Geneza i specyfika nauki: których podstawie zostały przyjęte w nauce, są zdania obserwacyjne, oparte bezpośrednio na doświadczeniu.
Pojęcie nauki : Przeciwieństwem praw empirycznych są prawa formalne, wyrażane w zdaniach analitycznych, uzasadnianych przez
Nauka  autonomiczna część kultury służąca wyjaśnieniu funkcjonowania świata, w którym żyje człowiek. samo rozumowanie.
Praktyczno-techniczne oraz teoretyczne z
ródło nauk: Model teoretyczny (idealizujący)
Nauka : konstrukcja hipotetyczna odwzorowująca dany rodzaj rzeczywistości w sposób uproszczony, sprowadzający jej
a) Budowana i rozwijana wyłącznie za pomocą tzw. metody naukowej lub metod naukowych nazywanych też cechy do związków najistotniejszych, budowana w celach heurystycznych (w innym razie nie dalibyśmy rady, lub
paradygmatami nauki poprzez działalność badawczą prowadzącą do publikowania wyników naukowych byłoby b. ciężko).
dociekań. Proces publikowania i wielokrotne powtarzanie badań w celu weryfikacji ich wyników prowadzi do Teoria naukowa
powstania wiedzy naukowej. Zarówno ta wiedza jak i sposoby jej gromadzenia określane są razem jako nauka. to całość logicznie spoistych uogólnień, wywnioskowanych na podstawie ustalonych faktów naukowych i
Czyli przez badania + publikacje powiązanych z dotychczasowym stanem nauki. Ma na celu wyjaśnienie przyczyny lub układu przyczyn, warunków,
W opozycji do świata nauki posługującego się metodą naukową znajdują się pseudonauka (i paranauka), której okoliczności powstawania i określonego przebiegu danego zjawiska. Jest podsumowaniem wyników
przedstawiciele odrzucają takie podejście do prowadzania badań. Naukowcy wytykają im, że wykorzystują autorytetszczegółowych pracy naukowej. Wieńczy badania naukowe.
nauki, aby promować niesprawdzone hipotezy i domysły, które nie dają się zweryfikować naukowo. Metoda hipotetyczno-dedukcyjna
Podział nauk jest to metoda, która polega na stwarzaniu nowej teorii  hipotezy. Póz
niej dedukuje się jej konsekwencje, które
Systematyka tradycyjna dzieli nauki na można sprawdzić przez doświadczenie. Metoda ta jest oparta na rozumowaniu dedukcyjnym i jest niezawodna.
· nauki formalne: JeÅ›li doÅ›wiadczenie nie potwierdza teorii należy jÄ… odrzucić. Punktem wyjÅ›cia sÄ… pewne prawa i ogólne zasady. Ich
· nauki Å›cisÅ‚e, czyli matematykÄ™, logikÄ™, nauki strukturalne; analiza umożliwia przewidywanie nowych zdarzeÅ„ i faktów, pozwala stworzyć nowÄ… teoriÄ™. Teoria ta po
· nauki realne ( faktualne ) doÅ›wiadczeniu weryfikacji okazuje siÄ™ być prawdziwa lub nie.
· nauki przyrodnicze, czyli nauki zajmujÄ…ce siÄ™ Å›wiatem postrzeganym przez czÅ‚owieka: fizyka, chemia, biologia, Metoda empiryczno-indukcyjna
nauki o Ziemi, astronomia, medycyna teoretyczna, geografia...; metoda tworzenia uogólnień (teorii) na podstawie doświadczeń i obserwacji zdarzeń, nie zawsze daje poprawne
· nauki inżynieryjne  tu podstawowa różnica miÄ™dzy naukÄ… i inżynieriÄ… polega na tym że ta druga zajmuje siÄ™ tym rozwiÄ…zanie zagadnienia.
jak budować i tym co już zbudowane. Metoda aksjomatyczno-dedukcyjna
· nauki humanistyczne, zajmujÄ…ce siÄ™ czÅ‚owiekiem i jego wytworami kulturowoduchowymi: historia, antropologia Chyba takie coÅ›:
kulturowa, filozofia, lingwistyka...; a priori (łac.: "z góry", "uprzedzając fakty", "z założenia")  wyrażenie, które w filozofii Zachodu od czasów
· nauki spoÅ‚eczno-ekonomiczne, zajmujÄ…ce siÄ™ spoÅ‚eczeÅ„stwem, jego organizacjÄ…, Immanuela Kanta nabraÅ‚o powszechnego znaczenia na okreÅ›lenie tego, co pierwotne, uprzednie lub wczeÅ›niejsze i
zmianami: antropologia, historia, geografia, politologia, stosunki międzynarodowe, ekonomia, socjologia, nie podlegające dowodzeniu  stało się antonimem określenia a posteriori dla tego, co wtórne. Jest to w pewnym
pedagogika, psychologia. sensie równoważne określeniu założenie. Przykładowo, poznanie a priori jest poznaniem czystym, wynikającym z
Nauki nomotetyczne (nomologiczne) - nauki zajmujące się wykrywaniem prawidłowości i formułowaniem samego faktu poznania, niezakłóconym oświadczeniem, czyli wiedzą z innych podobnych doznań. Czyli mówimy, że
ogólnych praw naukowych jest jak jest i nic nie dowodzimy :D
Nauki idiograficzne - zajmują się opisem i wyjaśnianiem faktów jednostkowych, a nie formułowaniem ogólnych Rozwój nauki:
praw naukowych. Rozwój nauki opiera się na formułowaniu hipotez, które potem są weryfikowane eksperymentalnie
Nauki empiryczne: Wiedza naukowa a prawda:
- podstawowe: Przede wszystkim trzeba ustalić, czym wyróżnia się prawda naukowa od innych rodzajów prawd i czym różni się
- nomologiczne przyrodnicze: fizyka, chemia, biologia wiedza naukowa od innych rodzajów wiedzy. Wiedza naukowa: przede wszystkim odróżniamy wiedzę racjonalną
- nomologiczne społeczne: ekonomia, socjologia, nauki polityczne (w tym potoczną, naukowa, artystyczno-literacką, spekulatywną) od irracjonalnej (mistyka pewne rodzaje filozofii,
- idiograficzno-nomologiczne topograficzne przyrodnicze: astrologia, geologia opisowa, geografia fizyczna, pseudonauka). Ta pierwsza spełnia tzw. (słabą) Zasadę racjonalności (lub zasadę intersubiektywności). Składa się
geografia roślin I zwierząt na nią intersubiektywna (uniwersalna) komunikowalność oraz intersubiektywna sprawdzalność wyników.
- idiograficzno-nomologiczne topograficzne społeczne: geografia ekonomiczna, geografia polityczna Pierwsze oznacza, sa zdania, w których wiedza racjonalna jest przekazywana, muszą być zrozumiałe dla każdego
- idiograficzno-nomologiczne historyczne przyrodnicze: kosmologia, geologia historczyna, biologia ewolucyjna odbiorcy o odpowiednich kwalifikacjach językowych i kulturowych. Dlatego sposób tworzenia wyczerpującego i
- idiograficzno-nomologiczne historyczne społeczne: historia gospodarcza, historia polityczna obiektywnego opisu badanych zjawisk, który spełnia powyższe warunki, sam w sobie jest ważnym problemem
- stosowane przyrodnicze: techniczne, rolnicze, medyczne metodologicznym. Drugie oznacza, sa referowane wyniki mogą być potencjalnie sprawdzone; w szczególności w
- stosowane społeczne: ekonomiki szczegółowe, prawnicze przypadku nauki - otrzymane przez innych badaczy dysponujących odpowiednim sprzętem. Kmita jako trzeci
Aprioryzm (w filozofii stanowi przeciwieństwo aposterioryzmu) - pogląd, według którego możliwe jest poznanie a warunek dla wiedzy naukowej dodaje zachodzenie związku wynikania między twierdzeniami naukowymi
priori, tj. przed doświadczeniem, nie opierające się na nim. Aprioryzm skrajny traktuje poznanie a priori jako jedyneuzyskiwane na drodze dowodzenia (nauki formalne) lub wyjaśniania (nauki empiryczne).
obowiązujące, tym samym nie odnosi się do innych metod poznania. Taki pogląd występuje między innymi u Paradygmat
Platona i Parmenidesa. W filozofii współczesnej istnieje także aprioryzm umiarkowany, zakładający istnienie wiedzy to zbiór pojęć i teorii tworzących podstawy danej nauki. Teorii i pojęć tworzących paradygmat raczej się nie
apriorycznej, która obok wiedzy wspartej poprzez doświadczenie buduje prawdziwy obraz rzeczywistości. kwestionuje, przynajmniej do czasu kiedy paradygmat jest twórczy poznawczo - tzn. za jego pomocą można
Empiryzm (od stgr. źÄ„µÄ…ÁŻą empeiría  "doÅ›wiadczenie")  doktryna filozoficzna gÅ‚oszÄ…ca, że z
ródłem ludzkiego tworzyć teorie szczegółowe zgodne z danymi doświadczalnymi (historycznymi), którymi zajmuje się dana nauka.
poznania są wyłącznie lub przede wszystkim bodz
ce zmysłowe docierające do naszego umysłu ze świata Rewolucja naukowa
zewnętrznego, zaś wszelkie idee, teorie itp. są w stosunku do nich wtórne. gwałtowne przejście od jednego do drugiego sposobu widzenia świata o odmiennych założeniach i kanonach
Jako metodę naukową rozumie się: naukowości, powodujące przewartościowanie panującego w nauce paradygmatu.
· caÅ‚oksztaÅ‚t sposobów badawczego docierania do prawdy i pojÄ™ciowego przedstawiania jej, W filozofii nauki i krytycznej historii nauki istniejÄ… dwa odmienne spojrzenia na rewolucjÄ™ naukowÄ….
· sposób uzyskiwania materiaÅ‚u naukowego do prowadzenia badaÅ„. Rewolucje sÄ… to dość rzadkie i krótkie epizody w dziejach nauki, przetykane znacznie dÅ‚uższymi okresami nauki
W pierwszym znaczeniu metoda naukowa to ogół czynności i sposobów niezbędnych do normalnej. Jest to ujęcie Thomasa Kuhna.
rozwiązywania problemów naukowych, do tworzenia prac naukowych i do oceny wyników tych działań. Rewolucja w nauce jest zjawiskiem permanentnym, starcia między teoriami o dużym stopniu ogólności zachodzą
W jej obrębie mieści się metoda badań naukowych, rozumiana jako sposób zdobywania materiałów do badań, znacznie częściej. Nauka normalna jest zjawiskiem dla nauki niebezpiecznym, ponieważ doprowadzić może do
stanowiących podstawę do opracowania teoretycznego, do rozwiązania problemu naukowego, a w końcu  do końca autentycznej refleksji naukowej. Jest to ujęcie Karla Poppera. Zwolennikiem permanentnego charakteru
napisania pracy naukowej. Metody badań stosowane do rozwiązania określonego problemu nazywane są rewolucji w nauce był również Paul Feyerabend.
metodami roboczymi. Rewolucje w nauce są skorelowane z przemianami w kulturze. Nauka jest złożonym zjawiskiem oddającym
Dzięki stosowaniu metody naukowej nauka rozwija się prawidłowo i poszerza zakres naszej wiedzy. złożoność i zmienność danej kultury, w którym współwystępują tendencje rewolucyjne i zachowawcze. Jest to
Metoda naukowa powinna być przystosowana do przedmiotu badań. Niektóre jednak zasady pracy badawczej są ujęcie umiarkowanej socjologii i antropologii wiedzy: Karol Marks, Richard Rorty, Robert Maxwell Young.
uniwersalne  dla wielu przedmiotów badań i dla wielu nauk. Zasada odpowiedniości (zasada korespondencji)
Definicja 2 zasada dotycząca relacji pomiędzy dwiema teoriami fizycznymi, z których jedna jest uogólnieniem bądz

Z definicji metoda naukowa jest procesem w którym naukowcy zmierzają ciągle (w czasie) do skonstruowania rozszerzeniem drugiej, wcześniejszej (klasycznej) teorii. Głosi ona, że w pewnych warunkach równania teorii
prawidłowej (tj. niezawodnej, spójnej i nie arbitralnej) reprezentacji świata. Dlatego też metoda naukowa zasadza ogólniejszej stają się identyczne z równaniami teorii klasycznej.
się tutaj na czterech ważnych krokach [Rochester 99] : Klasyczna definicja prawdy:
1. Obserwacja i opis zjawiska lub grupy zjawisk. Prawda to zgodność myśli z rzeczywistością, głosi klasyczna definicja dane zdanie A jest prawdziwe wtedy i tylko
2. Sformułowanie hipotezy wyjaśniającej obserwacje. W naukach fizycznych taka hipoteza przyjmuje często wtedy, gdy stan faktyczny opisany przez zdanie A ma rzeczywiście miejsce, Definicja św. Tomasza
postać mechanizmu przyczynowo skutkowego, lub relacji matematycznej, którÄ… można uznać za model · metafizycznie  verum est id, quod est. (PrawdÄ… jest to, co jest.) Prawdziwe jest to, co istnieje. Prawda jest
3. Użycie zaproponowanego modelu do przewidzenia podobnego zjawiska, innej obserwacji lub stanu. zamienna z bytem. Każda rzecz, o ile istnieje, jest prawdziwa. Prawda jesttranscendentalium.
4. Przeprowadzenie niezależnych eksperymentów dla weryfikacji i walidacji hipotezy i modelu. · teoriopoznawczo  verum est adaequatio intellectus et rei. Prawda zachodzi wówczas, jeżeli to co jest w naszym
Jeśli nasz potwierdzony model dotyczy szerszej grupy zjawisk, bądz
obiektów, to możemy go uogólnić i nadać mu intelekcie jest zgodne z rzeczywistością.
status prawa nauki, prawa przyrody, np. prawo powszechnego ciążenia. A gdy kilka podobnych praw dotyczy tych · logicznie  verum est manifestativum et declarativum esse. Wszystko co wskazuje na prawdÄ™, ukazuje jÄ…, prowadzi
samych zjawisk, bÄ…dz
obiektów to można im nadać wyższy status teorii naukowej, np. teoria grawitacji, do niej.
względności, itp. Definicja Tarskiego
Definicja 3 Tarski określił prawdę jako pewną cechę zdań, wyrażalną jednak w języku zewnętrznym (czyli w metajęzyku) wobec
Metoda naukowa  systematycznie stosowany sposób działania (postępowania) w jakiejś dziedzinie. Przez metodę języka, w jakim wypowiadane są owe zdania. Definicja Tarskiego dla zdań języka angielskiego  wyrażona w języku
naukowa rozumiemy etapy postępowania uczonych w danej dziedzinie naukowej. Podstawowy podział metod polskim jako metajęzyku dla języka angielskiego  byłaby nieskończoną koniunkcją zdań typu:
dotyczy rozróżnienia na nauki empiryczne i nauki formalne (logika i matematyka). · Zdanie Grass is green jest prawdziwe wtedy i tylko wtedy, gdy TRAWA JEST ZIELONA,
Fakty naukowe · Zdanie Jan loves Ania jest prawdziwe wtedy i tylko wtedy, gdy JAN KOCHA ANI
,
Fakty naukowe to pewne uogólnienia, oparte na wielu spostrzeżeniach dokonanych w trakcie pracy badawczej. · Zdanie Warsaw is the capital of Poland jest prawdziwe wtedy i tylko wtedy, gdy WARSZAWA JEST STOLIC
POLSKI,
Składają się na teorię naukową. Stwierdzanie faktów naukowych jest więc zarazem budowaniem czy też przy czym "wtedy i tylko wtedy" jest prawdziwościowym spójnikiem logicznym, natomiast zdania pisane dużymi
rozbudowywaniem teorii naukowej. literami są przekładem odpowiednich zdań języka angielskiego na zdania języka polskiego z zachowaniem (z
Niektóre z faktów naukowych przyjęto nazywać prawami naukowymi; są to fakty naukowe dokładnie ustalone, dokładnością co do) ich ekstensji.
dotyczące zjawisk powtarzających się i mające szczególnie doniosłe znaczenie dla teorii naukowej. Metoda matematyczna - Przedstawianie świata za pomocą modelu.  Poglądowe obrazy rzeczywistości,
Wydobywaniu faktów z zebranego materiału i możliwym stwierdzeniu prawd naukowych służy opracowanie hipotetycznie odtwarzające rozmaite obiekty, zjawiska i sytuacje istniejące w realnym świecie, towarzyszyły
materiału naukowego. badaczom od dawna. W ciągu ostatnich dwóch wieków, modelowanie stało się podstawą badania systemów w
Stwierdzanie faktów naukowych to uogólnianie w świetle spostrzeżeń i ze względu na dany problem naukowy czy matematyce, fizyce, chemii, biologii, ekonomii i in.
hipotezę. Pojawia się czasem niebezpieczeństwo, że w obrębie tego samego problemu i tej samej metody roboczej Istnienie bytu matematycznego: Nominaliści uważają, że pojęcia ogólne nie istnieją samodzielnie, są to tylko czyste
można stwierdzić różne od siebie fakty naukowe. nazwy (flatus vocis). Realiści przyjęli liberalne kryterium istnienia bytów matematycznych - obiekt matematyczny
Pojęcia empiryczne  pojęcie oparte na doświadczeniach istnieje, jeśli nie jest wewnętrznie sprzeczny. Konstruktywiści przyjęli stanowisko rygorystyczne - kryterium istnienia
Pojęcia teoretyczne  domysł na podstawie doświadczeń w jaki sposób będzie przebiegało zjawisko (chyba:D) obiektu matematycznego jest istnienie metody jego konstrukcji.
Wspominaliśmy na wstępie, że warunkiem zastosowania pojęcia teoretycznego w badaniach empirycznych jest Logika klasyczna - Formalny system logiczny złożony z rachunku zdań i rachunku kwantyfikatorów, zwany też logiką
wiedza o tym, w jaki sposób w toku praktycznych operacji badawczych odróżniać można zjawiska, które są elementarną lub klasycznym rachunkiem logicznym. Przedmiotem tego rachunku są zdania logiczne, to znaczy
desygnatami danego pojęcia od zjawisk, które pod jego zakres nie podpadają. Innymi słowy, niezbędne jest takie zdania oznajmujące, którym można przypisać jedną z dwu wartości logicznych: prawda lub fałsz. Logika
określenie sensu empirycznego tego pojęcia, a w naszym wypadku  ustalenie zbioru obserwowalnych objawów klasyczna jest w tym sensie dwuwartościowa, w odróżnieniu od odkrytych w XX wieku systemów logik
(wskaz
ników), pozwalających wnioskować o zachodzeniu zjawisk objętych terminem  postawa". wielowartościowych.
Hipoteza - osąd, który podlega weryfikacji lub falsyfikacji. Zdanie, które stwierdza spodziewaną relację między Logika wielowartościowa - to rodzaj rachunku zdań, w którym przyjmuje się więcej niż dwie wartości logiczne.
jakimiś zjawiskami, propozycja twierdzenia naukowego, które zakłada możliwą lub oczekiwaną w danym kontekście Tradycyjny rachunek zdań jest dwuwartościowy  są w nim możliwe tylko dwie wartości logiczne  prawda albo
sytuacyjnym naturę związku. Stawianie i testowanie hipotez to jeden z podstawowych procesów twórczego fałsz (co odpowiada podstawowej intuicji związanej z prawdziwością wypowiedzi). Jednakże klasyczna
myślenia oraz fundamentalny element procesu tworzenia nauki. dwuwartościowość jest tylko jedną z możliwości zakresu wartości logicznych. Możliwe są logiki, w których istnieją
Prawa nauki inne wartości logiczne, lub nawet takie, w których występują więcej niż dwie wartości. W klasycznym ujęciu logiki
Prawa nauki, pojęcie z zakresu metodologii oznaczające należycie uzasadnione i dostatecznie sprawdzone zdanie może przyjmować alternatywnie jedną z dwóch wartości  "prawda" albo "fałsz". Jeżeli zdanie nie posiada
(zweryfikowane) twierdzenia nauki, mające postać zdań ogólnych (prawa nauki ogólne) lub ogólnych w jednej z tych właściwości, to automatycznie posiada drugą. Jest to treścią prawa wyłączonego środka. Należy
przybliżeniu (prawa nauki statystyczne). zauważyć, że istotą rachunku zdań są takie przekształcenia zdań, które zachowują dla nich pewne własności. W
Typy : klasycznej logice taką własnością jest "prawda". W poprawnym rozumowaniu zdanie ostatecznie otrzymane na
1) Prawa ogólne stwierdzają prawidłowości polegające na stałym związku pewnych zjawisk. drodze przekształceń zdania prawdziwego, zachowujących prawdziwość, także jest prawdziwe.
2) Prawa statystyczne - prawidłowości przejawiające się we współwystępowaniu zjawisk z określoną
częstotliwością (prawdopodobieństwo).
Obydwa te rodzaje należą do praw empirycznych, których istotną właściwością jest to, że ich przesłankami, na