Ze świata
Europa bez granic
 edukacja przedszkolna
we Francji
MAA
GORZATA PAWA
OWSKA, LIDIA LASOTA mieszkania. Za budowę i konserwację budyn-
ków szkół publicznych odpowiadają władze
samorządowe, natomiast za tworzenie polity-
zięki pomocy działu do spraw współpra- ki edukacyjnej  rząd. Szkoły podstawowe
Dcy z zagranicą Gabinetu Prezydenta Mia- mają pewną autonomię w sprawach admini-
sta Poznania, autorki artykułu nawiązały stracyjnych i dydaktycznych, a szkoły średnie
współpracę z Rennes  miastem partnerskim  również w sprawach finansowych.
Poznania  w zakresie edukacji dzieci w wie- Cele edukacji wyznacza Ministerstwo Edu-
ku przedszkolnym. Szczegółowo opracowany kacji, które opracowuje szczegółowy program
projekt seminarium pozyskał akceptację nauczania każdego przedmiotu na wszystkich
władz miasta i stał się podstawą do zorganizo- poziomach edukacji, wskazówki dotyczące
wania wyjazdu studyjnego dla dyrektorów po- organizacji i metodyki nauczania, pozostawia-
znańskich przedszkoli. Celem wyprawy było jąc jednak nauczycielom dobór metod pracy
uzyskanie informacji na temat systemu kształ- i podręczników. Obowiązkowe kształcenie,
cenia nauczycieli, zasad weryfikacji do zawo- które obejmuje dzieci od 6 do 16 roku życia,
du i zatrudnienia, struktury systemu edukacji składa się z trzech etapów:
we Francji, zasad finansowania, nadzoru orga- 1. Szkoła podstawowa (�cole �l�mentaire)
nizacyjnego oraz merytorycznego nad działal- obejmuje dzieci od 6 do 11 roku życia;
nością placówek oświatowych, celów i zadań 2. Szkoła średnia I stopnia (collŁge) obejmuje
edukacji elementarnej, a także metod i form uczniów w wieku od 11 do 16 lat, którzy
pracy z małym dzieckiem. w momencie ukończenia collŁge osiągają
Poznańska delegacja została przyjęta przez wiek odpowiadający zakończeniu obo-
przedstawicieli miasta Rennes w Ratuszu. wiązku szkolnego;
Strona francu ska przedstawiła prezentację 3. Szkoła średnia II stopnia  w wieku 16 lat
multimedialną wraz z wykładem dotyczącym uczniowie rozpoczynają naukę w lyc�e
systemu oświaty. d enseignement g�n�ral et technologique
Nauczanie publiczne we Francji jest bez- (liceum ogólnokształcącym lub technikum)
płatne, korzysta z niego około 86% uczniów lub lyc�e professionnel (liceum zawodo-
szkół podstawowych i około 80% uczniów wym).
szkół średnich. Odpłatne nauczanie prowa-
dzone jest w szkołach prywatnych. Rekrutacja Wychowanie przedszkolne
do wszystkich szkół odbywa się zgodnie z za- w systemie edukacji
sadą rejonizacji  na ogół dzieci zapisuje się Francja ma długoletnią tradycję edukacji
do szkoły, która znajduje się w rejonie ich za- przedszkolnej, sięgającą aż do XVII wieku.
20
Wychowanie w Przedszkolu nr 2
Ze świata
Obowią zek szkolny wprowadzo ny został
w 1882r. Na podstawie dekretu z 18 stycznia
1887 roku przedszkole jest pierwszym etapem
edukacji. Mimo, że nie jest obowiązkowe, to
do przedszkola uczęszcza prawie 100% dzie-
ci. Jeszcze w latach 60. było zaledwie 30%
trzylatków objętych wczesną edukacją. Zaob-
serwowano, że dzieci, które nie uczęszczały
do przedszkola, często były skazane na niepo-
wodzenia w osiąganiu wyższych szczebli
kształcenia, a w konsekwencji otrzymania dy-
plomu uczelni. Stąd postawiono nacisk
na upowszechnienie wychowania przedszkol-
nego.
Obecnie przedszkola publiczne są bezpłat-
ne, a zapisywanie do nich dzieci nie wynika
z konieczności pracy matki, ale ze świadomo-
ści znaczenia tego okresu dla rozwoju naj-
młodszych. Edukacja przedszkolna we Francji
obejmuje dzieci od 2 do 5 roku życia. Sze-
ściolatki realizują obowiązek szkolny. Trwa
publiczna debata nad optymalnym wiekiem
dziecka rozpoczynającego kształcenie w szko-
le. Są projekty, by obowiązek uczęszczania
do przedszkola realizowany był już od 3 roku
życia.
Założenia systemowe
i programowe.
Kadra pedagogiczna
W edukacji we Francji obowiązują określo-
ne zasady:
1. Nieodpłatność.
2. Prawo do nauki.
3. Laicyzacja.
4. Wolność w nauczaniu.
5. Obowiązek szkolny od 6 do 16 roku życia.
Wramach realizacji celów Procesu Boloń-
skiego 1, po ukończeniu dowolnego kierunku
3-letnich studiów licencjackich z możliwością
kontynuacji na 2-letnich studiach magister-
skich lub czteroletnich zakończonych egzami-
nem magisterskim. Kandydaci do zawodu na-
uczycielskiego przygotowują się do egzaminu
1
Deklaracja Bolońska, podpisana 19 czerwca 1999 roku przez ministrów odpowiedzialnych za szkolnictwo wyższe w 29 krajach
europejskich, zapoczątkowała proces istotnych zmian w systemach edukacji poszczególnych państw. Proces ten, nazywany Proce-
sem Bolońskim, zmierza do utworzenia do 2010 roku  w wyniku uzgodnienia pewnych ogólnych zasad organizacji kształcenia
 Europejskiej Przestrzeni Szkolnictwa Wyższego (European Higher Education Area).
21
luty 2011
Ze świata
w Instituts Universitaires de Formation des
Ma�tres. Minister stwo organizuje egzaminy Harmonogram dnia w przedszkolu:
i przyznaje kwalifikacje zawodowe nauczycie- 1. Dzieci przychodzą do godziny 8.30.
lom. Po zdaniu egzaminu dyplomowego z po- 2. O godzinie 8.30 jest śniadanie przygotowy-
zytywnym wynikiem, przyszły nauczyciel zo- wane przez nauczycielki. Rodzice ustalają
bligowany jest do odbycia rocznego szkolenia wysokość składki, a następnie za zebrane
przygotowującego do zawodu. Obejmuje ono pieniądze kupowane są owoce, ciasteczka
zajęcia teoretyczne oraz praktykę w szkole. oraz napój.
U kandydatów kształci się kompetencje 3. Zajęcia dydaktyczne odbywają się w godzi-
do nauczania wszystkich przedmiotów, umiejęt- nach od 9.00 do 12.00. i głównie nasta-
ność pracy wychowawczo-dydaktycznej z dzieć- wione są na wdrażanie dzieci do samo-
mi w wieku 3 11 lat oraz wyrobienie takiego dzielno ści, rozwija nie umiejętności,
sprawstwa zawodowego, aby potrafili nadać sens odkrywanie prawdy o świecie poprzez pro-
każdemu dniu pracy. Absolwent uczelni potrafi ste doświadczenia oraz eksperymenty. Sale
nauczać na każdym poziomie szkolnictwa. do zajęć są przestronne i wyposażone
Nacisk położony jest również na systema- w sprzęty, a także przybory zachęcające
tyczne doskonalenie zawodowe. W tym celu do podejmowania różnej aktywności.
każdy nauczyciel obowiązkowo uczestniczy 4. Dzieci wychodzą na dwór niezależnie
w różnych formach kształcenia, a w szczegól- od pogody. W szatni znajduje się miejsce
ności w zakresie nowych metod nauczania do przechowywania kaloszy, peleryn, pa-
i wychowania, nowatorskich prądów i kierun- rasoli. Ogród i plac zabaw wyposażone są
ków myśli pedagogicznej itp., w wymiarze 18 w sprzęt do rozwijania sprawności fizycz-
godzin w ciągu roku szkolnego. nej, prac gospodarskich, hodowlanych.
Nauczyciele publicznych placówek są 5. Obiad/lunch  około godz. 12.00  dostar-
funkcjonariuszami państwowymi zatrudniony- czany jest przez firmę cateringową, a na-
mi w drodze egzaminu konkursowego. Pracu- stępnie wydawany dzieciom w jadalni
ją 140 dni w roku, 4 dni w tygodniu, 24 go- przez personel przedszkola. Z posiłku ko-
dzi ny tygodniowo bezpośred nio z wy- rzystają tylko te dzieci, które pozostają
chowankami oraz 3 godziny z przeznacze- dłużej w placówce. Znaczna część wycho-
niem na rozmowy indywidualne lub zebrania wanków jest odbierana przez rodziców.
z rodzicami, konsultacje ze specjalistami oraz Po powrocie z lunchu opiekę nad dziećmi
spotkania robocze z innymi nauczycielami. przejmują asystenci (osoby mające wy-
Środy są dniami wolnymi. Nauczyciele, nieza- kształcenie średnie, stażyści oraz kandyda-
leżnie od tego, na którym szczeblu edukacji ci przygotowujący się do zawodu nauczy-
pracują, mają ten sam tygodniowy wymiar go- cielskiego). Warte podkreślenia jest to, że
dzin, termin realizowanych zajęć, przerw w trosce o dobro pracowników i zgodnie
świątecznych i urlopu w ciągu roku szkolnego. z ergonomią pracy, stołówki wyposażone
są w wysokie stoły i krzesła.
Dzień w przedszkolu 6. Leżakowanie. Do odpoczynku służy osob-
Przedszkole i szkoła podstawowa zazwy- na sala, w której rozstawione są leżaki.
czaj znajdują się w jednym budynku. �cole W celu ułatwienia nauczycielom pracy, na
maternelle obejmuje dzieci od 3 do 5 roku ży- ścianie przypięty jest rozkład ustawienia le-
cia, a �cole �l�mentaire od 6 do 11 roku ży- żaków, przy czym każdy z nich jest przypi-
cia. Podstawa programowa określana przez sany do konkretnego dziecka. Leżakują tyl-
ministerstwo dla tych dwóch szczebli edukacji ko najmłodsi wychowankowie.
jest realizowa na w wymiarze 26 godzin, 7. Dzieci odbierane są przez rodziców lub
w ciągu czterech dni w tygodniu. Środy, sobo- upoważnione osoby do godziny 17.00.
ty i niedziele są dniami wolnymi.
22
Wychowanie w Przedszkolu nr 2
Ze świata
Działalność plastyczno-techniczna, mu-
zyczna lub sportowa organizowana jest w od-
rębnych pomieszczeniach. Poszczególne gru-
py wiekowe mają więc do dyspozycji kilka sal.
Dzieci korzystają z toalet wspólnych dla
chłopców i dziewczynek, które przedzielone
są ścianką do wysokości około 1,30 m, po jed-
nej stronie są ubikacje, a po przeciwnej pisu-
ary. W pomieszczeniu zamontowane są rów-
nież umywal ki. Do łazien ki wychodzi
z dziećmi nauczyciel i personel pomocniczy.
Środa  dniem wolnym od zajęć
edukacyjnych
W środy dzieci pozostają w domu pod opie-
ką rodziców, kogoś z rodziny bądz
wynajętych
opiekunów. Mogą również przyjść do przed-
szkola, które pełni wówczas rolę centrum re-
kreacyjnego.
Istnieją także ośrodki otwierane tylko
w środy i podczas krótkich wakacji, np. dwu-
tygodniowych przypadają cych w okresie
świąt. Dzieci rano wybierają aktywność, którą ki pracy wszystkich pracowników oraz równe
chcą realizować i z opiekunem udają się traktowanie nauczycieli w zatrudnieniu.
na zajęcia (informatyczne, szycia, wykonywa- Dzięki spotkaniom w przedszkolach była
nia biżuterii, doświadczeń przyrodniczych, możliwość wymiany doświadczeń na temat
sportowe itp.) lub wycieczkę rowerową. edukacji najmłodszych. Z satysfakcją stwier-
Na zajęcia zapraszani są specjaliści z różnych dzamy, że w polskich przedszkolach stosowa-
dziedzin, np.: scenograf, znany sportowiec, ne są metody i formy pracy podobne do tych,
żongler, a także osoby posiadające umiejętno- które wykorzystywane są we Francji.
ści krawieckie, rękodzielnicze, lub ciekawe We współczesnej  Europie bez granic  spo-
hobby. W tym dniu zainteresowane dzieci tkania takie nabierają szczególnej wartości.
uczestniczą w katechezie, gimnastyce korek- Przede wszystkim w sposób naturalny przełamu-
cyjnej, nauce pływania itp. Mają także możli- ją bariery uprzedzeń i stereotypów, sprzyjają wy-
wość skorzystania z lunchu i pozostania mianie doświadczeń, myśli oraz postępowania
na zajęciach popołudniowych lub powrotu wzakresie edukacji, a ponadto uczą pewnej re-
do domu pod opieką rodziców. Warto zazna- fleksyjno ści w odniesieniu do własnej pracy.
czyć, że popołudniami placówki pełnią rów- Organizacja pobytów ma wielokierunkowy wy-
nież rolę centrów kultury dla dorosłych. miar, między inymi: wizyty w placówkach
przedszkolnych, spotkania w szkołach wyższych
Podsumowanie przygotowujących kandydatów do zawodu nau-
Na podstawie dokonanych obserwacji zajęć czyciela, w kuratoriach oraz w urzędach prowa-
oraz rozmów z nauczycielami w kilku placów- dzących placówki oświatowe.
kach można stwierdzić, że dbają oni o rozwój Warto zaznaczyć, że każde społeczeństwo
samoobsługi, samodzielno ści, inspirowanie kształtuje się w odpowiednim miejscu i prze-
dzieci do obserwowania, podejmowania dzia- strzeni rozumianej jako zespół zachowań
łalności badawczej oraz twórczej. Na podkre- ludzkich, materialną i niematerialną część
ślenie zasługuje również troska o dobre warun- otoczenia. Bez choćby fragmentarycznego po-
23
luty 2011
Ze świata
i ofertami zajęć dla dzieci wyprzedziły refor-
mę programową. Byli seminarzyści, znając za-
soby ludzkie i materialne swoich placówek,
umiejętnie wdrożyli w życie przedszkoli zaob-
serwowane metody i formy pracy, kładąc
szczególny nacisk na:
l� aktywność własną dziecka kształtowaną
na podstawie wcześniej wprowadzonych
zasad  swobodny dostęp do materiałów
plastycznych, przyrodniczych, konstrukcyj-
no-technicznych itp.;
l� samoobsługę i samodzielność  np.: wpro-
wadzenie posiłków typu  szwedzki stół ,
dokonywanie przez dziecko wyboru i po-
dejmowanie decyzji o rodzaju aktywności
w czasie dnia;
l� kształcenie poczucia konieczności wywią-
znania tamtejszego dziedzictwa trudno w peł- zania się z przydzielonego lub wybranego
ni zrozumieć dany system edukacyjny. Szcze- zadania i doprowadzania pracy do końca;
gólnie tradycja, obyczaje, normy społeczne, l� udostępnienie dzieciom komputerów wy-
preferowane wartości czy chociażby tzw. styl posażo nych w programy edukacyjne
życia mają swoje przełożenie na kształt edu- pozwalające rozwijać proce sy myślowe,
kacji. Stąd nie zawsze można w pełni zaadap- kompetencje matematyczne, językowe,
tować wypracowane na tamtym gruncie wzor- graficzne;
ce, ale z pewnością wiele z nich może być l� zawieranie kontraktów, a w rezultacie
inspiracją do rodzimych rozwiązań pedago- przestrzeganie przez dzieci ustalonych
gicznych czy technicznych. w grupie norm i zasad oraz ponoszenie
Potrzebą naszych czasów jest ciągłe naby- konsekwencji za ich przekraczanie;
wanie i doskonalenie kompetencji zawodo- l� dbałość o zapewnienie dzieciom czasu
wych, mobilność, czerpanie wiedzy z różnych i przestrzeni do swobodnej działalności;
z
ródeł. Dyrektor to także nauczyciel,  najlep- l� wprowadzenie ćwiczeń relaksacyjnych
szy z najlepszych . Zatem powinien on być oraz kącików do odpoczynku;
moderatorem działań, otwartym na zmiany, l� prezentację osiągnięć dzieci;
a nawet wręcz je inicjującym, ciekawym świa- l� zwrócono uwagę na stosowane rozwiąza-
ta, który poszerza swoje horyzonty, a po- nia problemu polegającego na włączeniu
nad to nieustannie dbającym o doskonalenie w życie grupy dzieci imigrantów.
swojego warsztatu pracy. W ten sposób Uważamy, iż w informacje o tym, co
odpowiednie postawy przekazuje swoim na- nowego i wartościowego dzieje się gdzie in-
uczycielom i wychowankom. dziej, przyspieszają zmiany dokonujące się
Dyrektor winien przyglądać się europej- w placówce i wyznaczają kierunki rozwoju
skim placówkom i na ich wzorcach budować zgodne ze współczesną myślą pedagogiczną.
własne rozwiązania, dostosowane oczywiście
do naszych warunków materialnych, społecz-
nych, kulturowych. Małgorzata Pawłowska
Dzięki możliwości uczestniczenia dyrekto- Przedszkole nr 96  Jarzębinka w Poznaniu
rów w seminariach poświęconych edukacji
elementarnej w krajach europej po- Lidia Lasota
skich,
znańskie przedszkola swoją organizacją pracy Przedszkole nr 3  Promyczek w Poznaniu
24
Wychowanie w Przedszkolu nr 2