JC WSEZ w A
odzi
Wykład 2
Treść wykładu
Elementy semiotyki logicznej
1) Znaczenie słowa znak
2) Znaki, oznaki, obrazy
3) Język naturalny jako system znaków
4) Pojęcie paradoksu
5) Przykłady paradoksów logicznych
1
JC WSEZ w A
odzi
Semiotyka (dawniej semiologia) jest to nauka o znakach
(w szerokim tego słowa znaczeniu).
Za twórców semiotyki jako samodzielnej dyscypliny
naukowej uważa się Charlesa Sandersa Peirce a (1839 
1914) oraz Charlesa Morrisa (1901  1979),
Znak (w szerokim tego słowa znaczeniu) jest to dowolny
stan rzeczy, który oznacza (zastępuje) różny od niego stan
rzeczy.
Pośród znaków, w szerokim tego słowa znaczeniu,
wyróżniamy:
1) znaki konwencjonalne (znaki w wąskim tego słowa
znaczeniu)
2) oznaki (znaki naturalne)
3) obrazy (ikony).
Znaki konwencjonalne pozostają z oznaczanymi stanami
rzeczy w relacji konwencjonalnej czyli umownej.
2
JC WSEZ w A
odzi
Przykład.
Słowa (języka mówionego lub pisanego), symbole
państwowe, religijne, sygnały (znaki do rozpoczęcia
umówionej akcji).
Oznaki (symptomy, objawy) pozostają z oznaczanymi
stanami rzeczy w relacji naturalnej (przyczynowo 
skutkowej) lub współwystępowania.
Przykład.
Dym jest oznaką ognia, grzmot oznaką burzy, gorączka 
choroby, ziewanie  senności, itp.
Obrazy pozostają z oznaczanymi stanami rzeczy w relacji
podobieństwa.
Przykład.
Wizerunek osoby lub rzeczy można traktować jako obraz
tej osoby lub rzeczy.
Oznaczane stany rzeczy nazywane są odniesieniami
znaków lub denotacjami znaków.
3
JC WSEZ w A
odzi
Znaki ikoniczne są znakami pośrednimi między znakami
konwencjonalnymi a obrazami.
Przykład.
Drogowe znaki ostrzegawcze, ikonki w systemie Windows.
Język naturalny jako system znaków
Języki naturalne należą do tzw. systemów komunikacji
znakowej. Od innych systemów, np. systemów znaków
drogowych, systemów symboli religijnej, różnią się min.
następującymi cechami:
1) samozwrotnością (język naturalny nie opisuje jedynie
rzeczywistości pozajęzykowej, ale może opisywać sam
siebie). Wyrażenia języka naturalnego mogą być zarówno
użyte jak i przytoczone.
Przykład.
Ania jest wysoka (użycie słowa Ania).
Ania (jako imię) mi się nie podoba (przytoczenie słowa
Ania).
4
JC WSEZ w A
odzi
W przypadku języków sztucznych łatwo odróżnić język
służący do opisu rzeczywistości pozajęzykowej (tzw. język
przedmiotowy) od języka służącego do opisu języka (tzw.
metajęzyk).
Język naturalny pełni jednocześnie funkcje języka
przedmiotowego i metajęzyka, co prowadzić może
doprowadzić do powstania paradoksów językowych.
Czym jest paradoks?
Paradoks to rozumowanie, w którym wychodząc od
niepodważalnych - albo sprawiających wrażenie
niepodważalnych - faktów, przesłanek, dowodzi się
twierdzeń wzajemnie sprzecznych, absurdalnych,
niezgodnych z intuicją, zdrowym rozsądkiem albo
powszechnie głoszonymi sądami.
Gdy mamy do czynienia z rozumowaniem błędnym,
zwłaszcza wtedy, gdy błąd wprowadzono rozmyślnie i
sprytnie go zakamuflowano, mówimy o sofizmacie.
Rozumowanie dowodzące sprzecznych ze sobą sądów, jak
również sama wynikła w ten sposób sprzeczność, nazywa
się także antynomią.
5
JC WSEZ w A
odzi
Paradoks kłamcy (paradoks Epimenidesa)
Epimenides głosił: Wszyscy Kreteńczycy są kłamcami.
Problem w tym, że Epimenides sam był Kreteńczykiem.
Albo Kreteńczycy są kłamcami, a więc Epimenides (też
Kreteńczyk) kłamie, głosząc, że Kreteńczycy są kłamcami,
a więc nie są oni kłamcami, albo też nie są oni kłamcami, i
nie jest kłamcą Epimenides, a więc prawdą jest to, co głosi,
tzn. że Kreteńczycy są kłamcami.
Paradoks rogacza
Rogów nie zgubiłeś? Nie, nie zgubiłeś. Na pewno zgodzisz
się, że czego nie zgubiłeś, to posiadasz. Więc posiadasz
rogi. Jesteś rogaczem.
Antynomia Grellinga
Niektóre przymiotniki posiadają cechę, którą same opisują,
np. przymiotnik polski jest polski, a przymiotnik
wielosylabowy - wielosylabowy.
Pozostałe przymiotniki nie posiadają cechy, którą opisują,
na przykład wyraz angielski nie jest angielski, a wyraz
jednosylabowy nie jest jednosylabowy.
6
JC WSEZ w A
odzi
Nazwijmy te nieopisujące samych siebie przymiotniki
heterologicznymi.
Czy sam przymiotnik heterologiczny jest heterologiczny?
Jeśli przymiotnik heterologiczny jest heterologiczny, to
znaczy, że posiada właściwość, którą opisuje, czyli nie jest
heterologiczny. Jeśli nie jest heterologiczny, to nie opisuje
sam siebie, więc jest heterologiczny.
Paradoks fryzjera
W pewnym mieście jest fryzjer, który goli wszystkich
mężczyzn, którzy nie golą się sami, natomiast nie goli tych
mężczyzn, którzy golą się sami. Czy ów fryzjer goli się
sam?
Jeśli goli się sam, to nie może golić się sam, a jeśli należy
do mężczyzn, którzy nie golą się sami, to goli się sam.
Argumenty Zenona przeciwko ruchowi
DYCHOTOMIA
Przedmiot, gdy znajduje się w ruchu i ma przebyć jakąś
drogę, musi przebyć najpierw połowę tej drogi, potem
połowę drogi pozostałej, potem połowę reszty i tak w
nieskończoność.
7
JC WSEZ w A
odzi
Jakkolwiek mała jest droga, którą przedmiot ma przejść,
zawsze musi przejść nieskończoną ilość odcinków, a tego w
skończonym przeciągu czasu dokonać niepodobna, ruch
więc jest niemożliwy.
ACHILLES
Najszybszy biegacz nigdy nie dogoni najwolniejszego,
Achilles nie dogoni żółwia, jeśli ten choć cokolwiek go
wyprzedzi. Goniący bowiem musi dojść najpierw do
miejsca, z którego wyszedł goniony, ten zaś posunął się
naprzód, i tak będzie zawsze.
STRZAA
A
Lecąca strzała w chwili teraz
niejszej nie porusza się, lecz
spoczywa w powietrzu i nie przebiega żadnej przestrzeni; i
tak samo jest w każdej innej chwili. Ale czas składa się z
chwil, więc strzała nie może posuwać się naprzód w
powietrzu, lecz spoczywa.
STADION
Szybkość, z jaką przedmioty poruszają się, jest
jednocześnie taka i inna, mniejsza i większa, w zależności
od tego, względem jakich innych przedmiotów jest
rozważana; jeśli zaś ruch dokonywa się z szybkością, która
jest jednocześnie taka i nie taka, to jest sprzeczny i nie
może istnieć.
8