IB_05-2009 [PL_2].qxd 2007-06-13 11:35 Page 106
Możliwości zastosowania metody PNF
M
o
ż
l
i
w
o
Å›
c
i
z
a
s
t
o
s
o
w
a
n
i
a
m
e
t
o
d
y
P
N
F
i kinesiotapingu w leczeniu młodzieńczej
i
k
i
n
e
s
i
o
t
a
p
i
n
g
u
w
l
e
c
z
e
n
i
u
m
Å‚
o
d
z
i
e
Å„
c
z
e
j
kifozy piersiowej
k
i
f
o
z
y
p
i
e
r
s
i
o
w
e
j
Potential applications of the PNF method and kinesiotaping
in the treatment of juvenile thoracic kyphosis
Magdalena Grudzień
Przychodnia Specjalistyczno-Rehabilitacyjna  Pulsantis we Wrocławiu, ul. Ostrowskiego 3, tel. [phone],
email: [e-mail]
nego zwiększa lordozę szyjną i ustawia głowę w przeproście,
Streszczenie
z uniesioną do góry brodą. W obrębie odcinka lędz
wiowego krÄ™-
gosłupa i obręczy biodrowej następuje przodopochylenie miedni-
Młodzieńcza kifoza piersiowa (choroba Scheuermanna) pro-
cy i zgięciowe ustawienie bioder. W efekcie przykurczeniu ulega-
wadzi do zmian statyczno-dynamicznych w obrębie kręgosłu-
ją: mięsień biodrowo-lędz
wiowy, mięsień napinacz powięzi szero-
pa, obręczy barkowej i biodrowej, a tym samym do powstania
kiej uda, mięsień prosty uda i rotatory zewnętrzne. Do grupy tej
przykurczów mięśniowo-torebkowych oraz osłabienia rozcią-
zaliczamy także mięśnie kulszowo-goleniowe, co powoduje zgię-
gniętych mięśni i więzadeł.
ciowe ustawienie obu kolan [3, 4].
Celem pracy jest przedstawienie możliwości wykorzystania
StosujÄ…c metody PNF i kinesiotaping w chorobie Scheuer-
metody PNF (torowanie nerwowo-mięśniowe ­ proprioceptive
manna można pracować nad przywróceniem prawidłowej równo-
neuromuscular facilitation) i kinesiotapingu w leczeniu mło-
wagi mięśniowej, rozciągając mięśnie przykurczone, a wzmacnia-
dzieńczej kifozy piersiowej. Metody te pozwalają na przywró-
jąc osłabione. Poprzez dobór odpowiednich ćwiczeń i pozycji
cenie prawidłowej równowagi mięśniowej poprzez rozciągnię-
można powiększać zakres ruchu w stawach, uruchamiać klatkę
cie i wzmocnienie przykurczonych i osłabionych mięśni. Po-
piersiową i tym samym zwiększać pojemność płuc. Metody te uła-
prawiają także zakres ruchomości stawów i ułatwiają naukę
twiają także naukę przyjmowania prawidłowej postawy i jej utrzy-
utrzymywania prawidłowej postawy ciała.
mywania [2, 5, 6].
SÅ‚owa kluczowe: choroba Scheuermanna, metody kinezytera-
peutyczne Metoda PNF
Głównym celem metody PNF (proprioreceptywne nerwowo-mię-
Abstract
śniowe torowanie) jest odbudowa czynności ruchowych (reeduka-
cja) podporzÄ…dkowana fizjologicznej sekwencji rozwoju ruchowego
Juvenile thoracic kyphosis leads to the static and dynamic
i prowadzona w oparciu o ruchy zbliżone do tych, jakie się wykonu-
changes within the spine and the pelvic girdle, musculo-capsu-
je w życiu codziennym. Postępowanie oparte jest na sumowaniu się
lar spasms and adynamia in overextended muscles, as well as
różnego rodzaju bodz
ców aferentnych (głównie wzrokowych, słu-
ligaments. This paper presents the potential applications of
chowych, proprioceptywnych, dotykowych i równoważnych).
PNF (Proprioceptive Neuromuscular Facilitation) method and
W metodzie tej rezygnuje się z izolowanych ruchów w pojedyn-
kinesiotaping in a treatment of the juvenile thoracic kyphosis
czych stawach i w typowych płaszczyznach. Całość ruchu jest wyni-
(Scheuermann's disease). These therapeutic methods are use-
kiem świadomych starań pacjenta, wspieranych elementami torują-
ful in restoration of the normal muscular balance by stretching
cymi, do których można zaliczyć: rozciągnięcie mięśni i innych ele-
the contracted muscles and strengthening the impaired ones.
mentów okołostawowych, ciąg i nacisk, wzmocnienie aktywności
Thus, the correct range of joint movement may be achieved
mięśni poprzez odpowiednio stawiany opór, właściwy chwyt oraz
and the patient is able to maintain the proper body posture.
zapewnienie odpowiednich warunków i kolejności pracy mięśni.
Podstawowe techniki mobilizujÄ…ce stosowane w tej metodzie to:
Key words: Scheuermann's disease, kinesitherapy
1. Techniki agonistyczne:
Rytmiczne pobudzenie ruchu ­ ma na celu naukÄ™ ruchu, po-
Wstęp
prawę koordynacji oraz co ważne dla osób z chorobą Scheu-
ermanna dotkniÄ™tych sztywnoÅ›ciÄ… ­ zwiÄ™kszenie zakresu ru-
Nadmierna kifoza piersiowa, element charakterystyczny choroby chu. Technika ta pozwala także u tych osób na częściowe roz-
Scheuermanna, jest pierwotnÄ… przyczynÄ… zmian statyczno-dyna- luz
nienie mięśni, co zważywszy na ilość przykurczonych
micznych w obrębie kręgosłupa. Powoduje ona kompensacyjne okolic ciała, daje duże możliwości działania.
zwiększenie lordozy szyjnej i lędz
wiowej oraz zaburzenie w obrÄ™- Kombinacja skurczy izotonicznych ­ polega na wykorzysta-
bie obręczy barkowej i biodrowej. Z powodu powiększania się niu w różnych fazach ruchu pracy dynamicznej (skurczu
krzywizny wzrost kręgosłupa opóz
nia się i zmieniają się jego ob- koncentrycznego i ekscentrycznej) i statycznej mięśni. Po-
ciążenia (wystÄ™puje dysproporcja miÄ™dzy wytrzymaÅ‚oÅ›ciÄ… tkanki prawia ona koordynacjÄ™ oraz ­ co ważne w leczeniu mÅ‚o-
kostnej a jej obciążeniem). Niefizjologiczne ustawienie kręgosłu- dzieńczej kifozy piersiowej, wzmacnia także siłę mięśniową.
pa i stawów obrÄ™czy barkowej i biodrowej doprowadza do skróce- Odtwarzanie ruchu ­ polega na samodzielnym wykonaniu
nia przyczepów mięśniowych i pewne grupy mięśni ulegają roz- ruchu przez pacjenta. Technika ta ma za zadanie poprawę
ciągnięciu i osłabieniu, inne przykurczają się. Zwiększa to jeszcze czucia głębokiego oraz wyuczenie samodzielnego wykonywa-
bardziej nieprawidłowość obciążeń kręgosłupa, osłabia siłę mię- nia czynności codziennych.
Å›niowÄ… oraz ogranicza zakres ruchomoÅ›ci stawów. W odcinku Stretch ­ to krótkie rozciÄ…gniÄ™cie wykonywane dodatkowo
piersiowym dochodzi do rozciągnięcia i osłabienia prostownika w pozycji wyjściowej lub podczas ruchu, mające na celu
grzbietu, części horyzontalnej mięśnia czworobocznego i mięśnia wzmocnienie torowania ruchu poprzez receptory czucia głę-
równoległobocznego. Dochodzi do oddalenia łopatek od kręgo- bokiego i tym samym zwiększenie liczby zaangażowanych do
słupa i przesunięcia ku przodowi, co jeszcze bardziej zaokrągla pracy jednostek motorycznych.
plecy. Ograniczenie ruchomości klatki piersiowej wynika z przy-
kurczenia mięśni piersiowego większego i mniejszego, mięśnia 2. Techniki antagonistyczne:
zÄ™batego przedniego, mięśnia podÅ‚opatkowego i najszerszego Dynamiczna zwrotność ciÄ…gÅ‚a ­ w trakcie ruchu wystÄ™puje
grzbietu. Przykurcz mięśnia dz
wigacza łopatki, części szyjnej naprzemienna praca mięśni agonistycznych i antagonistycz-
prostownika grzbietu oraz części zstępującej mięśnia czworobocz- nych, bez ich rozluz
nienia pomiędzy fazą ruchu. Poprawia
106
Acta Bio-Optica et Informatica Medica 2/2009, vol. 15
medycyna fizykalna / physical medicine
IB_05-2009 [PL_2].qxd 2007-06-13 11:35 Page 107
się wówczas siłę, wytrzymałość, koordynację i zwiększa za- wietrza, co pozwala na niezakłóconą wymianę cieplną. W kinesio-
kres ruchu, co jest bardzo potrzebne w leczeniu choroby tapingu wykorzystuje się aplikację mięśniową, korekcyjną, limfa-
Scheuermanna. tyczną, powięziową, więzadłową i funkcjonalną. Można oddziały-
Stabilizacja zwrotna ­ ma za zadanie stabilizacje pozycji pa- wać na system limfatyczny, na skórÄ™, na mięśnie i na stawy rucho-
cjenta. Wykonywana jest podobnie jak poprzednia, jednakże we. Podstawą działania kinesiotapingu jest przede wszystkim od-
przy zmianie kierunku ruchu jedna z rąk terapeuty pozostaje działywanie sensoryczne. Aplikacje kinesiotapingu pozwalają na
w kontakcie z ciałem chorego. zachowanie pełnego zakresu ruchu, korygowanie pozycji stawu,
Stabilizacja rytmiczna ­ jest technikÄ…, w której chory pracu- zmniejszajÄ… ból i nadwrażliwość czuciowÄ… w skórze i mięśniach,
je przeciw oporowi, bez intencji ruchu. Poprawia się wówczas świadomą normalizację napięcia mięśniowego, aktywowanie mię-
stabilność, równowagę, redukuje odczucia bólowe, wzmac- śni uszkodzonych, likwidują zastoje i obrzęki limfatyczne, kory-
nia poszczególne grupy mięśniowe, które są rozciągnięte gują niewłaściwe pozycje partnerów stawowych oraz ułożenie po-
i osłabione z powodu niefizjologicznego ustawienia kręgosłu- więzi i skóry, mają na mikrokrążenie.
pa i stawów obręczy barkowej i biodrowej. Plaster przyklejony we właściwy sposób najczęściej w pozycji,
w której skóra i powięz
jest napięta, tworzy pofałdowania po-
3. Techniki rozciągania: wierzchni, zwiększając przestrzeń pomiędzy skórą właściwą a po-
 Napnij ­ rozluz
nij ­ jest to technika rozluz
niająca, której więzią, a to usprawnia mikrokrążenia, zarówno krwi, jak i limfy
zadaniem jest poprawa zakresu ruchu przez dynamiczne na- oraz aktywuje proces samoleczenia. Współistniejące przy wielu
pięcie przykurczonych mięśni antagonistycznych. W efekcie schorzeniach zaburzenie ruchomości powięzi jest mechanizmem
mięśnie mają ułatwioną pracę i tym samym zwiększa się bier- utrudniającym samoleczenie. Dlatego oddziaływanie na zmniej-
ny i czynny zakres ruchu, który jest często ograniczony u pa- szenie nacisku ułatwi przepływ podskórny i wzajemną przesuwal-
cjentów z chorobą Scheuermanna. ność tkanek.
 Trzymaj ­ rozluz
nij ­ technika ta wykorzystuje fenomen WpÅ‚yw kinesiotapingu na funkcje mięśni w przypadku choro-
rozluz
nienia mięśni po ich napięciu. Można ją stosować u pa- by Scheuermanna objawia się poprawą ich funkcjonowania,
cjentów z bólem. Wykorzystuje ona statyczne napięcie bole- szczególnie wtedy, gdy są one nadmiernie rozciągnięte i osłabio-
snych i przykurczonych mięśni. W efekcie dochodzi do re- ne, zwiększa intensywność ich skurczu. Redukuje efekt zmęcze-
dukcji bólu, rozluz
nienia oraz zwiększa się bierny i aktywny nia i ma wpływ na pozycję spoczynkową mięśnia (zmniejsza jego
zakres ruchu. rozciągnięcie lub przykurcze), tym samym zmniejszając jego
Metodą PNF w chorobie Scheuermanna można m.in.: zwięk- wzmożone napięcie. Terapia wspierania funkcji stawów polega na
szyć zakres ruchu, przywracając aktywność przykurczonym mię- zwiększeniu zakresu ruchów, poprawie ułożenia spowodowanego
śniom. W tym celu stosuje się techniki rozciągania:  napnij nierównowagą mięśniową, normalizowaniu napięcia powięziowe-
­ rozluz
nij i  trzymaj ­ rozluz
nij . Mięśnie rozciągnięte łatwiej go, zmniejszeniu odczuć bólowych, biernej podporze i korekcji
jest korygować i wzmacniać. Po uzyskaniu mobilności warto mechanicznej oraz poprawie propriorecepcji. Wykorzystanie od-
przejść do stabilizacji, którą można uzyskać poprzez wykorzysta- ruchu skórno-mięśniowego, w którym naklejony plaster bez prze-
nie wzorców łopatki, miednicy i tułowia w różnych pozycjach rwy sygnalizuje konieczność trzymania prostego tułowia, aktywu-
wyjściowych, w kombinacji z następującymi technikami: je czynną pracę mięśni prostowników grzbietu. Warto więc nakle-
rytmiczne pobudzanie ruchu (pokazanie ruchu i uczenie no- jać plastry po ćwiczeniach korekcyjnych dla utrwalenia nawyku
wego wzorca ruchowego), prawidłowej, skorygowanej postawy ciała. Osoby z chorobą
odtwarzanie (pacjent powinien umieć sam odtworzyć na- Scheuermanna, u których zastosowano plastry do kinesiotapingu,
uczone wcześniej nowe ułożenie ciała), powinny stosować wszelkie dostępne formy ruchu, by uczyć się
prawidłowych wzorców ciała w skorygowanej postawie [2, 6, 7].
stabilizacja zwrotna (stabilizacja pozycji pacjenta),
rytmiczna stabilizacja (praca przeciwko oporowi terapeuty,
bez intencji ruchu),
Zakończenie
kombinacja skurczów izotonicznych (wykorzystanie w róż-
nych fazach jednego ruchu: praca dynamiczna i statyczna
W artykule opisano możliwości zastosowania wybranych metod
mięśni).
kinezyterapeutycznych w leczeniu choroby Scheuermanna. Te
dwie przedstawione metody mogą być ze sobą łączone, co potęgu-
Po mobilizacji i stabilizacji osiągniętej pozycji można przystą-
je ich skuteczność. W rezultacie możemy pracować nad percepcją
pić do koordynacji, czyli ruchu przy ustabilizowanym tułowiu.
ciała, rozluz
nieniem, mobilizacją kręgosłupa oraz łopatki, norma-
Wykorzystanie trzech podstawowych zasad PNF, takich jak:
lizacją napięcia mięśniowego oraz powięzi, mobilizacją połączeń
mobilizacja, stabilizacja i koordynacja, daje możliwość walki
klatki piersiowej, co ma przełożenie na funkcje ruchu i zmienia
z wcześnie wykrytą choroba Scheuermanna.
nam obraz postawy ciała. Zmniejszenie lub zwiększenie napięcia
Metodą PNF można także pracować nad poprawą funkcji ukła-
mięśniowego, zniwelowanie odczuć bólowych, poprawienie za-
du oddechowego. Można w ten sposób przywrócić prawidłową
kresu ruchu, czyni nam pracÄ™ Å‚atwiejszÄ… i przygotowuje grunt do
pracę klatki piersiowej, jej ruchomość (ważne dla wydolności),
dalszej rehabilitacji i leczenia.
powiększyć aktywną pojemność płuc, poprawić siłę mięśniową.
Cele pośrednie, które można osiągnąć, to m.in.: percepcja ciała,
Literatura
rozluz
nienie, odprężenie, terapia bólu, mobilizacja kręgosłupa
oraz łopatki, normalizacja napięcia mięśniowego, mobilizacja po-
1. S. Adler, D. Beckers, M. Buck: PNF in Practice: An Illustrated
łączeń klatki piersiowej [1, 5].
Guide, Wyd. Springer, 2003, s. 19-44.
2. K. Kase, J. Wallis, J. Kase: Clinical Therapeutic Applications of
Kinesiotaping
the Kinesio Taping Method, Universal Printing & Publishing
Inc. Alberquerque New Mexico, 2003.
Naklejanie plastrów w charakterystyczny sposób, w celu utrwale-
3. T. Kasperczyk: Wady postawy ciała, Kasper s.c., Kraków
nia nawyku prawidłowej postawy, jest metodą znaną i stosowaną
2001, s. 28, 47, 212.
od bardzo dawna. Wraz z upływem czasu doskonalono ją i zaczę-
4. A. Kwolek: Rehabilitacja medyczna, Wydawnictwo Medyczne
to stosować przy zespołach bólowych kręgosłupa, stanach poura-
U&P, Wrocław 2003.
zowych mięśni i stawów, zwichnięciach, skręceniach itd. W efek-
5. A. Lizak: Proprioceptive neuromuscular facilitation, Skrypt kur-
cie powstaÅ‚a nowa metoda terapii ­ kinesiotaping, opracowana
su podstawowego PNF, Warszawa 1999.
przez doktora Kenzo Kase, japońskiego chiropraktyka. Założe-
6. Ocena stanu funkcjonalnego pacjenta z wykorzystaniem testów scre-
niem jego koncepcji było, aby zastosowana terapia mogła oddzia-
eningowych stosowanych w kinesiotapingu. Referat wygłoszony na
ływać na pacjenta nie tylko w czasie wizyty, ale i po jej zakończe-
seminarium naukowo-szkoleniowym, 26-27.10.2006, A
ódz
.
niu, albowiem pozytywne działania fizjoterapeutyczne zanikają
7. T. Senderek: Kinesiotaping, Skrypty kursu podstawowego
często wraz z upływającym czasem.
i rozwijajÄ…cego, Kinesio Taping Association, Japan/Europe,
Idea stworzenia akceptowalnego przez organizm wspomagania
Wrocław 2006.
i terapii wymagała stworzenia odpowiednich materiałów, więc
wykonano specjalny plaster, którego grubość, ciężar właściwy
i rozciÄ…gliwość ­ w zakresie 130-140% ­ sÄ… zbliżone do parame- otrzymano / received: 03.01.2009 r.
trów ludzkiej skóry. Jest on wodoodporny, przepuszczalny dla po- zaakceptowano / accepted: 16.03.2009 r.
107
Acta Bio-Optica et Informatica Medica 2/2009, vol. 15
medycyna fizykalna / physical medicine