{233}{295}Żyjemy w świecie cudów.
{330}{427}W miejscu zdumiewającego|piękna i złożoności.
{467}{571}Mamy ogromne oceany|i niewiarygodne stany pogody.
{579}{655}Gigantyczne góry
{659}{702}i zapierające dech w piersiach krajobrazy.
{795}{956}Jestem fizykiem i jestem zafascynowany|tym jak uniwersalne prawa natury,
{960}{1093}które stworzyły wszystko to, również stworzyły|tak zróżnicowane i odmienne światy
{1097}{1158}gdzieś tam w układzie słonecznym.
{1211}{1324}Uważam, że żyjemy w najwspanialszej epoce odkryć,|z tych jakie znała nasza cywilizacja.
{1328}{1439}Podróżowaliśmy do najdalszych obrębów|naszego układu słonecznego.
{1443}{1531}Sfotografowaliśmy zadziwiające nowe światy,
{1536}{1651}stąpaliśmy po nieznanych terenach,|smakowaliśmy obcego powietrza.
{1725}{1837}Lecz jedyną rzeczą, której nie znaleźliśmy|w tych światach,
{1841}{1928}to rzecz sprawiająca,|że nasza planeta staje się wyjątkowa.
{2001}{2050}Życie.
{2062}{2107}Lecz czy to na pewno prawda?
{2111}{2238}Czy Ziemia jest jedynym miejscem w układzie słonecznym,|które potrafi podtrzymywać życie?
{2297}{2451}W tym filmie przeszukamy układ słoneczny pod kątem|światow, które posiadają warunki, by podtrzymywać życie.
{2528}{2716}To co znajdziemy w tych światach, może pomóc nam|odpowiedzieć na pytanie, czy jesteśmy sami we wszechświecie.
{2808}{2925}Nie jest to jedynie jedno z najbardziej|fundamelntalnych pytań nauki,
{2929}{3068}ale też jedno z wielkich|pytań bez odpowiedzi w historii człowieka.
{3200}{3336}{y:b}CUDA UKŁADU SŁONECZNEGO
{3406}{3537}{y:b}Obcy
{3620}{3730}Tłumaczenie: irekm
{3807}{3973}Na Morzu Corteza, przy wybrzeżu Meksyku,|unosi się okręt badawczy Atlantis,
{3977}{4107}statek-matka dla eksploracji jednego|z najbardziej obcych światów jakie znamy.
{4232}{4296}Ale jest to obcy świat|na naszej planecie.
{4669}{4744}Atlantis jest okrętem,|z którego startuje Alvin,
{4748}{4846}jedna z najbardziej opancerzonych|łodzi podwodnych na świecie.
{4850}{4910}Zbudowana niczym statek kosmiczny,
{4914}{5009}zaprojektowana jest, by odkrywać|najgłębsze głębie oceanu.
{5054}{5168}I mam wystarczająco szczęścia, żeby załapać się|na przejażdżkę na dno oceanu,
{5172}{5241}dwa kilometry poniżej powierzchni.
{5344}{5434}To musi być rzecz najbliższa wyruszeniu w kosmos|jaką możecie zrobić.
{5438}{5559}I nie zamierzam wybrać się w kosmos w najbliższym czasie.|Myślę, że to kolejna, wspanialsza rzecz.
{5613}{5660}Widzimy się za osiem godzin.
{6033}{6139}{y:i}Zrozumiałem, Alvin. Twoje odczyty są|{y:i}w porządku. Zezwalam na zanurzenie.
{6170}{6211}{y:i}Zrozumiałem. Alvin zanurza się.
{6407}{6508}Odniesienia do statku kosmicznego|są oczywiste.
{6512}{6626}Podczas gdy mała kapsuła zanurza się,|opuszczamy znany świat
{6630}{6761}powierzchni naszej planety|i wchodzimy do dziwnego, nieprzyjaznego świata.
{6888}{7018}Jeżeli cokolwiek pójdzie źle,|będziemy zdani wyłącznie na samych siebie.
{7351}{7404}Alarm nigdy nie brzmi dobrze.
{7472}{7581}Na szczęście Alvin jest jedną|z niewielu łodzi podwodnych,
{7585}{7674}które potrafią oprzeć się|ogromnemu ciśnieniu głębokiego oceanu.
{7748}{7858}Na powierzchni Ziemi przyzwyczailiśmy się|do jednej atmosfery ciśnienia.
{7862}{8021}Podczas jak schodzimy, ciśnienie wzrasta|o jedną atmosferę co każde 10 metrów.
{8025}{8084}Wkrótce dodamy kolejną.
{8248}{8353}Zbliżamy się do głębokości kilometra.|Ciśnienie na zewnątrz wynosi teraz
{8357}{8516}100 atmosfer - to więcej niż ciśnienie|atmosferyczne na powierzchni Wenus.
{8520}{8665}Nie mając wiedzy, gdybyście zostali zapytani,|czy tu na dole może istnieć życie: 100 atmosfer,
{8669}{8762}zimno, ciemno, w ogóle|bez światła słonecznego,
{8766}{8855}jest tu ciemno jak w smole,|odpowiedzielibyście "nie".
{8859}{8896}Cóż, ja bym odpowiedział "nie".
{9046}{9132}Ale głębie oceanu nie są bez życia.
{9136}{9202}Oświetlone światłami Alvina,
{9206}{9326}odnajdujemy oazy życia|na pustyniach oceanicznego dna.
{9492}{9575}Więc wylądowaliśmy|po około godzinie zanurzania.
{9579}{9662}Zatrzymaliśmy się w najbardziej|niezwykłym miejscu.
{9666}{9724}Spójrzcie na nie.
{9728}{9805}Wylądowaliśmy na rurkoczułkowcach.
{9830}{9874}Zadziwiające stworzenia.
{10084}{10222}To podwodne miasto jest jednym|z najdziwniejszych środowisk naszej planety.
{10530}{10692}Jest zbudowane wokół otworów hydrotermicznych,|wulkanicznych ujść w skorupie ziemskiej,
{10696}{10875}które wypompowują chmury mieszanek siarkowych|i wody, podgrzanych do blisko 300 stopni Celsjusza.
{10879}{11063}I w jakiś sposób życie znalazło możliwość|rozwoju w tych najbardziej ekstremalnych warunkach.
{11254}{11324}To jest autentycznie niezwykłe miejsce.
{11328}{11414}Są tu maty, dywany
{11418}{11526}żółtych bakterii.
{11588}{11666}Spójrzcie na to.|To nie są jedynie plamy bakterii,
{11670}{11723}To są naprawdę złożone organizmy.
{11727}{11817}Obce. Chcę wypowiedzieć to słowo:|obce środowisko.
{11821}{11861}Naprawdę jest dla nas obce.
{11966}{12066}Dla mnie fascynującą rzeczą|tyczącą się szukania tutaj życia
{12070}{12119}jest to, że warunki
{12123}{12235}przy głębokim dnie oceanicznym są|o wiele bardziej podobne do warunków
{12239}{12329}w światach oddalonych o setki|milionów kilometrów stąd
{12333}{12487}w układzie słonecznym, niż do tych dwa kilometry|nad moją głową, na powierzchni Ziemi.
{12491}{12588}Jest niewiarygodnie ciemno,|tutaj nie ma światła słonecznego,
{12592}{12687}występuje tu okrutna mieszanka|gorącej i zimnej wody
{12691}{12749}i zwyczajnie skała i minerały.
{12753}{12911}Więc, jeżeli życie nie tyle może przetrwać,|co raczej kwitnie w tych warunkach,
{12915}{13006}to zaczynacie myśleć,|że jest wielce prawdopodobnym, iż życie potrafi
{13010}{13107}także przetrwać i kwitnąć|gdzieś tam w układzie słonecznym.
{13347}{13423}Od momentu wynalezienia teleskopu|400 lat temu
{13427}{13556}spoglądaliśmy na nasze sąsiednie|światy w poszukiwaniu znaków życia.
{13653}{13783}Kiedy technologia się rozwinęła, byliśmy w stanie|przeszukiwać planety bardziej i bardziej dokładnie,
{13787}{13855}i niczego nie znaleźliśmy.
{13894}{13976}Lecz nie oznacza to, że reszta|układu słonecznego jest martwa,
{13980}{14089}gdyż dopiero zaczynamy dotykać|istoty problemu tego co się tam znajduje.
{14223}{14302}Są tam dosłownie|setki innych światów.
{14306}{14409}Planety i ich księżyce,|które zbadaliśmy ledwo co.
{14507}{14647}Pośród nich mogą znajdować się światy,|które mają warunki, by podtrzymywać życie.
{14726}{14811}I najlepszym sposobem dowiedzenia się|jakie to warunki
{14815}{14920}jest przyjrzenie się jedynemu miejscu,|o którym wiemy, że kwitnie na nim życie:
{14991}{15028}Ziemi.
{15305}{15375}Życie jest prawie jedynie chemią.
{15379}{15473}Jest jedynie reakcjami|pomiędzy atomami i molekułami.
{15477}{15556}Tak więc by zaistniało życie,|tak naprawdę potrzebujecie trzech rzeczy.
{15560}{15640}Przede wszystkim potrzebujecie|odpowiedniego zestawu chemicznego.
{15644}{15737}Jestem zbudowany z jakichś|40 pierwiastków,
{15741}{15808}prawie połowy znanych pierwiastków,|co jest dosyć skomplikowane.
{15812}{15959}Lecz w rzeczywistości 96% mnie jest zbudowana|z czterech z nich: węgla, azotu, tlenu i wodoru.
{15963}{16022}Po drugie,|potrzebujecie źródła energii.
{16026}{16137}Potrzebujecie baterii, czegoś co|spowodowałoby przepływ elektronów,
{16141}{16210}które zasilają proces życia.
{16214}{16362}Tutaj na Ziemi większość życia|wykorzystuje energię słońca.
{16366}{16516}I po trzecie, potrzebujecie jakiegoś|przewodnika życia, żeby je zapoczątkować,
{16520}{16569}żeby się wydarzyło.
{16573}{16624}I tutaj na Ziemi
{16628}{16710}nie musicie w ogóle daleko szukać,|by znaleźć taki przewodnik, taki czynnik.
{16714}{16795}Ponieważ jest nim to, woda.
{17331}{17405}Jeżeli chcecie zobaczyć jak ważna|dla życia jest woda,
{17409}{17524}to nie ma na to lepszego miejsca|niż pustynia Atacama w Chile.
{17688}{17822}Ziemia jest tu bardziej sterylna|niż szpitalna sala operacyjna.
{17826}{17941}Naukowcy szukali najbardziej|podstawowej formy życia, bakterii
{17945}{18067}w niektórych częściach Atacamy|i nie znaleźli zupełnie niczego.
{18174}{18253}Wszystkie pustynie charakteryzuje|niedostatek wilgoci.
{18257}{18331}Lecz Atacama|to przypadek ekstremalny.
{18396}{18495}Sahara jest 50 razy|bardziej mokra niż Atacama.
{18499}{18601}Są tu stacje, które wyliczyły|1 milimetr opadów przez 10 lat!
{18605}{18704}Znajdują się tu koryta rzek,|które były suche przez 120 lat.
{18708}{18867}Są tu skały, które nie widziały|opadów deszczu od 20 milionów lat.
{19003}{19138}To ta suchość wyjaśnia|dlaczego nic tu nie może przetrwać.
{19142}{19258}Nawet najbardziej prymitywne formy|życia na Ziemi, bakterie,
{19262}{19322}potrzebują wody by przetrwać.
{19326}{19373}A tutaj nie ma wyjątków.
{19377}{19479}I to, jak się wydaje, fundamentalne połączenie|pomiędzy wodą a życiem
{19483}{19576}napędza poszukiwania życia|w układzie słonecznym.
{19580}{19655}Gdyż gdziekolwiek znajdujemy wodę,
{19659}{19764}będą to najlepsze miejsca,|by rozejrzeć się za życiem poza Ziemią.
{19890}{20025}Ziemia jest jedyną planetą, która obecnie|posiada ciekłą wodę na powierzchni.
{20029}{20113}Inne planety są albo|zbyt blisko słońca
{20117}{20216}jak spieczony Merkury,
{20220}{20285}albo zbyt daleko.
{20289}{20483}Pierścienie Saturna zrobione są z wody,|lecz daleko w kosmosie są zmarznięte w bryły lodu.
{20599}{20721}Lecz wcale nie znaczy to, że ciekła woda|nigdy nie istniała gdzieś indziej w układzie słonecznym.
{20725}{20833}A jeśli tak, to powinniśmy|być w stanie znaleźć dowody.
{20882}{20991}Ponieważ gdziekolwiek płynie woda,|zostawia po sobie ślady.
{21258}{21379}To jest Scablands, daleki zakątek|północno-zachodnich Stanów Zjednoczonych.
{21383}{21524}Jest to jedno z najbradziej spektakularnych miejsc,|by przyjechać i zobaczyć jak woda
{21528}{21613}zostawia swój podpis|wyrzeźbiony w krajobrazie.
{21769}{21839}Największa powódź na Ziemi|przeszła poprzez te tereny.
{21843}{22006}Jim Rice jest astro-geologiem. Wierzy,|że zrozumienie wydarzeń, które stworzyły ten krajobraz
{22010}{22105}może pomóc w poszukiwaniu wody|na innych planetach.
{22109}{22219}Jesteśmy jak CSI przybywające na|miejsce zbrodni, tu pozostawione są dowody.
{22223}{22341}- Przybyliśmy poskładać to w całość.|- Widzę, że nie jest to zwyczajny system rzek.
{22345}{22395}Ty też to widzisz,|bo to takie oczywiste.
{22399}{22526}Nie ma tu zakrętów rzeki,|jest tylko wielka dziura.
{22709}{22834}Cały ten krajobraz został uformowany|przy końcu ostatniej epoki lodowcowej.
{22916}{23107}300 kilometrów na wschód leżało ogromne jezioro|trzymane w miejscu przez ścianę lodowcowego lodu.
{23146}{23283}Kiedy ta ściana runęła, ponad 2,000|kilometrów sześciennych wody
{23287}{23370}przelało się w pojedynczym|katastroficznym wydarzeniu.
{23485}{23539}Wody powodziowe miały tu|przynajmniej 120 metrów głębokości.
{23543}{23633}Lecz w rzeczywistości były wyższe|o kolejne 60 metrów przechodząc tędy.
{23637}{23730}Więc bylibyśmy 60 metrów|pod wodą stojąc tutaj.
{23734}{23813}To wyobrażam sobie falę...
{23817}{23901}Ta, potężną, nacierającą,|dudniącą, ta woda niosłaby
{23905}{23970}pełno wielkich odłamków lodu|pochodzących z tej tamy.
{23974}{24106}Byłaby pełna dużych brył skały wypłukiwanych|z zasolonego podłoża, rozrywanego tutaj.
{24110}{24151}Byłby to imponujący widok.
{24405}{24559}Podczas gdy wody powodziowe przedzierały się poprzez krajobraz,|wyrzeźbiły ten długi na 30 kilometrów kanion.
{24628}{24730}I na jego końcu zostawiły|te gigantyczne podkowy.
{24734}{24833}Wysoki na 120 metrów|i mający 8 kilometrów średnicy,
{24837}{24960}to był największy wodospad|jaki widział świat.
{25138}{25269}By łatwiej sobie to zobrazować, trzeba by było|wziąć wszystkie rzeki świata, położyć je
{25273}{25407}w tym samym miejscu, uwolnić je w tym samym momencie -|- ta powódź byłaby 10 razy większą niż to.
{25411}{25533}I jak długo zajęło|wyrzeźbienie tego krajobrazu?
{25537}{25586}48 godzin do tygodnia.
{25590}{25646}Geologicznie, to natychmiastowo.
{25715}{25808}Scablands ukazuje|charakterystyczną sygnaturę,
{25812}{25883}którą zostawiła w krajobrazie woda.
{25923}{26054}Jest to sygnatura, którą można zobaczyć|z kosmosu i to nie tylko na Ziemi.
{26144}{26283}Kiedy zwrócimy teleskopy na naszego bliskiego|sąsiada i głównego kandydata dla poszukiwań
{26287}{26344}obcego życia, planetę Mars,
{26348}{26472}znajdujemy niemal identyczne|cechy na jego powierzchni.
{26625}{26750}Czerwona Planeta pokryta jest|kanałami odpływowymi.
{26754}{26855}Proste, szerokie kaniony,|zupełnie jak w Scablands.
{26921}{27045}I one też są wypełnione|identycznymi geologicznymi cechami.
{27298}{27452}Wszystko to sugeruje, że podobne ogromne powodzie|kiedyś przedzierały się poprzez powierzchnię Marsa.
{27456}{27551}To jest zdjęcie tego miejsca|z powietrza.
{27555}{27608}Ja siedzę gdzieś tutaj.
{27612}{27815}A tutaj są kształty podkowy|suchych zgłębień, które są właśnie tu.
{27819}{27942}To jest zdjęcie powierzchni Marsa
{27946}{28067}i widzicie te charakterystyczne|kształty podkowy zgłębień.
{28071}{28233}Również widzicie kształty pod prąd zgłębień,|te wyżłobienia wcinające się w krajobraz.
{28237}{28363}I widzicie to tutaj, wyżłobienia|wcinające się w krajobraz, podczas gdy woda
{28367}{28459}spływa kaskadą i później|płynie nad zgłębieniami,
{28463}{28567}i przecina gigantyczne doliny|jak płynie z prądem.
{28589}{28761}Więc, biorąc to wszystko po uwagę,|myślę, a jestem pewien w 200%,
{28765}{28877}że na Marsie występowały ogromne iloście wody,|które spłynęły bardzo szybko
{28881}{28972}po powierzchni w którymś|momencie jego przeszłości.
{29058}{29222}Lecz pomimo tego, że kanały odpływowe są dowodem na to,|że przez Marsa płynęła kiedyś ciekła woda,
{29226}{29297}nie muszą wskazywać na obecność życia.
{29391}{29506}Ponieważ jeżeli marsjańskie krajobrazy zostały|ukształtowane przez te same procesy,
{29510}{29552}które ukształtowały Scablands na Ziemi,
{29556}{29682}to powodzie, które je utworzyły,|mogły trwać zaledwie kilka dni.
{29812}{29895}By życie znalazło punkt zaczepienia,|potrzeba więcej niż to.
{29899}{30000}Potrzeba zbiorników z wodą stojącą.
{30004}{30159}Jezior i rzek, które przetrwają|miliony lat.
{30163}{30306}By odnaleźć dowód istnienia stojącej wody,|zrobiliśmy jedyne co mogliśmy zrobić:
{30310}{30432}wysłaliśmy armię robotycznych odkrywców|na powierzchnię planety.
{30462}{30513}{y:i}Mamy przyłożenie, mamy przyłożenie.
{30659}{30717}Przez ostatnie 35 lat
{30721}{30827}posadziliśmy na Marsie|3 zrobotyzowane próbniki.
{30831}{31018}I jeden z nich, Opportunity, wciąż kręci się|po powierzchni badając marsjańską geologię.
{31286}{31376}Pojazdy z Marsa naprawdę|przyciągnęły naszą wyobraźnię.
{31380}{31519}Przypuszczam, że dlatego, iż w pewnym|sensie są pierwotnymi odkrywcami.
{31523}{31637}Są przedłużeniem naszych zmysłów|na powierzchni innego świata.
{31641}{31727}Były też bardzo|istotne naukowo, gdyż
{31731}{31803}nie możecie naprawdę poznać|innej planety z orbity.
{31807}{31910}Musicie zejść na dół na powierzchnię,|musicie jej dotknąć,
{31914}{32013}musicie zagłębić się|i przebadać ją pod mikroskopem.
{32017}{32099}I pojazdy naprawdę to zrobiły.|Przez to
{32103}{32219}dokonały nieprawdopodobnie|ważnych odkryć naukowych.
{32414}{32579}Jednego z najbardziej istotnych z tych|odkryć dokonano w listopadzie 2004.
{32583}{32732}Robot Opportunity badał wytwór po uderzeniu|nazywany kraterem Endurance,
{32736}{32828}kiedy wykrył składy|godnego uwagi minerału.
{33230}{33346}To są największe wytwórnie soli|na Półwyspie Baha w Meksyku.
{33350}{33523}To co tu się robi, to wpompowywanie wody morskiej|do tych lagun i pozwalanie, by parowała.
{33527}{33646}To co otrzymujemy, to coś takiego,|chlorek sodu, sól stołowa.
{33650}{33768}Lecz w różnych stadiach|kształtują się różne sole, różne minerały.
{33772}{33894}Więc wszystko co jest w wodzie morskiej|pojawia się, krystalizuje
{33898}{33964}w różnych stadiach procesu.
{34192}{34360}Na jednej z lagun, sadzawka nr 9, woda morska|jest w idealnym stężeniu
{34364}{34517}żeby wytrącać te piękne kryształy,|które pokrywają całe dno laguny.
{34741}{34807}To jest gips
{34811}{34957}i jest to dokładnie to samo|co Opportunity znalazł na powierzchni Marsa.
{34961}{35082}To co jest ciekawe w tym odkryciu,|to jak zrobić gips.
{35086}{35194}Widzicie, jego wzór chemiczny to CaSO4.
{35261}{35356}Więc jest to siarczan wapnia.
{35360}{35466}Dwuwodzian: 2H2O.
{35470}{35512}To jest woda.
{35516}{35698}Więc jedynym sposobem, o którym wiemy, na uzyskanie|gipsu tu na Ziemi, jest posiadanie jonów wapna
{35702}{35803}i siarczanu w obecności|ciekłej wody.
{35807}{35926}Więc pokaźne pokłady gipsu|na powierzchni Marsa mówią wam,
{35930}{36080}że musiały tam istnieć przez bardzo długi|okres czasu duże zbiorniki wodne.
{36150}{36241}Odkrycie gipsu pomogło|stworzyć obraz
{36245}{36335}antycznego Marsa,|który był o wiele bardziej ciepły i mokry.
{36393}{36516}Kolejne odkrycia gipsu|w sieci wydm piaskowych
{36520}{36647}sugerują, że ogromne tereny Marsa|były niegdyś pokryte stojącą wodą.
{36759}{36870}A gdzie jest stojąca woda,|tam jest szansa życia.
{36968}{37030}Uważamy, że teren tych równin solnych
{37034}{37135}jest bardzo podobny do terenów,|które były widziane na Marsie.
{37139}{37224}I z pewnością wygląda to|skrajnie nieprzyjaźnie.
{37228}{37313}Na pierwszy rzut oka trudno sobie|wyobrazić jak cokolwiek mogłoby tu żyć.
{37317}{37388}Lecz jeśli tylko|zaczniecie kopać,
{37392}{37444}zaraz pod powierzchnią,
{37448}{37593}to zobaczycie, że ta warstwa gipsu|jest grubości zaledwie paru milimetrów,
{37597}{37710}a ziemia tuż pod nią|przybiera ten zielonkawy kolor.
{37714}{37880}Jest zielony, ponieważ żyje w niej bakteria,|w tych pozornie nieprzyjaznych warunkach.
{37884}{37951}Więc jeśli te bakterie|mogą tu przetrwać,
{37955}{38126}to wydaje się, że nie ma powodów dla których nie mogłyby|przetrwać, a wręcz świetnie sobie radzić na Marsie
{38130}{38247}kiedy była obecna na nim woda|w którymś momencie bardzo odległej przeszłości.
{38361}{38442}Lecz pomimo tego, że kiedyś|mogł być bardziej przyjazny,
{38446}{38569}jakakolwiek ciekła woda dawno|zniknęła z powierzchni Marsa.
{38641}{38777}Około trzech miliardów lat temu|umarł jako planeta.
{38781}{38928}Jego jądro zamarzło, a wulkany|produkujące jego atmosferę wygasły.
{39002}{39116}Wiatr słoneczny rozebrał|resztki jego atmosfery.
{39120}{39191}Jakakolwiek ciekła woda wyparowała
{39195}{39275}lub wsiąknęła w ziemię|gdzie później zamarzła.
{39303}{39405}Powierzchnia Marsa stała się zbyt zimna,|zbyt odsłonięta
{39409}{39480}i zbyt sucha, by podtrzymywać życie.
{39638}{39755}Jest wysoce nieprawdopodobne, że na powierzchni|Marsa znajdziemy dzisiaj życie.
{39759}{39866}Ale nie chcę powiedzieć, że życie|nie może istnieć gdzieś na Czerwnoej Planecie,
{39870}{39942}może po prostu szukamy|w niewłaściwym miejscu.
{40001}{40092}Istnieją inny potencjalne|środowiska dla życia na Marsie.
{40138}{40256}Dokładne zdjęcia powierzchni|ukazują wejścia do jaskiń,
{40260}{40370}odkrywając istnienie świata|pod marsjańską powierzchnią.
{40471}{40519}Wiemy, że może znajdować się tam woda.
{40523}{40672}Dane satelitarne pokazują zmarzliny,|lód zamarzły w ziemi.
{40676}{40808}Głęboko pod powierzchnią|ten lód może topnieć do postaci ciekłej wody.
{40946}{41047}Wszystko to wskazuje|na nieodkryty podziemny świat,
{41051}{41162}w którym bardziej prawdopodobne jest,|że znajdziemy życie.
{41692}{41785}Jeśli mielibyście wyobrazić sobie|doskonałe środowisko dla życia,
{41789}{41868}to z pewnością byłoby to coś takiego.
{41872}{41920}Ciepły klimat, mnóstwo ciekłej wody,
{41924}{42027}piękna, gęsta atmosfera.
{42031}{42148}Rezultaty widzicie wszędzie,|życie gdziekolwiek popatrzeć.
{42209}{42307}Całe życie, które jest nam znane,|kwitnie w mniej-więcej takich samych
{42311}{42450}warunkach jak nasze, napędzane ciepłem|i światłem słonecznym.
{42454}{42532}Lecz nie jest to absolutnie|jedyne życie na Ziemi.
{42645}{42760}Istnieje inne życie na planecie|ukryte pod powierzchnią,
{42764}{42834}które charakteryzuje się|zupełnie innymi warunkami.
{42838}{42975}Stwarza to fascynujące możliwości|dla jaskiń na Marsie.
{43195}{43266}To jest Cueva de Villa Luz|w Tabasco w Meksyku,
{43270}{43312}Jaskinia Domu Światła.
{43316}{43430}I jest ona dla mnie definicją|niprzyjaznego środowiska.
{43434}{43547}Ponieważ jest pełna|gazu siarkowodorowego, stąd
{43551}{43712}wskaźnik gazu, który pokazuje w tej chwili jedną|część siarkowodoru na milion, bardzo toksycznie,
{43716}{43834}dlatego też mam maskę przeciwgazową|na wypadek gdyby było gorzej.
{43838}{43921}Więc jest to miejsce gdzie,|na pierwszy rzut oka
{43925}{44057}nie spodziewalibyście się wielu form życia,|że przetrwają i będą kwitnąć.
{44763}{44908}Pomimo tego, że jaskinia jest dla nas śmiertelną pułapką,|nie znaczy to, że nic tu nie żyje.
{44912}{44968}W rzeczywistości tętni życiem.
{45044}{45161}Spójrzcie na te ryby,|wszędzie ich tu pełno.
{45165}{45236}Przystosowały się do życia|w tych warunkach.
{45240}{45289}W zasadzie, jeśli przyjrzycie się|im z bliska,
{45293}{45334}są lekko różowe.
{45338}{45423}To dlatego, że mają|mnóstwo hemoglobiny,
{45427}{45486}gdyż nie ma tu zbyt wiele tlenu,
{45490}{45614}więc muszą posiadać sprawną formę|transportowania tlenu po swoim ciele.
{45618}{45655}Piękne.
{45803}{45910}Lecz naprawdę interesujące życie|zostało znalezione w głębinach jaskiń,
{45914}{46059}gdzie koncentracja trującego gazu|jest wystarczająco wysoka, by włączyć mój alarm.
{46098}{46163}Tu na dole, z dala od światła słonecznego,
{46167}{46279}istnieją organizmy, których źródło energii|pochodzi od otaczającego je powietrza.
{46337}{46479}Wykorzystują gaz siarkowodorowy|bulgoczący w tych potokach.
{46483}{46585}Ten sam gaz, który mógłby być|śmiertelnie trujący dla mnie,
{46589}{46641}jest źródłem życia dla nich.
{46903}{46984}To jest to co przyszedłem|zobaczyć głęboko pod ziemią.
{46988}{47122}To są smarki. I sami widzicie|dlaczego tak są nazywane.
{47126}{47270}Są naprawdę jedną z najbardziej obcych|form życia jakie przychodzą mi do głowy
{47274}{47299}na Ziemi.
{47303}{47433}Ponieważ metabolizują siarkowodór,|mogą metabolizować ten
{47437}{47539}lekko kwasowy i nieprzyjemny gaz|który właśnie wdycham.
{47543}{47658}Możecie niemal poczuć go na języku,|właściwie jego kwasowość.
{47662}{47794}Metabolizują go, łączą go z tlenem|i produkują kwas siarkowy.
{47798}{47917}Więc ich proces oddychania, jeśli wolicie,|ich wersja tego co ja robię,
{47921}{48016}Wdycham tlen, łączę go z cukrami|i wydycham CO2, i otrzymuję energię.
{48020}{48161}Ci kolesie wdychają siarkowodór i tlen,|a produkują kwas siarkowy.
{48165}{48221}W zasadzie, mogę to zbadać|przy pomocy tego.
{48430}{48492}Tak, widziecie,|spójrzcie na to.
{48496}{48643}To co wygląda jak woda, ta wydzielina|skapująca z smarków ma pH...
{48647}{48749}...cóż, jest pomiędzy 0.5 a 0.
{48753}{48793}Mocno kwasowe.
{48797}{48860}To jest tak mocne|jak kwas z baterii.
{48864}{48969}Jest to w rzeczywistości|silnie zagęszczony kwas siarkowy.
{48973}{49053}Co za dziwny organizm.
{49057}{49118}Obcy w każdym znaczeniu tego słowa.
{49122}{49237}Z wyjątkiem tego, że występuje|tuż pod powierzchnią naszej planety.
{49334}{49399}i smarki nie są same.
{49403}{49503}Organizmy, które potrafią czerpać energię|z minerałów wokół nich
{49507}{49567}są znajdywane pod ziemią|po całym świecie.
{49624}{49721}Właściwie, ten sposób życia jest|tak doskonały, że sądzi się,
{49725}{49872}iż pod powierzchnią Ziemi może istnieć|więcej form życia niż na niej.
{49906}{49989}I tu powstaje interesująca możliwość.
{49993}{50091}Jeżeli życie potrafi świetnie sobie|radzić pod powierzchnią Ziemi,
{50095}{50202}dlaczego organizmy takie jak smarki|nie miałyby przetrwać i prosperować
{50206}{50260}pod powierzchnią Marsa?
{50372}{50449}Jeśli o tym pomyślicie, życie pod|powierzchnią Marsa może być właściwie
{50453}{50555}całkiem niezłym pomysłem, gdyż powierzchnia|jest niezwykle nieprzyjazna.
{50559}{50652}Jest poddawana intensywnemu|promieniowaniu ultrafioletowemu ze strony Słońca.
{50656}{50745}Jest bardzo zimnym miejscem,|a ciśnienie atmosferyczne
{50749}{50821}nie pozwala istnieć na powierzchni|wodzie w postaci ciekłej.
{50825}{50968}Lecz jeżeli pod powierzchnią Marsa|istnieje życie, to oczywiście mamy problem.
{50972}{51017}Jak byście je w ogóle wykryli?
{51021}{51113}Właściwie to chyba istnieje|zachęcająca wskazówka,
{51117}{51287}że pod marsjańską powierzchnią|może dziać się coś ciekawego.
{51551}{51655}To są termity,|inaczej białe mrówki.
{51659}{51816}Są zdecydowanie niezwykłymi zwierzętami,|ponieważ jedzą drewno.
{51820}{51857}To jest ich pożywienie.
{51861}{52021}Istnieje wiele ich gatunków,|miliardy odrębnych po całej planecie.
{52025}{52160}W procesie trawienia drewna|produkują gaz metan.
{52164}{52252}Ponieważ jest ich tak wiele,|rzeczywiście produkują w przybliżeniu
{52256}{52315}50 milionów ton metanu
{52319}{52436}i pompują go do ziemskiej|atmosfery każdego roku.
{52444}{52504}Robią tak nie tylko termity.
{52508}{52596}W naszej atmosferze znajduje się|mnóstwo naturalnego metanu.
{52600}{52688}W całości produkowany|jest biologicznie...
{52729}{52869}...lub w aktywnych procesach geologicznych|jak w wulkanach błotnych.
{53011}{53087}I to czyni całość jeszcze bardziej|zaskakującą, gdyż ten metan
{53091}{53231}został wykryty w atmosferze|rzekomo martwej planety, Marsa.
{53342}{53448}To były teleskopy na Ziemi|używające spektroskpii podczerwonej,
{53452}{53568}które pierwsze zidentyfikowały metan|w wątłej atmosferze Marsa.
{53680}{53820}Te pierwsze pomiary zdawały się|pokazywać jedynie niewielkie ilości.
{53824}{53897}Ale dokładniejsze obserwacje|odkryły, że gaz
{53901}{54063}jest skoncentrowany w kilku pióropuszach,|które zmieniają się z porami roku.
{54087}{54143}W cieplejszych letnich miesiącach
{54147}{54290}tysiące ton gazu są uwalniane|z ujść w powierzchni.
{54294}{54411}Coś pod powierzchnią Marsa|musi go produkować.
{54415}{54538}Może on pochodzić z początkowo|nieznanych procesów geologicznych.
{54603}{54705}Ale może być, że pochodzi|ze źródeł biologicznych.
{54745}{54824}Obecnie nikt, jak sądzę,|nie sugeruje,
{54828}{54931}że to termity biegają|pod powierzchnią Marsa.
{54935}{55064}Lecz właściwie to nie termity|interesują nas w tej historii.
{55068}{55121}Interesuje nas sposób|trawienia drewna.
{55125}{55282}Widzicie, wykorzystują one symbiotyczną bakterię,|która żyje w ich jelitach, nazywaną Archaea.
{55286}{55423}I Archaea, ta bakteria, która potrafi|trawić drewno i wytwarzać metan,
{55427}{55556}jest najpospolitszym organizmem|pod powierzchnią Ziemi.
{55621}{55734}Smarki również wykorzystują Archaeę,
{55738}{55925}jak wiele z mikroorganizmów żyjących wokół|otworów hydrotermicznych głęboko w morzach.
{55933}{56122}W zasadzie, Archaea świetnie prosperuje|w wielu ekstremalnych środowiskach ziemskich.
{56195}{56337}Tak więc myślę, że to dość fascynująca|perspektywa, że metan który widzimy
{56341}{56500}w atmosferze Marsa może być produkowany|przez organizmy takie jak Archaea,
{56504}{56583}żyjące pod marsjańską powierzchnią.
{56630}{56729}Lecz podczas gdy Mars pozostaje|obiecującą perspektywą,
{56733}{56822}nie jest zarazem jedynym miejscem|w układzie słonecznym,
{56826}{56895}które, jak uważamy,|może dać schronienie obcemu życiu.
{57048}{57128}Daleko, miliard kilometrów od Słońca,
{57132}{57228}układ słoneczny staje się|zupełnie odmiennym miejscem.
{57277}{57385}Planety takie jak Saturn|zbudowane są z gazu, nie skały.
{57478}{57565}Jest tam mnóstwo wody,|lecz jest zmarznięta na kość.
{57637}{57781}Planety są otoczone sieciami księżyców|wyrzeźbionych z lodu.
{57785}{57864}Są zimne i puste.
{57902}{58036}Nie wydają się być miejscami|gdzie znajdziemy życie.
{58040}{58151}Jakiekolwiek w najmniejszym stopniu podobne|miejsca na Ziemi są zupełnie jałowe.
{58633}{58681}To jest centralna Islandia.
{58685}{58835}I o tej porze roku, w połowie listopada,|jest to szczególnie nieprzyjazne miejsce.
{58839}{58935}Jest około 3 po południu,|temperatura jest już poniżej zera.
{58939}{59003}Słońce zachodzi za horyzontem.
{59007}{59092}I zostanie tam przez|następne sześć miesięcy.
{59096}{59246}Nie widać tu raczej|w ogóle oznak życia.
{59250}{59376}Nie ma tu drzew, nie ma trawy|i tylko posłuchajcie...
{59489}{59562}Nie ma insektów, nie ma ptaków.
{59566}{59603}Niczego.
{59709}{59808}Ale to dlatego, że takie miejsca są|tak zimne i nieprzyjazne,
{59812}{59908}są obiektem rosnącego zainteresowania|dla astrobiologów.
{59956}{60070}Ponieważ odkrycia na tych zmarzniętych|miejscach na Ziemi zrodziły nową nadzieję
{60074}{60209}na odnalezienie życia pośród lodowych|światów zewnętrznego układu słonecznego.
{60252}{60296}I na tych zmarzniętych pustkowiach
{60300}{60401}znaleźliśmy jeden świat,|który przyciągną szczególną uwagę.
{60426}{60480}Jest to jeden z księżyców Jowisza.
{60654}{60755}Jowisz posiada szeroką sieć księżyców.
{60759}{60832}Cztery największe są znane
{60836}{60941}odkąd zostały odkryte|przez Galileusza w 1610.
{60945}{60994}Są zróżnicowaną gromadą.
{61072}{61165}Najbliżej planety jest|dręczony księżyc Io.
{61169}{61335}Jest rozdzierany przez wulkany, które pokrywają|jego powierzchnię dywanem jasnej żółtej siarki.
{61495}{61604}W zupełnym kontraście do gorąca na Io|pozostaje jego sąsiad,
{61608}{61676}lodowy księżyc Europa.
{61763}{61846}Jest mniej-więcej tego samego|rozmiaru co nasz księżyc.
{61850}{61935}I jest najgładszym ciałem|w układzie słonecznym.
{62023}{62149}Jego powierzchnia zbudowana jest|z nienaruszonej skorupy lodu.
{62153}{62277}Jest poznaczony siecią|tajemniczych czerwonych znaków.
{62380}{62517}Egzystuje w chłodzie|minus 160 stopni Celsjusza.
{62521}{62614}Zdecydowanie nie wydaje się być|domem dla życia.
{62787}{62880}Fotografie Europy z kosmosu
{62884}{63004}odkrywają rozległe lodowe pustynie.
{63045}{63182}Lecz jeśli przyjrzycie się uważniej,|zaczniecie zauważać cechy powierzchni.
{63186}{63355}A te cechy powiedzą wam wiele o tym|co dzieje się głęboko pod lodem.
{63560}{63694}Z bliska możemy dostrzec głębokie pęknięcia,|które przecinają powierzchnię Europy.
{63788}{63833}Przy wysokim powiększeniu
{63837}{63939}dostrzegamy obszary gdzie lód|został zbity w góry lodowe
{63943}{64011}i zmieszany przed zamarznięciem.
{64092}{64190}Widzimy te same ułożenia|w lodzie morskim na Ziemi,
{64194}{64316}gdzie ruchy oceanu spowodowały,|że lód pozałamywał się i popękał.
{64370}{64468}Sugeruje to, że coś podobnego|może dziać się na Europie.
{64518}{64620}Sposób pęknięć i załamań dostarcza
{64624}{64737}niezbitych dowodów, że na Europie|znajduje się ciekła woda.
{64833}{64911}Widzicie, podczas jak Europa|orbituje wokół Jowisza,
{64915}{65030}silna grawitacja Jowisza|rozciąga i miażdży księżyc.
{65034}{65165}To napręża lód i powoduje,|że załamuje się i pęka.
{65169}{65291}Lecz pęknięcia te znajdują się nie do końca|tam gdzie byście się ich spodziewali.
{65295}{65411}Wyjaśnieniem jest to,|że lodowa powierzchnia Europy
{65415}{65516}zmienia się, porusza się|względem skalnego jądra.
{65520}{65685}A mogłoby to mieć miejsce jedynie wtedy,|gdyby znajdowała się tam warstwa lub ocean ciekłej wody
{65689}{65840}otaczający skalne jądro, który pozwoliłby|przesuwać się zewnętrznej powierzchni lodu.
{65931}{66064}Pomiary pola grawitacyjnego Europy|potwierdziły, że jego lodowa skorupa
{66068}{66255}jest osadzona na słonym oceanie,|który może znajdować się na głębokości 100 kilometrów.
{66628}{66734}To by znaczyło, że znajduje się tam|więcej niż dwa razy tyle życiodajnej
{66738}{66875}ciekłej wody na tym małym księżycu,|niż tutaj na planecie Ziemi.
{66983}{67054}Ale to nie tylko znalezienie|ukrytego oceanu
{67058}{67204}napawa nas wiarą, że Europa może być|najbardziej prawdopodobnym domem dla obcego życia.
{67229}{67400}To dlatego przybyłem do tej widowiskowej|jaskini lodowej w lodowcu Vatnajokull.
{67412}{67474}Widzicie, prawa natury są uniwersalne.
{67478}{67614}Może się to tyczyć nie tylko fizyki,|ale także biologii.
{67618}{67662}A jeśli tak,
{67666}{67805}to to co znajdziemy w tych jaskiniach lodowych Islandii,|może nam powiedzieć co-nieco
{67809}{67943}o tym czego możemy się spodziewać|pod zamarzniętą powierzchnią Europy.
{68575}{68658}Trudno opisać to miejsce.
{68707}{68787}Jest absolutnie wspaniałe.
{68791}{68905}Wizualnie, jakość lodu... jest zupełnie
{68909}{68988}przeźroczysty i czysty.
{68992}{69055}Możecie przez niego patrzeć.
{69113}{69209}Tunele jaskiniowe do serca lodowca,
{69213}{69331}gdzie lód był zamarznięty|przez tysiące lat.
{69343}{69442}To właśnie to co astrobiolodzy|znajdują w tym lodzie
{69446}{69574}sprawia, że myślimy, iż Europa|może tętnić życiem.
{69792}{69847}Naukowiec NASA, Richard Hoover
{69851}{69953}spędził swoją karierę poszukując|życia w nieoczekiwanych miejscach.
{70028}{70077}No, poszło świetnie.
{70147}{70293}Czy jakiekolwiek organizmy, które znajdujesz w tym lodzie|żyłyby w sposób, który bym zrozumiał?
{70297}{70370}Albo, właściwie,|czy teraz żyją i metabolizują?
{70374}{70505}Przez długi czas uważano,|że lodowe mikroorganizmy
{70509}{70618}są obecne jedynie w stanie,|który jest nazywany głęboką anabiozą
{70622}{70727}Wstrzymane życie. Teraz staje się całkiem jasne,|że nie jest to niezbędne
{70731}{70916}dla wszystkich mikroorganizmów, mogą być tu inne,|które właściwie aktywnie żyją w lodzie.
{70920}{71012}Nieprawdopodobne, więc ten lodowiec,|całe to miejsce, cała ta jaskinia
{71016}{71144}może być zaludniona przez żyjące organizmy,|nie zamrożone organizmy?
{71148}{71253}Rzeczywiste organizmy, żyjące, dzielące się,|rozmnażające, robiące wszystko to co my?
{71257}{71294}Wszystko.
{71430}{71528}To te poszukiwania istot|żyjących w litym lodzie
{71532}{71595}miały największy wpływ
{71599}{71713}na nasze pomysły gdzie w układzie słonecznym|życie mogłoby przetrwać.
{71753}{71805}Dobrze, jesteśmy na|największym powiększeniu.
{71809}{71869}Więc to jest 100,000-milionowa metra?
{71873}{71951}Tak. Mamy bakterię.
{72016}{72137}Więc to są organizmy, które były uwięzione|w tym lodowcu przez tysiące lat?
{72141}{72182}Tak, popatrz na to.
{72186}{72257}Piękne. Widzisz życie w lodzie.
{72261}{72361}Teraz wiemy,|że niektóre mikroorganizmy
{72365}{72495}są w stanie powodować,|że lód topnieje,
{72499}{72598}gdyż generują proteiny|przeciw zamarznięciu.
{72602}{72761}Zmieniają temperaturę na taką, przy której|lód przechodzi ze stanu stałego w stan ciekły.
{72765}{72821}I tak mogą tworzyć maleńkie pęcherze
{72825}{72895}mające jedynie parę mikronów średnicy,
{72899}{73012}ale jeśli potrafią utworzyć dwu-|albo trzymikronową kulę ciekłej wody
{73016}{73070}i mają możliwość ruchu,
{73074}{73196}to te bakterie nie znajdują się już|w lodowcu, lecz w oceanie.
{73200}{73319}Jakie są następstwa tych odkryć?
{73323}{73477}Fakt, że masz żyjące bakterie w lodzie na Ziemi.|Jakie są wnioski co do Europy?
{73481}{73635}Niewątpliwie w zmarzniętym lodzie blisko powierzchni|mogą znajdować się takie bakterie jak te.
{73639}{73705}I rzeczą dla mnie najbardziej ekscytującą
{73709}{73830}jest to, że powierzchnia Europy|jest zróżnicowana pod względem barwy,
{73834}{73929}co mocno sugeruje istnienie|życia bakteryjnego.
{73933}{74046}A więc istnieje bardzo,|bardzo duża szansa,
{74050}{74191}że lód Europy może zawierać|zdolne do życia, żywe mikroorganizmy.
{74287}{74413}To kontrowersyjny pomysł,|ale to oszołamiająca myśl,
{74417}{74512}że tajemnicze czerwone plamy|na powierzchni Europy
{74516}{74635}mogą być widzialnymi|oznakami obcego życia.
{74757}{74854}Odkrycie ogromnego oceanu|ciekłej wody
{74858}{75014}pod powierzchnią tego małego księżyca|połączone z możliwością życia w lodzie
{75018}{75126}i intrygujące czerwone znaki|przecinające jego powierzchnię
{75130}{75295}uczyniły Europę najbardziej fascynującym|i istotnym obcym światem jaki znamy.
{75530}{75602}Prawdziwy cud układu słonecznego,
{75606}{75752}gdyż mamy ogromną nadzieję|na znalezienie życia pozaziemskiego.
{76217}{76287}Te pytania: "Czy jesteśmy sami we wszechświecie",
{76291}{76454}"Czy jest to jedyna planeta pośrod miliardów|planet w naszej galaktyce,
{76458}{76586}pośród miliardów galaktyk we wszechświecie,|która daje schronienie życiu"
{76590}{76697}są, uważam,|jednymi z najważniejszych pytań,
{76701}{76785}być może najważniejszymi pytaniami,|jakie możemy zadać.
{76789}{76856}Pomyślcie co by to dla nas znaczyło
{76860}{76977}jeżeli odpowiedzią byłoby, że nie istnieje|żadne inne życie w układzie słonecznym,
{76981}{77065}w naszej galaktyce,|może nawet we wszechświecie.
{77069}{77149}Jak cenną uczyniłoby to planetę Ziemię?
{77153}{77213}Jak cenni stalibyśmy się my?
{77217}{77365}Ale teraz wyobraźcie sobie to,|że na każdym księżycu każdej planety
{77369}{77481}gdzie warunki są sprzyjające,|życie trwa i rozkwita.
{77485}{77601}To czyni nas częścią|szerszego kosmicznego społeczeństwa,
{77605}{77701}jeżeli wszechświat tętni życiem.
{77740}{77860}Jeśli poznanie odpowiedzi na to pytanie|ma bardzo duże znaczenie,
{77864}{78014}to z pewnością dążenie do uzyskania|tej odpowiedzi powinno mieć absolutnie najwyższa wagę.
{78018}{78098}Wierzę, że jest to najważniejsze|pytanie jakie możecie zadać.
{78102}{78184}Ponieważ mamy szansę|odpowiedzieć na nie.
{78550}{78644}To czego dowiedzieliśmy się|z niezwykłych miejsc na Ziemi
{78648}{78775}to to, że jeżeli gdzieś tam w układzie słonecznym|jest życie, prawie na pewno będzie nieskomplikowane.
{78779}{78981}Jednokomórkowe organizmy jak bakterie starające się|przetrwać w najbardziej nieprzyjaznych środowiskach.
{79284}{79332}Jedno wydaje się pewne:
{79336}{79452}Jedynym miejscem w układzie słonecznym,|gdzie istnieje złożone życie,
{79456}{79522}życie które potrafi tworzyć cywilizacje,
{79526}{79607}jest planeta Ziemia.
{79646}{79799}Ale jak to się stało?|Co czyni nasz świat wyjątkowym?
{79803}{79976}Przecież, w końcu, wszystko w układzie|słonecznym miało taki sam początek.
{80033}{80251}Wszystko powstało z niczego innego jak|wirującej chmury gazu i pyłu 4,5 miliarda lat temu.
{80481}{80592}Stałe światy skupione|z kłębiących się mgieł.
{80596}{80679}Lecz te światy były|radykalnie różne.
{80779}{80927}Rozsiane po układzie słonecznym, mamy światy,|na których grzmią siarkowe wulkany.
{80976}{81048}I inne z lodowymi gejzerami.
{81105}{81247}Są światy z bogatą atmosferą|i kłębiącymi się burzami.
{81304}{81371}I istnieją księżyce wyrzeźbione z lodu,
{81375}{81458}które ukrywają ogromne oceany|ciekłej wody.
{81581}{81700}Lecz istnieje tylko jeden świat,|gdzie prawa fizyki zmówiły się,
{81704}{81784}by skupić wszystkie te twory|w jednym miejscu.
{81874}{81985}Na Ziemi temperatura i ciśnienie|atmosferyczne jest po prostu idealne,
{81989}{82109}by pozwolić istnieć oceanom ciekłej wody|na powierzchni planety.
{82196}{82299}I jest wystarczająco duża,|by utrzymać swoje stopione jądro,
{82303}{82387}które nie tylko zasila|gejzery i wulkany,
{82391}{82476}ale także wytwarza pole magnetyczne,
{82480}{82618}które odbija wiatr słoneczny|i chroni naszą gęstą, życiodajną atmosferę.
{82835}{82932}To połączenie wszystkich tych cudów|w jednym miejscu
{82936}{83065}pozwoliło życiu mieć początek|i oparcie tu na Ziemi.
{83069}{83201}Lecz pozwolenie życiu ewoluować|w tak skomplikowane formy jak my sami
{83205}{83276}wymaga jednego składnika więcej.
{83280}{83347}I jest nim czas. Dużo czasu.
{83351}{83567}Czas, na przestrzeni którego góry wzrastają i upadają,|formują się planety, a gwiazdy rodzą się i umierają.
{83571}{83729}I może to jest to co czyni Ziemię|tak unikatową i tak cenną w kosmosie.
{83733}{83863}Ponieważ jest wystarczająco stabilna,|by życie ewoluowało
{83867}{83940}w tak wspaniale złożone formy.
{84156}{84309}Życie, które mamy na Ziemi dzisiaj|jest wynikiem stabilności przez miliony lat.
{84365}{84458}A wisienką na tym torcie|jesteśmy my, rodzaj ludzki.
{84508}{84605}Gatunek, który rozwinął się|do punktu, gdzie możemy zaginać,
{84609}{84739}kształtować, zmieniać świat wokół nas.
{84788}{84874}Opuściliśmy nawet swoją własną planetę,
{84878}{84984}by zacząć odkrywać|nasze kosmiczne otoczenie.
{85264}{85377}Możecie pomyśleć,|że nasza eksploracja wszechświata
{85381}{85449}uczyniła nas w jakiś sposób|mało znaczącymi.
{85453}{85637}Jedna mała planeta przy jednej gwieździe|pośród setek miliardów.
{85641}{85677}Ale ja na to nie patrzę w ten sposób.
{85681}{85849}Ponieważ odkryliśmy, że potrzeba najbardziej|unikatowej kombinacji szansy i praw natury,
{85853}{85977}by stworzyć planetę,|która potrafi utrzymać cywilizację.
{85981}{86056}Tą najwspanialsza konstrukcję,
{86060}{86190}która pozwala nam odkrywać|i rozumieć wszechświat.
{86194}{86364}I to dlatego, dla mnie, nasza cywilizacja|jest najwspanialszym cudem układu słonecznego.
{86740}{86850}I jeśli patrzylibyście na Ziemię|spoza układu słonecznego,
{86854}{86909}tyle byłoby pewne:
{87134}{87281}Zapisaliśmy dowody naszego istnienia|na powierzchni naszej planety.
{87295}{87502}Nasza cywilizacja stała się latarnią,|która wskazuje na naszą planetę, jako na dom dla życia.
{87662}{87762}Tłumaczenie: irekm
{87810}{88282}{c:$00ccff}..:: (XviD asd) :: www.xvidasd.com ::..