Ochrona środowiska  przedsiębiorcy
Spis treści:
Wprowadzenie............................................................................................................... 2
I. y
ródła wspólnotowego prawa ochrona środowiska............................................... 2
II. Zasady ogólne wspólnotowego prawa ochrony środowiska. Ochrona
środowiska w prawie pierwotnym............................................................................... 4
III. Programy działań w ochronie środowiska......................................................... 10
IV. Okresy przejściowe przyznane Polsce w zakresie ochrony środowiska.......... 11
V. Ochrona środowiska w procesie inwestycyjnym i ocena oddziaływania
przedsięwzięć na środowisko ..................................................................................... 14
VI. Zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom oraz ich kontrola.................. 20
VII. Europejski rejestr emisji zanieczyszczeń (EPER) i Europejski rejestr
uwalniania i transferu zanieczyszczeń (EPRTR)..................................................... 28
VIII. Powa\
ne awarie ................................................................................................. 30
IX. Ochrona powietrza ............................................................................................... 33
X. Ochrona wód i gospodarka wodna....................................................................... 40
XI. Gospodarowanie odpadami ................................................................................. 44
XII. Kontrola chemikaliów ........................................................................................ 55
XIII. Odpowiedzialność za szkody w środowisku.................................................... 60
Wprowadzenie
Niniejsze opracowanie przedstawia wybrane zagadnienia z zakresu wspólnotowego
prawa ochrony środowiska.
Z zało\
enia przeznaczone jest ono dla przedsiębiorców i ma na celu skrótowe
przedstawienie najistotniejszych dla tej grupy odbiorców zagadnień  co zdeterminowało
wybór omówionych tematów.
I. y
ródła wspólnotowego prawa ochrona środowiska
I.1. Acquis communautaire
W Unii Europejskiej funkcjonuje pojęcie acquis communautaire, które tłumaczy się
najczęściej jako  dorobek wspólnotowy . Na dorobek ten składa się całe dotychczasowe
prawo UE, wraz z ukształtowanymi sposobami jego rozumienia i stosowania, polityki
wspólnotowe, orzecznictwo sądowe, zwyczaje, a tak\
e wartości tkwiące u podstaw
funkcjonowania prawa UE1.
I.2. Prawo pierwotne i wtórne
Prawo europejskie dzieli się na pierwotne i wtórne. Przepisy prawa wtórnego muszą
być zgodne z prawem pierwotnym (nie mogą go naruszać, być sprzeczne z jego zasadami).
Prawo pierwotne
Prawo pierwotne to system norm o charakterze konstytucyjnym  określających
podstawowe zasady oraz sposób i tryb działania samej Unii i jej organów, w tym kompetencje
do tworzenia prawa wtórnego.
Na prawo pierwotne składają się:
1
Definicja acquis za: S. Biernat (w:) Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe, red. J. Barcz, Wyd. II,
Wydawnictwo Prawo i Praktyka Gospodarcza, Warszawa 2003, rozdz. 8.1 - str. 182
2
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
" Traktaty zało\
ycielskie wraz z protokołami i załącznikami,
" Traktaty o przystąpieniu nowych członków (traktaty akcesyjne),
" Niektóre uchwały Rady (zmieniające liczbę członków Komisji Europejskiej, liczbę
sędziów w Trybunale Sprawiedliwości czy uchwała o ustanowieniu Sądu Pierwszej
Instancji).
Do prawa pierwotnego zalicza siÄ™ te\
ogólne zasady prawa UE.
Prawo wtórne
Prawo wtórne (prawo pochodne) to prawo tworzone przez organy Unii Europejskiej,
działające w ramach swoich kompetencji i na podstawie upowa\
nienia przyznanego w
traktach zało\
ycielskich.
Prawo wtórne przyjmowane jest w tzw.  I filarze UE, obejmującym - mówiąc
najogólniej - integrację gospodarczą2, a tak\
e w filarze II (Wspólna polityka zagraniczna i
bezpieczeństwa) i III (Współpraca sądowa i policji w sprawach karnych). Przepisy
przyjmowane w filarze I nazywane są prawem wspólnotowym (całość przepisów,
przyjmowanych we wszystkich trzech filarach nazywa siÄ™ czasem prawem unijnym lub -
bardziej potocznie - europejskim). Regulacje z zakresu ochrony środowiska przyjmowane są
w ramach I filara, a więc nale\
ą do prawa wspólnotowego. W dalszej części opracowania
omawiane więc będzie prawo wspólnotowe.
Do prawa wtórnego mo\
na zaliczyć te\
umowy międzynarodowe zawierane przez
Wspólnotę i jej państwa członkowskie (choć czasem są one te\
traktowane jako odrębny
rodzaj z
ródeł prawa). W ka\
dym razie muszą być one zgodne z prawem pierwotnym.
Podstawowe akty składające się na wspólnotowe prawo wtórne tworzone przez organy UE to:
" akty wiÄ…\
Ä…ce:
- rozporzÄ…dzenia,
- dyrektywy,
- decyzje;
2
Za: W. Czapliński (w:) Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe..., op. cit., rozdz. 3 - str. 75
3
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
" akty niewiÄ…\
Ä…ce:
- zalecenia,
- opinie3.
I.3. Acquis środowiskowe
Prawo wspólnotowe w dziedzinie ochrony środowiska dzieli się na następujące grupy
zagadnień:
1. Prawo horyzontalne
2. Jakość powietrza
3. Gospodarowanie odpadami
4. Jakość wody
5. Ochrona przyrody
6. Ograniczenie zanieczyszczeń przemysłowych i zarządzanie ryzykiem
7. Chemikalia i genetycznie zmodyfikowane organizmy
8. Ochrona przed hałasem
9. Bezpieczeństwo nuklearne i ochrona przed promieniowaniem
10. Zrównowa\
ony rozwój
11. Przeciwdziałanie zmianom klimatycznym.
Jak informuje oficjalny portal internetowy Unii Europejskiej, na wspólnotowe prawo
ochrony środowiska składa się obecnie blisko 700 aktów prawnych4.
II. Zasady ogólne wspólnotowego prawa ochrony środowiska. Ochrona
środowiska w prawie pierwotnym
II.1. Ochrona środowiska w TfUE
3
W pozostałych dwóch filarach przyjmowane są akty prawne o innych nazwach, np. w ramach III filara -
decyzje ramowe podobne do dyrektyw, ró\
niÄ…ce siÄ™ jednak od nich tym, \
e nigdy nie majÄ… skutku
bezpośredniego. Komisja Europejska nie pełni te\
w odniesieniu do nich roli  stra\
nika traktatów , a i
mo\
liwość kontroli ich przestrzegania przez ETS jest ograniczona.
4
http://ec.europa.eu/environment/law/index.htm.
4
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
Ochrona środowiska nie od początku była przedmiotem regulacji Traktatu o
funkcjonowaniu Unii Europejskej (dalej: TfUE)5. Odpowiednie przepisy wprowadzane były
do niego stopniowo, poczÄ…wszy od roku 1986, kiedy to uchwalono Jednolity Akt Europejski6,
a\
do 2007 r. (przyjęto wówczas Traktat z Lizbony7).
Obecnie TfUE odnosi się do problematyki ochrony środowiska w kilku miejscach:
" Art. 4ust. 2 lit. e Traktatu stanowi, \
e działalność Unii obejmuje m.in. dziedzinę
środowiska.
" Najbardziej rozbudowane i szczegółowe przepisy dotyczące ochrony środowiska
znajdujÄ… siÄ™ w art. 191  193 TfUE (dane art. 174-176 TWE), tj. w tytule XX
 Środowisko naturalne (dawny tytuł XIX TWE) umieszczonym w części trzeciej
TfUE, zatytułowanej  Polityki i działania wewnętrzne Unii . Przepisy te, a konkretnie
art. 191 ust. 2 (dany art. 174 ust. 2 TWE), formułują pięć spośród podstawowych zasad
wspólnotowego prawa ochrony środowiska: zasadę prewencji, zasadę przezorności,
zasadę zanieczyszczający płaci, zasadę wysokiego poziomu ochrony oraz zasadę
usuwania szkód u z
ródła.
" Bardzo istotny dla ochrony środowiska jest równie\
przepis art. 11 TfUE (dawny art. 6
TWE), który stanowi, \
e: Przy ustalaniu i realizacji polityk i działań Wspólnoty w
szczególności w celu wspierania stałego rozwoju, muszą być brane pod uwagę wymogi
ochrony środowiska naturalnego. Przepis ten wprowadza zatem zasadę integracji
polityki ochrony środowiska z politykami sektorowymi.
" Art. 114 ust. 3 TfUE (dany art. 95 ust. 3 TWE) nakłada na Komisję obowiązek, aby we
wszystkich swoich propozycjach legislacyjnych dotyczących m.in. ochrony środowiska
przyjmowała jako podstawę wysoki poziom ochrony.
Niezwiązany bezpośrednio z ochroną środowiska, ale istotny równie\
w tym aspekcie
jest przepis art. 15 TfUE (dawny art. 255 TWE), przyznajÄ…cy wszystkim obywatelom Unii
5
Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską z dnia 25 marca 1957 r. (tekst jedn.: Dz. Urz. WE C 83 z
30.3.2010, tekst pierwotny: Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864)
5
Jednolity Akt Europejski - (Dz. Urz. WE L 169 z 29.06.1987 r., tekst pierwotny: Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz.
864)
6
Jednolity Akt Europejski - (Dz. Urz. WE L 169 z 29.06.1987 r., tekst pierwotny: Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz.
864)
7
Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską
podpisany w Lizbonie dnia 13 grudnia 2007 r. (Dz. Urz. WE C 306 t. 50 z 17.12.2007).
5
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
oraz ka\
dej osobie fizycznej i prawnej majÄ…cej miejsce zamieszkania lub siedzibÄ™ statutowÄ… w
państwie członkowskim prawo dostępu do dokumentów instytucji, organów i jednostek
organizacyjnych Unii, niezale\
nie od ich formy. Ka\
da z tych instytucji ma przy tym
opracować w swoim regulaminie wewnętrznym przepisy szczególne dotyczące dostępu do jej
dokumentów8.
Problematyka ochrony środowiska uwzględniona została tak\
e w Traktacie o Unii
Europejskiej, przyjętym w dniu siódmego lutego tysiąc dziewięćset dziewięćdziesiątego
drugiego roku w Maastricht (tzw. Traktat z Maastricht, skrótowo określany tak\
e jako TUE9).
Zgodnie z art. 3 TUE (dawny art. 2 TUE)  Unia (& ) działa na rzecz trwałego rozwoju
Europy, którego podstawą jest zrównowa\
ony wzrost gospodarczy (& ) oraz wysoki poziom
ochrony i poprawy jakości środowiska . Przepis ten podkreśla zasadę wysokiego poziomu
ochrony, wprowadzonÄ… ju\
wcześniej do art. 174 TWE (obecnie art. 191 TfUE).
II.2. Zasady ogólne wspólnotowego prawa ochrony środowiska
Przegląd zasad ogólnych
Podstawowe i najczęściej wymieniane zasady ogólne wspólnotowego prawa ochrony
środowiska wyra\
one w TfUE to:
" zasada integracji polityki ochrony środowiska z politykami sektorowymi,
" zasada prewencji,
" zasada przezorności (ostro\
ności),
" zasada  zanieczyszczający płaci ,
" zasada wysokiego poziomu ochrony,
" zasada rektyfikacji (tj. usuwania szkód) u z
ródła.
Wyodrębniającą się w prawie wspólnotowym, choć niemającą podstaw traktatowych
zasadą, jest równie\
zasada kompleksowej ochrony.
Większość z tych zasad odzwierciedla zasady ochrony środowiska ogólnie uznawane
w prawie międzynarodowym oraz ustawodawstwie krajowym wielu państw świata.
8
Rozwinięcie tego przepisu znalazło się w rozporządzeniu 1049/2001 w sprawie publicznego dostępu do
dokumentów.
9
Traktat o Unii Europejskiej przyjęty w dniu siódmego lutego tysiąc dziewięćset dziewięćdziesiątego drugiego
roku w Maastricht (Dz. Urz. WE C 83 z 30.03.2010  wersja skonsolidowana).
6
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
Zasada integracji polityki ochrony środowiska z politykami sektorowymi
Zasada integracji polityki ochrony środowiska z politykami sektorowymi polega na
uwzględnianiu ochrony środowiska przy ustalaniu i realizacji wszystkich polityk i działań
Wspólnoty. Działanie takie uznane jest za konieczne dla realizacji zrównowa\
onego rozwoju.
ZasadÄ™ tÄ™ wyra\
a art. 11 TfUE (dawny art. 6 TWE).
Podstawowym instrumentem realizacji zrównowa\
onego rozwoju i integracji ochrony
środowiska z politykami sektorowymi jest instytucja tzw. strategicznej oceny oddziaływania
na środowisko.
Zasada prewencji
Zasada prewencji nale\
y do najstarszych i najpowszechniej uznawanych zasad
ochrony środowiska. Polega ona, najogólniej rzecz biorąc, na obowiązku rozwa\
enia
potencjalnych skutków danego działania przed jego podjęciem i wyciągnięcia stąd
odpowiednich wniosków.
W TfUE zasadÄ™ tÄ™ wyra\
a art. 191 ust. 2 (dawny art. 174 ust. 2 TWE), który stanowi,
\
e: Polityka Unii w dziedzinie środowiska opiera się (...) na zasadach działania
zapobiegawczego (preventive action should be taken).
Zasada ta jest realizowana przede wszystkim w przepisach dotyczących postępowania
w sprawie oceny oddziaływania na środowisko zarówno w odniesieniu do konkretnych
przedsięwzięć inwestycyjnych, jak i planów, programów, polityk itp. dokumentów
strategicznych.
Zasada przezorności (ostro\
ności)
Zasada przezorności związana jest z zasadą prewencji i choć w świecie jest od tej
ostatniej nieco mniej rozpowszechniona, to akurat w prawie wspólnotowym stanowi częstą
podstawę działania. Mówiąc w skrócie, nakazuje ona podjęcie działań zapobiegawczych
zawsze wtedy, kiedy nie został dowiedziony brak negatywnych oddziaływań na środowisko.
Wykazanie owego braku negatywnego oddziaływania jest przy tym obowiązkiem podmiotu,
który zamierza podjąć określoną działalność.
7
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
Zasada przezorności wyra\
ona jest w art. 191 ust. 2 TfUE (dawny art. 174 ust. 2
TWE), który stanowi, \
e: Polityka Unii w dziedzinie środowiska (...) opiera się na zasadzie
ostro\
ności... (on the precautionary principle).
Wytyczne dotyczące sposobu stosowania zasady przezorności przygotowane zostały
przez KomisjÄ™ EuropejskÄ… i opublikowane w formie komunikatu z dnia 2 lutego 2000 roku10.
Przedstawiają one sposób, w jaki zasada ta jest rozumiana i stosowana przez Komisję oraz
wskazujÄ…  w niewiÄ…\
ącej formie  w jaki sposób zasada ta powinna być interpretowana przez
inne podmioty. Komunikat podkreśla, \
e zasada przezorności powinna być zawsze
uwzględniana przy dokonywaniu oceny ryzyka oraz przy zarządzaniu ryzykiem.
Na poziomie wspólnotowym zasadę przezorności realizują m.in. przepisy dotyczące
GMO (organizmy genetycznie zmodyfikowane) czy niektóre przepisy dotyczące
chemikaliów.
Zasada  zanieczyszczający płaci (polluter pays principle)
Zasada  zanieczyszczający płaci , podobnie jak poprzednio omówione zasady,
wyra\
ona jest w art. 191 ust. 2 TfUE (dawny art.174 ust. 2 TWE), który stanowi: Polityka
Wspólnoty w dziedzinie środowiska naturalnego (...) opiera się (...) na zasadzie
 zanieczyszczający płaci .
Oznacza to, \
e sprawca powinien ponieść koszty usunięcia skutków spowodowanego
przez siebie zanieczyszczenia, a w przypadku spowodowania zagro\
enia zanieczyszczania 
koszty zapobie\
enia jego wystÄ…pieniu.
Aktem prawnym w całości poświęconym realizacji tej zasady na poziomie
wspólnotowym jest dyrektywa o odpowiedzialności za szkody w środowisku.
Zasada wysokiego poziomu ochrony
10
Komunikat Komisji w sprawie zasady przezorności (Communication from the Commission on the
precautionary principle, COM (2000)1), dostępny na stronie:
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2000:0001:FIN:EN:PDF
patrz tak\
e stanowisko Parlamenty Europejskiego z dnia 14 grudnia 2000 r. w tej sprawie:
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2001:232:0345:0350:EN:PDF
8
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
 Równie\
zasada wysokiego poziomu ochrony wyra\
ona jest w art. 191 ust. 2 TfUE
(dawny art. 174 ust. 2 TWE), który stanowi: Polityka Wspólnoty w dziedzinie środowiska
naturalnego stawia sobie za cel wysoki poziom ochrony. Do zasady tej odnosi się równie\
art.
3 TUE (dawny art. 2 TUE), który wśród zadań Wspólnoty wymienia popieranie wysokiego
poziomu ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego, a tak\
e art. 114 TfUE (dawny
art. 95 ust. 3 TWE) , nakładający na Komisję obowiązek uwzględniania wysokiego poziomu
ochrony we wszystkich przedkładanych wnioskach legislacyjnych, dotyczących m.in.
środowiska.
Zasada usuwania szkód u z
ródła
Zasada ta oznacza, \
e potencjalne szkody w środowisku, w tym przede wszystkim
zanieczyszczenia, powinny być usuwane na najwcześniejszym mo\
liwym etapie, np. ju\
w
początkowej fazie procesu produkcji, a nie po jego zakończeniu. Promuje więc ona
rozwiÄ…zania polegajÄ…ce np. na stosowaniu technologii czystszej produkcji (powodujÄ…cej mniej
zanieczyszczeń, mniej materiało- i energochłonnej) zamiast technologii i rozwiązań  końca
rury , polegajÄ…cych na neutralizowaniu lub usuwaniu istniejÄ…cych ju\
zanieczyszczeń
(rozwiązaniami takimi są np. filtry, składowiska odpadów itp.). Zasada ta preferuje ustalanie
standardów emisyjnych dla szkodliwych substancji.
Zasada ta wyra\
ona jest w art. 191 ust. 2 TfUE (dawny art. 174 ust. 2 TWE): Polityka
Wspólnoty w dziedzinie środowiska naturalnego (...) opiera się na zasadzie (...) naprawiania
szkody w pierwszym rzędzie u z
ródła.
Zasada kompleksowej ochrony
Zasada ta nie jest wprost wyra\
ona w TfUE, wyprowadza się ją natomiast z przyjętych
tam zasad. Najczęściej łączona jest z zasadą wysokiego poziomu ochrony. Jak stwierdził ETS
w sprawie C-284/95 Safety High-Tech, nie oznacza ona jednak, \
e podjęcie działań
zmierzających do zwalczania jakiegoś konkretnego problemu środowiskowego nie jest
9
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
mo\
liwe bez jednoczesnego podejmowania działań mających na celu zwalczanie innych
podobnych problemów i tym samym kompleksową ochronę środowiska11.
Zasada kompleksowej ochrony polega na zintegrowanym podejściu do środowiska, tj.
nakazuje, aby ochrona jednego elementu środowiska nie powodowała pogorszenia stanu
pozostałych elementów. Przykładowo ustalenie ostrzejszych standardów ochrony powietrza
nie mo\
e powodować, aby podmiot, który powoduje zanieczyszczenia powietrza, zmienił
stosowaną technologię w taki sposób, \
e zanieczyszczenia te będą wprowadzane np. do wody
lub wytwarzane w postaci odpadów.
W tym kontekście wyra\
ona jest ona wyraz
nie w preambule do dyrektywy 2008/1/WE
dotyczÄ…cej zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli (zwanej dyrektywÄ…
IPPC)12. Mówi się tam, i\
celem dyrektywy jest zapewnienie zintegrowanego zapobiegania i
kontroli zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza, wody i ziemi, tak aby zagwarantować
wysoki stopień ochrony środowiska jako całości.
Zasada ta realizowana jest przede wszystkim przez stosowanie pozwolenia
zintegrowanego wymaganego przez dyrektywÄ™ IPPC.
III. Programy działań w ochronie środowiska
III.1. Charakter prawny programów działań w ochronie środowiska
Wieloletnie programy działania w ochronie środowiska to dokumenty o charakterze
wytycznych polityki, które do niedawna formalnie nie miały mocy wią\
ącej (ostatni, szósty
program działania w ochronie środowiska, przyjęty został ju\
decyzjÄ… Parlamentu
Europejskiego i Rady  patrz ni\
ej). Stanowiły one jednak faktyczną podstawę kształtowania
ochrony środowiska w Unii Europejskiej, lokując się na pograniczu polityki i prawa ochrony
środowiska. Swoją specyfikę zawdzięczają nie tylko faktowi określania kierunków, celów
oraz priorytetów wspólnotowej polityki ochrony środowiska, ale i temu, \
e dzięki
11
W sprawie tej firma Safety High-Tech zaskar\
yła rozporządzenie 3093/94 dotyczące ochrony warstwy
ozonowej, zakazujące stosowania freonów bez jednoczesnego zakazu stosowania halonów, mających równie
szkodliwy wpływ na warstwę ozonową, a dodatkowo będących te\
gazami cieplarnianymi. ETS uznał, i\
tego
typu obowiązek kompleksowej ochrony środowiska nie wynika z TWE.
12
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/1/WE z dnia 15 stycznia 2008 r. dotyczÄ…ca zintegrowanego
zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli (Dz. Urz. WE L 24 z 29.01.2008)
10
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
charakterowi prawotwórczemu stanowią podstawę do opracowywania dalszych aktów
normatywnych. Na podstawie określonych w nich priorytetów i celów powstają następnie
regionalne, krajowe, lokalne oraz sektorowe programy w dziedzinie ochrony środowiska, a
tak\
e liczne akty prawne.
Powstało dotychczas sześć wieloletnich programów działania w ochronie środowiska:
" Pierwszy program działania w ochronie środowiska (1973-1976)
" Drugi program działania w ochronie środowiska (1977-1981)
" Trzeci program działania w ochronie środowiska (1982-1986)
" Czwarty program działania w ochronie środowiska (1987-1992)
" Piąty program działania w ochronie środowiska (1992-2000)
" Szósty program działania w ochronie środowiska (2001-2010)
III.2. Szósty program działań
Obecnie obowiązujący Szósty program określa cztery zagadnienia uznane za
szczególnie wa\
ne w polityce ekologicznej UE13:
" zmiany klimatyczne,
" przyrodę i bioró\
norodność,
" środowisko a zdrowie,
" gospodarowanie zasobami naturalnymi i odpadami.
IV. Okresy przejściowe przyznane Polsce w zakresie ochrony środowiska
Wdro\
enie prawa wspólnotowego obejmuje nie tylko jego transpozycję (przyjęcie
odpowiednich przepisów krajowych zgodnych i realizujących to prawo), ale równie\

zapewnienie, \
e zostaną podjęte odpowiednie działania praktyczne zapewniające jego
13
Decyzja 1600/2002/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 lipca 2002 r. ustanawiająca szósty
wspólnotowy program działań w ochronie środowiska (Dz. Urz. WE L 242 z 10.09.2004)
Jej treść jest dostępna na stronie http://ec.europa.eu/environment/newprg/legis.htm
11
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
zastosowanie (np. osiągnięte zostaną wymagane dyrektywami standardy emisyjne lub jakości
środowiska, wybudowana zostanie wymagana liczba oczyszczalni ścieków itp.).
W przypadku przepisów z zakresu ochrony środowiska owo praktyczne zastosowanie
wymaga często znacznych nakładów finansowych oraz inwestycyjnych.
Tak więc o ile transpozycja, a więc uchwalenie odpowiednich przepisów, była
bezwarunkowym wymogiem przyjęcia do UE, o tyle w odniesieniu do praktycznego
wdro\
enia niektórych wymagań Polska (podobnie jak inne przystępujące do UE kraje)
wynegocjowała okresy przejściowe, pozwalające jej na odsunięcie w czasie wykonania
niektórych obowiązków. Okresy te zapisane następnie zostały w Traktacie Akcesyjnym14 
ochrony środowiska dotyczy w nim załącznik XII pkt 13.
Uzyskanie okresu przejściowego dla danego aktu prawnego nie oznacza, \
e nie stosuje
się go w ogóle, lecz tylko niektórych jego przepisów (wskazanych w Traktacie Akcesyjnym) i
w odniesieniu do określonych, wskazanych w tym Traktacie sytuacji (np. tylko dla niektórych
instalacji).
Poni\
ej wymienione zostały uzyskane przez Polskę okresy przejściowe, które w do dnia
oddawania niniejszej publikacji do druku (listopad 2010 r.) jeszcze się nie zakończyły.
Okresy te dotyczą następujących dyrektyw:
" 1999/31/WE w sprawie składowania odpadów15  do dnia 1 stycznia 2012 roku. Okres
ten dotyczy jednak tylko gminnych składowisk odpadów i nie ma zastosowania do
odpadów niebezpiecznych ani przemysłowych; przewiduje się te\
stopniowe osiÄ…ganie
celów pośrednich,
" 91/271/EWG dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych16:
14
Traktat podpisany w Atenach w dniu 16 kwietnia 2003 r. między Królestwem Belgii, Królestwem Danii,
Republiką Federalną Niemiec, Republiką Grecką, Królestwem Hiszpanii, Republiką Francuską, Irlandią,
Republiką Włoską, Wielkim Księstwem Luksemburga, Królestwem Niderlandów, Republiką Austrii, Republiką
Portugalską, Republiką Finlandii, Królestwem Szwecji, Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii
Północnej (Państwami Członkowskimi Unii Europejskiej) a Republiką Czeską, Republiką Estońską, Republiką
CypryjskÄ…, RepublikÄ… A
otewską, Republiką Litewską, Republiką Węgierską, Republiką Malty, Rzecząpospolitą
PolskÄ…, RepublikÄ… SÅ‚owenii, RepublikÄ… SÅ‚owackÄ… dotyczÄ…cy przystÄ…pienia Republiki Czeskiej, Republiki
Estońskiej, Republiki Cypryjskiej, Republiki A
otewskiej, Republiki Litewskiej, Republiki Węgierskiej,
Republiki Malty, Rzeczypospolitej Polskiej, Republiki SÅ‚owenii i Republiki SÅ‚owackiej do Unii Europejskiej
(Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864)
15
Dyrektywa Rady 1999/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów (Dz. Urz. WE L
182 z 16.07.1999 ze zm.)
16
Dyrektywa Rady 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991 r. dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych (Dz.
Urz. WE L 135 z 30.005.1991)
12
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
- w odniesieniu do wymogów dotyczących systemów zbierania i oczyszczania
ścieków komunalnych  do dnia 31 grudnia 2015 roku; przewidziano tu jednak
obowiązek osiągania celów pośrednich (stopniowego obejmowania wymogami
dyrektywy określonej ilości aglomeracji),
- w odniesieniu do wymogów ustanowionych tą dyrektywa dla ścieków
przemysłowych ulegających biodegradacji  do dnia 31 grudnia 2010 roku,
" 96/61/WE dotyczÄ…cej zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli
(IPPC)17 (uwaga: dyrektywa ta została uchylona mocą art. 22 dyrektywy Parlamentu
Europejskiego i Rady 2008/1/WE z dnia 15 stycznia 2008 r. dotyczÄ…cej
zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli18); okres przejściowy
dotyczy tu obowiÄ…zku uzyskania pozwolenia zintegrowanego:
- dla imiennie wymienionych w Traktacie Akcesyjnym istniejÄ…cych instalacji
energetycznego spalania o mocy powy\
ej 50 MW (wymienionych w pkt 1.1
załącznika I do dyrektywy IPPC) oraz dla imiennie wymienionych istniejących
składowisk odpadów (wymienionych w pkt 5.4 załącznika I do dyrektywy IPPC) 
do dnia 31 grudnia 2010 roku,
- dla imiennie wymienionych w Traktacie Akcesyjnym innych istniejÄ…cych
instalacji  do czasu określonego indywidualnie dla ka\
dej z nich (przewa\
nie jest
to równie\
31 grudnia 2010 roku, w niektórych przypadkach  31 grudnia 2009
roku),
" 2001/80/WE w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza z
du\
ych obiektów energetycznego spalania19 - równie\
w tym wypadku okresy
przejściowe uzgodniono dla niektórych, imiennie wymienionych w Traktacie
Akcesyjnym instalacji:
- dla dwutlenku siarki  do dnia 31 grudnia 2015 roku,
- dla tlenków azotu  do dnia 31 grudnia 2017 roku,
17
Dyrektywa Rady 96/61/WE z dnia 24 września 1996 r. dotycząca zintegrowanego zapobiegania
zanieczyszczeniom i ich kontroli (Dz. Urz. WE L 257 z 10.10.1996)
18
Dz. Urz. WE L 24 z 29.01.2008
19
Dyrektywa 2001/80/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 paz
dziernika 2001 r. w sprawie
ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza z du\
ych obiektów energetycznego spalania (Dz.
Urz. WE L 309 z 27.11.2001)
13
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
- dla emisji pyłów (tu wymieniono tylko niektóre ciepłownie komunalne)  do dnia
31 grudnia 2017 roku,
Warunkiem korzystania z tych okresów jest utrzymywanie łącznej krajowej emisji
tych substancji na poziomie pułapów określonych w Traktacie Akcesyjnym;
Swego rodzaju okres przejściowy dotyczy tak\
e przesyłania odpadów w obrębie
Wspólnoty Europejskiej, do WE oraz poza jej obszar. Przewidziano tu mianowicie, \
e
właściwe organy mogą  do pewnej wskazanej daty  zgłaszać sprzeciw wobec importu na
teren Polski określonych rodzajów odpadów przeznaczonych do odzysku. Sprzeciw taki mo\
e
być zgłaszany do 31 grudnia 2007 roku lub do 31 grudnia 2012 roku  w zale\
ności od
rodzaju odpadów. Mo\
na te\
odmówić przyjęcia odpadów kierowanych do instalacji objętej
dyrektywą 96/61 (dyrektywa IPPC, uwaga: dyrektywa ta została uchylona mocą art. 22
dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/1/WE z dnia 15 stycznia 2008 r.
dotyczącej zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli), dla której
uzgodniono okres przejściowy  do czasu upływu tego okresu. W czasie kiedy podpisywano
Traktat Akcesyjny kwestie tę regulowało rozporządzenie 259/93 w sprawie nadzoru i kontroli
przesyłania odpadów w obrębie Wspólnoty Europejskiej, do WE oraz poza jej obszar20,
obecnie zastąpione przez rozporządzenie 1013/2006 w sprawie przemieszczania odpadów21,
w którym bezpośrednio umieszczono przepisy dotyczące wspomnianego wy\
ej okresu
przejściowego zapisane uprzednio w Traktacie Akcesyjnym.
V. Ochrona środowiska w procesie inwestycyjnym i ocena oddziaływania
przedsięwzięć na środowisko
V.1. y
ródła prawa
W prawie Unii Europejskiej kwestie związane bezpośrednio z procesem
inwestycyjnym uregulowane są przede wszystkim w dwóch regulacjach dotyczących ocen
oddziaływania na środowisko:
20
Rozporządzenie Rady (EWG) 259/93 z dnia 1 lutego 1993 r. w sprawie nadzoru i kontroli przesyłania
odpadów w obrębie, do Wspólnoty Europejskiej oraz poza jej obszar (Dz. Urz. WE L 30 z 06.02.1993)
21
RozporzÄ…dzenie (WE) nr 1013/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie
przemieszczania odpadów (Dz. Urz. UE L 190 z 12.7.2006)
14
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
" Dyrektywie Rady 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985 roku w sprawie oceny skutków
dla środowiska niektórych publicznych i prywatnych przedsięwzięć (znowelizowanej
dyrektywÄ… 97/11/WE z dnia 3 marca 1997 roku, dyrektywÄ… 2003/35/WE z dnia 26
maja 2003 roku oraz dyrektywÄ… 2009/31/WE z dnia 23 kwietnia 2009 roku)22 oraz
" Dyrektywie Parlamentu i Rady 2001/42/WE z dnia 27 czerwca 2001 roku w sprawie
oceny skutków dla środowiska niektórych planów i programów23.
Zagadnienie udziału społecznego uregulowane jest w dyrektywie Parlamentu i Rady
2003/35/WE z dnia 26 maja 2003 roku w sprawie udziału społecznego w tworzeniu
niektórych planów i programów dotyczących środowiska (wprowadziła ona odpowiednie
zmiany w zakresie udziału społeczeństwa do dyrektywy 85/337/EWG).
W pewnym zakresie kwestie dotyczące spełnienia wymagań ochrony środowiska w
procesie inwestycyjnym uregulowane sÄ… te\
w kilku innych aktach prawnych, zwłaszcza:
" Dyrektywie Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk
naturalnych oraz dzikiej flory i fauny (zwanej dyrektywÄ… habitatowÄ… lub
siedliskowÄ…24)25,
" Dyrektywie Rady 96/82/WE z dnia z dnia 9 grudnia 1996 r. w sprawie kontroli
niebezpieczeństwa powa\
nych awarii zwiÄ…zanych z substancjami niebezpiecznymi
(zwanej dyrektywÄ… Seveso II)26,
" Dyrektywie Rady 1999/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 roku w sprawie składowania
odpadów27,
" Dyrektywie Parlamentu i Rady 2000/60/WE z dnia 23 paz
dziernika 2000 roku
ustanawiającej ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (zwanej
ramowÄ… dyrektywÄ… wodnÄ…)28.
22
Dz. Urz. WE L 175 z 5.07.1985 ze zm.
23
Dz. Urz. WE L 197 z 21.07.2001
24
SÄ… to nazwy potoczne, powszechnie u\
ywane na oznaczenie tej dyrektywy, podobnie jak dyrektywa IPPC, czy
dyrektywa Seveso II
25
Dz. Urz. WE L 206 z 22.07.1992 ze zm.
26
Dz. Urz. WE L 10 z 14.01.1997
27
Dz. Urz. WE L 182 z 16.07.1999 ze zm.
28
Dz. Urz. WE L 327 z 22.12.2000
15
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
V.2. Oceny oddziaływania na środowisko (OOŚ)  przegląd
Przepisy regulujące OOŚ w prawie wspólnotowym dotyczą:
" planów i programów  tzw. strategiczna ocena oddziaływania na środowisko
(wspomniana wy\
ej dyrektywa 2001/42/WE),
" planowanych przedsięwzięć (wspomniana wy\
ej dyrektywa 85/337/EWG),
- w tym transgranicznego oddziaływania na środowisko.
Dla podmiotów prowadzących działalność gospodarczą i inwestycyjną
(przedsiębiorców) znaczenie mają przepisy dotyczące OOŚ przedsięwzięć  i te właśnie
zostaną omówione poni\
ej.
V.3. Oceny oddziaływania na środowisko przedsięwzięć
Zakres dyrektywy
Dyrektywa 85/337/EWG przewiduje dwie generalne kategorie przedsięwzięć
podlegajÄ…cych procedurze OOÅš.
Rodzaje przedsięwzięć wymienione w załączniku I do dyrektywy podlegają
procedurze OOŚ obowiązkowo i bezwarunkowo, podczas gdy rodzaje przedsięwzięć
wymienione w załączniku II powinny być poddane procesowi selekcji (screeningu),
pozwalającemu określić, które konkretne przedsięwzięcia spośród wymienionych tam
rodzajów wymagają OOŚ ze względu na mo\
liwość wywierania znaczącego wpływu na
środowisko m.in. poprzez swój charakter, wielkość lub lokalizację.
Sposoby i kryteria selekcji
Kryteria selekcji pozwalające stwierdzić, czy przedsięwzięcia z załącznika II
wymagają oceny określono w załączniku III do dyrektywy. Kryteria te podzielono na trzy
grupy:
16
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
" Kryteria dotyczące cech charakterystycznych przedsięwzięcia, takich jak jego
wielkość, kumulacja z innymi przedsięwzięciami, wykorzystanie zasobów naturalnych,
wytwarzanie odpadów, powodowanie emisji, ryzyko wystąpienia awarii;
" Kryteria dotyczące lokalizacji przedsięwzięcia  chodzi tu o m.in. o rozwa\
enie, w jaki
sposób obecnie wykorzystywany jest teren, na którym planuje się przedsięwzięcie,
ocenę ilości występujących w danym miejscu zasobów naturalnych i zdolności ich
regenerowania się, ocenę odporności otaczających obszarów  zwłaszcza bagien,
wybrze\
y, obszarów górskich, leśnych, parków i rezerwatów przyrody, obszarów
poddanych ochronie na podstawie dyrektywy ptasiej lub habitatowej, obszarów, na
których przekroczone ju\
zostały standardy jakości środowiska itp.;
" Kryteria dotyczące potencjalnego oddziaływania przedsięwzięcia  chodzi tu m.in. o
rozwa\
enie zakresu oddziaływania, oddziaływania transgranicznego, czasu trwania i
częstotliwości oddziaływania (kryteria te muszą być przy tym rozpatrywane w
odniesieniu do dwóch wymienionych wy\
ej grup kryteriów).
Art. 4 ust. 2 dyrektywy 85/337/EWG stanowi, \
e  podobnie jak w wypadku ocen
strategicznych  selekcja mo\
e być przeprowadzana:
" w sposób indywidualny (tzn. w konkretnym przypadku organ ka\
dorazowo będzie
ustalał potrzebę przeprowadzenia oceny),
" przez generalne określenie kategorii programów i planów,
" przez kombinacjÄ™ obydwu metod.
WyjÄ…tki
Zgodnie z art. 1 ust. 4 i 5 dyrektywy 85/337/EWG:
" nie ma ona zastosowania do przedsięwzięć, których szczegółowe rozwiązania zostały
przyjęte w drodze specjalnego aktu ustawodawstwa krajowego,
" państwa członkowskie mogą postanowić, \
e dyrektywa ta nie będzie mieć
zastosowania do przedsięwzięć słu\
Ä…cych celom obrony narodowej, je\
eli uznajÄ…, \
e jej
zastosowanie mogłoby mieć szkodliwy wpływ na kwestie tej obrony.
Procedura oceny
17
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
Na procedurę oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko składają się:
" przeprowadzenie selekcji zgodnie z art. 4 i udostępnienie społeczeństwu wyników tej
selekcji (dotyczy przedsięwzięć wymienionych w załączniku II do dyrektywy),
" ustalenie, na wniosek inwestora i po skonsultowaniu siÄ™ z nim oraz z organami
administracji ochrony środowiska, zakresu informacji, które mają zostać dostarczone
(tzn. zakresu raportu OOÅš),
" dostarczenie przez inwestora informacji o oddziaływaniu na środowisko zgodnie z art.
5 i załącznikiem IV,
" konsultacja z innymi organami administracji ochrony środowiska (art. 6 ust. 1),
" konsultacje społeczne (art. 6 ust. 2-4),
" konsultacje z innymi państwami członkowskimi w wypadku transgranicznego
oddziaływania przedsięwzięcia (art. 7), przy czym nakazuje się, w ślad za
wymaganiami Konwencji z Espoo, umo\
liwienie udziału w procedurze OOŚ równie\

społeczeństwu państwa, na którego terenie oddziaływanie transgraniczne mo\
e siÄ™
ujawnić,
" obowiązek wzięcia pod uwagę informacji zgromadzonych w toku wszystkich
poprzednich etapów przez organ podejmujący decyzję (art. 8),
" obowiązek podania do publicznej wiadomości (art. 9 ust. 1):
- decyzji i zawartych w niej warunków,
- uzasadnienia decyzji, zawierajÄ…cego m.in. informacje na temat przeprowadzonej
procedury udziału społeczeństwa, w tym zgłoszonych w jej trakcie uwag i
wniosków oraz sposobu ich rozpatrzenia,
- opisu środków mających na celu zapobie\
enie szkodliwemu oddziaływaniu
przedsięwzięcia na środowisko lub zminimalizowanie tego oddziaływania.
Informacje wymagane od inwestora
Dyrektywa 85/337/EWG nie nakazuje wprost sporzÄ…dzenia dokumentu o cechach
raportu środowiskowego, nakazuje jednak w art. 5, aby inwestor dostarczył organowi
określone informacje o planowanym przedsięwzięciu (przy czym mogą być one oczywiście
ujęte w formę jednolitego raportu). Zakres tych informacji określa art. 5 ust. 3 oraz załącznik
IV do dyrektywy.
18
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
 Art. 5 ust. 2 przewiduje, \
e inwestor mo\
e przed zło\
eniem wniosku zwrócić się do
odpowiedniego organu o wskazówki dotyczące informacji, które mają zostać przedstawione.
Udział społeczeństwa i dostęp do sądu
Przepisy dotyczące udziału społeczeństwa zawarte są w art. 6 ust. 2-4 dyrektywy
85/337. Zostały one zmienione wspomnianą wy\
ej dyrektywÄ… 2003/35/WE.
Przepisy te nakazują, aby społeczeństwo zostało poinformowane na wczesnym etapie
procedury podejmowania decyzji m.in. o fakcie zło\
enia wniosku przez inwestora, o
mo\
liwości, sposobie i miejscu składania uwag i wniosków.
Wskazany przez dyrektywę sposób powiadomienia społeczeństwa to publiczne
obwieszczenia lub inny właściwy sposób, np. media elektroniczne.
Przyjęto, \
e udział obejmuje wczesną i efektywną mo\
liwość partycypacji polegającej
na zgłoszeniu uwag lub wniosków w czasie, gdy wszystkie opcje ostatecznej decyzji są
jeszcze otwarte. Szczegóły procedury mają być uregulowane przez poszczególne państwa.
Art. 10a dyrektywy 85/337/EWG dotyczy dostępu do wymiaru sprawiedliwości.
Nawiązuje on do odpowiednich przepisów Konwencji z Aarhus29 i wprowadza prawo do sądu
dla członków zainteresowanej społeczności.
Konsultacje transgraniczne
Art. 7 dyrektywy 85/337/EWG zawiera rozbudowane wymagania dotyczÄ…ce
konsultacji transgranicznych (ostatnio został on znowelizowany przez dyrektywę
2003/35/WE dotyczącą udziału społeczeństwa). Jego przepisy nakazują m.in.
poinformowanie państwa członkowskiego nara\
onego na oddziaływanie przedsięwzięcia o
zamiarze jego realizacji oraz przesłanie mu podstawowych informacji o tym przedsięwzięciu.
Informacja ta powinna zostać przekazana nie póz
niej ni\
informacja dla własnego
społeczeństwa państwa, w którym przedsięwzięcie jest realizowane.
29
Konwencja o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do
sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska sporządzona w Aarhus dnia 25 czerwca 1998 roku (Dz. U.
z 2003 r. Nr 78, poz. 706)
19
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
VI. Zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom oraz ich kontrola
VI.1. y
ródła prawa
- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/1/WE z dnia 15 stycznia 2008
r. dotyczÄ…ca zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli (Dz.
Urz. WE L 24 z 29.01.2008) (zwana dalej dyrektywÄ… IPPC)30, znowelizowana
dyrektywÄ… 2009/31/WE z dnia 23 kwietnia 2009 roku w sprawie geologicznego
składowania dwutlenku węgla31
- .
VI.2. Dyrektywa IPPC
Cel dyrektywy
Zasadniczym celem dyrektywy IPPC jest zapewnienie zintegrowanego zapobiegania
zanieczyszczeniom i zintegrowanej kontroli zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza,
wody i ziemi, tak aby zagwarantować wysoki stopień ochrony środowiska jako całości.
Do czasu uchwalenia poprzedniczki tej dyrektywy (czyli dyrektywy Rady 96/61/WE z
dnia 24 września 1996 roku dotyczącej zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom oraz
ich kontroli) ochrona środowiska nastawiona była na zabezpieczenie poszczególnych
elementów (wody, powietrza, gleby, flory i fauny) lub zabezpieczenie przed określonymi
uciÄ…\
liwościami (odpadami, promieniowaniem, hałasem, wibracjami). Taka  sektorowa
ochrona powodowała często, \
e zmniejszenie zanieczyszczenia jednego elementu środowiska
pociągało za sobą zwiększone zanieczyszczenie innego; nie uwzględniała te\
niekorzystnych
przekształceń zanieczyszczeń powstających przy ich przedostawaniu się z jednego
komponentu środowiska do innego ani nie obejmowała zjawisk i procesów przekraczających
granice jednego elementu środowiska. Zrodziło to potrzebę stworzenia nowych instrumentów
prawnych zapewniających zintegrowane podejście do zapobiegania zanieczyszczeniom oraz
ich kontroli.
30
Dz. Urz. WE L 24 z 29.01.2008
31
Dz. Urz. WE L 140 z 05.06.2009.
20
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
Podstawowe pojęcia
Dyrektywa IPPC określa środki zapobiegające emisjom (lub  je\
eli zapobieganie nie
jest mo\
liwe  zmniejszające te emisje) do powietrza, wody i ziemi, włączając w to środki
dotyczące odpadów. Przez  emisję rozumie się uwolnienie substancji, wibracji, ciepła lub
hałasu, natomiast termin  zapobieganie oznacza, \
e emisje powinny być redukowane u
z
ródła, co stanowi przesunięcie akcentu działań z  końca rury na działania likwidujące
przyczyny emisji.
Zgodnie z wprowadzonymi przez dyrektywÄ™ IPPC definicjami:
" Substancja to ka\
dy pierwiastek chemiczny i jego zwiÄ…zki, z wyjÄ…tkiem substancji
radioaktywnych oraz genetycznie zmienionych organizmów.
" Zanieczyszczenie to bezpośrednie lub pośrednie wprowadzenie, w wyniku działalności
człowieka, substancji, wibracji, ciepła i hałasu do powietrza, wody i ziemi, które mo\
e
być szkodliwe dla ludzkiego zdrowia lub jakości środowiska, spowodować
uszkodzenia własności materialnej bądz
naruszać lub zakłócać walory środowiska i
legalne sposoby korzystania z niego.
" Emisja to bezpośrednie lub pośrednie uwolnienie substancji, wibracji, ciepła lub hałasu
z punktowych i rozproszonych z
ródeł w instalacji do powietrza, wody i ziemi.
" Instalacja to stacjonarna jednostka techniczna, gdzie prowadzi się jedno lub więcej
działań wymienionych w załączniku I oraz wszystkie inne bezpośrednio związane
działania, które mają techniczny związek z działaniami prowadzonymi w tym miejscu i
które mogłyby mieć wpływ na emisje i zanieczyszczenie.
" Zmiana działania to zmiana charakteru lub sposobu funkcjonowania albo rozszerzenie
zakresu, która mo\
e mieć konsekwencje dla środowiska.
" Istotna zmiana w działaniu to taka zmiana, która według opinii organu mo\
e za sobÄ…
pociągnąć znaczące negatywne skutki dla ludzi lub środowiska.
Podział instalacji
Dyrektywa dzieli instalacje na nowe (powstające po jej wejściu w \
ycie) i istniejÄ…ce
(zdefiniowane w art. 2 pkt 4), ró\
nicujÄ…c wobec nich swoje wymagania.
21
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
Pozwolenie zintegrowane
Głównym przewidzianym przez dyrektywę IPPC instrumentem jest pozwolenie
zintegrowane na korzystanie ze środowiska, wydawane przez odpowiedni organ (organy)
państwa członkowskiego. Pozwolenie to będą musiały uzyskać wszystkie podmioty
prowadzące działalność wymienioną w załączniku I (z uwzględnieniem opisanego wy\
ej
podziału na instalacje nowe i istniejące).
Państwa członkowskie zostały zobowiązane do tego, aby w procesie udzielania tych
pozwoleń rozwa\
ały łączny wpływ zanieczyszczeń na wszystkie elementy środowiska oraz
aby uwzględniały wymienione wy\
ej ogólne obowiązki operatora. Pozwolenie mo\
e być
zawarte w jednym lub w kilku dokumentach (wydawanych przez ró\
ne organy), przy czym w
wypadku wydawania kilku decyzji nale\
y zapewnić koordynację działania poszczególnych
organów.
Warunki pozwoleń (ich treść) określone zostały w art. 9 dyrektywy, natomiast art. 14
zobowiązuje państwa członkowskie do zapewnienia, by operator postępował zgodnie z tymi
warunkami. Przede wszystkim pozwolenie ma wyznaczać normy emisji (graniczne wielkości
emisji, zdefiniowane w art. 2 pkt 6) substancji zanieczyszczajÄ…cych z danej instalacji, w
szczególności substancji wymienionych w załączniku III do dyrektywy (określenie  w
szczególności oznacza, \
e państwo członkowskie mo\
e włączać do pozwoleń
zintegrowanych normy emisji tak\
e innych substancji). Dyrektywa stanowi te\
, \
e tam, gdzie
to konieczne, graniczne wielkości emisji powinny być w pozwoleniu zintegrowanym
wzbogacone lub zastąpione przez odpowiednie parametry lub środki techniczne (art. 9 ust. 3).
Oznacza to zastosowanie w pozwoleniu wielkości liczbowych lub wymienienie konkretnych
środków technicznych, które mają być zastosowane przez operatora.
Zgodnie jednak z postanowieniami art. 9 ust. 3 dyrektywy, odwołującego się do
dyrektywy 2003/87/WE o handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych, dla
instalacji wymagających pozwolenia zintegrowanego i objętych jednocześnie systemem
takiego handlu, w pozwoleniu zintegrowanym nie określa się granicznych wielkości emisji
dla tych gazów cieplarnianych (chyba \
e jest to konieczne dla uniknięcia powa\
nego
zanieczyszczenia środowiska na danym terenie).
22
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
Bardzo istotne jest rozstrzygnięcie, w jaki sposób będą wyznaczane normy emisji dla
konkretnej instalacji, tzn. czym będzie się kierował organ wydający pozwolenie
zintegrowane.
Instytucja BAT
Podstawowym elementem wyznaczania norm emisji jest odniesienie się do pojęcia
najlepszych dostępnych technik (best available techniques  BAT).
Pojęcie BAT zostało zdefiniowane w pkt 12 artykułu 2 dyrektywy.
Termin  technika zastąpił tu stosowany wcześniej w dyrektywach dotyczących
ochrony środowiska termin  technologia ; ma on szerszy zakres, gdy\
obejmuje zarówno
technologię oraz sposób jej stosowania, jak i metody projektowania, budowy, funkcjonowania
(prowadzenia działalności produkcyjnej) i likwidacji instalacji.
Termin  najlepsza oznacza technikÄ™ najbardziej efektywnÄ… w osiÄ…ganiu wysokiego
ogólnego stopnia ochrony środowiska jako całości.
Natomiast pojęcie  dostępna technika oznacza jej dostępność w skali danej gałęzi
przemysłu oraz mo\
liwość jej zastosowania po cenie mieszczącej się w rozsądnych granicach,
wyznaczonych rachunkiem kosztów i korzyści ekonomicznych (kryterium ekonomiczne). W
sensie handlowym dostępność oznacza, \
e technika jest realnie osiÄ…galna dla operatora na
rynku światowym, a nie tylko wspólnotowym.
Krytycy dyrektywy IPPC podkreślają, \
e kluczowe dla niej pojęcie najlepszych
dostępnych technik zostało zdefiniowane nieostro i niejasno. Pewne ułatwienie stanowi
odwołanie do załącznika IV zawierającego 12 kryteriów, które nale\
y wziąć pod uwagę przy
określaniu BAT  ogólnie lub w konkretnych przypadkach.
Kryteria te są następujące:
" wykorzystanie technologii niskoodpadowych,
" wykorzystanie mniej niebezpiecznych substancji,
" zwiększenie odzysku i recyklingu odpadów oraz wytwarzanych i wykorzystywanych
substancji,
" istnienie mo\
liwych do stosowania na skalę przemysłową usprawnień, procesów i
metod działania porównywalnych do stosowanych przez operatora,
23
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
" najnowsze osiągnięcia w nauce i technice,
" rodzaj, wielkość i skutki danych emisji,
" czas potrzebny na wprowadzenie BAT,
" terminy przekazania do eksploatacji nowych oraz istniejÄ…cych instalacji,
" oszczędne gospodarowanie surowcami (włącznie z wodą) oraz energią,
" zapobieganie całkowitemu wpływowi emisji na środowisko (tj. na środowisko jako
całość) lub jego maksymalna redukcja,
" zapobieganie awariom i zmniejszanie ich skutków w środowisku,
" informacja opublikowana przez KomisjÄ™ zgodnie z art. 17 ust. 2 dyrektywy (chodzi tu
m.in. o opisane ni\
ej dokumenty referencyjne BREF) lub informacje opublikowane
przez organizacje międzynarodowe.
Du\
y stopień niepewności przy określaniu poziomu najlepszej dostępnej techniki
zwiÄ…zany jest ze stosowaniem kryterium ekonomicznego  nale\
y przypuszczać, \
e wielu
operatorów ucieknie się do argumentacji, \
e zastosowanie BAT będzie nieracjonalne z
ekonomicznego punktu widzenia.
W celu zmniejszenia zakresu dowolności i niepewności w ustalaniu norm emisyjnych
przy zastosowaniu BAT, Parlament Europejski, Rada UE  zgodnie z art. 19 dyrektywy IPPC
 określa normy emisyjne dla pewnych rodzajów zakładów wymienionych w załączniku I
oraz substancji zanieczyszczających, o których mowa w załączniku III, jeśli będzie to
uzasadnione potrzebą działania ze strony Wspólnoty. Przypadek taki zaistnieje zapewne w
sytuacji du\
ych rozbie\
ności w prawie i praktyce państw członkowskich. Wiedzę na ten temat
Komisja posiądzie na podstawie wymiany informacji na temat najlepszych dostępnych
technik (organizowanej zgodnie z art. 17 dyrektywy) oraz na podstawie sprawozdań o
stosowaniu dyrektywy przekazywanej przez państwa członkowskie.
Europejskie Biuro IPPC
W celu zapewnienia wymiany informacji na temat aktualnie osiÄ…galnych najlepszych
technik w poszczególnych sektorach przemysłu powołane zostało Europejskie Biuro ds.
Kontroli Zanieczyszczeń Przemysłowych (European Integrated Pollution Prevention and
24
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
Control Bureau  EIPPCB) z siedzibÄ… w Sewilli32. W jego pracach uczestniczÄ… eksperci
reprezentujący państwa członkowskie, a nie organy wspólnotowe.
Do jego zadań nale\
y kierowanie Europejskim Systemem Informacji na temat IPPC
oraz  co wa\
ne z praktycznego punktu widzenia  opracowywanie wytycznych odnośnie
BAT, tzw. dokumentów referencyjnych (BAT Reference Documents  BREFs), opisujących
najlepsze dostępne techniki dla poszczególnych gałęzi przemysłu.
Rola BREF
Dokumenty BREF nie stanowiÄ… wiÄ…\
ących przepisów  w ogóle nie są wydawane w
\
adnej z mo\
liwych we Wspólnocie form aktów prawnych (forma taka nie jest dla nich
nigdzie przewidziana). Są to jedynie informacje, mające stanowić ogólne wytyczne przy
określaniu przez organy państw członkowskich najlepszej dostępnej techniki dla danej
instalacji (w pozwoleniu zintegrowanym) bÄ…dz
dla określonych kategorii instalacji (w
powszechnie obowiÄ…zujÄ…cych aktach prawnych wydanych zgodnie z art. 9 ust. 8 dyrektywy).
Taka właśnie informacyjna rola BREF-ów wynika te\
z załącznika IV dyrektywy (pkt
12), wymieniającego jako jedno z kryteriów stosowanych przy określaniu najlepszych
dostępnych technik  informacje publikowane przez Komisję na mocy art. 17 ust. 2 akapit
drugi lub przez organizacje międzynarodowe . Ze względu jednak na specyficzny charakter
Biura w Sewilli i oraz sposób przyjmowania BREF-ów (uzgadnianie ich przez ekspertów z
państw członkowskich, a nie opracowywanie przez organy wspólnotowe), wydane przez nie
dokumenty referencyjne mają dla państw członkowskich istotne znaczenie  stanowią dla
nich wa\
ną wskazówkę.
ObowiÄ…zki operatora
Ogólne obowiązki podmiotów prowadzących działalność wymienioną w załączniku I
(zwanych  operatorami ) wynikajÄ… z art. 3 dyrektywy. SÄ… to:
32
Strona internetowa Biura to: http://eippcb.jrc.es
25
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
" podejmowanie wszystkich stosownych środków zapobiegających zanieczyszczeniom,
zwłaszcza przez zastosowanie najlepszych dostępnych technik (BAT),
" niepowodowanie \
adnych istotnych zanieczyszczeń,
" unikanie wytwarzania odpadów lub  je\
eli jest to ze względów technicznych czy
ekonomicznych niemo\
liwe  unieszkodliwianie odpadów, tak aby ograniczyć ich
wpływ na środowisko,
" efektywne wykorzystanie energii,
" zapobieganie awariom przemysłowym i ograniczanie ich konsekwencji,
" po ostatecznym zaprzestaniu działalności  podejmowanie środków w celu uniknięcia
zanieczyszczeń i pozostawienia miejsca, w którym prowadzono działalność, w
zadowalajÄ…cym stanie.
" regularne informowanie właściwych organów o wynikach monitoringu emisji oraz
niezwłoczne informowanie o ka\
dym incydencie czy awarii, które w sposób istotny
wpływają na środowisko (zasady prowadzenia monitoringu i składania informacji
określone są w pozwoleniu zintegrowanym, o czym była ju\
mowa wy\
ej),
" udzielanie przedstawicielom kompetentnych organów niezbędnej pomocy przy
przeprowadzaniu inspekcji w obrębie instalacji (art. 14).
Z art. 12 dyrektywy wynika dla operatora obowiązek informowania właściwych
organów o ka\
dej planowanej zmianie w eksploatacji instalacji. Jeśli będzie to potrzebne,
zawiadomiony organ uaktualni warunki pozwolenia. W przypadku istotnej zmiany wymagane
będzie przeprowadzenie procedury przewidzianej dla wydawania pozwolenia zintegrowanego
(w odniesieniu do tych części instalacji oraz tych aspektów jej działania, których zmiana
dotyczy).
Udział społeczeństwa i dostęp do sądu
Dyrektywa IPPC przewiduje w art. 15 udział społeczeństwa w procedurze udzielania
pozwoleń zintegrowanych, a tak\
e ich aktualizowania. Udział ten ma być umo\
liwiony na
wczesnym etapie procedury  tak, aby zapewnić efektywne wykorzystanie jego wyników.
Procedura udziału została doprecyzowana w załączniku V do dyrektywy. Przepisy dotyczące
udziału społeczeństwa uwzględniają postanowienia wspomnianej wy\
ej dyrektywy
26
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
2003/35/WE  zmiana ta miała na celu dostosowanie dyrektywy IPPC do wymagań
Konwencji z Aarhus33.
Umo\
liwienie udziału społeczeństwa to obowiązek nało\
ony w zasadzie na organy
państwa, a nie na operatorów, jednak\
e oznacza dla nich, i\
ubiegając się o pozwolenie, będą
musieli się liczyć z opinią społeczeństwa.
Dyrektywa 2003/35/WE wprowadziła do pierwotnej dyrektywy IPPC nowe
postanowienia dotyczące dostępu do wymiaru sprawiedliwości. Obecnie znajdują się one w
artykule 16 i nawiązują do odpowiednich przepisów Konwencji z Aarhus, gwarantując prawo
do sądu dla członków zainteresowanej społeczności.
VI.3. Nowa dyrektywa IPPC
Ju\
w 2007 roku zainicjowany został proces mający na celu usprawnienie polityki Unii
Europejskiej w dziedzinie zapobiegania emisjom przemysłowym (zob. propozycję Komisji
Europejskiej z dnia 21 grudnia 2007 r. (COM(2007)844 final)). Zaproponowano wówczas
zastąpienie szeregu istniejących w tej dziedzinie aktów prawnych jedną dyrektywą, która
jednocześnie uściśliłaby równie\
pojęcie  najlepszych dostępnych technik , usprawniła
kwestię udzielania zezwoleń emisyjnych, monitorowania i inspekcji, a tak\
e poszerzyła
zakres objęty omawianą regulacją prawną.
Rozpoczęta w 2007 roku procedura legislacyjna zaowocowała ostatecznie przyjęciem w dniu
7 lipca 2010 roku przez Parlament Europejski nowej dyrektywy dotyczÄ…cej emisji
przemysłowych (zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli). Zastąpi ona
nie tylko dotychczasowÄ… dyrektywÄ™ IPPC (2008/1/WE), ale tak\
e kilka dyrektyw
szczegółowych, regulujących zagadnienia związane z emisjami przemysłowymi: dyrektywę
78/176/EWG, dyrektywÄ™ 82/883/EWG, dyrektywÄ™ 92/112/EWG, dyrektywÄ™ 1999/13/WE,
dyrektywÄ™ 2000/76/WE i dyrektywÄ™ 2001/80/WE.
33
Patrz przypis 34
27
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
VII. Europejski rejestr emisji zanieczyszczeń (EPER) i Europejski rejestr
uwalniania i transferu zanieczyszczeń (EPRTR)
EPER
Rejestr EPER utworzony został decyzją Komisji 2000/479/WE34 wydaną na podstawie
art. 15 ust. 3 dyrektywy IPPC.
Obecnie EPER przekształcony został w szerszy od niego Europejski rejestr uwalniania
i transferu zanieczyszczeń (EPRTR, zob. ni\
ej); ten ostatni zastąpił EPER, poczynając od
roku raportowania 2007. Mimo, \
e od tego momentu prowadzenie EPER-u nie jest ju\

kontynuowane, to istnienie tego rejestru jest nadal istotne po pierwsze ze względu na to, \
e
stanowi on z
ródło informacji o zanieczyszczeniach przed rokiem 2007, a po drugie dlatego, \
e
EPRTR jest swego rodzaju następcą i kontynuatorem idei EPER-u.
EPER był tworzonym na poziomie Wspólnoty, dostępnym w Internecie rejestrem
zanieczyszczeń pochodzących z instalacji objętych dyrektywą IPPC35. Pozwalał on na
wyszukiwanie informacji o zanieczyszczeniach wg kryterium substancji zanieczyszczajÄ…cej,
rodzajów działalności powodującej zanieczyszczenie (np. wszystkie zanieczyszczenia
pochodzące z przemysłu metalurgicznego), zakładu emitującego zanieczyszczenie (tj. wg
nazwy zakładu), obszaru geograficznego (strona internetowa EPER-u zawierała interaktywną
mapÄ™).
Obowiązek dostarczania Komisji danych do tego rejestru spoczywał na państwach
członkowskich, które z kolei musiały uzyskać je od operatorów instalacji wymagających
pozwolenia zintegrowanego (tzw. instalacji IPPC) ze swojego terenu (tj. nakazać im
dostarczanie danych).
Obowiązek przekazania do Komisji informacji powstawał w momencie, gdy emisja
danej substancji pochodząca z jakiejś konkretnej instalacji przekroczyła przewidziane dla niej
wartości progowe. Informacja taka musiała obejmować m.in. nazwę i rodzaj instalacji, nazwę
i ilość wyemitowanej substancji wraz z zaznaczeniem, czy trafiła ona do wody czy do
powietrza (dokładny wzór tabeli słu\
ącej do przekazywania danych zawierał załącznik A2 do
decyzji 2000/479/WE).
34
Decyzja Komisji 2000/479/WE z dnia 17 lipca 2000 w sprawie wdro\
enia Europejskiego rejestru emisji
zanieczyszczeń (EPER), zgodnie z art. 15 Dyrektywy Rady 96/61/WE z dnia 24 września 1996 r. dotycząca
zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli (IPPC) (Dz. Urz. WE L 192 z 28.07.2000)
35
EPER dostępny jest na stronie http://eper.ec.europa.eu/eper/
28
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
Wykaz objętych raportowaniem substancji i określone dla ka\
dej z nich wartości
progowe zawarte są w załączniku A1 do decyzji.
EPER obejmował 37 substancji wprowadzanych do powietrza i 26 wprowadzanych do
wody, nie uwzględniał natomiast odpadów. Jak ju\
wspomniano, dotyczył on tylko emisji z
instalacji wymagajÄ…cych pozwolenia zintegrowanego (rodzaje tych instalacji wymienia
załącznik I do dyrektywy IPPC).
EPRTR
W zwiÄ…zku jednak z tym, \
e Wspólnota Europejska ratyfikowała Protokół PRTR36
(ratyfikacja ta nastąpiła 21 lutego 2006 roku), musiała uprzednio dostosować swoje
ustawodawstwo do postanowień Protokołu (EPER, jako zbyt wąski, nie spełniał wymogów
stawianych tego typu rejestrom przez Protokół).
W tym celu przyjęto rozporządzenie 166/2006 z dnia 18 stycznia 2006 roku w sprawie
utworzenia Europejskiego rejestru uwalniania i transferu zanieczyszczeń oraz zmieniające
Dyrektywy Rady 91/689/EWG i 96/61/WE w sprawie utworzenia Europejskiego rejestru
uwalniania i transferu zanieczyszczeń (EPRTR)37.
EPRTR obejmuje informacje o:
" uwolnieniach do powietrza, wody lub ziemi zanieczyszczeń wymienionych w
załączniku II do rozporządzenia, dla których przekroczone zostały wartości progowe
wskazane w tym załączniku, a pochodzących z operacji (rodzajów działalności)
wymienionych w załączniku I,
" zewnętrznych (poza teren zakładu) transferach odpadów niebezpiecznych w ilości
przekraczającej 2 tony rocznie lub odpadów innych ni\
niebezpieczne w ilości
przekraczajÄ…cej 2000 ton rocznie, przeznaczonych do unieszkodliwienia lub odzysku, a
pochodzących z operacji (rodzajów działalności) wymienionych w załączniku I,
" zewnętrznych transferach zanieczyszczeń zawartych w ściekach przeznaczonych do
oczyszczalni ścieków, dla których przekroczone są wartości progowe wskazane w
36
Protokół w sprawie rejestrów uwalniania i transferu zanieczyszczeń (PRTR) sporządzony w Kijowie dnia 21
maja 2003 roku.
37
Dz. Urz. UE L 33 z 4.02.2006
29
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
kolumnie 1b załącznika II do rozporządzenia, a pochodzących z operacji (rodzajów
działalności) wymienionych w załączniku I,
" uwolnieniach zanieczyszczeń ze z
ródeł rozproszonych, tam gdzie odpowiednie dane są
osiÄ…galne.
W stosunku do EPER-u nowy rejestr EPRTR jest więc szerszy między innymi przez to, \
e:
" dotyczy nie tylko zanieczyszczeń uwalnianych z instalacji wymagających pozwolenia
zintegrowanego, ale równie\
zanieczyszczeń pochodzących ze wszystkich rodzajów
działalności wymienionych w załączniku I,
" obejmuje zanieczyszczenia odprowadzane nie tylko do wód i powietrza, ale tak\
e do
ziemi; dodatkowo obejmuje te\
odpady,
" obejmuje znacznie więcej  bo 91  substancji wprowadzanych do powietrza, wód lub
ziemi.
Podobnie jak miało to miejsce w przypadku EPER-u, równie\
w przypadku EPRTR-u
państwa członkowskie zobowiązane są do przesyłania co roku do Komisji Europejskiej
raportów zawierających informacje o wyemitowanych na ich terenie zanieczyszczeniach i o
transferze odpadów (w zakresie objętym rozporządzeniem 166/2006). Oznacza to, \
e
operatorzy uprzednio objęci zgodnie z rozporządzeniem obowiązkiem raportowania będą
zobowiązani do dostarczania odpowiednich raportów wskazanym przez ka\
de z państw
członkowskich władzom krajowym.
VIII. Powa\
ne awarie
VIII.1. y
ródła prawa
Kluczowym aktem prawa wspólnotowego dotyczącym powa\
nych awarii jest
dyrektywa Rady 96/82/WE z dnia 9 grudnia 1996 roku w sprawie kontroli niebezpieczeństwa
powa\
nych wypadków związanych z substancjami niebezpiecznymi38 (zwana dalej
dyrektywą Seveso II; czasem dyrektywę tę określa się te\
nazwÄ… Seveso).
38
Dz. Urz. WE L 10 z 14.01.1997
30
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
Kontrolowane zakłady
Dyrektywa Seveso II dotyczy tych zakładów, na których terenie obecne są substancje
zakwalifikowane przez nią jako niebezpieczne i w określonych przez nią ilościach. Przez
 obecność substancji rozumie się przy tym nie tylko ich fizyczną obecność w zakładzie, ale
tak\
e mo\
liwość ich występowania ze względu na profil i moc zakładu albo mo\
liwość ich
powstania w wypadku utraty kontroli nad przeprowadzanymi w zakładzie procesami
chemicznymi.
W zale\
ności od ilości obecnych w zakładzie substancji niebezpiecznych dyrektywa
Seveso II dzieli te zakłady na dwie kategorie: o większym lub mniejszym stopniu ryzyka.
Rodzaje substancji niebezpiecznych i wartości progowe, od których zale\
y zaliczenie
zakładu do jednej z tych kategorii, określa załącznik I do dyrektywy.
WyjÄ…tki
Niektóre obiekty i rodzaje działalności są z zakresu dyrektywy wyłączone (wymienia
je art. 4). Nale\
ą do nich m.in. obiekty wojskowe, niektóre wysypiska odpadów czy transport
substancji niebezpiecznych (w tym transport w rurociÄ…gach).
Podstawowe obowiązki operatorów
Część przewidzianych w dyrektywie Seveso II obowiązków dotyczy tylko operatorów
zakładów zaliczonych do kategorii o większym stopniu ryzyka, część natomiast  operatorów
wszystkich objętych dyrektywą zakładów. Odpowiednie obowiązki powinny być na
operatorów nało\
one w ustawodawstwie krajowym.
Do obowiązków wspólnych dla obu kategorii zakładów nale\
Ä…:
" zgłoszenie zakładu właściwemu (wyznaczonemu przez dane państwo członkowskie)
organowi,
" opracowanie polityki zapobiegania powa\
nym awariom.
Obowiązki dotyczące tylko zakładów o większym stopniu ryzyka to:
" przygotowanie raportu o bezpieczeństwie,
31
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
" przygotowanie wewnętrznego planu ratowniczego.
Zgłoszenie zakładu
Zgłoszenie przesyłane właściwemu organowi przez operatora zakładu, oprócz danych
takich jak nazwa i adres zakładu, powinno zawierać informacje o rodzajach, formie i ilości
niebezpiecznych substancji znajdujących się w zakładzie, informacje o rodzaju działalności
prowadzonej lub  dla nowych zakładów  planowanej, a tak\
e o otoczeniu zakładu (o
elementach mogących spowodować awarię lub nasilić jej skutki).
Nowe zakłady powinny być zgłaszane w  rozsądnym terminie przed rozpoczęciem w
nich działalności.
Raport o bezpieczeństwie
Celem raportu o bezpieczeństwie, przygotowywanego przez operatorów zakładów
zaliczanych do kategorii o wy\
szym stopniu ryzyka, jest m.in. wykazanie, \
e:
" w zakładzie wdro\
ona została polityka zapobiegania powa\
nym awariom, zgodna z
wymaganiami określonymi w załączniku II do dyrektywy,
" zidentyfikowano niebezpieczeństwa powstania powa\
nych awarii i podjęto niezbędne
środki,
" opracowano wewnętrzny plan ratowniczy.
Raporty o bezpieczeństwie mają dostarczyć odpowiednim organom informacji
potrzebnych do opracowania zewnętrznego planu ratowniczego (zob. ni\
ej), a tak\
e przy
podejmowaniu decyzji w sprawie lokalizacji nowych zakładów w pobli\
u ju\
istniejÄ…cych
(zob. ni\
ej).
Minimalne wymagania co do treści raportu określa załącznik II do dyrektywy. Raporty
muszą być okresowo aktualizowane.
Raporty są publicznie dostępne, choć operator mo\
e zastrzec tajność pewnych ich
fragmentów ze względu na tajemnicę handlową lub przemysłową, a tak\
e na ochronÄ™ danych
osobowych, ochronę bezpieczeństwa publicznego lub ze względu na kwestie obrony
narodowej. Zasadność takiego zastrze\
enia podlega ocenie odpowiednich władz.
32
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
Zewnętrzne plany ratownicze
Zewnętrzne plany ratownicze opracowywane są przez odpowiednie organy państw
członkowskich. Obowiązek ten dotyczy zakładów zaliczonych do wy\
szej kategorii
zagro\
enia.
Plany te powinny określać sposoby minimalizowania skutków awarii, przekazywania
informacji o awarii społeczeństwu oraz odpowiednim słu\
bom i organom, a tak\
e
przywracania środowiska do poprzedniego stanu po awarii.
Dokładne informacje, które powinny znalez
ć się w planie, określa załącznik IV do
dyrektywy.
Organ opracowujący zewnętrzny plan ratowniczy ma obowiązek umo\
liwić udział
społeczeństwa w tej procedurze.
Zewnętrzne plany ratownicze muszą być okresowo aktualizowane.
Postępowanie w wypadku awarii
W przypadku wystÄ…pienia powa\
nej awarii operator zakładu ma obowiązek:
" poinformować odpowiednie władze o awarii,
" przekazać tym władzom: informacje o okolicznościach awarii, występujących
substancjach niebezpiecznych i podjętych środkach zaradczych, a tak\
e dostępne dane
na temat mo\
liwych skutków awarii,
" poinformować odpowiednie władze o planowanych przez siebie środkach, mających na
celu łagodzenie średnio i długoterminowych skutków awarii oraz zapobie\
enie jej
wystąpieniu w przyszłości.
IX. Ochrona powietrza
IX.1. System regulacji prawnej ochrony powietrza i z
ródła prawa
Główne aspekty ochrony powietrza uregulowane w prawie wspólnotowym to:
" określanie standardów jakości powietrza w odniesieniu do głównych substancji
zanieczyszczajÄ…cych  uregulowane w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady
33
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego
powietrza dla Europy39 (zwanej ramowÄ…),
" kontrola emisji:
- ustalenie krajowych poziomów emisji dla poszczególnych państw,
- kontrola emisji z poszczególnych typów instalacji, w tym przede wszystkim z:
" instalacji do spalania odpadów,
" du\
ych obiektów energetycznego spalania paliw,
- kontrola emisji poszczególnych substancji z określonych rodzajów działalności
(chodzi tu głównie o kontrolę emisji lotnych związków organicznych z
określonych operacji, takich jak stosowanie rozpuszczalników organicznych lub
składowanie paliwa i jego dystrybucja z terminali do stacji paliw),
" określanie standardów produktowych mających wpływ na jakość powietrza; chodzi
tu przede wszystkim o:
- zawartość określonych substancji (ołowiu, siarki) w paliwach,
- standardy dotyczące silników spalinowych,
" ograniczanie stosowania substancji zubo\
ających warstwę ozonową (np. halonów,
freonów),
" ochrona klimatu  realizowana głównie poprzez ustanowienie systemu handlu
uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych.
W niniejszym opracowaniu omówione zostaną zagadnienia dotyczące kontroli emisji,
ochrony warstwy ozonowej oraz ochrony klimatu  jako istotne dla przedsiębiorców.
y
ródła prawa
Najwa\
niejsze wspólnotowe akty prawne dotyczące ochrony powietrza to:
39
Dz. Urz. WE L 152 z 11.06.2008
34
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
" Wspomniana wy\
ej dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dnia
21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy
Dyrektywa 2004/107/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 grudnia 2004
roku odnosząca się do arsenu, kadmu, niklu i wielopierścieniowych aromatycznych
węglowodorów w otaczającym powietrzu40,
" Dyrektywa 2001/81/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 paz
dziernika 2001
roku w sprawie krajowych poziomów emisji dla niektórych rodzajów zanieczyszczenia
powietrza41,
" Dyrektywa 2001/80/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 paz
dziernika 2001
roku w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza z du\
ych
obiektów energetycznego spalania42,
" Dyrektywa 2000/76/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 grudnia 2000 roku
w sprawie spalania odpadów43,
" Dyrektywa Rady 94/63/WE z dnia 20 grudnia 1994 roku w sprawie kontroli emisji
lotnych związków organicznych, wynikających ze składowania paliwa i jego
dystrybucji z terminali do stacji paliw44,
" Dyrektywa Rady 1999/13/WE z dnia 11 marca 1999 roku w sprawie ograniczenia
emisji lotnych związków organicznych, spowodowanej u\
yciem organicznych
rozpuszczalników podczas niektórych czynności i w niektórych urządzeniach45,
" Dyrektywa 98/69/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 paz
dziernika 1998
roku odnosząca się do środków mających zapobiegać zanieczyszczeniu powietrza przez
emisje z pojazdów silnikowych46 (uchylona z dniem 21 stycznia 2013 r. mocą art. 17
RozporzÄ…dzenia (WE) nr 715/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 czerwca
2007 r. w sprawie homologacji typu pojazdów silnikowych w odniesieniu do emisji
zanieczyszczeń pochodzących z lekkich pojazdów pasa\
erskich i u\
ytkowych (Euro 5 i
Euro 6) oraz w sprawie dostępu do informacji dotyczących naprawy i utrzymania
pojazdów),
40
Dz. Urz. UE L 23 z 26.01.2005
41
Dz. Urz. WE L 309 z 27.11.2001
42
Dz. Urz. WE L 309 z 27.11.2001
43
Dz. Urz. WE L 332 z 28.12.2000
44
Dz. Urz. WE L 365 z 31.12.1994
45
Dz. Urz. WE L 85 z 29.03.1999
46
Dz. Urz. WE L 350 z 28.12.1998
35
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
" Dyrektywa 98/70/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 paz
dziernika 1998
roku odnosząca się do jakości benzyny i olejów napędowych47,
" Dyrektywa Rady 1999/32/WE z dnia 26 kwietnia 1999 roku odnoszÄ…ca siÄ™ do redukcji
zawartości siarki w niektórych paliwach ciekłych48,
" Dyrektywa 1999/94/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 grudnia 1999 roku
odnosząca się do dostępności dla konsumentów informacji o zu\
yciu paliwa i emisjach
CO2 w odniesieniu do obrotu nowymi samochodami osobowymi49,
" Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 maja 2010 r. w sprawie
charakterystyki energetycznej budynków50,
" RozporzÄ…dzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1005/2009 z dnia 16
września 2009 r. w sprawie substancji zubo\
ajÄ…cych warstwÄ™ ozonowÄ…51,
" Dyrektywa 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 paz
dziernika 2003
roku ustanawiająca system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych we
Wspólnocie52,
" Dyrektywa 2004/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004
roku w sprawie ograniczeń emisji lotnych związków organicznych w wyniku
stosowania rozpuszczalników organicznych w niektórych farbach i lakierach oraz
produktach do odnawiania pojazdów, a tak\
e zmieniajÄ…ca dyrektywÄ™ 1999/13/WE53,
" Dyrektywa 2004/101/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 paz
dziernika
2004 roku zmieniajÄ…ca dyrektywÄ™ 2003/87/WE ustanawiajÄ…cÄ… system handlu
przydziałami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie, z uwzględnieniem
mechanizmów projektowych Protokołu z Kioto54,
" RozporzÄ…dzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 595/2009 z dnia 18
czerwca 2009 r. dotyczące homologacji typu pojazdów silnikowych i silników w
odniesieniu do emisji zanieczyszczeń pochodzących z pojazdów cię\
arowych o du\
ej
ładowności (Euro VI) oraz w sprawie dostępu do informacji dotyczących naprawy i
obsługi technicznej pojazdów, zmieniające rozporządzenie (WE) nr 715/2007 i
47
Dz. Urz. WE L 350 z 28.12.1998
48
Dz. Urz. WE L 121 z 11.05.1999
49
Dz. Urz. WE L 12 z 18.01.2000
50
Dz. Urz. WE L 153 z 18.06.2010
51
Dz. Urz. WE L 286 z 31.10.2009
52
Dz. Urz. UE L 275 z 25.10.2003
53
Dz. Urz. UE L 143 z 30.04.2004
54
Dz. Urz. UE L 338 z 13.11.2004
36
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
dyrektywÄ™ 2007/46/WE oraz uchylajÄ…ce dyrektywy 80/1269/EWG, 2005/55/WE i
2005/78/WE55.
Du\
e znaczenie dla kontroli emisji do powietrza mają równie\
przepisy opisanej wy\
ej
dyrektywy 2008/1/WE (IPPC).
IX.2. Kontrola emisji
Jak wspomniano, wspólnotowe przepisy dotyczące kontroli emisji dotyczą:
" ustalenia krajowych poziomów emisji dla poszczególnych państw,
" kontroli emisji z poszczególnych typów instalacji (w tym z instalacji do spalania
odpadów i du\
ych obiektów energetycznego spalania paliw),
" kontroli emisji poszczególnych substancji z określonych rodzajów działalności
(głównie emisji lotnych związków organicznych ze stosowania rozpuszczalników
organicznych).
IX.3. Krajowe poziomy emisji
Dyrektywa 2001/81/WE ustala poziomy emisji dla określonych zanieczyszczeń
(dwutlenku siarki, tlenków azotu, lotnych związków organicznych i amoniaku), które
poszczególne państwa członkowskie miały osiągnąć do roku 2010.
Dyrektywa ta nawiązuje do ratyfikowanego przez Wspólnotę Protokołu w sprawie
zmniejszenia zakwaszenia, eutrofizacji i poziomu ozonu (ProtokoÅ‚u z Göteborga) do
Konwencji w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości.
Dla realizacji dyrektywy 2001/81 państwa członkowskie mają przyjąć programy
osiągania wskazanych w dyrektywie poziomów zanieczyszczeń. Programy te  zgodnie z
dyrektywą  powinny zostać podane do publicznej wiadomości i odpowiednim organizacjom,
takim jak organizacje ochrony środowiska.
IX.5. Emisje z instalacji
Dyrektywy dotyczÄ…ce norm emisyjnych z instalacji nale\
Ä… do najstarszych
wspólnotowych uregulowań z zakresu ochrony powietrza. Pierwsza dyrektywa z tego zakresu
55
Dz. Urz. UE L 188 z 18.07.2009
37
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
to dyrektywa 84/360/EWG (która na mocy art. 20 ust. 3 dyrektywy 2008/1/WE przestała
obowiązywać z dniem 30 paz
dziernika 2007 r.). Wymagała ona, aby instalacje wymienione w
jej załączniku I musiały  przed rozpoczęciem działalności  uzyskać przewidziane w niej
pozwolenie.
Obecnie wszystkie typy instalacji wymienione w dyrektywie 84/360 objęte są
dyrektywą IPPC. W związku z tym nowo powstające instalacje tych typów wymagają ju\

wydawanego na podstawie dyrektywy IPPC pozwolenia zintegrowanego (obejmujÄ…cego
wszystkie rodzaje emisji), a nie pozwolenia na emisję do powietrza, o którym mowa była w
dyrektywie 84/360.
Dyrektywa 2001/80/WE dotyczy emisji z du\
ych obiektów energetycznego spalania
paliw56, czyli z
ródeł o nominalnej mocy równej 50 MW lub większej. Wprowadza ona
ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń z tych obiektów, co ma zmierzać do
całościowego ograniczenia emisji z sektora energetycznego. Dyrektywa ta określa swoje cele
w kontekście ich systematycznego wdra\
ania do roku 2018.
Dyrektywa 2001/80/WE nawiązuje do dwóch ratyfikowanych przez Wspólnotę
protokołów do Konwencji w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie
odległości: Protokołu w sprawie metali cię\
kich oraz Protokołu w sprawie zmniejszenia
zakwaszenia, eutrofizacji i poziomu ozonu.
IX.5. Lotne zwiÄ…zki organiczne
Dyrektywa 1999/13/WE określa wymagania dotyczące ograniczania emisji lotnych
związków organicznych powstających podczas u\
ywania rozpuszczalników organicznych w
określonych typach działalności (m.in. w przemyśle poligraficznym, przy czyszczeniu
odzie\
y, produkcji obuwia, w lakiernictwie samochodowym, przy impregnacji drewna).
Państwa członkowskie mają obowiązek przyjąć plany redukcji emisji tych związków i
zapewnić, aby operatorzy: przestrzegali standardów emisyjnych określonych w załączniku II
do dyrektywy, monitorowali emisje oraz sporzÄ…dzali plany gospodarowania
rozpuszczalnikami.
56
Ang. Large combustion plants  LCP.
38
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
 Dyrektywa 94/63/WE dotyczy natomiast kontroli emisji lotnych związków
organicznych (LZO, ang. VOC  volatile organic compound) wynikających ze składowania
paliwa i jego dystrybucji z terminali do stacji paliw.
Dyrektywy te nawiązują do ratyfikowanego przez Wspólnotę Protokołu w sprawie
lotnych związków organicznych do Konwencji w sprawie transgranicznego zanieczyszczania
powietrza na dalekie odległości.
IX.6. Ochrona klimatu i handel emisjami
Jedną z głównych przyczyn zmian klimatycznych (tzw. efektu cieplarnianego) jest
emisja gazów cieplarnianych. Jej ograniczenie jest celem zarówno Protokołu z Kioto57, jak i
dyrektywy 2003/87/WE.
Oba te dokumenty regulujÄ… prowadzenie handlu uprawnieniami do emisji do
powietrza.
Dyrektywa 2003/87/WE ma pozwolić na osiągnięcie przez Wspólnotę przyjętego na
podstawie Protokołu z Kioto zobowiązania osiągnięcia redukcji emisji gazów cieplarnianych
o 8% w stosunku do poziomu z roku 1990.
Dla funkcjonowania systemu handlu emisjami we Wspólnocie znaczenie ma równie\

dyrektywa 2004/101/WE pozwalająca na skoordynowanie działań podejmowanych na
podstawie Protokołu i dyrektywy 2003/87 (tzw. linking directive  dyrektywa łącząca).
Dyrektywa 2003/87/WE wymienia w załączniku I rodzaje instalacji, które
obowiązkowo muszą zostać objęte przewidzianym w dyrektywie systemem przydziału
uprawnień (dozwolonych limitów) emisji określonych gazów i związanym z tym systemem
handlu tymi uprawnieniami.
Przydzielanie uprawnień poszczególnym instalacjom następuje w opracowywanych
przez państwa członkowskie Krajowych planach rozdziału uprawnień, które muszą być
zatwierdzone przez KomisjÄ™ EuropejskÄ….
57
Protokół z Kioto do Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, sporządzony
dnia 11 grudnia 1997 roku.
39
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
X. Ochrona wód i gospodarka wodna
X.1. System regulacji prawnej i z
ródła prawa
Na system wspólnotowej regulacji prawnej ochrony wód i gospodarki wodnej składają się:
" Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 paz
dziernika 2000
roku ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (tzw.
ramowa dyrektywa wodna)58,
" Decyzja 2455/2001/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 listopada 2001
roku ustanawiajÄ…ca wykaz priorytetowych substancji w dziedzinie polityki wodnej oraz
zmieniająca dyrektywę 2000/60/WE (określona w niej lista substancji wypełnia pusty
poprzednio załącznik X do dyrektywy ramowej)59,
" Dyrektywy dotyczące jakości wód:
- Dyrektywa Rady 98/83/WE z dnia 3 listopada 1998 roku w sprawie jakości wody
przeznaczonej do spo\
ycia przez ludzi60,
- Dyrektywa 2006/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 lutego 2006
roku dotycząca zarządzania jakością wody w kąpieliskach i uchylająca dyrektywę
76/160/EWG61
- Dyrektywa 2006/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 września 2006
r. w sprawie jakości wód słodkich wymagających ochrony lub poprawy w celu
zachowania \
ycia ryb62;
- Dyrektywa 2006/113/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia
2006 r. w sprawie wymaganej jakości wód, w których \
yjÄ… skorupiaki63;
" Dyrektywy dotyczÄ…ce kontroli emisji:
- Ze z
ródeł punktowych:
58
Dz. Urz. WE L 327 z 22.12.2000
59
Dz. Urz. WE L 331 z 15.12.2001
60
Dz. Urz. WE L 330 z 5.12.1998
61
Dz. Urz. UE L 64 z 4.03.2006
62
Dz. Urz. UE L 264 z 25.09.2006. Dyrektywa ta stanowi ujednoliconÄ… wersjÄ™ dyrektywy Rady 78/659/EWG z
dnia 18 lipca 1978 roku w sprawie jakości wód słodkich wymagających ochrony lub poprawy w celu
zachowania \
ycia ryb
63
Dz. Urz. UE L 376 z 27.12.2006. Dyrektywa ta stanowi ujednoliconÄ… wersjÄ™ dyrektywy Rady 79/923/EWG z
dnia 30 paz
dziernika 1979 roku w sprawie wymaganej jakości wód, w których \
yjÄ… skorupiaki
40
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
 Dyrektywa 2006/11/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 lutego
2006 roku w sprawie zanieczyszczenia spowodowanego przez niektóre
substancje niebezpieczne odprowadzane do środowiska wodnego Wspólnoty 
wersja ujednolicona64 ( dyrektywa matka ) oraz jej dyrektywy wykonawcze
( dyrektywy córki ):
" Dyrektywa Rady 82/176/EWG z dnia 22 marca 1982 roku w sprawie
wartości dopuszczalnych dla ścieków i wskaz
ników jakości wód w
odniesieniu do zrzutów rtęci z przemysłu elektrolizy chlorków metali
alkalicznych65,
" Dyrektywa Rady 83/513/EWG z dnia 26 września 1983 roku w sprawie
wartości dopuszczalnych dla ścieków i wskaz
ników jakości wód w
odniesieniu do zrzutów kadmu66,
" Dyrektywa Rady 84/156/EWG z dnia 8 marca 1984 roku w sprawie
wartości dopuszczalnych dla ścieków i wskaz
ników jakości wód w
odniesieniu do zrzutów rtęci z sektorów innych ni\
przemysł elektrolizy
chlorków metali alkalicznych67,
" Dyrektywa Rady 84/491/EWG z dnia 9 paz
dziernika 1984 roku w sprawie
wartości dopuszczalnych dla ścieków i wskaz
ników jakości wód w
odniesieniu do zrzutów heksachlorocycloheksanu68,
" Dyrektywa Rady 86/280/EWG z dnia 12 czerwca 1986 roku w sprawie
wartości dopuszczalnych dla ścieków i wskaz
ników jakości wód w
odniesieniu do zrzutów niektórych substancji niebezpiecznych, zawartych
w wykazie I załącznika do dyrektywy 76/464/EWG69,
" Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/105/WE z dnia 16
grudnia 20008 r. i w następstwie uchylająca dyrektywy Rady
64
Dz. Urz. UE L 64 z 4.03.2006. Dyrektywa ta stanowi ujednoliconÄ… wersjÄ™ dyrektywy 76/464/EWG w sprawie
zanieczyszczenia spowodowanego przez niektóre substancje niebezpieczne odprowadzane do środowiska
wodnego Wspólnoty
65
Dz. Urz. WE L 81 z 27.03.1982 Uwaga: dyrektywa ta uchylona jest ze skutkiem od dnia 22 grudnia 2012 r. na
mocy art. 12 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/105/WE
66
Dz. Urz. WE L 291 z 24.10.1983 Uwaga: dyrektywa ta uchylona jest ze skutkiem od dnia 22 grudnia 2012 r.
na mocy art. 12 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/105/WE
67
Dz. Urz. WE L 74 z 17.03.1984 Uwaga: dyrektywa ta uchylona jest ze skutkiem od dnia 22 grudnia 2012 r. na
mocy art. 12 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/105/WE
68
Dz. Urz. WE L 274 z 17.10.1984 Uwaga: dyrektywa ta uchylona jest ze skutkiem od dnia 22 grudnia 2012 r.
na mocy art. 12 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/105/WE
69
Dz. Urz. WE L 181 z 4.07.1986 Uwaga: dyrektywa ta uchylona jest ze skutkiem od dnia 22 grudnia 2012 r. na
mocy art. 12 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/105/WE
41
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
82/176/EWG, 83/513/EWG, 84/156/EWG, 84/491/EWG i 86/280/EWG
oraz zmieniajÄ…ca dyrektywÄ™ 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i
Rady70
Dyrektywa Rady 80/68/EWG z dnia 17 grudnia 1979 roku w sprawie ochrony
wód gruntowych przed zanieczyszczeniem spowodowanym przez niektóre
substancje niebezpieczne71;
- Ze z
ródeł rozproszonych:
Dyrektywa Rady 91/676/EWG z dnia 12 grudnia 1991 roku dotyczÄ…ca ochrony
wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia
rolniczego72;
- Pochodzących ze ścieków komunalnych:
Dyrektywa 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991 roku dotyczÄ…ca oczyszczania
ścieków komunalnych73.
Dyrektywę 2000/60 (ramową wodną) uzupełnia dyrektywa 2006/118/WE Parlamentu
Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. w sprawie ochrony wód podziemnych przed
zanieczyszczeniem i pogorszeniem ich stanu74.
Du\
e znaczenie dla kontroli emisji do wód mają równie\
przepisy omówionej wy\
ej
dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/1/WE z dnia 15 stycznia 2008 r.
dotyczÄ…cej zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli (IPPC).
Poni\
ej omówione zostaną przepisy dotyczące kontroli emisji  jako najistotniejsze
dla przedsiębiorców.
X.2. Kontrola emisji
Regulacje dotyczące kontroli emisji do wód dotyczą:
70
Dz. Urz. UE L 348 z 24.12.2008
71
Dz. Urz. L 020 z 26.01.1980
72
Dz. Urz. WE L 375 z 31.12.1991
73
Dz. Urz. WE L 135 z 30.05.1991
74
Dz. Urz. UE L 372/19 z 27.12.2006; państwa członkowskie mają czas na transpozycję tej dyrektywy do dnia
16 stycznia 2009 r.
42
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
" kontroli emisji ze z
ródeł punktowych: do wód powierzchniowych i podziemnych,
" kontroli emisji ze z
ródeł rozproszonych (chodzi tu o azotany pochodzące ze z
ródeł
rolniczych),
" kontroli emisji pochodzących ze ścieków komunalnych.
y
ródła punktowe
Dla potrzeb kontroli emisji ze z
ródeł punktowych (przede wszystkim przemysłowych) do
wód powierzchniowych (dyrektywa 2006/11/WE) i podziemnych (dyrektywa 80/68/EWG75)
ustanowiono dwie listy substancji:
" listÄ™ I ( czarnÄ… )  wymieniajÄ…cÄ… substancje bardziej szkodliwe, podlegajÄ…ce
surowszym rygorom,
" listę II ( szarą )  wymieniającą mniej toksyczne substancje, podlegające złagodzonej
kontroli.
Listy te są punktem odniesienia dla stosowania ró\
nego rodzaju instrumentów
słu\
ących kontroli emisji, takich jak: bezpośrednie zakazy niektórych emisji czy określanie
warunków pozwoleń.
W celu wykonania ogólnych zało\
eń dyrektywy 2006/11/WE (dawnej 76/464/EWG)
wydano do niej pięć dyrektyw córek, dotyczących emisji poszczególnych grup substancji.
Dyrektywa 2006/11/WE i jej dyrektywy córki określają zarówno warunki emisji, jak i
standardy jakości wód w odniesieniu do zawartości w nich kontrolowanych substancji (w
praktyce standardy jakości wprowadzono tylko dla Wielkiej Brytanii, inne kraje wybrały
zobowiÄ…zanie siÄ™ do stosowania sztywnych norm emisji).
Dyrektywy dotyczÄ…ce emisji ze z
ródeł punktowych będą stopniowo zastępowanie
przez ramowÄ… dyrektywÄ™ wodnÄ….
y
ródła rozproszone  azotany z działalności rolniczej
Główne instrumenty ochrony wód przed azotanami pochodzącymi z działalności
rolniczej przewidziane przez regulujÄ…cÄ… tÄ™ kwestiÄ™ dyrektywÄ™ 91/676/EWG to:
75
Uwaga: dyrektywa ta uchylona jest ze skutkiem od dnia 22 grudnia 2013 r. na mocy art. 22 dyrektywy
Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/60/WE
43
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
" zidentyfikowanie przez państwa członkowskie wód zanieczyszczonych azotanami
ponad przewidziane normy lub zagro\
onych takimi zanieczyszczeniami, a następnie:
- wyznaczenie tzw. stref zagro\
enia, czyli obszarów, z których azotany spływają do
tak zidentyfikowanych wód, przyczyniając się do ich zanieczyszczania,
- opracowanie dla stref zagro\
enia programów ochrony wód zagro\
onych
zanieczyszczeniem azotem76,
" opracowanie zbioru zasad dobrej praktyki rolniczej i jego upowszechnianie (poprzez
szkolenia) wśród rolników.
Åšcieki komunalne
Dyrektywa 91/217/EWG dotyczy nie tylko ścieków komunalnych, ale równie\

ścieków przemysłowych, wprowadzanych do kanalizacji.
Nakłada ona na państwa członkowskie rozło\
ony w czasie obowiÄ…zek budowy
urządzeń oczyszczających, a tak\
e określa wymagania, którym powinny odpowiadać
odprowadzane ścieki (dla ścieków wprowadzanych do kanalizacji zastosowano przy tym
wymagania opisowe, a dla ścieków wprowadzanych do wód  standardy parametryczne).
Wymagania opisowe znalazły te\
zastosowanie dla samych oczyszczalni.
Dyrektywa 91/217/EWG przewiduje wyznaczenie przez państwa członkowskie 
zgodnie z kryteriami określonymi w jej załączniku II  obszarów wra\
liwych na
zanieczyszczenie77. W stosunku do tych obszarów państwa mają zredukować o 75%
całkowity ładunek azotu i fosforu w ściekach.
XI. Gospodarowanie odpadami
XI.1. Zakres regulacji prawnej gospodarki odpadami i z
ródła prawa
Na system regulacji gospodarki odpadami składa się kilkadziesiąt wią\
ących aktów
ró\
nego rodzaju (dyrektyw, rozporządzeń oraz decyzji), a tak\
e aktów i dokumentów
76
Zgodnie z dyrektywą 2003/35/WE przewidującą udział społeczeństwa w odniesieniu do sporządzania
niektórych planów i programów w zakresie środowiska, przy opracowywaniu tych planów nale\
y umo\
liwić
udział społeczeństwa.
77
Mogą przy tym uznać za obszar wra\
liwy całe swoje terytorium (tak jest np. w Polsce).
44
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
niewiÄ…\
ących  zaleceń, rezolucji, programów itp. Dotyczą one zarówno ogólnych zasad
gospodarki odpadami (przede wszystkim dyrektywa 2006/12/WE stanowiÄ…ca w zasadzie
ujednoliconÄ… wersjÄ™ dyrektywy 75/44278 - zob. ni\
ej), określonych sposobów ich
zagospodarowywania (spalanie, składowanie), jak i poszczególnych rodzajów odpadów,
takich jak odpady opakowaniowe, wraki samochodów, zu\
yty sprzęt elektroniczny itd. (zob.
ni\
ej pkt y
ródła prawa).
y
ródła prawa
Na system wspólnotowej regulacji prawnej gospodarki odpadami składają się:
" Akty prawne regulujące zagadnienia ogólne:
- Dyrektywa 2006/12/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia 2006
roku w sprawie odpadów, będąca w zasadzie ujednoliconą wersją dyrektywy
75/442/EWG z 1975 roku (dyrektywa ramowa)79 (uchylona mocą artykułu 41
zastępującej ją dyrektywy 2008/98/WE z dniem 12 grudnia 2010 r.  patrz wy\
ej),
- Dyrektywa 2008/98/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 listopada
2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylająca niektóre dyrektywy80,
- Dyrektywa Rady 91/689/EWG z dnia 12 grudnia 1991 roku w sprawie odpadów
niebezpiecznych81 (uchylona mocą artykułu 41 dyrektywy 2008/98/WE z dniem 12
grudnia 2010 r.),
- Decyzja Komisji 2000/532/WE z dnia 3 maja 2000 roku zastępująca decyzję
94/3/WE ustanawiającą wykaz odpadów zgodnie z art. 1 lit. a) dyrektywy Rady
75/442/EWG w sprawie odpadów oraz decyzję Rady 94/904/WE ustanawiającą
wykaz odpadów niebezpiecznych zgodnie z art. 1 ust. 4 dyrektywy Rady
91/689/EWG w sprawie odpadów niebezpiecznych  jest to tzw. Europejski
katalog odpadów82,
- RozporzÄ…dzenie 2150/2002/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25
listopada 2002 roku w sprawie statystyki odpadów83.
78
Pamiętać nale\
y przy tym, \
e dyrektywa ta zostaje uchylona mocą artykułu 41 zastępującej ją dyrektywy
2008/98/WE z dniem 12 grudnia 2010 r.
79
Dz. Urz. UE L 114 z 27.4.2006
80
Dz. Urz. WE L 312 z 22.11.2008
81
Dz. Urz. WE L 377 z 31.12.1991
82
Dz. Urz. WE L 226 z 06.09.2000
83
Dz. Urz. WE L 332 z 09.12.2002
45
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
" Dyrektywa 2000/76/WE z Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 grudnia
2000 roku w sprawie spalania odpadów84.
" Dyrektywa Rady 1999/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 roku w sprawie składowania
odpadów85.
" Dyrektywy dotyczące szczególnych rodzajów odpadów:
- Dyrektywa Rady 75/439/EWG z dnia 16 czerwca 1975 roku w sprawie
unieszkodliwiania olejów odpadowych86(uchylona mocą artykułu 41 dyrektywy
2008/98/WE z dniem 12 grudnia 2010 r.),
- Dyrektywa Rady 78/176/EWG z dnia 20 lutego 1978 roku w sprawie odpadów
pochodzących z przemysłu ditlenku tytanu87,
- Dyrektywa Rady 86/278/EWG z dnia 12 czerwca 1986 roku w sprawie ochrony
środowiska, w szczególności gleby, w przypadku wykorzystywania osadów
ściekowych w rolnictwie88,
- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/66/WE z dnia 6 września 2006
r. w sprawie baterii i akumulatorów oraz zu\
ytych baterii i akumulatorów oraz
uchylajÄ…ca dyrektywÄ™ 91/157/EWG89,
- Dyrektywa 94/62/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia
1994 roku w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych90,
- Dyrektywa Rady 96/59/WE z dnia 16 września 1996 roku w sprawie
unieszkodliwiania polichlorowanych bifenyli i polichlorowanych trifenyli
(PCB/PCT)91,
- Dyrektywa 2000/59/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 listopada
2000 roku w sprawie portowych urządzeń do odbioru odpadów wytwarzanych
przez statki i pozostałości ładunku92,
84
Dz. Urz. WE L 332 z 28.12.2000
85
Dz. Urz. WE L 182 z 16.07.1999 ze zm.
86
Dz. Urz. WE L 194 z 25.07.1975
87
Dz. Urz. WE L 54 z 25.02.1978
88
Dz. Urz. WE L 181 z 4.07.1986
89
Dz. Urz. WE L 266 z 26.09.2006
90
Dz. Urz. WE L 365 z 31.12.1994
91
Dz. Urz. WE L 243 z 24.09.1996
92
Dz. Urz. WE L 332 z 28.12.2000
46
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
- Dyrektywa 2000/53/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 września
2000 roku w sprawie pojazdów wycofanych z eksploatacji93,
- Dyrektywa 2002/95/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 stycznia 2002
roku w sprawie ograniczenia stosowania niektórych niebezpiecznych substancji w
sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (zwana dyrektywą RoHS)94,
- Dyrektywa 2002/96/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 stycznia 2002
roku w sprawie zu\
ytego sprzętu elektrotechnicznego i elektronicznego (tzw.
dyrektywa WEEE)95,
- Dyrektywa 2006/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r.
w sprawie gospodarowania odpadami pochodzącymi z przemysłu wydobywczego
oraz zmieniajÄ…ca dyrektywÄ™ 2004/35/WE96.
" Rozporządzenia dotyczące transgranicznego przemieszczania odpadów:
- RozporzÄ…dzenie 1013/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca
2006 r. w sprawie przemieszczania odpadów97  ma ono na celu implementację
we Wspólnocie Konwencji Bazylejskiej o kontroli transgranicznego
przemieszczania i usuwania odpadów (zastąpiło ono poprzednio obowiązujące,
analogiczne rozporzÄ…dzenie 259/93 stanowiÄ…c w du\
ej mierze jego tekst jednolity);
- Rozporządzenie 1420/1999 z 1999 roku ustanawiające wspólne zasady i procedury
stosowane do wysyłki pewnych rodzajów odpadów do niektórych krajów
nienale\
Ä…cych do OECD,
- RozporzÄ…dzenie Komisji (WE) nr 801/2007 z dnia 6 lipca 2007 r. dotyczÄ…ce
wywozu w celu poddania odzyskowi niektórych odpadów wymienionych w
załączniku III lub IIIA rozporządzenia (WE) nr 1013/2006 do pewnych państw,
których nie obowiązuje decyzja OECD w sprawie kontroli transgranicznego
przemieszczania odpadów.
Du\
e znaczenie dla kontroli gospodarki odpadami mają równie\
przepisy omówionej
wy\
ej dyrektywy 2008/1/WE (IPPC).
93
Dz. Urz. WE L 269 z 21.10.2000
94
Dz. Urz. UE L 37 z 13.02.2003
95
Dz. Urz. WE L 37 z 13.02.2003
96
Dz. Urz. UE L 102 z 11.4.2006. Państwa członkowskie mają czas na transpozycję tej dyrektywy do dnia 1
maja 2008 r.
97
Dz. Urz. UE L 190 z 12.7.2006
47
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
 Przepisy wspólnotowe regulują te\
kwestie transgranicznego przemieszczania
odpadów radioaktywnych.
XI.2. Podstawowe zasady gospodarki odpadami
Wspólnotowe podejście do gospodarki odpadami oparte jest na trzech głównych
zasadach (nie są one zresztą specyficzne wyłącznie dla polityki wspólnotowej  w ślad za UE
są one stosowane równie\
w państwach członkowskich):
" Zapobieganie powstawaniu odpadów  uwa\
ane za kluczowy składnik ka\
dej
strategii gospodarki odpadami. Zapobieganie to polegać ma nie tylko na ograniczeniu
ogólnej ilości wytwarzanych odpadów, ale tak\
e na redukcji stwarzanego przez nie
zagro\
enia poprzez redukcję zawartości niebezpiecznych substancji w produktach.
Zapobieganie powstawaniu odpadów związane jest z wdra\
aniem nowych
niskoodpadowych metod produkcji, a tak\
e ze zwiększaniem świadomości
konsumentów, tak aby wybierali produkty bardziej przyjazne środowisku i w
 ekologicznych opakowaniach.
" Recykling i powtórne u\
ycie. W przypadku, gdy nie mo\
na zapobiec powstaniu
odpadów, nale\
y dÄ…\
yć do odzyskania z nich jak największej ilości materiałów
nadających się do powtórnego u\
ycia. Komisja Europejska zidentyfikowała kilka
specyficznych strumieni odpadów, na których recykling zwraca szczególną uwagę.
Nale\
Ä… do nich odpady opakowaniowe, pojazdy wycofane z eksploatacji, baterie,
zu\
yty sprzęt elektrotechniczny i elektroniczny.
" Udoskonalenie metod unieszkodliwiania i monitoring. Tam, gdzie to mo\
liwe,
odpady, które nie mogą być poddane recyklingowi lub powtórnemu u\
yciu, powinny
być w bezpieczny sposób spalone, w dopiero w ostateczności  składowane. Obie te
metody unieszkodliwiania muszą być starannie monitorowane z uwagi na mo\
liwość
spowodowania szkód w środowisku98.
Oprócz trzech wymienionych wy\
ej zasad (tzw. triada postępowania z odpadami) w
UE podkreśla się jeszcze istnienie zasady bliskości. Oznacza ona, \
e odpady powinny być
unieszkodliwiane jak najbli\
ej miejsca swojego powstania, przy jednoczesnym zapewnieniu,
98
Informacje ze strony Komisji Europejskiej: http://ec.europa.eu/environment/waste/index.htm
48
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
\
e unieszkodliwianie to następować będzie dzięki u\
yciu najbardziej odpowiednich
technologii gwarantujących bezpieczeństwo środowisku i zdrowiu ludzi.
XI.3. Dyrektywa ramowa w sprawie odpadów  2006/12/WE
Cel i zakres dyrektywy
Dyrektywa ma na celu ustanowienie podstawowych zasad gospodarowania odpadami.
Jej najwa\
niejsze przepisy dotyczÄ…:
" definicji odpadu,
" zakresu dozwolonego postępowania z odpadami,
" wymaganych pozwoleń,
" planowania w zakresie gospodarowania odpadami.
Definicja odpadu
Zgodnie z definicjÄ… dyrektywy:  odpad oznacza ka\
dÄ… substancjÄ™ lub obiekt nale\
Ä…cy do
kategorii określonej w załączniku I, którego posiadacz pozbywa się (discard) lub zamierza to
uczynić lub te\
pozbycie siÄ™ jest wymagane .
Załącznik I określa dodatkowo kategorie odpadów. Kluczowe pojęcie discard nie jest w
dyrektywie zdefiniowane. Element subiektywnej oceny został jednak\
e w tym modelu
ograniczony poprzez postanowienia dodatkowe. Wspomniany załącznik I określa kategorie
odpadów. Jest ich 16  w tym pozostałości produkcyjne i konsumpcyjne, pozostałości po
procesach przeciwdziałających zanieczyszczeniu środowiska, materiały przestarzałe,
przedmioty zbędne dla posiadacza, zu\
yte części zamienne itp. Wyliczenie to nie ma charakteru
numerus clausus, skoro ostatnia  szesnasta  kategoria to: wszelkie materiały, substancje lub
produkty, które nie mieszczą się w powy\
szych kategoriach.
Wyznaczenie zakresu dozwolonego postępowania z odpadami
Dyrektywa nakazuje, aby kontrolą zostały objęte czynności polegające na
usuwaniu/unieszkodliwianiu (disposal) oraz odzysku/wykorzystaniu (recovery). Jest to
jednocześnie wyznaczenie zakresu działań dozwolonych, mieszczących się w pojęciu
49
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
gospodarowania odpadami. Dyrektywa ramowa 75/442/EWG o odpadach po zmianach
dokonanych w 1991 roku zrezygnowała z opisowego definiowania wykorzystywania i
unieszkodliwiania odpadów. Obecnie istnieje lista czynności polegających na
unieszkodliwianiu (disposal) odpadów (załącznik II A do dyrektywy) oraz lista czynności
prowadzących do odzysku (recovery) odpadów (załącznik II B).
Załącznik II A (unieszkodliwianie odpadów) określa 15 czynności, w tym:
" składowanie,
" ró\
ne rodzaje obróbki biologicznej i fizyko-chemicznej,
" zatapianie,
" umieszczanie we wnętrzu ziemi,
" spalanie,
" czynności będące etapami dozwolonej działalności (np. czasowe magazynowanie).
Załącznik II B (wykorzystywanie odpadów) określa natomiast 13 czynności, które mogą
prowadzić do odzysku. Są to m.in.:
" regeneracja,
" odzysk,
" ponowne wykorzystanie,
" wykorzystanie jako z
ródła energii,
" nawo\
enie i rekultywacja,
" czynności będące etapami wy\
ej wskazanych działań.
Wskazanie zakresu wymaganych pozwoleń
Zgodnie z postanowieniami dyrektywy ramowej w zasadzie w ka\
dym wypadku (z
nielicznymi wyjątkami dotyczącymi odpadów innych ni\
niebezpieczne wykorzystywanymi lub
unieszkodliwianymi przez wytwórcę we własnym zakresie) wykonywanie czynności
określonych w załącznikach przez posiadacza odpadów wymaga uzyskania pozwolenia
kompetentnej władzy (indywidualnego aktu prawnego, np. w warunkach polskich  decyzji
administracyjnej). Najwa\
niejsze z tych czynności są te\
przedmiotem regulacji odrębnych
dyrektyw, które określają szczegółowe warunki, w tym równie\
techniczne, eksploatowania
odpowiednich urządzeń. Dotyczy to zwłaszcza spalarni oraz składowisk. Musi to być jednak
50
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
przedmiotem przepisów powszechnie obowiązujących (aktów generalnych, np. w warunkach
polskich  ustaw lub rozporządzeń). Pozwolenie kompetentnej władzy słu\
y natomiast
konkretyzacji obowiązków. Dla określenia adresata większości obowiązków dyrektywa
ramowa posługuje się zbiorczym pojęciem posiadacza odpadów. Zobowiązany jest on m.in. do
prowadzenia ewidencji odpadów.
XI.4. Nowa dyrektywa ramowa w sprawie odpadów  2008/98/WE
Nowa dyrektywa  ramowa , czyli dyrektywa 2008/98/WE Parlamentu Europejskiego i Rady
z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylająca niektóre dyrektywy (która
uchyli z dniem 12 grudnia 2010 roku dotychczas obowiÄ…zujÄ…cÄ… dyrektywÄ™ 2006/12/WE)
została przyjęta w celu poprawienia zasad rządzących tą wa\
nÄ… dziedzinÄ… ochrony
środowiska, między innymi doprecyzowując kluczowe dla tego sektora pojęć oraz
wzmacniając działania słu\
ące przeciwdziałaniu powstawaniu odpadów, ponownemu
wykorzystywania oraz wspierając recykling odpadów (zob. preambuła dyrektywy).
Dyrektywa zawiera wiele bardzo wa\
nych postanowień, wśród najistotniejszych wskazać
mo\
na:
- szereg istotnych definicji, na czele z definicjÄ… odpadu ( ka\
da substancja lub przedmiot,
których posiadacz pozbywa się, zamierza się pozbyć, lub do których pozbycia został
zobowiÄ…zany , por. art. 3 dyrektywy),
- katalog wyłączeń z zakresu stosowania (art. 2 dyrektywy),
- określenie hierarchii postępowania z odpadami, regulującej kolejność priorytetów w
przepisach prawa i polityce dotyczących zapobiegania powstawaniu odpadów oraz
gospodarowania odpadami, rozpoczynajÄ…cej siÄ™ od zapobiegania, poprzez przygotowywanie
do ponownego u\
ycia, recykling, inne metody odzysku, np. odzysk energii, skończywszy na
unieszkodliwianiu (art. 4 dyrektywy).
Gospodarowanie odpadami zgodne z przedstawionÄ… wy\
ej hierarchią postępowania z
odpadami owocuje określeniem obowiązków i wyznaczeniem celów w zakresie zapobiegania
powstawaniu odpadów, ich segregowania i odzysku (art. 10  12 dyrektywy). Co wa\
ne, cała
gospodarka odpadami winna być prowadzona bez nara\
ania zdrowia ludzkiego oraz bez
szkody dla środowiska, w szczególności bez zagro\
enia dla wody, powietrza, gleby, roślin lub
51
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
zwierzÄ…t, bez powodowania uciÄ…\
liwości przez hałas lub zapachy oraz bez niekorzystnych
skutków dla terenów wiejskich lub miejsc o szczególnym znaczeniu (art. 13 dyrektywy).
Dyrektywa odwołuje się do najwa\
niejszych zasad, le\
ących u podwalin wspólnotowego
systemu gospodarki odpadami, m.in. zasady  zanieczyszczający płaci (art. 14 dyrektywy),
zasady samowystarczalności i bliskości (art. 16 dyrektywy), a tak\
e dopuszczalności
prowadzenia działalności polegającej na przetwarzaniu odpadów po uzyskaniu stosownego
zezwolenia (art. 23 dyrektywy). Co tak\
e bardzo wa\
ne, państwa członkowskie zostały
zobowiązane do opracowywania, obok (lub w ramach) planów gospodarki odpadami (art. 28
dyrektywy), tak\
e programów zapobiegania powstawaniu odpadów (art. 29 dyrektywy).
XI.5. Odpady niebezpieczne  dyrektywa 91/689/EWG
Definicja odpadu niebezpiecznego
Dyrektywa 91/689/EWG (która uchylona została z dniem 12 grudnia 2010 r. mocą
artykułu 41 dyrektywy 2008/98/WE) definiuje pojęcie odpadu niebezpiecznego przez
odesłanie to swoich trzech załączników.
Zgodnie z niÄ… odpadem niebezpiecznym jest:
" substancja wymieniona w załączniku IA (np. farby, kleje, PCB i PCT,
rozpuszczalniki), wykazująca właściwości określone w załączniku III (właściwości
wybuchowe, utleniajÄ…ce, palne, toksyczne itd.),
" substancja wymieniona w załączniku IB (np. tłuszcze, sole, baterie), wykazująca
właściwości określone w załączniku III i dodatkowo zawierająca jedną lub kilka
substancji wymienionych w załączniku II (wymienia on 51 substancji i związków
chemicznych).
Występowanie wskazanych wy\
ej cech powodujÄ…cych zakwalifikowanie odpadu jako
niebezpiecznego powinno skutkować włączeniem go przez Komisję Europejską do
Europejskiego katalogu odpadów jako niebezpiecznego.
52
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
Wymagane pozwolenia
Dyrektywa 91/689/EWG o odpadach niebezpiecznych  podobnie jak dyrektywa
2006/12  wymaga posiadania odpowiednich pozwoleń na dokonywanie określonych operacji
z odpadami. Kryteria ich udzielania sÄ… jednak znaczenie surowsze.
IX.6. Składowanie i spalanie odpadów
Składowanie odpadów
Kwestie składowania odpadów uregulowane są w dyrektywie 1999/31/WE. Jej
głównym celem jest określenie środków, procedur i wskazówek gwarantujących uniknięcie
lub zminimalizowanie szkodliwych oddziaływań na środowisko związanych ze składowaniem
odpadów  zwłaszcza oddziaływań na wody powierzchniowe i podziemne, glebę, powietrze
oraz na środowisko globalne (chodzi tu m.in. o zapobieganie efektowi cieplarnianemu, do
którego przyczynia się metan  gaz wydzielający się ze składowisk). Dyrektywa podkreśla
przy tym, \
e określone w niej wymagania bezpiecznego u\
ytkowania składowiska dotyczą
całego jego  cyklu \
ycia , czyli czasu od jego utworzenia, a\
do likwidacji i okresu po
likwidacji.
Dyrektywa 1999/31/WE przewiduje mo\
liwość tworzenia trzech rodzajów składowisk:
" odpadów niebezpiecznych,
" odpadów innych ni\
niebezpieczne (dla odpadów komunalnych i innych ni\

niebezpieczne),
" odpadów inercyjnych (obojętnych dla środowiska).
Dyrektywa 1999/31/WE nakazuje dÄ…\
yć do ograniczenia składowania odpadów
ulegających biodegradacji. W związku z tym państwa członkowskie zobowiązane zostały do
opracowania narodowych strategii redukcji składowania tych odpadów  strategie te powinny
przewidywać środki słu\
Ä…ce recyklingowi, kompostowaniu, produkcji biogazu oraz
odzyskiwaniu energii i surowców. Dyrektywa wyznacza przy tym kolejne etapy redukcji
ilości składowanych odpadów biodegradowalnych:
" do 2006 roku do 75% masy odpadów z 1995 roku,
53
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
" do 2009 roku do 50% masy odpadów z 1995 roku,
" do 2016 roku do 35% masy odpadów z 1995 roku.
Państwa członkowskie zobowiązane są te\
zakazać składowania:
" odpadów płynnych,
" odpadów, które w warunkach danego składowiska wykazywałyby właściwości
określone w załączniku III do dyrektywy 91/689/EWG w sprawie odpadów
niebezpiecznych (zob. wy\
ej),
" opon (z pewnymi wyjÄ…tkami),
" zakaz
nych odpadów medycznych i weterynaryjnych,
" odpadów niespełniających specjalnych wymagań określonych w załączniku II do
dyrektywy.
Spalanie odpadów
Spalania odpadów dotyczy dyrektywa 2000/76/WE. Jej celem jest ochrona środowiska
i zdrowia ludzi przed negatywnym oddziaływaniem związanym ze spalaniem odpadów.
Dotyczy to głównie emisji gazów do powietrza (dlatego te\
dyrektywy te zaliczane sÄ…
równie\
do regulacji dotyczÄ…cych ochrony powietrza), a tak\
e emisji do wód.
Dyrektywa 2000/76/WE określa normy i warunki tego spalania oraz standardy emisji
określonych substancji.
IX.7. Transgraniczne przemieszczanie odpadów
Transgraniczne przemieszczanie odpadów uregulowane jest przede wszystkim w
rozporządzeniu 1013/2006, którego przepisy uzupełnione są przez dwa dalsze
rozporządzenia: 1420/1999 i 801/2007 (dotyczą one kwestii nieobjętych rozporządzeniem
259/93, a mianowicie wysyłki pewnych rodzajów odpadów do niektórych krajów
nienale\
ących do OECD oraz procedur kontrolnych dotyczącej tej wysyłki).
RozporzÄ…dzenie 1013/2006 ustanawia system kontroli i monitoringu transgranicznego
przemieszczania odpadów  zarówno wewnątrz Wspólnoty, jak i między państwami
54
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
członkowskimi a krajami trzecimi. Implementuje ono we Wspólnocie przepisy Konwencji
Bazylejskiej.
Wymagania ustanowione przez rozporządzenie ró\
niÄ… siÄ™ w zale\
ności od:
" rodzaju przemieszczanych odpadów,
" kraju przeznaczenia, wysyłki i tranzytu,
" celu, w którym odpady są przemieszczane (unieszkodliwienie lub odzysk).
Niektóre rodzaje importu i eksportu są przez rozporządzenie w ogóle zakazane. Chodzi
tu głównie o zakaz eksportu z terenu UE:
" jakichkolwiek odpadów w celu unieszkodliwienia (z wyjątkiem eksportu do krajów
EFTA będących Stronami Konwencji Bazylejskiej), i dodatkowo
" zakaz eksportu odpadów niebezpiecznych równie\
w celu odzysku do krajów
niebędących członkami OECD99.
Rodzaje odpadów podlegających przemieszczaniu w celu odzysku podzielone są w
rozporzÄ…dzeniu na trzy listy: czerwonÄ…, \
ółtą i zieloną, przy czym najostrzejsze wymagania
przewidziane są dla listy czerwonej, a najłagodniejsze dla zielonej. Odpady z listy zielonej
traktowane są mianowicie jak zwykły towar przewo\
ony przez granicÄ™  mimo \
e pozostajÄ…
odpadami, to nie stosujÄ… siÄ™ do nich \
adne specjalne wymogi w trakcie przemieszczania
transgranicznego.
XII. Kontrola chemikaliów
Najistotniejszym obecnie wspólnotowym aktem prawnym dotyczącym kontroli
chemikaliów jest rozporządzenie 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia
18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych
ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH), utworzenia Europejskiej Agencji
Chemikaliów, zmieniające dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylające rozporządzenie Rady
(EWG) nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak równie\
dyrektywÄ™ Rady
99
Za niebezpieczne rozporządzenie uznaje przy tym: odpady umieszczone na liście czerwonej, \
ółtej (z
wyjÄ…tkami), a tak\
e dodatkowe, nieumieszczone na tych listach odpady uznane za niebezpieczne w rozumieniu
dyrektywy 91/689 oraz przez decyzję IV/9 przyjętą przez Konferencję Stron Konwencji Bazylejskiej w 1998
roku.
55
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE100 -
zwane dalej rozporzÄ…dzeniem REACH.
Cel rozporzÄ…dzenia
Celem rozporzÄ…dzenia jest zapewnienie wysokiego poziomu ochrony zdrowia i
środowiska, w tym propagowanie alternatywnych metod oceny zagro\
eń stwarzanych przez
substancje, a tak\
e swobodnego obrotu substancjami na rynku wewnętrznym przy
jednoczesnym wsparciu konkurencyjności i innowacyjności.
W preambule wskazano tak\
e na przyczynienie siÄ™ do realizacji planu wdro\
eniowego
przyjętego dnia 4 września 2002 r. podczas światowego szczytu w sprawie zrównowa\
onego
rozwoju w Johannesburgu oraz Strategicznego Podejścia do Międzynarodowego Zarządzania
Chemikaliami (SAICM) przyjętego dnia 6 lutego 2006 r. w Dubaju.
Zakres zastosowania
Przepisy rozporzÄ…dzenia stosuje siÄ™ do produkcji, wprowadzania do obrotu i
stosowania substancji w postaci własnej, jako składników preparatu lub w wyrobach oraz do
wprowadzania do obrotu preparatów.
Zasady ogólne
Rozporządzenie określa dwie ogólne zasady:
- odpowiedzialności za nieszkodliwość substancji. Producenci, importerzy i dalsi
u\
ytkownicy muszą zagwarantować, \
e substancje, które produkują, wprowadzają do
obrotu lub stosują, nie wpływają w sposób szkodliwy na zdrowie człowieka ani na
środowisko;
- przezorności.
Wyłączenia
100
Dz. Urz. L 396 z 30.12.2006
56
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
RozporzÄ…dzenie nie ma zastosowania do:
1. substancji radioaktywnych,
2. substancji, które są tymczasowo magazynowane lub znajdują się w wolnych
obszarach celnych lub w składach wolnocłowych i mają zostać reeksportowane lub są
w trakcie przewozu tranzytu, o ile nie są poddawane obróbce ani przetwarzaniu,
3. półproduktów niewyodrębnianych,
4. przewozu substancji niebezpiecznych i substancji niebezpiecznych w preparatach
niebezpiecznych transportem kolejowym, drogowym, \
eglugą śródlądową, drogą
morskÄ… lub powietrznÄ…,
5. odpadów.
Przepisów dotyczących m.in. rejestracji, ocen i zezwoleń nie stosuje się do substancji:
1. w produktach leczniczych,
2. w \
ywności lub paszach.
ObowiÄ…zki
Rozporządzenie określa szczegółowe obowiązki i zobowiązania producentów,
importerów i dalszych u\
ytkowników substancji w postaci własnej lub w preparatach i w
wyrobach.
Rejestracja
Jednym z podstawowych instrumentów kontroli nad chemikaliami wprowadzonym w
rozporządzeniu jest obowiązek rejestracji substancji w ich postaci własnej, jako składników
preparatów lub w wyrobach produkowanych we Wspólnocie Europejskiej, bądz

wprowadzanych do obrotu. Progiem dla substancji w postaci własnej lub jako składnika
preparatu jest ilość 1 tony rocznie. Producent lub importer ma wówczas obowiązek
przedło\
enia Europejskiej Agencji Chemikaliów dokumentów rejestracyjnych.
57
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
Zwolnienie z obowiÄ…zku rejestracji
Z obowiązku rejestracji zwolniono przez okres pięciu lat substancje produkowane na
terytorium Wspólnoty lub importowane w celu badań dotyczących produktów i procesu
produkcji oraz ich rozwoju, prowadzonych przez producenta lub importera osobiście lub we
współpracy z nabywcami wyszczególnionymi na liście nabywców oraz w ilościach
ograniczonych do potrzeb badań dotyczących produktów i procesu produkcji oraz ich
rozwoju.
Cel dokumentów rejestracyjnych
Dokumenty rejestracyjne muszą zawierać określone dane na temat substancji, słu\
Ä…ce
do oceny ryzyka oraz opracowania odpowiednich środków zarządzania ryzykiem.
Zadanie Agencji
Europejska Agencja Chemikaliów ma sprawdzić czy rejestracja jest zgodna z
wymogami określonymi w rozporządzeniu.
Raport bezpieczeństwa chemicznego
Dla wszystkich substancji podlegających rejestracji w ilości co najmniej 10 ton
rocznie na jednego rejestrującego przeprowadza się ocenę bezpieczeństwa chemicznego i
sporządza się raport bezpieczeństwa chemicznego. Raport ten jest dokumentacją oceny
bezpieczeństwa chemicznego.
Substancje uznane za zarejestrowane
Za zarejestrowane uznano w rozporządzeniu następujące substancje:
1) substancje czynne i składniki obojętne produkowane lub importowane w celu
wyłącznego stosowania w środkach ochrony roślin,
58
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
2) substancje czynne produkowane lub importowane w celu wyłącznego stosowania w
produktach biobójczych.
Terminy rejestracji
Do dnia 1 grudnia 2010 r. nie stosuje się przepisów o rejestracji do następujących
substancji:
a) substancji wprowadzonych, zaklasyfikowanych zgodnie z dyrektywÄ… 67/548/EWG
jako rakotwórcze, mutagenne lub działające szkodliwie na rozrodczość, kategorii 1 i 2, które
zostały wyprodukowane na terytorium Wspólnoty lub importowane przez producenta lub
importera co najmniej raz po dniu 1 czerwca 2007 r. w ilości co najmniej 1 tony rocznie;
b) substancji wprowadzonych, zaklasyfikowanych jako działające bardzo toksycznie
na organizmy wodne, które mogą powodować długo utrzymujące się niekorzystne zmiany w
środowisku wodnym (R50/53) zgodnie z dyrektywą 67/548/EWG i wyprodukowanych na
terytorium Wspólnoty lub importowanych przez producenta lub importera co najmniej raz po
dniu 1 czerwca 2007 r. w ilości co najmniej 100 ton rocznie;
c) substancji wprowadzonych wyprodukowanych na terytorium Wspólnoty lub
importowanych przez producenta lub importera co najmniej raz po dniu 1 czerwca 2007 r. w
ilości co najmniej 1000 ton rocznie.
Do dnia 1 czerwca 2013 r. nie stosuje się przepisów w przypadku substancji
wprowadzonych, wyprodukowanych na terytorium Wspólnoty lub importowanych przez
producenta lub importera co najmniej raz po dniu 1 czerwca 2007 r. w ilości co najmniej 100
ton rocznie.
Do dnia 1 czerwca 2018 r. nie stosuje się przepisów w przypadku substancji
wprowadzonych, wyprodukowanych na terytorium Wspólnoty lub importowanych przez
producenta lub importera co najmniej raz po dniu 1 czerwca 2007 r. w ilości co najmniej 1
tony rocznie.
Udostępnianie danych
59
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
 Udostępnianie danych pomiędzy zgłaszającymi informacje odnosi się do danych
technicznych, w szczególności w zakresie swoistych właściwości substancji. Spowodowane
jest to koniecznością unikania doświadczeń na zwierzętach. Przyjęto, \
e badania prowadzone
na zwierzętach kręgowych przeprowadzone mogą być tylko w ostateczności.
Karty charakterystyki
Podstawowym instrumentem przekazywania informacji w tzw. łańcuchu dostaw, czyli
trafiajÄ…cej do dalszego u\
ytkownika jest karta charakterystyki. Przez dalszego u\
ytkownika
rozumie się osobę fizyczną lub prawną mającą siedzibę na terytorium Wspólnoty i nie będącą
producentem ani importerem, która u\
ywa substancji w jej postaci własnej lub jako składnika
preparatu, podczas prowadzonej przez siebie działalności przemysłowej lub innej działalności
zawodowej. Nie sÄ… uwa\
ani za dalszych u\
ytkowników dystrybutor ani konsument.
XIII. Odpowiedzialność za szkody w środowisku
Odpowiedzialność za szkody w środowisku według dyrektywy 2004/35/WE
Głównym aktem wspólnotowym dotyczącym odpowiedzialności za szkody w
środowisku jest dyrektywa 2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia
2004 r. w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania
i zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu101 (choć trwają te\
prace i
dyskusje dotyczące odpowiedzialności karnej za szkody w środowisku).
Zakres dyrektywy 2004/35/WE
Dyrektywa 2004/35/WE obejmuje zarówno zapobieganie szkodom, jak i naprawianie
szkód w środowisku (a więc sytuacje, kiedy szkoda ju\
powstała oraz sytuacje, gdy istnieje
dopiero zagro\
enie szkodÄ…).
101
Dz. Urz. UE L 143 z 30.04.2004
60
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
Zakres podmiotowy dyrektywy obejmuje w pierwszej kolejności operatorów
prowadzących jeden z rodzajów działalności wymienionych w jej załączniku III; operatorzy
prowadzący inne rodzaje działalności mogą być odpowiedzialni tylko za szkody w
bioró\
norodności i tylko wtedy, gdy ich działanie było zawinione. Pozostali operatorzy
odpowiadajÄ… na zasadzie ryzyka, co oznacza, \
e do uznania ich za odpowiedzialnych
wystarczy, \
e mo\
na wykazać związek przyczynowy między prowadzoną przez nich
działalnością a szkodą lub zagro\
eniem niÄ….
Załącznik III do dyrektywy wymienia rodzaje działalności niebezpiecznej przez
odwołanie do dyrektyw z zakresu ochrony środowiska; wynika z niego m.in., \
e
odpowiedzialność ponosi operator eksploatujący instalację będącą przedmiotem pozwolenia
zintegrowanego na podstawie dyrektywy IPPC, prowadzący działalność w zakresie
gospodarki odpadami wymagajÄ…cÄ… pozwolenia na podstawie ramowej dyrektywy w sprawie
odpadów (zob. wy\
ej) lub dyrektywy 91/689/EWG w sprawie odpadów niebezpiecznych. Z
załącznika wynika te\
, \
e za działalność niebezpieczną uznaje się równie\
określone w
odpowiednich dyrektywach u\
ycie organizmów genetycznie zmodyfikowanych (GMO) oraz
u\
ycie substancji i preparatów niebezpiecznych, środków ochrony roślin i biocydów, a tak\
e
transport towarów niebezpiecznych.
Dyrektywa 2004/35/WE dotyczy szkód w środowisku (zanieczyszczenie wód,
gruntów, szkoda w bioró\
norodności  zob. ni\
ej), nie obejmuje natomiast szkód
 tradycyjnych .
Definicja szkody w środowisku
Dyrektywa 2004/35/WE definiuje samo pojęcie szkody jako wymierną niekorzystną
zmianę w zasobach naturalnych lub wymierne pogorszenie funkcji tych zasobów.
Przez szkodę w środowisku rozumie natomiast:
" szkodę dotyczącą siedlisk i gatunków chronionych; przez gatunki i siedliska chronione
rozumie się tu siedliska i gatunki, o których mowa w dyrektywie ptasiej (79/409/EWG)
oraz w dyrektywie habitatowej (92/43/EWG), a tak\
e  gdy dane państwo
członkowskie tak zdecyduje  inne gatunki i siedliska objęte przez to państwo ochroną
w celach analogicznych jak wskazane w dwóch wskazanych wy\
ej dyrektywach,
61
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
" szkodę dotyczącą wód, powodującą pogorszenie jakości wód lub ich ekologicznego
potencjału w rozumieniu ramowej dyrektywy wodnej (2000/60/WE),
" szkodę dotyczącą gruntów (zanieczyszczenie gruntu) powodującą znaczące zagro\
enie
dla zdrowia ludzkiego i będącą efektem bezpośredniego lub pośredniego wprowadzenia
do ziemi substancji, preparatów, organizmów lub mikroorganizmów.
Dochodzenie roszczeń z tytułu odpowiedzialności za szkody w środowisku  uprawnione
podmioty
Dyrektywa 2004/35/WE przewiduje stosowanie instrumentów publicznoprawnych
(nakłada na podmioty zanieczyszczające środowisko odpowiedzialność administracyjno-
prawnÄ…), nie daje natomiast mo\
liwości dochodzenia roszczeń na drodze cywilnoprawnej.
W zwiÄ…zku z tym, uprawnionym (i zobowiÄ…zanym) do egzekwowania od operatora
wykonania jego obowiązków jest właściwy organ państwa (organ administracji), choć pewne
uprawnienia w postępowaniu dyrektywa przyznaje te\
osobom poszkodowanym (zob. ni\
ej).
Organ ma m.in. obowiązek ustalić, który operator spowodował szkodę lub zagro\
enie
nią i określić, jakie środki nale\
y w danym wypadku podjąć (art. 11 ust. 2 dyrektywy).
Następnie organ ten ma nakazać operatorowi podjęcie odpowiednich działań
zapobiegawczych (art. 5 ust. 4) lub naprawczych (art. 6 ust. 3).
Dyrektywa 2004/35/WE przewiduje te\
pewne uprawnienia dla innych podmiotów.
Zgodnie z art. 12 osoby fizyczne lub prawne poszkodowane lub nara\
one na szkodę wynikłą
z zaistnienia szkody w środowisku lub mające uzasadniony interes, aby wziąć udział w
postępowaniu dotyczącym wydania decyzji związanej z odpowiedzialnością za szkodę, a
tak\
e osoby, których prawa zostały naruszone, mają prawo zło\
yć do kompetentnego organu
wniosek o podjęcie odpowiednich działań. Do wniosku nale\
y dołączyć wszelkie
odpowiednie informacje i dane słu\
ące uprawdopodobnieniu odpowiedzialności operatora.
Za podmioty uprawnione do zło\
enia takiego wniosku dyrektywa uznaje te\

organizacje ekologiczne.
Organ, do którego trafił wniosek, ma obowiązek go rozpatrzyć i jak najszybciej
poinformować wnioskodawcę o swojej decyzji, podając jej uzasadnienie. Wnioskodawcy
słu\
y prawo zaskar\
enia takiej decyzji.
62
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
Przesłanki zwalniające z odpowiedzialności
Ustalenie katalogu okoliczności zwalniających operatora z odpowiedzialności
powodowało wiele kontrowersji w trakcie prac nad projektem dyrektywy.
Art. 4 dyrektywy 2004/35/WE określa wyjątki od odpowiedzialności wspólne dla
wszystkich rodzajów szkód w środowisku. Zgodnie z tym przepisem dyrektywa nie dotyczy
szkód lub zagro\
eń spowodowanych przez:
" konflikt zbrojny, działania wojenne itp.,
" zjawiska naturalne o wyjÄ…tkowym, nieprzewidywalnym charakterze,
" wypadek objęty przepisami jednej z konwencji międzynarodowych wymienionych w
załączniku IV, je\
eli ta konwencja obowiązuje w danym państwie członkowskim.
Art. 8 ust. 3 dyrektywy 2004/35/WE zawiera dotyczący wszystkich rodzajów szkody
katalog przesłanek zwalniających (okoliczności, które musi udowodnić operator, aby zwolnić
się z odpowiedzialności) od ponoszenia kosztów działań zapobiegawczych i naprawczych. Są
to sytuacje, w których:
" szkodÄ™ lub zagro\
enie spowodowała osoba trzecia  przy czym szkoda lub zagro\
enie
wystąpiły mimo zapewnienia przez operatora odpowiednich środków bezpieczeństwa,
" szkoda lub zagro\
enie sÄ… wynikiem zastosowania siÄ™ przez operatora do nakazu lub
instrukcji organu państwowego, z wyjątkiem sytuacji, gdy nakaz ten został wydany w
zwiÄ…zku z wypadkiem lub emisjÄ… spowodowanymi przez operatora.
Z definicji szkody w bioró\
norodności (art. 2 ust. 1 pkt a) wynika, \
e dyrektywa
2004/35/WE nie obejmuje sytuacji, gdy szkoda taka została spowodowana przez działanie
operatora zgodne z pozwoleniem odpowiedniego organu wydanym zgodnie z przepisami
implementujÄ…cymi art. 6 ust. 3 i 4 oraz art. 16 dyrektywy habitatowej albo art. 9 dyrektywy
ptasiej. Chodzi tu o sytuacje, w których dyrektywy te zezwalają na odstępstwa od
przewidzianych w nich zasad ze względu na określony interes.
Art. 8 ust. 4 dyrektywy 2004/35/WE określa natomiast  odnoszące się do wszystkich
rodzajów szkód  okoliczności zwalniające operatora od ponoszenia kosztów działań
naprawczych. Państwa członkowskie mogą mianowicie (ale nie muszą) zwolnić operatora z
63
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010
ponoszenia kosztów działań naprawczych w sytuacji, gdy udowodni on, \
e nie ponosi winy i
\
e działał z nale\
ytą starannością oraz \
e szkoda została spowodowana przez:
" działalność prowadzoną na podstawie pozwolenia i w jego granicach,
" u\
ycie produktu, który zgodnie z zasadami wiedzy nie jest uwa\
any za mogÄ…cy
spowodować zagro\
enie.
Opracowane przez: Jendrośka Jerzmański Bar i Wspólnicy.Prawo gospodarcze i ochrony środowiska. Sp. z o.o.
na zlecenie Ministerstwa Spraw Zagranicznych
64
© Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2010