PRZEDSZKOLE W PRZEPISACH
Fundusz świadczeń socjalnych
Przyznawanie świadczeń socjalnych musi być zawsze
uzależnione od konkretnej sytuacji danej osoby.
Niedopuszczalne jest stosowanie zasady
 każdemu po równo .
Ewa Dyba, Wiesława Rohnka
I. Two rzenie za kładowego fun duszu towej i są gromadzone na odrębnym rachunku
świadczeń socjalnych bankowym. Środki te nie mogą być wykorzy-
Problematykę funduszu świadczeń socjal- stywane na bie żącą dzia łalność pra codawcy
nych (da lej zfśs) w odniesieniu do placówek nie związaną z zakładową działalnością socjal-
oświatowych regulują przepisy: ną (pracodawca jest jedynie administratorem
 ustawy z 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczy- środków funduszu).
ciela  art. 53 (DzU z 2003 r., nr 118, Niewykorzystane środki funduszu, pozosta-
poz. 1112, z póz
niejszymi zmianami); jące na odrębnym rachunku 31 grudnia dane-
 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym go roku ka lendarzowego przechodzą na rok
fundu szu świadczeń so cjal nych (DzU kolejny, powiększając fundusz do wykorzysta-
z 1996 r., nr 70, poz. 335, z póz
niejszymi nia w roku następnym.
zmianami). Pracodawca ma obowiÄ…zek, zgodnie z art. 6
Sposób naliczania odpisu dla czynnych na- ust. 2 ustawy o zfśs, przekazywania odpisów
uczycieli oraz nauczycieli eme rytów i renci- na rachunek bankowy w dwóch terminach:
stów został określony w art. 53 ust. 1 i 2 Karty  do 31 maja  co najmniej 75% równowar-
Nauczyciela. Dla pracowników nie będących tości odpisów,
nauczycielami zasady naliczania odpisu okre-  do 30 września  pozostałą część odpisów.
śla art. 5 ust. 2 ustawy o zfśs. Wsytuacji, gdy pracodawca nie wykonuje na-
W art. 53 ust. 3a Karty Nauczyciela została łożonego na niego obowiązku, związki zawodo-
uregulowana szczególna sytuacja, gdy docho- we mają prawo w imieniu pracowników do wy-
dzi do likwidacji placówki oświatowej, z której stąpienia z roszczeniem przeciwko pracodawcy
emeryt (ren cista) od szedł na świad czenie do sądu pracy o przekazanie należnych środków
ZUS. W tym przypadku organ prowadzÄ…cy na rachunek bankowy funduszu (art. 8 ust. 3
szkołę jest zobowiązany wskazać inną, w któ- ustawy o zfśs). Ponadto takie naganne zachowa-
rej będzie naliczany odpis na zfśs na każdego nie pra codawcy jest za grożone ka rą grzywny
nauczyciela, będącego emerytem lub rencistą za nieprzestrzeganie przepisów ustawy, któ ra
zlikwidowanego zakładu pra cy. Nauczyciele może zostać nałożona przez inspektora PIP.
(emeryci, renciści) korzystają ze świadczeń so-
cjalnych na zasadach i warunkach ustalonych II. Uprawnieni do korzystania
w regulaminie obowiązującym we wskazanej ze środków funduszu
przez organ prowadzący placówce. W każdej pla cówce oświa towej osobami
Odpisy, o jakich mowa, stanowią jeden fun- uprawnionymi do korzystania ze środków fun-
dusz spożycia zbiorowego w placówce oświa- duszu są:
14 Wychowanie w Przedszkolu
 czynni nauczyciele i ich rodziny, runki ko rzystania ze świad czeń so cjalnych
 nauczyciele emeryci i renciści oraz ich ro- przez osoby uprawnione. Przedmiotowy regu-
dzi ny (w pla ców z której ode szli lamin musi zostać uzgodniony z zakładowymi
ce,
na świadczenie emerytalne lub rentowe), organizacjami związkowymi w trybie określo-
 pracownicy niepedagogiczni, nym w art. 27 ust. 1 lub art. 30 ust. 5 ustawy
 inne osoby, któ rym pra codawca przy znał z 23 ma ja 1991 r. o związkach zawodowych
wregulaminie zfśs prawo do korzystania ze (DzU z 2001, nr 79, poz. 854, z póz
niejszymi
świadczeń socjalnych w placówce (np. od - zmianami), a w przypadku ich braku z przed-
chodzący na świadczenie przedemerytalne). stawicielem pracowników wybranym przez za-
łogę do reprezentowania ich interesów.
III. Świadczenie urlopowe Działalność so cjalna (po wypłaceniu na -
dla czynnych nauczycieli uczycielom świad czenia urlopowego), szcze -
Ze środ ków zfśs, naj póz
niej do koń ca gółowo uregulowana w zakładowym regula-
sierpnia każdego roku, pracodawca jest zobo- minie środków socjalnych, może obejmować
wiązany wy pła cić czyn nym na uczycielom następujące wydatki:
świadcze nie urlo po we, o jakim mo wa  krajowe ko lonie, obo zy, zimowiska, tzw.
w art. 53. ust. 1a Karty Nauczyciela. Świadcze- zielone szkoły, oazy, rajdy dla dzieci i mło-
nie to wypłaca się proporcjonalnie do wymia- dzieży,
ru czasu pracy i okresu za trudnienia nauczy-  wypoczynek pra cowników zor ganizowany
ciela w danym roku szkolnym. Przy ustalaniu wformie wczasów krajowych,
wysokości świadczenia urlopowego bierze się  wczasy profilaktyczne, pobyt w sanatorium
pod uwagÄ™ wymiar cza su pra cy, okre
ślony na leczeniu lub rekonwalescencji,
w umowie o pracÄ™ lub w akcie mianowania.  wypoczynek  wy Å‚Ä…cznie na te renie kra ju
Wsytuacji, gdy nauczyciel pracował w szkole  zorganizowany przez pra
cowników we
na podstawie umowy o pracÄ™ w wymiarze ½ wÅ‚a snym za kre sie (wczasy tu
rystyczne,
etatu otrzyma świadczenie w wysokości poło- wczasy  pod gruszą , agroturystyka itp.),
wy odpisu pod stawowego, na tomiast pra ca  wycieczki kra jowe, wy jazdy sobotnio-nie-
w godzinach ponadwymiarowych (lub w ra - dzielne,
mach podwyższonego pensum  art. 42 ust. 2a  sport i rekreację,
i 4a Karty Nauczyciela) nie uprawnia nauczy-  zakup biletów do kina, teatru, wystawy,
ciela do zwięk szenia przy
sługującego mu  zakup podręczników i innych pomocy nauko-
świadczenia urlopowego. wych dla dzieci pracowników, którzy sami nie
Środki, które pozostaną na rachunku zfśs są w stanie sfinansować tych wydatków,
po wypłaceniu na uczycielom świad czenia  pomoc rzeczową dla osób znajdujących się
urlopowego, przeznaczane są na dzia łalność wtrudnej sytuacji życiowej i materialnej,
socjalną prowadzoną zgod nie z za sadami  zapomogi pieniężne w wypadkach ży cio-
określonymi w ustawie o zakładowym fundu- wych i losowych,
szu świadczeń socjalnych i regulaminie wydat-  zwrotną lub bez zwrotną pomoc na ce le
kowania środków, który obowiązuje w danej mieszkaniowe na wa runkach okre ślonych
placówce oświatowej. wumowie między pracodawcą a pracowni-
kiem,
IV. Regulamin jako podstawa wydatko-  dofinansowanie zakładowych obiektów so-
wania środków funduszu cjalnych.
Zgodnie z art. 8 ust. 2 ustawy o zfśs praco-
dawca jest zo bowiązany wy dać re gulamin, V. Fundusz jako z
ródło pomocy
w którym ustali szczegółowe zasady przezna- ouznaniowym charakterze
czania środków so na po szczególne Ouznaniowym charakterze świadczeń so-
cjalnych
cele i rodzaje dzia łalności socjalnej oraz wa - cjalnych finansowanych z funduszu decydują
4/2006
15
przepisy art. 8 ustawy o zfśs. Pracownik nie ma wo żądać od niej przed łożenia oświadczenia
roszczenia o wypłatę świadczenia socjalnego dotyczącego np. średniej wysokości dochodów
(poza świadczeniem urlopowym, o jakim mo- przypadających na jednego członka rodziny
wa w art. 53 ust. 1a Karty Nauczyciela), czyli (muszą być to zsumowane dochody ze wszyst-
nie może wystąpić w tej sprawie do sądu pracy kich z
ródeł), liczby członków rodziny pozosta-
z pozwem przeciwko pracodawcy. jących we wspólnym gospodarstwie domowym
Postanowienia regulaminu nie mogą być itp. Nie złożenie takiego oświad czenia mo że
sprzeczne z za sadą wyrażoną w art. 8 ust. 1 stanowić przy czynę odmowy wypłaty świad -
ustawy o zfśs. W myśl tego przepisu świadcze- czenia z funduszu. Domaganie się przez pra-
nia socjalne muszą być przyznawane według codawcę złożenia informacji o sytuacji rodzin-
kryterium socjalnego, czyli z uwzględnieniem no-materialnej pracownika, w ce lu usta lenia
sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej oso- wysokości świad czenia z zfśs, jest zgod ne
by uprawnionej do ko rzystania z funduszu. z art. 23 ust. 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r.
Jest to jedyne ustawowe kry terium przyzna- oochronie danych osobowych (DzU z 2002 r.,
wania środków z zfśs. Nie można zatem uza- nr 101, poz. 926, z póz
niejszymi zmianami).
leżnić udzielania i wysokości świadczeń socjal-
nych od in nych kry te riów, nie ma jących VI. Dysponenci środków funduszu
charakteru socjalnego (np. stażu pracy w da- Pracodawca, zgodnie z przepisami ustawy
nej placówce, wymiaru czasu pracy pracowni- o zfśś, jest administratorem środków zgroma-
ka, dodatkowego zatrudnienia w innym miej- dzonych na rachunku funduszu (zarzÄ…dza fun-
scu pracy). duszem, tworzy zakładowy regulamin, zapewnia
Nieprawidłową praktyką, która narusza za- kadrowe i tech niczno-organizacyjne wa runki
pisy ustawy o zfśs, jest sytuacja, gdy w szkole obsługi funduszu, a także odpowiada za prawi-
zatrudniającej małżeństwo  prawo do korzy- dłowe stosowanie przepisów ustawowych).
stania ze świadczeń socjalnych przyznaje się Wspólnie z pracodawcą wpółdysponentami
tylko jednemu z nich. Regulamin wydatkowa- środków zakładowego funduszu świadczeń so-
nia funduszu powinien określać, które świad- cjalnych są zakładowe organizacje związkowe.
czenia na leżą się każ demu z mał żonków, Zarówno na etapie tworzenia regulaminu, jak
a które tylko im wspólnie (np. dopłata do ko- i przyznawania świad czeń po szczególnym
lonii letnich dziecka). uprawnionym zwiÄ…zki zawodowe ma jÄ… kom -
Doświadczenie życiowe pokazuje, że jest petencje stanowiące.
mało prawdopodobne, by dwie osoby upraw- Zgodnie z art. 53 ust. 4 Karty Nauczyciela,
nione po zostawały w jed nakowej sy tuacji organ prowadzący szkołę może tworzyć służbę
materialnej, życiowej i rodzinnej, a tylko ta- socjalną powołaną do gospodarowania fundu-
ka (lub bardzo zbli żo na) po zwalałaby szem socjalnym. Jednakże tzw. komisje socjal-
na przyznanie świadczeń w tej samej wyso- ne nie mają za gwarantowanych w ustawie
kości. Zakładowy fundusz świadczeń socjal- o zfśs żadnych praw i nie mogą podejmować
nych jest tworzony w celu udzielania pomo- żadnych decyzji, np. w sprawie wydatkowania
cy pracownikom znajdującym się w trudnej środków funduszu. Mogą one jedynie opinio-
sytuacji materialnej. Ma on łagodzić różnice wać i doradzać pracodawcy, lecz ich głos dla
pomiędzy po ziomem ży cia pra cowników, pracodawcy nie jest wiążący.
q
a przyznawanie iden tycznego świad czenia
każdej uprawnionej osobie nie spełnia tej za-
EWA DYBA
sady (np. przyznanie pracownikom ta lonów
starszy specjalista ds. prawnych w Biurze Prezesa
świątecznych o jednakowej wartości).
ZNP
Wcelu usta lenia, czy dana osoba spełnia
WIESA
AWA ROHNKA
warunki do korzystania z zakładowego fundu-
starszy specjalista ds. pedagogicznych w Zespole
szu świadczeń socjalnych, pracodawca ma pra- Polityki Edukacyjnej w Zarządzie Głównym ZNP
16 Wychowanie w Przedszkolu