.
{84572}{84757}Przez kilka krótkich chwil będzie 2,000 razy|jaśniejsze niż teraz, lecz to nie potrwa długo.
{84757}{84941}W końcu straci swoje zewnętrzne powłoki i wszystko|co pozostanie, to jego stygnące jądro,
{84941}{85030}lekki żużel, który będzie się tlił,
{85030}{85088}cóż, prawdopodobnie|po wsze czasy.
{85159}{85291}I wszystkie jego cudy, zorza, która tańczyła|w atmosferze planet układu słonecznego
{85291}{85413}i jego światło, które podtrzymywało wszelkie|życie tutaj na Ziemi, przeminie.
{85451}{85564}Ale gaz i pył umierającego słońca|podryfuje w kosmos,
{85564}{85741}by w końcu utworzyć rozległą|ciemną chmurę pełną możliwości.
{85783}{85889}Ktoregoś dnia|narodzi się kolejna gwiazda,
{85889}{85987}być może z podobną historią|do opowiedzenia,
{85987}{86047}najwspanialszą historią kosmosu.
{86137}{86200}Tłumaczenie: irekm
{86201}{86500}{c:$00ccff}..:: (XviD asd) :: www.xvidasd.com ::..