PRAWO KONSTYTUCYJNE
dr Stanisław Bułajewski
ĆWICZENIA I; 18.02.2014
Pozycja ustrojowa Prezydenta RP:
·ð Zasada dualizmu  odrÄ™bne funkcjonowanie Prezydenta oraz rzÄ…du z Premierem na czele.
·ð Funkcja arbitra  czuwanie nad konstytucyjnÄ… ciÄ…gÅ‚oÅ›ciÄ… paÅ„stwa i interweniowanie w razie zakłócenia
 normalnego obrazu stosunków między Sejmem a rządem.
·ð Zasada wyboru przez Naród.
·ð Charakter kadencyjny i ograniczony.
·ð Podlega tylko odpowiedzialnoÅ›ci konstytucyjnej:
Øð Czy ktoÅ› może ponieść odpowiedzialność politycznÄ… za Prezydenta? Tak, Premier w przypadku
kontrasygnaty.
Øð W przypadku skracania kadencji Sejmu  obowiÄ…zkowa proÅ›ba o opiniÄ™ MarszaÅ‚ka Sejmu i
Marszałka Senatu  inaczej Trybunał Konstytucyjny.
Øð Odpowiedzialność za przestÄ™pstwa karne i karnoskarbowe.
·ð Zasada niepoÅ‚Ä…czalnoÅ›ci  Prezydent nie może piastować żadnego innego urzÄ™du ani peÅ‚nić żadnej
funkcji publicznej, z wyjątkiem tych, które są związane ze sprawowanym urzędem.
Zasady wyboru Prezydenta RP:
·ð Przez Naród,
·ð Powszechne, równe, bezpoÅ›rednie i tajne,
·ð Bierne prawo wyborcze: 35 lat, peÅ‚nia praw wyborczych do Sejmu,
·ð Czynne prawo wyborcze: 18 lat, niepozbawieni praw wyborczych,
·ð ZarzÄ…dza je MarszaÅ‚ek Sejmu nie wczeÅ›niej niż 100 dni i nie póz
niej niż 75 dni przed końcem kadencji
prezydenta urzędującego,
·ð ZgÅ‚oszenie kandydata  grupa wyborców liczÄ…ca 100 000 osób,
·ð Zasada wiÄ™kszoÅ›ci bezwzglÄ™dnej,
·ð Weryfikacja ważnoÅ›ci wyborów leży u SÄ…du Najwyższego,
·ð ObjÄ™cie urzÄ™du po zÅ‚ożeniu przysiÄ™gi,
·ð Maksymalnie dwie kadencje.
Uprawnienia wobec Narodu:
·ð Prawo zarzÄ…dzania przeprowadzenia referendum,
·ð Prawo wnioskowania o referendum zatwierdzajÄ…ce ustawÄ™ o zmianie Konstytucji.
Uprawnienia wobec zmian ustrojowych:
·ð Prawo zgÅ‚oszenia projektu ustawy o zmianie Konstytucji.
Uprawnienia wobec władzy ustawodawczej:
·ð ZarzÄ…dza wybory parlamentarne,
·ð ZwoÅ‚uje pierwsze posiedzenie Sejmu i Senatu,
·ð Wyznacza MarszaÅ‚ka Seniora w Sejmie,
·ð Otwiera pierwsze posiedzenie Senatu,
·ð Skraca kadencjÄ™ parlamentu,
·ð Zwrócenie siÄ™ z orÄ™dziem,
·ð Prawo inicjatywy ustawodawczej,
·ð Prawo weta ustawodawczego,
·ð Prawo zwrotu do TrybunaÅ‚u Konstytucyjnego,
·ð Podpisuje ustawy,
·ð ZarzÄ…dza ogÅ‚oszenie ustawy w  Dzienniku Ustaw .
Uprawnienia wobec władzy wykonawczej:
·ð Desygnuje i powoÅ‚uje Premiera,
·ð PowoÅ‚uje RadÄ™ Ministrów i odbiera przysiÄ™gÄ™,
·ð Dokonuje zmian na stanowiskach poszczególnych ministrów,
·ð OdwoÅ‚uje ministra (wotum nieufnoÅ›ci),
·ð Przyjmuje dymisjÄ™ Rady Ministrów,
·ð Wydaje rozporzÄ…dzenia i zarzÄ…dzenia,
·ð Ratyfikuje i wypowiada umowy miÄ™dzynarodowe,
·ð Mianuje i odwoÅ‚uje peÅ‚nomocnych przedstawicieli RP w innych paÅ„stwach,
·ð PowoÅ‚uje i odwoÅ‚uje Naczelnego DowódcÄ™ SiÅ‚ Zbrojnych oraz Szefa Sztabu Generalnego Wojska
Polskiego.
Uprawnienia wobec władzy sądowniczej:
·ð Mianuje sÄ™dziów,
·ð Wskazuje czÅ‚onka KRS,
·ð PowoÅ‚uje Prokuratora Generalnego,
·ð PowoÅ‚uje Prezesa SÄ…du Najwyższego,
·ð PowoÅ‚uje Prezesa Naczelnego SÄ…du Administracyjnego,
·ð PowoÅ‚uje Prezesa i Wiceprezesa TrybunaÅ‚u Konstytucyjnego,
·ð Dysponuje prawem Å‚aski.
Inne uprawnienia:
·ð Postanawia o stanie wojny,
·ð Wprowadza stan wyjÄ…tkowy,
·ð Wydaje rozporzÄ…dzenia z mocÄ… ustawy,
·ð Nadaje obywatelstwo polskie,
·ð ZwoÅ‚uje posiedzenia Rady Gabinetowej,
·ð Wnioskuje o powoÅ‚anie Prezesa Narodowego Banku Polskiego,
·ð PowoÅ‚uje i odwoÅ‚uje czÅ‚onków KRRiT,
·ð Zleca Najwyższej Izbie Kontroli przeprowadzenie kontroli,
·ð Nadaje ordery i odznaczenia,
·ð Nadaje tytuÅ‚y naukowe profesora,
·ð Jest wielkim mistrzem Orderu OrÅ‚a BiaÅ‚ego i Orderu Odrodzenia Polski oraz ich kawalerem,
·ð Nadaje statut Kancelarii Prezydenta RP oraz powoÅ‚uje i odwoÅ‚uje jej szefa.
ĆWICZENIA II; 04.03.2014
Pozycja ustrojowa Rady Ministrów.
Skład:
·ð Prezes Rady Ministrów,
·ð Wiceprezes Rady Ministrów,
·ð Ministrowie,
·ð PrzewodniczÄ…cy niektórych komisji i komitetów.
Odpowiedzialność polityczna rządu przed parlamentem:
Sejm może wyrazić rządowi wotum nieufności. Z wnioskiem może wystąpić co najmniej 46 posłów. Wniosek
może być poddany pod głosowanie w Sejmie po upływie 7 dni od daty jego zgłoszenia. Wotum nieufności
wyrażane jest bezwzględną większością głosów.
·ð Odpowiedzialność polityczna poszczególnych ministrów, w trybie takim samym jak odpowiedzialność
rzÄ…du;
·ð Odpowiedzialność konstytucyjna osób zasiadajÄ…cych w rzÄ…dzie oraz kierowników zarzÄ…dów centralnych
za naruszenie prawa.
Kompetencje Rady Ministrów:
·ð Prowadzi politykÄ™ wewnÄ™trznÄ… i zagranicznÄ… RP,
·ð Kieruje administracjÄ… rzÄ…dowÄ…,
·ð W zakresie i na zasadach okreÅ›lonych w Konstytucji i ustawach, w szczególnoÅ›ci:
o Zapewnia wykonanie ustaw,
o Wydaje rozporzÄ…dzenia,
o Koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej,
o Chroni interesy Skarbu Państwa,
o Uchwala projekt budżetu państwa,
o Kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków państwowych i
sprawozdanie z wykonania budżetu,
o Zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa,
o Zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny,
o Sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami
międzynarodowymi,
o Zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne
umowy międzynarodowe,
o Sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju,
o Określa organizację i tryb swojej pracy.
·ð Do Rady Ministrów należą sprawy polityki paÅ„stwa niezastrzeżone dla innych organów paÅ„stwowych
oraz samorzÄ…du terytorialnego.
Tworzenie Rady Ministrów:
1) Po przeprowadzonych wyborach parlamentarnych,
2) Po udzieleniu RM przez Sejm wotum nieufności,
3) Po odmowie udzielenia RM przez Sejm wotum zaufania,
4) Po rezygnacji Prezesa RM.
Dymisja Rady Ministrów:
Przyjmując dymisję Prezydent powierza dalsze pełnienie obowiązków rządowi w tym samym składzie do czasu
powołania nowej RM. Zachowuje ona wszystkie uprawnienia, lecz nie powinna bez wyraz
nej konieczności
podejmować decyzji, które ograniczałyby działanie nowego rządu.
Etap I:
·ð Desygnowanie danej osoby na Prezesa RM przez Prezydenta,
·ð Rozmowy z ugrupowaniami i skompletowanie skÅ‚adu RM (14 dni),
o Powołanie i złożenie przysięgi,
o Odmowa przyjęcia RM.
·ð Uzyskanie wotum zaufania Sejmu (14 dni):
o Pozytywna decyzja  inwestytura  w celu jej uzyskania Prezes RM winien przedstawić expose.
o Uchwalone bezwzględną większością głosów.
Etap II:
·ð Inicjatywa polityczna przechodzi w rÄ™ce posłów,
·ð Kandydata może zgÅ‚osić co najmniej 46 posłów,
·ð W gÅ‚osowaniu imiennym dokonuje siÄ™ wyboru Prezesa RM,
·ð Osoba wybrana kompletuje i przedstawia skÅ‚ad RM wraz z expose,
·ð BezwzglÄ™dna wiÄ™kszość gÅ‚osów  Prezydent nie może odmówić powoÅ‚ania rzÄ…du parlamentarnego.
Etap III:
·ð Prezydent powoÅ‚uje Prezesa RM i na jego wniosek pozostaÅ‚ych czÅ‚onków,
·ð Wotum zaufania  wiÄ™kszość gÅ‚osów (14 dni),
·ð RzÄ…d prezydencki,
·ð W przypadku nieudzielenia wotum zaufania  skrócenie kadencji Sejmu i zarzÄ…dzenie wyborów
parlamentarnych.
Organy konstytucyjne:
·ð Rada Ministrów,
·ð Prezes Rady Ministrów,
·ð Minister.
Prezydent RP  legitymacja od Narodu.
Rada Ministrów  zatwierdzona przez Sejm.
Wotum nieufności dla ministra:
·ð Niekonstruktywne,
·ð 69 gÅ‚osów,
·ð Brak wskazania nazwiska nastÄ™pcy,
·ð Brak limitów,
·ð BezwzglÄ™dna wiÄ™kszość gÅ‚osów.
Wymogi na ministra:
·ð Obywatel polski,
·ð 18 lat,
·ð Niekarany.
Dymisja:
·ð Wotum nieufnoÅ›ci,
·ð Rezygnacja Prezesa RM (Prezydent RP może odmówić) Ä…ð wtedy wystÄ…pienie o wotum zaufania,
·ð Nieuchwalone wotum zaufania,
·ð Na pierwszym posiedzeniu Sejmu (zawsze musi RM),
·ð Nieuchwalone absolutorium (może).
RM nie musi podejmować decyzji na posiedzeniach. Jeżeli nie ma głosowania, to rozstrzygnięcie podejmowane
jest korespondencyjnie (droga obiegowa) Ä…ð KURENDA.
USTAWA O PARTIACH POLITYCZNYCH
Art. 1.
1. Partia polityczna jest dobrowolną organizacją, występującą pod określoną nazwą, stawiającą sobie za cel
udział w życiu publicznym poprzez wywieranie metodami demokratycznymi wpływu na kształtowanie polityki
państwa lub sprawowanie władzy publicznej.
2. Partia polityczna może korzystać z praw wynikających z ustaw po uzyskaniu wpisu do ewidencji partii
politycznych.
Art. 2.
1. Członkami partii politycznych mogą być obywatele Rzeczypospolitej Polskiej, którzy ukończyli 18 lat.
2. Zakaz przynależności do partii politycznych określają odrębne ustawy.
Art. 4.
Organy władzy publicznej są obowiązane do równego traktowania partii politycznych.
Art. 5.
Partiom politycznym zapewnia się dostęp do publicznej radiofonii i telewizji na zasadach określonych w
odrębnych ustawach.
Art. 7.
Partia polityczna nie może posiadać jednostek organizacyjnych w zakładach pracy.
Art. 8.
Partie polityczne kształtują swoje struktury oraz zasady działania zgodnie z zasadami demokracji, w
szczególności przez zapewnienie jawności tych struktur, powoływania organów partii w drodze wyborów i
podejmowania uchwał większością głosów.
Art. 9.
1. Statut partii politycznej określa jej cele, strukturę i zasady działania, a w szczególności:
1) nazwę, skrót nazwy i siedzibę partii,
 2) sposób nabywania i utraty członkostwa,
3) prawa i obowiązki członków,
4) organy partii, w tym organy reprezentujące partię na zewnątrz oraz uprawnione do zaciągania zobowiązań
majÄ…tkowych, ich kompetencje oraz czas trwania ich kadencji,
5) tryb dokonywania wyboru organów partii i uzupełniania składów tych organów,
6) sposób zaciągania zobowiązań majątkowych, uzyskiwania środków finansowych oraz tryb sporządzania i
zatwierdzania informacji o działalności finansowej partii,
7) zasady tworzenia i znoszenia terenowych jednostek organizacyjnych partii,
8) zasady dokonywania zmian statutu,
9) sposób rozwiązania się partii oraz tryb połączenia z inną partią lub innymi partiami.
2. Statut partii politycznej uchwala zgromadzenie ogólne członków partii lub zgromadzenie ich demokratycznie
wybranych przedstawicieli.
Art. 11.
1. Partię polityczną zgłasza się do ewidencji partii politycznych, zwanej dalej "ewidencją", prowadzonej przez
Sąd Okręgowy w Warszawie, zwany dalej "Sądem".
2. Zgłoszenie powinno zawierać nazwę, skrót nazwy i określenie adresu siedziby partii politycznej oraz imiona,
nazwiska i adresy osób wchodzących w skład organów uprawnionych w statucie do reprezentowania partii na
zewnątrz oraz do zaciągania zobowiązań majątkowych. Do zgłoszenia można załączyć wzorzec symbolu
graficznego partii politycznej.
3. Do zgłoszenia należy załączyć:
1) statut partii politycznej,
2) wykaz zawierający imiona, nazwiska, adresy zamieszkania, numery ewidencyjne PESEL i własnoręczne
podpisy popierających zgłoszenie co najmniej 1000 obywateli polskich, którzy ukończyli 18 lat i mają pełną
zdolność do czynności prawnych; każda strona wykazu powinna być opatrzona adnotacją zawierającą nazwę
partii politycznej zgłaszanej do ewidencji.
4. Do zbierania podpisów osób popierających zgłoszenie, o których mowa w ust. 3, stosuje się odpowiednio
przepisy ustawy z dnia 5 lipca 1990 r. - Prawo o zgromadzeniach (Dz. U. Nr 51, poz. 297, z 1999 r. Nr 41, poz,
412, z 2000 r. Nr 12, poz. 136 i z 2001 r. Nr 46, poz. 499).
5. Nazwa, skrót nazwy i symbol graficzny partii politycznej powinny odróżniać się wyraz
nie od nazw, skrótów
nazw i symboli graficznych partii już istniejących.
6. Zgłoszenia dokonują 3 osoby spośród osób, o których mowa w ust. 2, przyjmując odpowiedzialność za
prawdziwość danych zawartych w zgłoszeniu.
Art. 13.
1. Jeżeli zgłoszenie partii politycznej do ewidencji zostało dokonane z naruszeniem przepisów art. 11 ust. 2-6,
Sąd wzywa zgłaszających do usunięcia stwierdzonych wad w wyznaczonym przez siebie terminie, nie dłuższym
niż 3 miesiące.
2. W przypadku nieusunięcia wad w terminie i w sposób wskazany przez Sąd, Sąd wydaje postanowienie o
odmowie wpisu partii politycznej do ewidencji.
3. Postanowienie może być zaskarżone w terminie 14 dni od jego doręczenia lub ogłoszenia na posiedzeniu
jawnym.
Art. 14.
1. W razie powstania wątpliwości co do zgodności z Konstytucją celów lub zasad działania partii politycznej
określonych w statucie, zgodnie z art. 9 ust. 1, lub w programie partii Sąd zawiesza postępowanie, o którym
mowa w art. 12, i występuje do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodności celów partii
politycznej z KonstytucjÄ….
2. Na postanowienie, o którym mowa w ust. 1, zażalenie nie przysługuje.
3. Jeżeli Trybunał Konstytucyjny wyda orzeczenie o sprzeczności celów partii politycznej z Konstytucją, Sąd
odmawia wpisu partii do ewidencji.
4. Postanowienie Sądu, o którym mowa w ust. 3, nie podlega zaskarżeniu.
Art. 17.
Nazwa, skrót nazwy i symbol graficzny partii politycznej zgłoszonej do ewidencji w sposób określony w art. 11
korzystają z ochrony prawnej przewidzianej dla dóbr osobistych.
Art. 18.
1. Ewidencja wraz z tekstami statutów partii politycznych jest jawna.
2. Każdemu przysługuje prawo otrzymywania od Sądu uwierzytelnionych odpisów i wyciągów z ewidencji i
statutów partii politycznych.
3. Odpisy i wyciągi podlegają opłacie. Opłaty te stanowią dochód budżetu państwa.
Art. 23a.
y
ródła finansowania partii politycznych są jawne.
Art. 24.
1. Majątek partii politycznej powstaje ze składek członkowskich, darowizn, spadków, zapisów, z dochodów z
majątku oraz z określonych ustawami dotacji i subwencji.
2. Majątek partii politycznej może być przeznaczony tylko na cele statutowe lub charytatywne.
3. Partia polityczna nie może prowadzić działalności gospodarczej.
4. Partia polityczna może pozyskiwać dochody z majątku pochodzące jedynie:
1) z oprocentowania środków zgromadzonych na rachunkach bankowych i lokatach,
2) z obrotu obligacjami Skarbu Państwa i bonami skarbowymi Skarbu Państwa,
3) ze zbycia należących do niej składników majątkowych,
4) z działalności, o której mowa w art. 27.
5. Partia polityczna może użyczać posiadane przez siebie nieruchomości i lokale jedynie na biura poselskie,
senatorskie oraz biura radnych gminy, powiatu albo województwa.
6. Partia polityczna nie może przeprowadzać zbiórek publicznych.
7. Partia polityczna może zaciągać kredyty bankowe na cele statutowe.
8. Partia polityczna może gromadzić środki finansowe jedynie na rachunkach bankowych, z zastrzeżeniem art.
26a.
Art. 25.
1. Partii politycznej mogą być przekazywane środki finansowe jedynie przez osoby fizyczne, z zastrzeżeniem
przepisów ust. 2, art. 24 ust. 4 i 7, art. 28 ust. 1 oraz przepisów ustaw dotyczących wyborów do Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyborów do Parlamentu Europejskiego w
zakresie dotacji podmiotowej.
2. Partia polityczna nie może przyjmować środków finansowych pochodzących od:
1) osób fizycznych niemających miejsca zamieszkania na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, z wyłączeniem
obywateli polskich zamieszkałych za granicą,
2) cudzoziemców mających miejsce zamieszkania na terenie Rzeczypospolitej Polskiej.
3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio do wartości niepieniężnych.
4. A
ączna suma wpłat od osoby fizycznej na rzecz partii politycznej, z wyłączeniem składek członkowskich w
kwocie nieprzekraczajÄ…cej w jednym roku minimalnego wynagrodzenia za pracÄ™, ustalanego na podstawie
odrębnych przepisów, obowiązującego w dniu poprzedzającym wpłatę, oraz wpłat na Fundusz Wyborczy partii
politycznej, nie może przekraczać w jednym roku 15-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę,
ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, obowiązującego w dniu poprzedzającym wpłatę.
5. Jednorazowa wpłata kwoty przekraczającej minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie
odrębnych przepisów, obowiązujące w dniu poprzedzającym wpłatę, może być dokonywana na rzecz partii
politycznej jedynie czekiem, przelewem lub kartą płatniczą.
Art. 26a.
Obowiązek gromadzenia środków pieniężnych przez partię polityczną na rachunkach bankowych nie dotyczy
kwot ze składek członkowskich w wysokości nieprzekraczającej od jednego członka w jednym roku
minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, obowiązującego w dniu
poprzedzającym wpłatę, pozostawionych w terenowych jednostkach organizacyjnych partii - z przeznaczeniem
na pokrycie wydatków związanych z bieżącą działalnością.
Art. 27.
Prowadzenie przez partię polityczną działalności własnej polegającej na sprzedaży tekstu statutu lub programu
partii, a także przedmiotów symbolizujących partię i wydawnictw popularyzujących cele i działalność partii
politycznej oraz na wykonywaniu odpłatnie drobnych usług na rzecz osób trzecich z wykorzystaniem
posiadanego sprzętu biurowego nie stanowi działalności gospodarczej w rozumieniu odrębnych przepisów.
Art. 28.
1. Partia polityczna, która:
1) w wyborach do Sejmu samodzielnie tworząc komitet wyborczy otrzymała w skali kraju co najmniej 3%
ważnie oddanych głosów na jej okręgowe listy kandydatów na posłów albo
2) w wyborach do Sejmu weszła w skład koalicji wyborczej, której okręgowe listy kandydatów na posłów
otrzymały w skali kraju co najmniej 6% ważnie oddanych głosów,
ma prawo do otrzymywania przez okres kadencji Sejmu, w trybie i na zasadach określonych w niniejszej
ustawie, subwencji z budżetu państwa na działalność statutową, zwanej dalej "subwencją".
2. Subwencja przysługująca koalicji wyborczej partii politycznych dzielona jest na rzecz partii wchodzących w jej
skład w proporcjach określonych w umowie zawiązującej koalicję wyborczą. Proporcje określone w tej umowie
nie mogą być zmienione.
3. Umowa zawiązująca koalicję wyborczą przedkładana jest do rejestracji w Państwowej Komisji Wyborczej pod
rygorem nieważności.
4. Jeżeli partie polityczne wchodzące w skład koalicji wyborczej nie określiły w umowie zawiązującej koalicję
wyborczą proporcji, o których mowa w ust. 2, subwencja nie przysługuje.
5. W przypadku rozwiązania się koalicji wyborczej po uzyskaniu prawa do subwencji, subwencja przysługuje
partiom politycznym wchodzącym w skład koalicji wyborczej w proporcjach określonych w umowie
zawiÄ…zujÄ…cej koalicjÄ™ wyborczÄ….
6. Subwencja, o której mowa w ust. 1, przysługuje poczynając od 1 stycznia roku następującego po roku, w
którym odbyły się wybory. Subwencja wypłacana jest do końca roku, w którym odbywają się kolejne wybory, z
zastrzeżeniem art. 32.
Art. 30.
1. Partia polityczna tworzy Fundusz Ekspercki.
2. Środki finansowe gromadzone w ramach Funduszu Eksperckiego mogą pochodzić jedynie z wpłat własnych
partii politycznej.
3. Partia polityczna, która otrzymuje subwencję, przekazuje od 5% do 15% subwencji na Fundusz Ekspercki.
4. Środki finansowe zgromadzone w ramach Funduszu Eksperckiego mogą być wykorzystane na finansowanie
ekspertyz prawnych, politycznych, socjologicznych i społeczno-ekonomicznych oraz finansowanie działalności
wydawniczo-edukacyjnej, związanych z działalnością statutową partii politycznej.
5. Åšrodki finansowe Funduszu Eksperckiego gromadzi siÄ™ na oddzielnym subkoncie rachunku bankowego partii
politycznej.
Art. 34.
1. Partie polityczne sporzÄ…dzajÄ… corocznÄ… informacjÄ™ finansowÄ… o otrzymanej subwencji oraz o poniesionych z
subwencji wydatkach, zwanÄ… dalej "informacjÄ…".
2. Partie polityczne składają informację za rok kalendarzowy Państwowej Komisji Wyborczej w terminie do 31
marca następnego roku.
3. Minister właściwy do spraw finansów publicznych, po zasięgnięciu opinii Państwowej Komisji Wyborczej,
określa, w drodze rozporządzenia, wzór informacji, wraz z niezbędnymi wyjaśnieniami co do sposobu jej
sporządzania, i zakres zawartych w niej danych, tak aby umożliwiały w szczególności rzetelną weryfikację
danych dotyczących przeznaczenia pieniędzy z subwencji, w tym z Funduszu Eksperckiego.
4. Informacja składana jest wraz z załączoną opinią i raportem biegłego rewidenta, którego wybiera Państwowa
Komisja Wyborcza. Koszty sporzÄ…dzenia opinii i raportu pokrywane sÄ… przez Krajowe Biuro Wyborcze.
4a. Informację składa się na piśmie oraz na nośniku elektronicznym, którego rodzaj i format oprogramowania
określa minister właściwy do spraw finansów publicznych w rozporządzeniu, o którym mowa w ust. 3.
5. Informację Państwowa Komisja Wyborcza ogłasza w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej
"Monitor Polski", w terminie 14 dni od dnia złożenia jej Państwowej Komisji Wyborczej.
Art. 34a.
1. Państwowa Komisja Wyborcza w terminie 4 miesięcy od dnia złożenia informacji:
1) przyjmuje informację bez zastrzeżeń,
2) przyjmuje informację ze wskazaniem uchybień,
3) odrzuca informacjÄ™.
1a. Odrzucenie informacji następuje w razie stwierdzenia wykorzystania przez partię polityczną środków z
otrzymanej subwencji na cele niezwiązane z działalnością statutową.
2. W razie zaistnienia wątpliwości co do prawidłowości lub rzetelności informacji Państwowa Komisja Wyborcza
może zwrócić się do danej partii politycznej o usunięcie wad informacji lub o udzielenie wyjaśnień w
określonym terminie.
3. Państwowa Komisja Wyborcza, badając informację, może zlecać sporządzanie ekspertyz lub opinii.
4. Państwowa Komisja Wyborcza, badając informację, może żądać od organów państwowych niezbędnej
pomocy.
5. W terminie 14 dni od dnia ogłoszenia informacji, o którym mowa w art. 34 ust. 5:
1) partie polityczne,
2) stowarzyszenia i fundacje, które w swoich statutach przewidują działania związane z analizą finansowania
partii politycznych
- mogą zgłaszać do Państwowej Komisji Wyborczej umotywowane pisemne zastrzeżenia co do informacji.
6. Państwowa Komisja Wyborcza w terminie 60 dni od zgłoszenia zastrzeżenia, o którym mowa w ust. 5, udziela
pisemnej odpowiedzi na zastrzeżenie.
Art. 34b.
1. W przypadku odrzucenia informacji przez Państwową Komisję Wyborczą partia polityczna ma prawo, w
terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia o odrzuceniu informacji, wnieść do Sądu Najwyższego skargę
na postanowienie Państwowej Komisji Wyborczej w przedmiocie odrzucenia informacji.
2. Rozpatrzenie skargi przez Sąd Najwyższy następuje w składzie 7 sędziów. Do rozpatrzenia skargi stosuje się
przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym.
3. Sąd Najwyższy rozpatruje skargę i wydaje w tej sprawie orzeczenie w terminie 60 dni od dnia doręczenia
skargi. Od orzeczenia Sądu Najwyższego nie przysługuje środek prawny.
4. Jeżeli Sąd Najwyższy uzna skargę, o której mowa w ust. 1, za zasadną, Państwowa Komisja Wyborcza
niezwłocznie wydaje postanowienie o przyjęciu informacji.
Art. 34c.
1. Partia polityczna traci przez rok prawo do otrzymania subwencji, jeżeli:
1) nie złoży informacji w terminie określonym w art. 34 ust. 2 lub
2) informacja zostanie odrzucona przez Państwową Komisję Wyborczą albo
3) Sąd Najwyższy oddalił skargę, o której mowa w art. 34b ust. 1.
2. Utrata przez partię polityczną prawa do subwencji następuje w następnym roku kalendarzowym po roku, w
którym wystąpiło zdarzenie, o którym mowa w ust. 1.
Art. 35.
1. Partia polityczna tworzy stały Fundusz Wyborczy w celu finansowania udziału partii politycznej w wyborach
do Sejmu i do Senatu, w wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, w wyborach do Parlamentu
Europejskiego oraz w wyborach organów samorządu terytorialnego.
2. Wydatki partii politycznej na cel, o którym mowa w ust. 1, mogą być dokonywane tylko za pośrednictwem
Funduszu Wyborczego od dnia rozpoczęcia kampanii wyborczej. W tym celu środki pieniężne przekazywane są
na odrębny rachunek bankowy odpowiedniego komitetu wyborczego.
3. O utworzeniu Funduszu Wyborczego, a także o jego likwidacji partia polityczna zawiadamia Państwową
KomisjÄ™ WyborczÄ….
4. Nazwa funduszu brzmi: "Fundusz Wyborczy ............ (nazwa partii)".
Art. 35a.
1. Za gospodarkę finansową Funduszu Wyborczego odpowiedzialny jest i prowadzi ją jego pełnomocnik
finansowy.
2. Pełnomocnikiem finansowym nie może być:
1) kandydat na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, posła, senatora lub radnego,
2) funkcjonariusz publiczny, w rozumieniu art. 115 ż 13 Kodeksu karnego.
3. Można być pełnomocnikiem tylko jednego Funduszu Wyborczego.
Art. 36.
1. Środki finansowe gromadzone w ramach Funduszu Wyborczego mogą pochodzić z wpłat własnych partii
politycznej oraz darowizn, spadków i zapisów.
2. (skreślony).
3. Åšrodki finansowe Funduszu Wyborczego gromadzi siÄ™ na oddzielnym rachunku bankowym.
Art. 36a.
1. A
ączna suma wpłat osoby fizycznej na Fundusz Wyborczy danej partii politycznej w jednym roku nie może
przekraczać 15-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych
przepisów, obowiązującego w dniu poprzedzającym wpłatę.
2. Jeżeli w danym roku kalendarzowym odbywają się więcej niż jedne wybory lub referenda ogólnokrajowe,
łączne sumy wpłat na Fundusz Wyborczy, o których mowa w ust. 1, ulegają zwiększeniu do 25-krotności
minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, obowiązującego w dniu
poprzedzającym wpłatę. Przepis zdania pierwszego nie dotyczy wyborów uzupełniających do Senatu oraz
wyborów uzupełniających, wyborów ponownych oraz wyborów przedterminowych i nowych wyborów do
organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego przypadających w toku kadencji.
3. Środki finansowe mogą być wpłacane na Fundusz Wyborczy jedynie czekiem, przelewem lub kartą płatniczą.
Art. 37.
Åšrodki finansowe Funduszu Wyborczego partii politycznej:
1) w przypadku połączenia się z inną partią lub innymi partiami przekazywane są na rzecz Funduszu
Wyborczego nowej partii,
2) w razie podziału partii przekazywane są na rzecz Funduszu Wyborczego nowo powstałych partii w
częściach równych, chyba że partia rozwiązując się ustanowi inne proporcje podziału,
3) w razie likwidacji partii przekazywane sÄ… na rzecz instytucji charytatywnej.
Art. 38.
1. Partia polityczna składa Państwowej Komisji Wyborczej, nie póz
niej niż do 31 marca każdego roku,
sprawozdanie o z
ródłach pozyskania środków finansowych, w tym o kredytach bankowych i warunkach ich
uzyskania oraz o wydatkach poniesionych ze środków Funduszu Wyborczego w poprzednim roku
kalendarzowym, zwane dalej "sprawozdaniem".
2. Minister właściwy do spraw finansów publicznych, po zasięgnięciu opinii Państwowej Komisji Wyborczej,
określa, w drodze rozporządzenia, wzór sprawozdania, wraz z niezbędnymi wyjaśnieniami co do sposobu jego
sporządzenia, oraz wykaz dołączanych dokumentów. Wzór powinien określać w szczególności sposób
odrębnego rozliczenia środków Funduszu Wyborczego partii politycznej.
3. Do sprawozdania załącza się opinię i raport biegłego rewidenta w zakresie wpływów na Fundusz Wyborczy
partii politycznej. Biegłego rewidenta wybiera Państwowa Komisja Wyborcza, a koszty sporządzenia opinii i
raportu pokrywane sÄ… przez Krajowe Biuro Wyborcze.
3a. Sprawozdanie składa się na piśmie oraz na nośniku elektronicznym, którego rodzaj i format
oprogramowania określa minister właściwy do spraw finansów publicznych w rozporządzeniu, o którym mowa
w ust. 2.
4. Państwowa Komisja Wyborcza ogłasza sprawozdanie wraz z opinią i raportem, o których mowa w ust. 3, w
Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski", w terminie 14 dni od dnia złożenia go
Państwowej Komisji Wyborczej.
Art. 38a.
1. Państwowa Komisja Wyborcza w terminie 4 miesięcy od dnia złożenia sprawozdania:
1) przyjmuje sprawozdanie bez zastrzeżeń,
2) przyjmuje sprawozdanie ze wskazaniem uchybień,
3) odrzuca sprawozdanie.
Przepisy art. 34a ust. 2-6 stosuje siÄ™ odpowiednio.
2. Odrzucenie sprawozdania następuje w przypadku:
1) prowadzenia przez partię polityczną działalności gospodarczej,
2) pozyskiwania środków finansowych ze zbiórek publicznych,
3) gromadzenia środków finansowych poza rachunkiem bankowym z naruszeniem przepisów art. 24 ust. 8,
4) przyjmowania środków finansowych od osób fizycznych, o których mowa w art. 25 ust. 2, lub pozyskiwania
środków z innych z
ródeł niedozwolonych,
(34)
5) gromadzenia lub dokonywania wydatków na kampanie wyborcze z pominięciem Funduszu
Wyborczego,
6) gromadzenia środków finansowych Funduszu Wyborczego poza oddzielnym rachunkiem bankowym z
naruszeniem przepisu art. 36 ust. 3.
orzeczenia sądów
Art. 38b.
W przypadku odrzucenia sprawozdania przez Państwową Komisję Wyborczą partia polityczna ma prawo, w
terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia o odrzuceniu sprawozdania, wnieść do Sądu Najwyższego
skargę na postanowienie Państwowej Komisji Wyborczej w przedmiocie odrzucenia sprawozdania. Przepisy art.
34b ust. 2-4 stosuje siÄ™ odpowiednio.
Art. 38c.
1. W przypadku niezłożenia przez partię polityczną sprawozdania w terminie określonym w art. 38 ust. 1
Państwowa Komisja Wyborcza występuje do Sądu z wnioskiem o wykreślenie wpisu tej partii z ewidencji.
2. W przypadku, o którym mowa w ust. 1, Sąd po przeprowadzeniu rozprawy wydaje postanowienie o
wykreśleniu wpisu partii politycznej z ewidencji.
Art. 38d.
W przypadku odrzucenia przez Państwową Komisję Wyborczą sprawozdania lub - w razie skargi na
postanowienie o odrzuceniu sprawozdania - w przypadku oddalenia skargi przez Sąd Najwyższy partia
polityczna traci prawo do otrzymania subwencji w następnych 3 latach, w których uprawniona jest do jej
otrzymywania. Termin ten liczy się od początku kwartału następującego po kwartale, w którym nastąpiło
odrzucenie sprawozdania, a w razie złożenia skargi na postanowienie o odrzuceniu sprawozdania termin ten
liczy się od początku kwartału następującego po kwartale, w którym nastąpiło oddalenie skargi przez Sąd
Najwyższy.
Art. 39a.
1. Korzyści majątkowe przekazane partii politycznej lub Funduszowi Wyborczemu z naruszeniem przepisów art.
24 ust. 3, 6 i 8, art. 25, art. 36 ust. 1 i 3 lub art. 36a podlegają przepadkowi na rzecz Skarbu Państwa.
2. Przepis ust. 1 nie dotyczy korzyści majątkowych przekazanych partii politycznej lub Funduszowi Wyborczemu
z naruszeniem przepisów niniejszej ustawy, których partia nie przyjęła lub zwróciła darczyńcy w
nieprzekraczalnym terminie 30 dni od daty dokonania darowizny.
Art. 45.
Partia polityczna podlega likwidacji wskutek:
1) rozwiązania mocą uchwały uprawnionego statutowego organu partii,
2) postanowienia Sądu o wykreśleniu wpisu partii z ewidencji z przyczyn, o których mowa w art. 20, 21, 39 (39)
i 44.
Art. 46.
1. W razie rozwiązania się partii politycznej na podstawie własnej uchwały właściwy organ partii niezwłocznie
przesyła Sądowi uchwałę o samorozwiązaniu partii oraz o wyznaczeniu jej likwidatora.
2. Jeżeli partia polityczna nie ustanowi, zgodnie z ust. 1, likwidatora, Sąd wyznacza likwidatora tej partii.
3. Sąd, po zakończeniu likwidacji, wydaje postanowienie o wykreśleniu wpisu partii politycznej z ewidencji.
Postanowienie Sądu nie podlega zaskarżeniu.
Art. 47.
Sąd po uprawomocnieniu się postanowienia, o którym mowa w art. 45 pkt 2, zarządza likwidację partii
politycznej i wyznacza likwidatora tej partii.
Art. 48.
Koszt likwidacji pokrywa się z majątku likwidowanej partii politycznej. Jeżeli majątek partii wystarcza jedynie
na pokrycie części kosztów jej likwidacji, pozostałą część tych kosztów pokrywa Skarb Państwa.
ĆWICZENIA III; 18.03.2014
REFERENDUM:
Forma demokracji bezpośredniej (obok inicjatywy ustawodawczej).
500.000 obywateli nie może wnieść wniosku o referendum w sprawie:
·ð Wydatków,
·ð Dochodów,
·ð ObronnoÅ›ci paÅ„stwa,
·ð Amnestii.
Referendum:
·ð Ogólnokrajowe,
·ð Lokalne.
referendum wiążące = frekwencja 50%
referendum ważne =gdy orzeknie tak SN
referendum rozstrzygajÄ…ce = TAK/NIE
Referenda lokalne mogą być obligatoryjne:
·ð OdwoÅ‚anie wójta przed upÅ‚ywem kadencji,
·ð OdwoÅ‚anie rady przed upÅ‚ywem kadencji,
·ð Samo opodatkowanie.
Art. 125. Konstytucji
1. W sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa może być przeprowadzone referendum ogólnokrajowe.
2. Referendum ogólnokrajowe ma prawo zarządzić Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co
najmniej połowy ustawowej liczby posłów lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgodą Senatu wyrażoną
bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.
3. Jeżeli w referendum ogólnokrajowym wzięło udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania, wynik
referendum jest wiążący.
4. Ważność referendum ogólnokrajowego oraz referendum, o którym mowa w art. 235 ust. 6, stwierdza Sąd
Najwyższy.
5. Zasady i tryb przeprowadzania referendum określa ustawa.
Art. 235. Konstytucji
6. Jeżeli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepisów rozdziału I, II lub XII, podmioty określone w ust. 1
mogą zażądać, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum
zatwierdzającego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te zwracają się do Marszałka Sejmu, który zarządza
niezwłocznie przeprowadzenie referendum w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku. Zmiana Konstytucji
zostaje przyjęta, jeżeli za tą zmianą opowiedziała się większość głosujących.
USTAWA O REFERENDUM OGÓLNOKRAJOWYM
Art. 4.
1. Referendum wyznacza się na dzień wolny od pracy.
2. Głosowanie w referendum może być przeprowadzone w ciągu jednego albo dwóch dni.
3. Jeżeli głosowanie w referendum przeprowadza się w ciągu dwóch dni, termin głosowania określa się na dzień
wolny od pracy oraz dzień go poprzedzający.
Art. 6.
1. GÅ‚osowanie w referendum przeprowadza siÄ™:
1) w stałych obwodach głosowania, utworzonych na podstawie przepisów ustawy z dnia 5 stycznia
2011 r.  Kodeks wyborczy;
2) w obwodach głosowania utworzonych w szpitalach i w zakładach pomocy społecznej;
3) w obwodach głosowania utworzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych oraz w oddziałach
zewnętrznych tych zakładów i aresztów;
4) w obwodach głosowania utworzonych dla obywateli polskich przebywających za granicą;
5) w obwodach głosowania utworzonych dla obywateli polskich przebywających na polskich statkach
morskich.
5. Informację o numerach i granicach obwodów głosowania oraz siedzibach obwodowych komisji do spraw
referendum, o których mowa w ust. 1 i 2 oraz w art. 7 ust. 2, podaje do wiadomości publicznej, przez
rozplakatowanie, wójt lub burmistrz (prezydent miasta) najpóz
niej w 40 dniu przed dniem referendum.
6. Obowiązek, o którym mowa w ust. 5, w odniesieniu do obwodów głosowania utworzonych za granicą ciąży
na konsulach. Wykonanie tego obowiązku powinno nastąpić najpóz
niej w 21 dniu przed dniem referendum.
Art. 60.
W sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa referendum ma prawo zarządzić:
1) Sejm, uchwałą podjętą bezwzględną większością głosów w obecności co
najmniej połowy ustawowej liczby posłów, lub
2) Prezydent Rzeczypospolitej, za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w
obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.
Art. 61.
1. Sejm może postanowić o poddaniu pod referendum określonej sprawy z własnej inicjatywy, a także na
wniosek Senatu, Rady Ministrów lub obywateli. W przypadku gdy Sejm, w drodze uchwały, nie uwzględni
wniosku o przeprowadzenie referendum, Marszałek Sejmu informuje o tym wnioskodawcę.
2. Wniosek o zarządzenie referendum powinien określać propozycje pytań lub wariantów rozwiązania w
sprawie poddanej pod referendum.
Art. 67.
Właściwe organy państwowe podejmują niezwłocznie czynności w celu realizacji wiążącego wyniku
referendum zgodnie z jego rozstrzygnięciem przez wydanie aktów normatywnych bądz
podjęcie innych
decyzji, nie póz
niej jednak niż w terminie 60 dni od dnia ogłoszenia uchwały Sądu Najwyższego o ważności
referendum w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 34.
1. Protest wnosi się do Sądu Najwyższego na piśmie w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia wyniku referendum
przez Państwową Komisję Wyborczą w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 47.
1. Wydatki ponoszone przez podmioty biorące udział w kampanii referendalnej pokrywane są z ich z
ródeł
własnych i zgodnie z przepisami określającymi ich działalność finansową.
Art. 48.
1. Podmiotami uprawnionymi do udziału w kampanii referendalnej w programach radiowych i telewizyjnych, o
których mowa w art. 49-55, zwanymi dalej  podmiotami
uprawnionymi , sÄ…:
1) partia polityczna, która w ostatnich przed referendum wyborach do Sejmu:
a) samodzielnie tworząc komitet wyborczy, otrzymała, w skali kraju, co najmniej 3% ważnie oddanych
głosów na jej okręgowe listy kandydatów na posłów,
b) wchodziła w skład koalicji wyborczej, której okręgowe listy kandydatów na posłów otrzymały, w
skali kraju, co najmniej 6% ważnie oddanych głosów;
2) klub poselski, klub senatorski oraz klub parlamentarny, które na rok przed dniem ogłoszenia uchwały lub
postanowienia o zarządzeniu referendum zrzeszały odpowiednio posłów lub senatorów wybranych spośród
kandydatów zgłoszonych przez komitet wyborczy wyborców, a posłowie lub senatorowie ci stanowili więcej niż
połowę składu tych klubów;
3) stowarzyszenie lub inna organizacja społeczna, która spełnia następujące warunki:
a) została zarejestrowana lub zgłoszona, zgodnie z obowiązującymi przepisami, nie póz
niej niż na rok
przed dniem ogłoszenia uchwały lub postanowienia o zarządzeniu referendum,
b) obszar jej działania obejmuje całe terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
c) prowadzi działalność związaną z przedmiotem referendum, a działalność ta mieści się w zakresie jej
celów statutowych;
4) fundacja, która spełnia warunki określone w pkt 3 lit. a i c;
5) pełnomocnik, o którym mowa w art. 63 ust. 3.
SAMORZ
D TERYTORIALNY
Art. 164. Konstytucji
1. PodstawowÄ… jednostkÄ… samorzÄ…du terytorialnego jest gmina.
2. Inne jednostki samorządu regionalnego albo lokalnego i regionalnego określa ustawa.
3. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego nie zastrzeżone dla innych jednostek
samorzÄ…du terytorialnego.
Art. 170. Konstytucji
Członkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować, w drodze referendum, o sprawach dotyczących tej
wspólnoty, w tym o odwołaniu pochodzącego z wyborów bezpośrednich organu samorządu terytorialnego.
Zasady i tryb przeprowadzania referendum lokalnego określa ustawa.
Art. 171. Konstytucji
1. Działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalności.
2. Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Prezes Rady Ministrów i
wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe.
3. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może rozwiązać organ stanowiący samorządu
terytorialnego, jeżeli organ ten rażąco narusza Konstytucję lub ustawy.
Gminna jednostka organizacyjna:
·ð OÅ›rodki zdrowia,
·ð Gminny oÅ›rodek pomocy spoÅ‚ecznej,
·ð Dom kultury,
·ð SzkoÅ‚a podstawowa,
·ð Gimnazjum,
·ð Przedszkole.
Ustawa o samorzÄ…dzie gminnym:
Art. 7. 1. Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności
zadania własne obejmują sprawy:
1) ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki
wodnej,
2) gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,
3) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych,
utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów
komunalnych, zaopatrzenia w energiÄ™ elektrycznÄ… i cieplnÄ… oraz gaz,
4) lokalnego transportu zbiorowego,
5) ochrony zdrowia,
6) pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych,
7) gminnego budownictwa mieszkaniowego,
8) edukacji publicznej,
9) kultury, w tym bibliotek gminnych i innych placówek upowszechniania kultury,
10) kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,
11) targowisk i hal targowych,
12) zieleni gminnej i zadrzewień,
13) cmentarzy gminnych,
(1)
14) porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i
przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego,
15) utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,
16) polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej,
17) wspierania i upowszechniania idei samorzÄ…dowej,
18) promocji gminy,
19) współpracy z organizacjami pozarządowymi,
20) współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.
Art. 9. 1. W celu wykonywania zadań gmina może tworzyć jednostki organizacyjne, a także zawierać
umowy z innymi podmiotami, w tym z organizacjami pozarzÄ…dowymi.
Art. 11. 1. Mieszkańcy gminy podejmują rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory i
referendum) lub za pośrednictwem organów gminy.
Art. 11a. (3) 1. Organami gminy sÄ…:
1) rada gminy,
2) wójt (burmistrz, prezydent miasta).
2. Zasady i tryb przeprowadzania wyborów do rady gminy oraz wyboru wójta (burmistrza, prezydenta
miasta) określają odrębne ustawy.
3. Ilekroć w ustawie jest mowa o wójcie, należy przez to rozumieć także burmistrza oraz prezydenta
miasta.
Art. 14. (4) Uchwały rady gminy zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy
ustawowego składu rady, w głosowaniu jawnym, chyba że ustawa stanowi inaczej.
Art. 15. 1. Z zastrzeżeniem art. 12 organem stanowiącym i kontrolnym w gminie jest rada gminy.
Art. 16. Kadencja rady gminy trwa 4 lata liczÄ…c od dnia wyboru.
Art. 17.(5) W skład rady wchodzą radni w liczbie:
1) piętnastu w gminach do 20.000 mieszkańców,
2) dwudziestu jeden w gminach do 50.000 mieszkańców,
3) dwudziestu trzech w gminach do 100.000 mieszkańców,
4) dwudziestu pięciu w gminach do 200.000 mieszkańców oraz po trzech na każde dalsze rozpoczęte 100.000
mieszkańców, nie więcej jednak niż czterdziestu pięciu radnych.
Art. 18. 1. Do właściwości rady gminy należą wszystkie sprawy pozostające w zakresie działania gminy, o
ile ustawy nie stanowiÄ… inaczej.
2. Do wyłącznej właściwości rady gminy należy:
 1) uchwalanie statutu gminy,
(6)
2) ustalanie wynagrodzenia wójta, stanowienie o kierunkach jego działania oraz przyjmowanie sprawozdań
z jego działalności,
(7)
3) powoływanie i odwoływanie skarbnika gminy, który jest głównym księgowym budżetu, oraz sekretarza
gminy - na wniosek wójta,
(8)
4) uchwalanie budżetu gminy, rozpatrywanie sprawozdania z wykonania budżetu oraz podejmowanie
uchwały w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium z tego tytułu,
5) uchwalanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego,
6) uchwalanie programów gospodarczych,
7) ustalanie zakresu działania jednostek pomocniczych, zasad przekazywania im składników mienia do
korzystania oraz zasad przekazywania środków budżetowych na realizację zadań przez te jednostki,
8) podejmowanie uchwał w sprawach podatków i opłat w granicach określonych w odrębnych ustawach,
9) podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych gminy, przekraczających zakres zwykłego zarządu,
dotyczÄ…cych:
(9)
a) określania zasad nabycia, zbycia i obciążenia nieruchomości gruntowych oraz ich wydzierżawiania
lub najmu na okres dłuższy niż trzy lata, o ile ustawy szczególne nie stanowią inaczej; do czasu
określenia zasad wójt może dokonywać tych czynności wyłącznie za zgodą rady gminy,
(10)
b) emitowania obligacji oraz określania zasad ich zbywania, nabywania i wykupu przez wójta,
c) zaciągania długoterminowych pożyczek i kredytów,
(11)
d) ustalania maksymalnej wysokości pożyczek i kredytów krótkoterminowych zaciąganych przez wójta
w roku budżetowym,
e) zobowiązań w zakresie podejmowania inwestycji i remontów o wartości przekraczającej granicę
ustalanÄ… corocznie przez radÄ™ gminy,
f) tworzenia i przystępowania do spółek i spółdzielni oraz rozwiązywania i występowania z nich,
(12)
g) określania zasad wnoszenia, cofania i zbywania udziałów i akcji przez wójta,
h) tworzenia, likwidacji i reorganizacji przedsiębiorstw, zakładów i innych gminnych jednostek
organizacyjnych oraz wyposażania ich w majątek,
(13)
i) ustalania maksymalnej wysokości pożyczek i poręczeń udzielanych przez wójta w roku budżetowym,
(14)
10) określanie wysokości sumy, do której wójt może samodzielnie zaciągać zobowiązania,
11) podejmowanie uchwał w sprawie przyjęcia zadań, o których mowa w art. 8 ust. 2 i 2a,
12) podejmowanie uchwał w sprawach współdziałania z innymi gminami oraz wydzielanie na ten cel
odpowiedniego majÄ…tku,
12a) podejmowanie uchwał w sprawach współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych
państw oraz przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych,
13) podejmowanie uchwał w sprawach: herbu gminy, nazw ulic i placów publicznych oraz wznoszenia
pomników,
14) nadawanie honorowego obywatelstwa gminy,
14a) podejmowanie uchwał w sprawie zasad udzielania stypendiów dla uczniów i studentów,
15) stanowienie w innych sprawach zastrzeżonych ustawami do kompetencji rady gminy.
Art. 18a. 1. (15) Rada gminy kontroluje działalność wójta, gminnych jednostek organizacyjnych oraz
jednostek pomocniczych gminy; w tym celu powołuje komisję rewizyjną.
2. (16) W skład komisji rewizyjnej wchodzą radni, w tym przedstawiciele wszystkich klubów, z wyjątkiem
radnych pełniących funkcje, o których mowa w art. 19 ust. 1.
3. (17) Komisja rewizyjna opiniuje wykonanie budżetu gminy i występuje z wnioskiem do rady gminy w
sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium wójtowi. Wniosek w sprawie absolutorium podlega
zaopiniowaniu przez regionalnÄ… izbÄ™ obrachunkowÄ….
4. Komisja rewizyjna wykonuje inne zadania zlecone przez radÄ™ w zakresie kontroli. Uprawnienie to nie
narusza uprawnień kontrolnych innych komisji, powoływanych przez radę gminy na podstawie art. 21 ust. 1.
5. Zasady i tryb działania komisji rewizyjnej określa statut gminy.
Art. 19. 1. Rada gminy wybiera ze swego grona przewodniczÄ…cego i 1-3 wiceprzewodniczÄ…cych
bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady, w głosowaniu
tajnym.
2. Zadaniem przewodniczącego jest wyłącznie organizowanie pracy rady oraz prowadzenie obrad rady.
Przewodniczący może wyznaczyć do wykonywania swoich zadań wiceprzewodniczącego. W przypadku
nieobecności przewodniczącego i niewyznaczenia wiceprzewodniczącego, zadania przewodniczącego wykonuje
wiceprzewodniczÄ…cy najstarszy wiekiem.
4. Odwołanie przewodniczącego i wiceprzewodniczących następuje na wniosek co najmniej 1/4
ustawowego składu rady gminy w trybie określonym w ust. 1.
5. W przypadku rezygnacji przewodniczącego lub wiceprzewodniczącego rada podejmuje uchwałę w
sprawie przyjęcia tej rezygnacji nie póz
niej niż w ciągu 1 miesiąca od dnia złożenia rezygnacji.
6. Niepodjęcie uchwały, o której mowa w ust. 5, w ciągu 1 miesiąca od dnia złożenia rezygnacji przez
przewodniczącego lub wiceprzewodniczącego jest równoznaczne z przyjęciem rezygnacji przez radę gminy z
upływem ostatniego dnia miesiąca, w którym powinna być podjęta uchwała.
Art. 20. 1. Rada gminy obraduje na sesjach zwoływanych przez przewodniczącego w miarę potrzeby, nie
rzadziej jednak niż raz na kwartał. Do zawiadomienia o zwołaniu sesji dołącza się porządek obrad wraz z
projektami uchwał.
1a. Rada gminy może wprowadzić zmiany w porządku bezwzględną większością głosów ustawowego
składu rady.
2. Pierwszą sesję nowo wybranej rady gminy zwołuje przewodniczący rady poprzedniej kadencji w ciągu 7
dni po ogłoszeniu zbiorczych wyników wyborów do rad na obszarze całego kraju lub w przypadku wyborów
przedterminowych w ciągu 7 dni po ogłoszeniu wyników wyborów do rady gminy, z zastrzeżeniem ust. 2b.
2a. (19) Po upływie terminu określonego w ust. 2 sesję zwołuje komisarz wyborczy w ciągu 21 dni po
ogłoszeniu zbiorczych wyników wyborów dla całego kraju lub w przypadku wyborów przedterminowych w
ciągu 21 dni po ogłoszeniu wyników wyborów do rady gminy.
2b. Jeżeli wybory były wynikiem referendum lokalnego w sprawie odwołania rady gminy, pierwszą sesję
zwołuje osoba, którą Prezes Rady Ministrów wyznaczył do pełnienia funkcji organów jednostki samorządu
terytorialnego.
2c. PierwszÄ… sesjÄ™ nowo wybranej rady gminy, do czasu wyboru przewodniczÄ…cego rady, prowadzi
najstarszy wiekiem radny obecny na sesji.
3. (20) Na wniosek wójta lub co najmniej 1/4 ustawowego składu rady gminy przewodniczący obowiązany
jest zwołać sesję w ciągu 7 dni od dnia złożenia wniosku. Wniosek o zwołanie sesji powinien spełniać wymogi
określone w ust. 1 w zdaniu drugim.
4. Do zmiany porządku obrad sesji zwołanej w trybie określonym w ust. 3 stosuje się przepis ust. 1a, z tym
że dodatkowo wymagana jest zgoda wnioskodawcy.
5. (21) Na wniosek wójta przewodniczący rady gminy jest obowiązany wprowadzić do porządku obrad
najbliższej sesji rady gminy projekt uchwały, jeżeli wpłynął on do rady gminy co najmniej 7 dni przed dniem
rozpoczęcia sesji rady.
Art. 21. 1. Rada gminy ze swojego grona może powoływać stałe i doraz
ne komisje do określonych zadań,
ustalając przedmiot działania oraz skład osobowy.
3. Komisje podlegają radzie gminy, przedkładają jej plan pracy oraz sprawozdania z działalności.
4. W posiedzeniach komisji mogą uczestniczyć radni niebędący jej członkami. Mogą oni zabierać głos w
dyskusji i składać wnioski bez prawa udziału w głosowaniu.
Art. 24a. 1. Z radnym nie może być nawiązywany stosunek pracy w urzędzie gminy, w której radny uzyskał
mandat.
2.(24) Radny nie może pełnić funkcji kierownika gminnej jednostki organizacyjnej oraz jego zastępcy.
Art. 24i. (36) 1. Informacje zawarte w oświadczeniu majątkowym są jawne, z wyłączeniem informacji o
adresie zamieszkania składającego oświadczenie oraz o miejscu położenia nieruchomości.
2. Wojewoda i przewodniczący rady gminy przekazują wójtowi kopie oświadczeń majątkowych, które im
złożono.
3. Jawne informacje zawarte w oświadczeniach majątkowych są udostępniane w Biuletynie Informacji
Publicznej, o którym mowa w ustawie z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. Nr
112, poz. 1198 oraz z 2002 r. Nr 153, poz. 1271).
Art. 24j. (37) 1. Radny, wójt, zastępca wójta, sekretarz gminy, skarbnik gminy, kierownik jednostki
Art. 25b.(45) Mandatu radnego gminy nie można łączyć z:
1) mandatem posła lub senatora,
2) wykonywaniem funkcji wojewody lub wicewojewody,
3) członkostwem w organie innej jednostki samorządu terytorialnego.
Art. 26. 1. (46) Organem wykonawczym gminy jest wójt.
2. (47) Kadencja wójta rozpoczyna się w dniu rozpoczęcia kadencji rady gminy lub wyboru go przez radę
gminy i upływa z dniem upływu kadencji rady gminy.
3. (48) Burmistrz jest organem wykonawczym w gminie, w której siedziba władz znajduje się w mieście
położonym na terytorium tej gminy.
4. (49) W miastach powyżej 100.000 mieszkańców organem wykonawczym jest prezydent miasta. Dotyczy
to również miast, w których do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy prezydent miasta był organem
wykonawczo-zarzÄ…dzajÄ…cym.
Art. 26a. (51) 1. Wójt, w drodze zarządzenia, powołuje oraz odwołuje swojego zastępcę lub zastępców i
określa ich liczbę.
2. Liczba zastępców wójta nie może być większa niż:
1) jeden w gminach do 20.000 mieszkańców,
2) dwóch w gminach do 100.000 mieszkańców,
3) trzech w gminach do 200.000 mieszkańców,
4) czterech w gminach powyżej 200.000 mieszkańców.
Art. 27. (52) Funkcji wójta oraz jego zastępcy nie można łączyć z:
1) funkcją wójta lub jego zastępcy w innej gminie,
2) członkostwem w organach jednostek samorządu terytorialnego, w tym w gminie, w której jest wójtem lub
zastępcą wójta,
3) zatrudnieniem w administracji rzÄ…dowej,
4) mandatem posła lub senatora.
Art. 28a. (54) 1. Uchwała rady gminy w sprawie nieudzielenia wójtowi absolutorium jest równoznaczna z
podjęciem inicjatywy przeprowadzenia referendum w sprawie odwołania wójta. Przed podjęciem uchwały w
sprawie udzielenia wójtowi absolutorium rada gminy zapoznaje się z wnioskiem i opinią, o których mowa w art.
18a ust. 3.
2. Uchwałę w sprawie absolutorium rada gminy podejmuje bezwzględną większością głosów ustawowego
składu rady gminy.
3. Rada gminy może podjąć uchwałę o przeprowadzeniu referendum w sprawie odwołania wójta z
przyczyny określonej w ust. 1 na sesji zwołanej nie wcześniej niż po upływie 14 dni od dnia podjęcia uchwały w
sprawie nieudzielenia wójtowi absolutorium.
4. Przed podjęciem uchwały, o której mowa w ust. 3, rada gminy zapoznaje się z opinią regionalnej izby
obrachunkowej w sprawie uchwały rady gminy o nieudzieleniu wójtowi absolutorium oraz wysłuchuje
wyjaśnień wójta.
5. Uchwałę, o której mowa w ust. 3, rada gminy podejmuje bezwzględną wiekszością głosów ustawowego
składu rady, w głosowaniu imiennym.
Art. 28b. (55) 1. Rada gminy może podjąć uchwałę o przeprowadzeniu referendum w sprawie odwołania
wójta z przyczyny innej niż nieudzielenie wójtowi absolutorium jedynie na wniosek co najmniej 1/4
ustawowego składu rady.
2. Wniosek, o którym mowa w ust. 1, wymaga formy pisemnej i uzasadnienia przyczyny odwołania oraz
podlega zaopiniowaniu przez komisjÄ™ rewizyjnÄ….
3. Rada gminy może podjąć uchwałę o przeprowadzeniu referendum w sprawie odwołania wójta na sesji
zwołanej nie wcześniej niż po upływie 14 dni od dnia złożenia wniosku, o którym mowa w ust. 1.
4. Uchwałę, o której mowa w ust. 3, rada gminy podejmuje większością co najmniej 3/5 głosów
ustawowego składu rady, w głosowaniu imiennym.
Art. 30. (62) 1. Wójt wykonuje uchwały rady gminy i zadania gminy określone przepisami prawa.
2. Do zadań wójta należy w szczególności:
1) przygotowywanie projektów uchwał rady gminy,
2) określanie sposobu wykonywania uchwał,
3) gospodarowanie mieniem komunalnym,
4) wykonywanie budżetu,
5) zatrudnianie i zwalnianie kierowników gminnych jednostek organizacyjnych.
3. W realizacji zadań własnych gminy wójt podlega wyłącznie radzie gminy.
Nadzór nad działalnością gminną:
Art. 85. Nadzór nad działalnością gminną sprawowany jest na podstawie kryterium zgodności z prawem.
Art. 86. Organami nadzoru są Prezes Rady Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw finansowych - regionalna
izba obrachunkowa.
Art. 88. Organy nadzoru mają prawo żądania informacji i danych, dotyczących organizacji i funkcjonowania
gminy, niezbędnych do wykonywania przysługujących im uprawnień nadzorczych.
Art. 97. 1. W razie nierokującego nadziei na szybką poprawę i przedłużającego się braku skuteczności w
wykonywaniu zadań publicznych przez organy gminy, Prezes Rady Ministrów, na wniosek ministra właściwego
do spraw administracji publicznej, może zawiesić organy gminy i ustanowić zarząd komisaryczny na okres do
dwóch lat, nie dłużej jednak niż do wyboru rady oraz wójta na kolejną kadencję.
2. Ustanowienie zarządu komisarycznego może nastąpić po uprzednim przedstawieniu zarzutów organom
gminy i wezwaniu ich do niezwłocznego przedłożenia programu poprawy sytuacji gminy.
3. Komisarza rządowego powołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek wojewody, zgłoszony za
pośrednictwem ministra właściwego do spraw administracji publicznej.
4. Komisarz rządowy przejmuje wykonywanie zadań i kompetencji organów gminy z dniem powołania.
ĆWICZENIA IV; 01.04.2014
USTAWA Z DNIA 1 SIERPNIA 1997 R. O TRYBUNALE KONSTYTUCYJNYM
Art. 1.
1. Trybunał Konstytucyjny, zwany dalej  Trybunałem , jest organem władzy sądowniczej,
powołanym do badania zgodności z Konstytucją aktów normatywnych i umów międzynarodowych oraz
wykonywania innych zadań określonych w Konstytucji.
2. Siedzibą Trybunału jest Warszawa.
Art. 2.
1. Trybunał orzeka w sprawach:
1) zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,
2) zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej
zgody wyrażonej w ustawie,
3) zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi
umowami międzynarodowymi i ustawami,
4) skargi konstytucyjnej,
5) sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa,
6) zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych.
2. Trybunał na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza zgodność z Konstytucją ustawy przed jej
podpisaniem oraz umowy międzynarodowej przed jej ratyfikacją.
3. Trybunał na wniosek Marszałka Sejmu rozstrzyga w sprawie stwierdzenia przeszkody w sprawowaniu
urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej, gdy Prezydent nie jest w stanie zawiadomić Marszałka Sejmu o
niemożności sprawowania urzędu. W razie uznania przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez
Prezydenta Trybunał powierza Marszałkowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowiązków Prezydenta
Rzeczypospolitej.
Art. 5.
1. W skład Trybunału wchodzi piętnastu sędziów Trybunału.
2. Sędziego Trybunału wybiera Sejm na 9 lat.
3. Sędzią Trybunału może być osoba, która posiada kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska
sędziego Sądu Najwyższego lub Naczelnego Sądu Administracyjnego.
4. Kandydatów na stanowisko sędziego Trybunału przedstawia co najmniej 50 posłów lub Prezydium Sejmu.
Uchwała Sejmu w sprawie wyboru sędziego Trybunału zapada bezwzględną większością głosów w obecności
co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.
Art. 6.
1. Sędziowie Trybunału w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegajątylko Konstytucji.
Art. 12.
1. Organami Trybunału są: Zgromadzenie Ogólne oraz prezes Trybunału.
2. Zgromadzenie Ogólne tworzą sędziowie Trybunału.
Art. 13.
1. Prezes Trybunału zwołuje co najmniej raz w roku Zgromadzenie Ogólne, na którymomawia się działalność
Trybunału oraz problemy wynikające z jego orzecznictwa.
2. W Zgromadzeniu Ogólnym mają prawo wziąć udział przewodniczący zainteresowanychkomisji sejmowych,
komisji senackich, Prezes Najwyższej Izby Kontroli,Minister Sprawiedliwości, Prokurator Generalny, Pierwszy
Prezes SąduNajwyższego, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, Rzecznik PrawObywatelskich i Rzecznik
Praw Dziecka.
3. O zwołaniu Zgromadzenia Ogólnego prezes Trybunału zawiadamia PrezydentaRzeczypospolitej, Marszałka
Sejmu, Marszałka Senatu i Prezesa Rady Ministrów,którzy mogą wziąć udział w Zgromadzeniu Ogólnym bądz

delegowaćswojego przedstawiciela.
Art. 14.
1. Do kompetencji Zgromadzenia Ogólnego należy:
1) uchwalanie regulaminu Trybunału,
2) wybór kandydatów na prezesa i wiceprezesa Trybunału,
3) uchwalanie statutu Biura Trybunału,
4) uchwalenie projektu dochodów i wydatków Trybunału,
5) zatwierdzanie informacji, o której mowa w art. 4 ust. 1,
6) wykonywanie innych czynności, przewidzianych dla Zgromadzenia Ogólnegow ustawie lub w regulaminie.
2. Zgromadzenie Ogólne podejmuje uchwały, jeżeli bierze w nim udział co najmniej2/3 ogólnej liczby sędziów
Trybunału, w tym prezes lub wiceprezes Trybunału.
Art. 15.
1. Prezesa i wiceprezesa Trybunału powołuje Prezydent Rzeczypospolitej spośróddwóch kandydatów
przedstawionych na każde stanowisko przez ZgromadzenieOgólne.
2. Kandydatów na stanowisko prezesa lub wiceprezesa Trybunału wybiera ZgromadzenieOgólne spośród
sędziów Trybunału, którzy w głosowaniu tajnym uzyskali kolejno największą liczbę głosów. Wybór powinien być
dokonany nie póz
niejniż trzy miesiące przed upływem kadencji urzędującego prezesa lub wiceprezesa.W
przypadku opróżnienia stanowiska prezesa lub wiceprezesa Trybunałuwyboru kandydatów dokonuje się w
terminie jednego miesiÄ…ca.
3. Obradom Zgromadzenia Ogólnego w części dotyczącej wyboru kandydatów nastanowisko prezesa i
wiceprezesa Trybunału przewodniczy najstarszy wiekiemsędzia Trybunału uczestniczący w Zgromadzeniu
Ogólnym.
Art. 19.
1. Trybunał w toku postępowania powinien zbadać wszystkie istotne okolicznościw celu wszechstronnego
wyjaśnienia sprawy.
2. Trybunał nie jest związany wnioskami dowodowymi uczestników postępowaniai może z urzędu dopuścić
dowody, jakie uzna za celowe dla wyjaśnienia sprawy.
Art. 20.
W sprawach nie uregulowanych w ustawie do postępowania przed Trybunałem stosujesię odpowiednio
przepisy Kodeksu postępowania cywilnego.
Art. 21.
1. Sądy i inne organy władzy publicznej są obowiązane udzielić Trybunałowi pomocyprzedstawić akta
postępowania, wiążące się z postępowaniemprzed Trybunałem.
2. Trybunał powinien bez zbędnej zwłoki po dokonaniu użytku dowodowego z aktpostępowania zwrócić je
właściwemu organowi.
Art. 26.
Art. 26.
1. Sędzia Trybunału podlega wyłączeniu od udziału w rozstrzyganiu w sprawach, wktórych:
1) wydał lub uczestniczył w wydaniu zakwestionowanego aktu normatywnego,wyroku, decyzji administracyjnej
albo innego rozstrzygnięcia,
2) był przedstawicielem, pełnomocnikiem, radcą prawnym lub doradcą jednegoz uczestników postępowania,
3) zachodzą inne przyczyny uzasadniające wyłączenie sędziego, określone w art.48 Kodeksu postępowania
cywilnego.
2. Sędziego Trybunału wyłącza się od udziału w postępowaniu na jego żądanie lubna żądanie uczestnika
postępowania albo z urzędu, jeżeli zostanie uprawdopodobnioneistnienie okoliczności, nie wymienionych w
ust. 1, mogących wywołaćwątpliwość co do jego bezstronności.
3. O wyłączeniu sędziego z przyczyn wymienionych w ust. 1 postanawia prezesTrybunału, a z przyczyn
wymienionych w ust. 2 - Trybunał.
4. Do czasu rozstrzygnięcia sprawy o wyłączenie sędzia Trybunału może wykonywaćtylko czynności nie
cierpiące zwłoki.
Art. 27.
Uczestnikami postępowania przed Trybunałem są:
1) podmiot, który złożył wniosek lub skargę konstytucyjną,
2) organ, który wydał akt objęty wnioskiem lub skargą konstytucyjną, alboProkuratoria Generalna Skarbu
Państwa, jeżeli Rada Ministrów wyznaczyłaProkuratorię Generalną Skarbu Państwa do reprezentowania Rady
Ministrówlub ministrów w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym,
2a) sąd, który przedstawił Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne, o ilezgłosił udział w postępowaniu
wszczętym na skutek tego pytania prawnego iwyznaczył spośród sędziów tego sądu umocowanego
przedstawiciela,
3) organ statutowy partii - w sprawach o stwierdzenie zgodności celów lub działalnościpartii politycznych z
KonstytucjÄ…,
4) centralny konstytucyjny organ państwa, którego dotyczy spór kompetencyjny,
5) Prokurator Generalny,
6) przedstawiciele Sejmu, Prezydenta Rzeczypospolitej i Ministra Spraw Zagranicznych- w sprawach o
stwierdzenie zgodności z Konstytucją umów międzynarodowychratyfikowanych w trybie art. 89 ust. 1
Konstytucji,
7) przedstawiciele Prezydenta Rzeczypospolitej i Ministra Spraw Zagranicznych- w sprawach o stwierdzenie
zgodności z Konstytucją innych ratyfikowanychumów międzynarodowych,
8) Rzecznik Praw Obywatelskich, jeżeli zgłosił udział w postępowaniu dotyczącymskargi konstytucyjnej,
9) Rzecznik Praw Dziecka, jeżeli zgłosił udział w postępowaniu wszczętym nawniosek Rzecznika Praw
Obywatelskich lub w postępowaniu w sprawieskargi konstytucyjnej, dotyczących praw dziecka.
Art. 39.
1. Trybunał umarza na posiedzeniu niejawnym postępowanie:
1) jeżeli wydanie orzeczenia jest zbędne lub niedopuszczalne,
2) na skutek cofnięcia wniosku, pytania prawnego albo skargi konstytucyjnej,
3) jeżeli akt normatywny w zakwestionowanym zakresie utracił moc obowiązującąprzed wydaniem orzeczenia
przez Trybunał.
Art. 46.
1. Skarga konstytucyjna, zwana dalej  skargą , może być wniesiona po wyczerpaniudrogi prawnej, o ile droga ta
jest przewidziana, w ciągu 3 miesięcy od doręczeniaskarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub
innego ostatecznegorozstrzygnięcia.
2. Skargę Trybunał rozpoznaje na zasadach i w trybie przewidzianym dla rozpoznawaniawniosków o
stwierdzenie zgodności ustaw z Konstytucją oraz innychaktów normatywnych z Konstytucją lub ustawami.
Art. 53.
1. Trybunał rozstrzyga spory kompetencyjne, gdy dwa lub więcej centralne konstytucyjneorgany państwa
uznały się za właściwe do rozstrzygnięcia tej samejsprawy lub wydały w niej rozstrzygnięcie (spór
kompetencyjny pozytywny) albogdy organy te uznały się za niewłaściwe do rozstrzygnięcia określonej sprawy
(spór kompetencyjny negatywny).
Art. 66.
Trybunał orzekając jest związany granicami wniosku, pytania prawnego lub skargi.
Art. 67.
1. Trybunał wydaje orzeczenie po niejawnej naradzie sędziów składu orzekającego.
2. Narada obejmuje dyskusję i głosowanie nad mającym zapaść orzeczeniem i zasadniczymimotywami
rozstrzygnięcia oraz sporządzenie orzeczenia.
3. Naradą kieruje przewodniczący składu orzekającego.
4. W sprawie o szczególnej zawiłości albo z innych ważnych powodów można odroczyćwydanie orzeczenia na
okres nie przekraczajÄ…cy 14 dni.
Art. 68.
1. Orzeczenie zapada większością głosów.
2. Przewodniczący składu orzekającego zbiera głosy sędziów według ich wieku poczynającod najmłodszego,
sam zaś głosuje ostatni.
3. Członek składu orzekającego, który nie zgadza się z większością głosujących,może przed ogłoszeniem
orzeczenia zgłosić zdanie odrębne, uzasadniając je wformie pisemnej; zdanie odrębne zaznacza się w
orzeczeniu. Zdanie odrębnemoże dotyczyć także samego uzasadnienia.
4. Orzeczenie podpisuje cały skład orzekający, nie wyłączając sędziego przegłosowanego.
Art. 89.
1. W okresie dwóch lat od dnia wejścia w życie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiejuchwalonej dnia 2 kwietnia
1997 r. orzeczenia Trybunału o niezgodności zKonstytucją ustaw uchwalonych przed dniem jej wejścia w życie
nie są ostatecznei podlegają rozpatrzeniu przez Sejm, który może odrzucić orzeczenieTrybunału większością 2/3
głosów w obecności co najmniej połowy ustawowejliczby posłów. Nie dotyczy to orzeczeń wydanych w
następstwie pytań prawnychdo Trybunału.
USTAWA Z DNIA 26 MARCA 1982 R. O TRYBUNALE STANU
Art. 1.
1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w zwiÄ…zku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego
urzędowania, odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą:
1) Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej,
2) Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów,
3) Prezes Narodowego Banku Polskiego,
4) Prezes Najwyższej Izby Kontroli,
5) członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,
6) osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem,
7) Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.
2. W zakresie określonym w art. 107 Konstytucji odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu ponoszą również
posłowie i senatorowie.
Art. 2.
1. Prezydent może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu za naruszenie Konstytucji,
ustawy, za popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego.
4. Członkowie Rady Ministrów ponoszą odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu za naruszenie Konstytucji
lub ustaw, a także za przestępstwa lub przestępstwa skarbowe popełnione w związku z zajmowanym
stanowiskiem.
4a. Jeżeli przeciwko osobom, o których mowa w ust. 4, wszczęto postępowanie przygotowawcze o
przestępstwo lub przestępstwo skarbowe popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem prokurator jest
obowiązany niezwłocznie powiadomić o tym Marszałka Sejmu.
5. Osoby, o których mowa w ust. 4, mogą być pociągnięte do odpowiedzialności karnej przed Trybunałem Stanu
za przestępstwa lub przestępstwa skarbowe popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem, jeżeli w
uchwale Sejmu o pociągnięciu do odpowiedzialności konstytucyjnej tych osób łączne pociągnięcie do
odpowiedzialności konstytucyjnej i karnej uznano za celowe. W takim przypadku Trybunał Stanu przejmuje do
łącznego rozpoznania sprawę, która toczy się jużprzed sądem.
Art. 4.
Prawo postawienia Prezydenta w stan oskarżenia przysługuje wyłącznie Zgromadzeniu Narodowemu.
Art. 5.
Prawo do pociągnięcia osób wymienionych w art. 1 ust. 1 pkt 2 7 do odpowiedzialności przed Trybunałem
Stanu przysługuje wyłącznie Sejmowi.
Art. 5a.
Prawo do pociągnięcia posła do odpowiedzialności konstytucyjnej przysługuje wyłącznie Sejmowi.
Art. 6.
1. Wstępny wniosek o postawienie Prezydenta w stan oskarżenia może być złożony Marszałkowi Sejmu przez
co najmniej 140 członków Zgromadzenia Narodowego.
2. Wstępny wniosek o pociągnięcie do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu osób, o których mowa w art.
1 ust. 1 pkt 2 7, może być złożony Marszałkowi Sejmu przez:
1) Prezydenta,
2) posłów, w liczbie co najmniej 115.
3. Wstępny wniosek o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej osób, o których mowa w art. 1 ust. 1
pkt 3 7, może być złożony Marszałkowi Sejmu również przez komisję śledczą powołaną na podstawie art. 111
Konstytucji.
4. Wstępny wniosek o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej posła może być złożony do Komisji
Odpowiedzialności Konstytucyjnej przez Marszałka Sejmu.
Art. 7.
Marszałek Sejmu kieruje wniosek do Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej, która wszczyna postępowanie.
Art. 8.
Przewodniczący Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej przesyła niezwłocznie osobie objętej wnioskiem
odpis wstępnego wniosku, informując ją o prawie do złożenia pisemnych wyjaśnień w terminie 30 dni od dnia
jego otrzymania oraz o innych uprawnieniach przysługujących tej osobie w postępowaniu przed Komisją.
Art. 9.
1. Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej może żądać od organów władzy publicznej oraz organów osób
prawnych i jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej pisemnych wyjaśnień lub
przedstawienia dokumentów będących w ich dyspozycji, jak także akt każdej sprawy przez nie prowadzonej.
2. Komisja może zlecić Prokuratorowi Generalnemu lub Najwyższej Izbie Kontroli przeprowadzenie określonej
czynności niezbędnej do wyjaśnienia okoliczności sprawy.
3. Komisja może zapoznawać się z dokumentami lub aktami, badając sprawę na miejscu.
Art. 9b.
1. Każda osoba wezwana przed Komisję Odpowiedzialności Konstytucyjnej w charakterze świadka ma
obowiązek stawić się w wyznaczonym terminie i złożyć zeznania.
Art. 13.
1. Postawienie Prezydenta w stan oskarżenia może nastąpić uchwałą Zgromadzenia Narodowego, podjętą
większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego.
1a. Uchwałę o pociągnięciu do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu osób, o których mowa w art. 1 ust. 1
pkt 3 7 oraz ust. 2, Sejm podejmuje bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy
ustawowej liczby posłów.
1b. Uchwałę o pociągnięciu do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu osób, o których mowa w art. 1 ust. 1
pkt 2, Sejm podejmuje większością 3/5 ustawowej liczby posłów.
Art. 15.
1. W skład Trybunału Stanu mogą być wybrani obywatele polscy korzystający z pełni praw publicznych,
niekarani sÄ…downie, niezatrudnieni w organach administracji rzÄ…dowej.
2. Osoby wybrane w skład Trybunału Stanu składają przed Marszałkiem Sejmu przyrzeczenie sędziowskie.
Art. 18.
5. W postępowaniu przed Trybunałem Stanu oskarżeni, świadkowie i biegli
zwolnieni sÄ… od obowiÄ…zku zachowania w tajemnicy informacji niejawnych.
Art. 19.
1. W pierwszej instancji Trybunał Stanu orzeka w składzie: przewodniczący i 4 członków.
2. W drugiej instancji Trybunał Stanu orzeka w składzie: przewodniczący i 6 członków, z wyłączeniem sędziów,
którzy uczestniczyli w rozpatrzeniu sprawy w pierwszej instancji.
3. Jeżeli przy rozpatrywaniu sprawy przez Trybunał Stanu wyłoni się zagadnienie prawne wymagające
zasadniczej wykładni ustawy Trybunał może odroczyć rozpatrywanie sprawy i przekazać zagadnienie do
rozstrzygnięcia pełnemu składowi Trybunału Stanu.
4. Poza rozprawą Trybunał Stanu orzeka w składzie: przewodniczący i 2 członków.
 Art. 20b.
Wykluczenie jawności rozprawy przed Trybunałem Stanu może uzasadnić wyłącznie wzgląd na
bezpieczeństwo państwa lub ochronę informacji niejawnych o klauzuli tajności  tajne lub  ściśle tajne .
Art. 26.
Za czyny stanowiące przestępstwo lub przestępstwo skarbowe Trybunał Stanu orzeka kary lub środki karne
przewidziane w ustawie.
ĆWICZENIA V; 15.04.2014
RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH:
Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO)  jednoosobowy organ władzy państwowej, pełniący funkcję
ombudsmana. Urząd ten powstał w Polsce z dniem 1 stycznia 1988 roku. Pierwszym rzecznikiem została prof.
Ewa A
ętowska, obecnie urząd ten pełni prof. Irena Lipowicz. Działalność Rzecznika reguluje Konstytucja RP i
Ustawa z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (Dz. U. z 2001 r. Nr 14, poz. 147, z póz
n. zm.).
Rzecznicy Praw Obywatelskich:
1. Ewa A
ętowska
2. Tadeusz Zieliński
3. Adam Zieliński
4. Andrzej Zoll
5. Janusz Kochanowski
6. Irena Lipowicz
Zadania i możliwości Rzecznika Praw Obywatelskich:
Rzecznik, któremu pomagają jego zastępcy oraz Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, stoi na straży wolności,
praw człowieka i obywatela. Kontroluje a także podejmuje stosowne czynności jeśli stwierdzi, że z powodu
celowego działania lub zaniechania przez organ, organizacje albo instytucje zobowiązane do przestrzegania i
realizacji wolności człowieka i obywatela nastąpiło naruszenie prawa oraz zasad współżycia i sprawiedliwości
społecznej. Należy się zwrócić do Rzecznika Praw Obywatelskich w przypadku wykorzystania wszystkich
możliwości załatwienia sprawy we właściwym trybie i niewątpliwego stwierdzenia rzeczywistego naruszenia
wolności lub praw obywatelskich. Rzecznik jest ograniczony zakresem jego kompetencji, jego interwencje są
uzależnione od wyników analizy okoliczności sprawy i ustalenia, faktycznego naruszenia prawa oraz tego, iż
okoliczności te istotnie wymagają ingerencji Rzecznika.
Rzecznik wypełnia 4 funkcje:
·ð prewencyjnÄ…
·ð diagnostycznÄ…
·ð kontrolnÄ…
·ð kreujÄ…cÄ…
Wybór, odwołanie i kadencja Rzecznika Praw Obywatelskich:
·ð Rzecznika powoÅ‚uje w formie uchwaÅ‚y Sejm za zgodÄ… Senatu na wniosek MarszaÅ‚ka Sejmu albo grupy 35
posłów. Na uchwałę zatwierdzającą wybór Senat ma czas 30 dni od dnia przekazania przez Marszałka
Sejmu uchwały Sejmu. Niepodjęcie uchwały przez Senat w ciągu miesiąca oznacza wyrażenie zgody. W
wypadku odmowy zatwierdzenia przez Senat Sejm powołuje na stanowisko Rzecznika inną osobę.
·ð Kadencja Rzecznika trwa 5 lat i liczona jest od dnia zÅ‚ożenia Å›lubowania przed Sejmem. Ta sama osoba nie
może być Rzecznikiem więcej niż przez dwie kadencje, jednakże utrwalił się zwyczaj, iż po upływie
pierwszej kadencji osoba pełniąca tę funkcję nie kandyduje ponownie. Rzecznik pełni swoje obowiązki do
czasu objęcia stanowiska przez następcę.
·ð Sejm odwoÅ‚uje Rzecznika przed upÅ‚ywem okresu, na jaki zostaÅ‚ powoÅ‚any wiÄ™kszoÅ›ciÄ… co najmniej 3/5
głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, jeżeli:
o zrzekł się wykonywania obowiązków,
o stał się trwale niezdolny do pełnienia obowiązków na skutek choroby, ułomności lub upadku
sił  stwierdzonych orzeczeniem lekarskim.
o jeżeli Rzecznik sprzeniewierzył się złożonemu ślubowaniu.
o złożył niezgodne z prawdą oświadczenie lustracyjne, stwierdzone prawomocnym orzeczeniem
sÄ…du
Struktura organizacyjna Biura Rzecznika Praw Obywatelskich:
Rzecznik nadaje, w drodze zarządzenia, statut, który określa zadania i organizację Biura. RPO nadzoruje
merytorycznie bezpośrednio Zespół Prawa Karnego oraz Prawa Karnego Wykonawczego. Pozostała część
kontrolują jego zastępcy oraz Dyrektor Biura sprawujący również nadzór organizacyjny biura:
1. Zespół Prawa Konstytucyjnego i Międzynarodowego
2. Zespół Prawa Karnego
3. Zespół Prawa Pracy i Zabezpieczenia Społecznego
4. Zespół Prawa Cywilnego i Gospodarki Nieruchomościami
5. Zespół Prawa Administracyjnego i Spraw Mieszkaniowych
6. Zespół Prawa Gospodarczego, Danin Publicznych i Ochrony Praw Konsumenta
7. Zespół Prawa Karnego Wykonawczego
8. Zespół Przyjęć Interesantów
9. Zespół Ochrony Praw Żołnierzy i Funkcjonariuszy Służb Publicznych
10. Zespół Administracji Publicznej, Zdrowia i Ochrony Praw Cudzoziemców
11. Zespół Klasyfikacji Wniosków
12. Zespół Prezydialny
13. Samodzielny Wydział Spraw Osobowych i Wynagrodzeń
14. Samodzielny Wydział Finansowy
15. Ochrony Informacji Niejawnych
16. Komórka Audytu Wewnętrznego  Audytor Wewnętrzny
17. Zespół Terenowy w Gdańsku
18. Zespół Terenowy w Katowicach
19. Zespół Terenowy we Wrocławiu
Pełnomocnicy terenowi:
Rzecznik posiada pełnomocników terenowych, rozpatrujących sprawy z obszaru oddalonych od Warszawy
województw:
·ð PeÅ‚nomocnik Terenowy w GdaÅ„sku (dla województw: zachodniopomorskiego, pomorskiego,
warmińsko-mazurskiego)  Krzysztof Szerkus
·ð PeÅ‚nomocnik Terenowy w Katowicach (dla województw: Å›lÄ…skiego, maÅ‚opolskiego, Å›wiÄ™tokrzyskiego) 
dr Aleksandra Wentkowska
·ð PeÅ‚nomocnik Terenowy we WrocÅ‚awiu (dla województw: dolnoÅ›lÄ…skiego, lubuskiego, opolskiego)  dr
Maciej Lis
Organem pomocniczym Pełnomocnika Terenowego jest podległy mu Zespół Terenowy.
USTAWA PRAWO O USTROJU S
DÓW POWSZECHNYCH:
Zasada podziału władz nakazuje nadanie władzy sądowniczej pozycji odrębnej.
Władza sądownicza obejmuje tym samym dwa niezależne od siebie segmenty:
·ð SÄ…dy, które tworzÄ… system wzajemnie powiÄ…zanych organów;
·ð TrybunaÅ‚y, które pozostajÄ… wydzielone poza system sÄ…dów i niezależne wzglÄ™dem siebie.
Cechy wspólne tych organów:
·ð Zasada niezawisÅ‚oÅ›ci sÄ™dziowskiej,
·ð Oparcie dziaÅ‚alnoÅ›ci wÅ‚adzy sÄ…dowej wyÅ‚Ä…cznie na prawie,
·ð Powierzenie wÅ‚adzy sÄ…downiczej zadania rozstrzygania prawnych spraw i sporów powstajÄ…cych w procesie
stosowania prawa lub jego stanowienia,
·ð Oparcie funkcjonowania wÅ‚adzy sÄ…downiczej na sformalizowanych procedurach, silnie akcentujÄ…cych
zasadę kontradyktoryjności.
Sądy są historycznie pierwszym segmentem władzy sądowniczej opartym na silnej tradycji. Ich rolę należy
widzieć w pierwszym rzędzie, na tle ochrony praw jednostki.
Funkcją sądów jest sprawowanie wymiaru sprawiedliwości. Daje temu wyraz art. 175 ust. 1 Konstytucji.
Działalność państwa polegająca na wiążącym rozstrzyganiu sporów o prawo, w których przynajmniej jedną ze
stron jest jednostka lub inny podmiot podobny. Można to rozumieć jako monopol sądów w sprawowaniu
wymiaru sprawiedliwości.
STRUKTURA S
DÓW:
Rodzaje sądów:
·ð SÄ…d Najwyższy,
·ð SÄ…dy powszechne,
·ð SÄ…dy szczególne:
o SÄ…dy administracyjne,
o SÄ…dy wojskowe.
Sądy powszechne  o właściwości generalnej, sprawują one wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach.
Struktura ta obejmować musi co najmniej dwa szczeble.
Sądami powszechnymi są: sądy rejonowe, sądy okręgowe, sądy apelacyjne.
Określenie okręgów sądowych oraz tworzenie i znoszenie poszczególnych sądów należy do Ministra
Sprawiedliwości po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Sądownictwa.
Sąd rejonowy tworzy się dla jednej lub kilku gmin lub dla części gminy. Jest to sąd pierwszej instancji a jego
właściwość obejmuje sprawy cywilne i karne.
Sąd okręgowy jest sądem wyższego stopnia. Właściwość ma charakter mieszany  sąd odwoławczy oraz
pierwsza instancja dla spraw poważniejszych, skomplikowanych. Tworzy się go dla minimum dwóch obszarów
rejonowych.
Sądy apelacyjne tworzone są dla obszaru obejmującego kilka okręgów sądowych. Pełnią one zadania sądu
drugiej instancji.
Na szczycie tej struktury znajduje się Sąd Najwyższy. Sprawuje on nadzór nad działalnością sądów
powszechnych w zakresie orzekania.
Organami sądów powszechnych są:
·ð Prezes:
Kieruje sądem i reprezentuje go na zewnątrz. Pełni funkcje administracji sądowej i sprawuje nadzór
administracyjny nad sądami niższymi. Powołuje i odwołuje go Minister Sprawiedliwości, po zasięgnięciu
opinii. Kadencja trwa 6 lat lub 4 lata (dla sądów regionowych).
·ð Zgromadzenie Ogólne:
Wszyscy sędziowie danego sądu. Przedstawia KRS kandydatów na sędziów danego sądu, opiniowanie
kandydatury na prezesa sądu, wybór kolegium, wysłuchiwanie informacji prezesa i kolegium.
·ð Kolegium:
Składa się z 4 do 10 sędziów wybieranych przez zgromadzenie ogólne. Ustala m.in.: podział czynności
zasady przydzielania spraw oraz wyrażania opinii w różnych sprawach personalnych.
Istnienie organów gwarantuje niezawisłość sędziowska.
Zwierzchni nadzór nad administracyjną działalnością sądów powszechnych sprawuje Minister Sprawiedliwości.
Sądy szczególne to sądy o właściwości obejmującą określoną grupę spraw i usytuowanie są poza systemem
sądów powszechnych. Istnieją one w sposób stały.
Sądy wojskowe to wojskowe sądy garnizonowe i wojskowe sądy okręgowe. Są to sądy karne.
Sądy garnizonowe orzekają w pierwszej instancji, środki odwoławcze od ich orzeczeń i zarządzeń rozpoznają
sądy okręgowe. Druga instancja dla sądów okręgowych to Izba Wojskowa Sądu Najwyższego.
Sądy administracyjne istniały w Polsce międzywojennej, zniesiono je w PRL, a udało się je przywrócić dopiero w
1980 roku, gdy utworzono NSA.
Zadaniem sądów administracyjnych jest kontrola działalności administracji publicznej, więc zarówno rządowej
jak i samorzÄ…dowej.
SÄ…dy dyscyplinarne:
1) SÄ…d Apelacyjny,
2) Sąd Najwyższy.
Pensje ustala poniekÄ…d Prezydent RP (przelicznik).
Przy przeniesieniu do wyższego sÄ…du (np.: rejon Ä…ð okrÄ™g) potrzebna jest nowa nominacja. SÄ™dzia ma 14 dni na
odebranie nominacji, inaczej ona przepada.
GWARANCJE NIEZAWISA
OÅšCI S
DZIOWSKIEJ:
·ð Nieusuwalność z urzÄ™du:
Sędzia w Polsce powoływany jest na urząd dożywotnio, można go pozbawić tego stanowiska wyłącznie
orzeczeniem sądu. Nieusuwalność sędziego i dożywotnie powołanie gwarantuje, że sędzia będzie
niezależny od nacisków z zewnątrz, mogąc nieskrępowanie orzekać zgodnie z własnym sumieniem,
wskazaniami wiedzy, doświadczeniem życiowym oraz literą prawa. Sędzia może być pewny, iż nawet jeśli
wyda wyrok niekorzystny bÄ…dz
dla organów władzy wykonawczej czy ustawodawczej, bądz
dla osób
wpływowych, nie zostanie usunięty za to z urzędu. Dożywotnie powołanie, rozumiane jako
niekadencyjność, gwarantuje również, iż sędzia swoimi orzeczeniami nie  pracuje na kolejną kadencję ,
czyli nie wydaje rozstrzygnięć, które miałyby zaskarbić mu poparcie.
·ð Nieprzenoszalność:
Aby środkiem nacisku na sędziego nie była groz
ba przeniesienia na inne stanowisko lub do innej siedziby,
Konstytucja gwarantuje, że przeniesienie takie może odbyć się tylko za zgodą sędziego, a w braku jego
zgody, tylko na podstawie orzeczenia sądu i tylko w przypadkach określonych w ustawie, chyba że nastąpią
zmiany ustroju sądów lub zmiany granic okręgów sądowych. Zasada ta jest skonkretyzowana np. w art. 75-
78a Prawa o ustroju sądów powszechnych.
·ð Immunitet sÄ™dziowski:
Zgodnie z art. 181 Konstytucji RP, sędzia nie może być, bez uprzedniej zgody sądu dyscyplinarnego
określonego w ustawie, pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Sędzia nie
może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego
zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania (czyli w celu np. ustalenia
tożsamości, zdjęcia odcisków palców, zbadania trzez
wości). O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się
prezesa właściwego miejscowo sądu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. W
stosunku do przestępstw jest to więc tzw. immunitet formalny, czyli uniemożliwiający pociągnięcie
sędziego do odpowiedzialności bez zgody sądu dyscyplinarnego. W odniesieniu do wykroczeń sędzia sądu
powszechnego posiada immunitet materialny, czyli uchylający karalność za wykroczenie. Zgodnie bowiem z
art. 81 Prawa o ustroju sądów powszechnych za wykroczenia sędzia odpowiada wyłącznie dyscyplinarnie.
Przepis ten stosuje się także do sędziów wojewódzkich sądów administracyjnych. W związku z tym,
odmowa przyjęcia mandatu jest obowiązkiem sędziego, a niewykonanie tego obowiązku może oznaczać
chęć uniknięcia odpowiedzialności dyscyplinarnej za dane wykroczenie, przez co samo w sobie jest
przewinieniem dyscyplinarnym. Immunitet i nietykalność gwarantują, iż sędzia będzie wolny od nacisków i
szykan oraz szantażu i prowokacji, w szczególności pochodzących od osób niezadowolonych z jego
rozstrzygnięć.
·ð Zakaz okreÅ›lonej dziaÅ‚alnoÅ›ci publicznej:
Sędzia nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej
nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów (art. 178 ust. 3 Konstytucji
RP).
·ð Zakaz dodatkowego zatrudnienia:
Zgodnie z art. 86 ż 1 i 2 Prawa o ustroju sądów powszechnych (w związku z art. 29 Prawa o ustroju sądów
administracyjnych i art. 70 ż 1 Prawa o ustroju sądów wojskowych) oraz art. 37 ustawy o Sądzie
Najwyższym (w związku z art. 49 Prawa o ustroju sądów administracyjnych), sędzia nie może podejmować
dodatkowego zatrudnienia, ani innego zajęcia (również nieodpłatnego) bądz
sposobu zarobkowania, które
przeszkadzałoby w pełnieniu obowiązków sędziego, mogło osłabiać zaufanie do jego bezstronności lub
przynieść ujmę godności urzędu sędziego. Ta zasada nie dotyczy stanowisk naukowych i dydaktycznych
oraz zajęć, które nie będą przeszkadzać w pełnieniu funkcji sędziego. O zamiarze podjęcia takiego
zatrudnienia sędzia powiadamia prezesa właściwego sądu, który może się temu sprzeciwić. Na wniosek
sędziego sprawę rozstrzyga ostatecznie kolegium właściwego sądu. Sędzia nie może być członkiem zarządu,
rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółki prawa handlowego, członkiem zarządu, rady nadzorczej lub
komisji rewizyjnej spółdzielni, być członkiem zarządu fundacji prowadzącej działalność gospodarczą. Nie
może też prowadzić działalności gospodarczej, czy to sam, czy wspólnie z innymi osobami, ani zarządzać
taką działalnością, lub być przedstawicielem przedsiębiorcy. Sędziemu nie wolno również posiadać w
spółce prawa handlowego więcej niż 10% akcji lub udziały przedstawiające więcej niż 10% kapitału
zakładowego.
Art. 69. Przejście sędziego w stan spoczynku:
ż 1.Sędzia przechodzi w stan spoczynku z dniem ukończenia 67 roku życia albo z dniem osiągnięcia wieku
określonego w ż 1a, chyba że nie póz
niej niż na sześć miesięcy przed ukończeniem tego wieku oświadczy
Ministrowi Sprawiedliwości wolę dalszego zajmowania stanowiska i przedstawi zaświadczenie stwierdzające, że
jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego, wydane na zasadach określonych
dla kandydata na stanowisko sędziowskie.
ż 2. Sędzia przechodzi na swój wniosek w stan spoczynku, z zachowaniem prawa do uposażenia określonego
w art. 100 uposażenie i inne uprawnienia sędziego przechodzącego lub przeniesionego w stan spoczynku, ż 2,
po ukończeniu 55 lat przez kobietę, jeżeli przepracowała na stanowisku sędziego lub prokuratora nie mniej niż
25 lat, a 60 lat przez mężczyznę, jeżeli przepracował na stanowisku sędziego lub prokuratora nie mniej niż 30
lat.
ż 3. W razie złożenia przez sędziego oświadczenia i przedstawienia zaświadczenia, o których mowa w ż 1,
sędzia może zajmować stanowisko nie dłużej niż do ukończenia 70 roku życia. Sędzia ten może w każdym
czasie przejść w stan spoczynku, składając odpowiednie oświadczenie Ministrowi Sprawiedliwości.
Na stanowisko sędziego sądu rejonowego może być powołany ten, kto:
1. posiada obywatelstwo polskie,
2. korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich,
3. jest nieskazitelnego charakteru,
4. ukończył wyższe studia prawnicze w Rzeczypospolitej Polskiej i uzyskał tytuł zawodowy magistra lub
zagraniczne studia prawnicze uznane w Rzeczypospolitej Polskiej,
5. jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego,
6. ukończył 29 lat,
7. złożył egzamin sędziowski lub prokuratorski,
8. ukończył aplikację sędziowską w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury lub pracował w charakterze
asesora prokuratorskiego  co najmniej przez trzy lata przed wystąpieniem o powołanie na stanowisko
sędziego.
KONSTYTUCYJNE ZASADY DZIAA
ANIA S
DÓW:
·ð zasada dwuinstancyjnoÅ›ci (art. 176 ust. 1) (wymóg minimalny) nakaz by w każdej sprawie byÅ‚a
możliwość zwrócenia się do sądu wyższej instancji o zbadanie prawidłowości orzeczenia I inst., a na mocy
art. 236 ust. 2 dot. też spraw adm., ale na ile wymóg ten będzie miał zastosowanie również do spraw, w
których rozstrzygniecie zapadło w pozasądowym organie (też dyscyplinarnym), pokaże przyszłość (wg TK
wystarczy jednoinstancyjna kontrola sÄ…dowa);
·ð zasada udziaÅ‚u obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwoÅ›ci (art.182) odesÅ‚anie do uregulowaÅ„
w ustawie. Nie stosuje się systemu ław przysięgłych (odrębne ciało orzekające), ale stosuje się system sądu
ławniczego (jednolite ciało  sędzia i ławnicy zarówno o winie jak i karze, głosowanie większością);
·ð prawa jednostki zwiÄ…zane z postÄ™powaniem sÄ…dowym:
o prawo do sądu (art. 45 ust. 1) właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd i dot. każdego
(ale nie musi dot. np. podmiotów publicznych, np. z zakresu podległości), a treścią tego prawa
jest:
żð prawo dostÄ™pu do sÄ…du;
żð prawo do odpowiedniego uksztaÅ‚towania procedury sÄ…dowej;
żð prawo do uzyskania wyroku sÄ…dowego;
o prawo do obrony (art. 42 ust. 2) dot. wszystkich etapów spraw karnych. 2 aspekty:
żð aspekt formalny  prawo do posiadania obroÅ„cy z wyboru, lub z urzÄ™du;
żð aspekt materialny  takie uksztaÅ‚towanie procedury karnej, które stwarza możliwość
występowania jako pełnoprawny uczestnik procesu (zasada kontradyktoryjności) oraz
obowiązek zachowania niezależności adwokatury i zapewnienia jej wysokiego poziomu
fachowego;
·ð zasady praworzÄ…dnego procesu szereg reguÅ‚, min. prawo do obrony, jawność, nullum crimen nulla
poena sine lege, domniemanie niewinności, ochrona wolności i nietykalności osobistej, zakaz tortur i
nieludzkiego karania, inne jeszcze wynikają z gwarancji wymaganych przez międzynarodowe traktaty o
prawach człowieka.
A
AWNICY:
A
awnikiem może być wybrany ten, kto:
1) posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich,
2) jest nieskazitelnego charakteru,
3) ukończył 30 lat,
4) jest zatrudniony lub zamieszkuje w miejscu kandydowania co najmniej od roku,
5) nie przekroczył 70 lat,
6) jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków ławnika,
7) posiada co najmniej wykształcenie średnie.
A
awnikami nie mogą być:
1) osoby zatrudnione w s_dach powszechnych i innych s_dach oraz w prokuraturze,
2) osoby wchodz_ce w skład organów, od których orzeczenia mo_na __da_ skierowania sprawy na
drog_ post_powania s_dowego,
3) funkcjonariusze Policji oraz inne osoby zajmuj_ce stanowiska zwi_zane ze _ciganiem
przest_pstw i wykrocze_,
4) adwokaci i aplikanci adwokaccy,
5) radcy prawni i aplikanci radcowscy,
6) duchowni,
7) _ołnierze w czynnej słu_bie wojskowej,
8) funkcjonariusze SÅ‚u_by Wi_ziennej,
9) radni gminy, której rada dokonuje wyboru ławników.
A
awników do sądów okręgowych oraz do sądów rejonowych wybierają rady gmin, których obszar jest objęty
właściwością tych sądów - w głosowaniu tajnym.
Kadencja ławników sądów okręgowych i rejonowych trwa cztery lata kalendarzowe następujące po roku, w
którym dokonano wyborów, jednak mandat ławnika wybranego dodatkowo wygasa z upływem kadencji ogółu
ławników.