MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Marian Nowotnik
Stosowanie maszyn i urządzeń
734[02].O1.04
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Bogdan Kostecki
mgr inż. Przemysław Śleboda
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Joanna Nowotnik
Konsultacja:
mgr inż. Teresa Jaszczyk
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 734[02].O1.04
 Stosowanie maszyn i urządzeń , zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu
introligator.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 6
3. Cele kształcenia 7
4. Przykładowe scenariusze zajęć 8
5. Ćwiczenia 12
5.1. Materiały przewodzące i izolacyjne 12
5.1.1. Ćwiczenia 12
5.2. Pomiary podstawowych wielkości elektrycznych w obwodach prądu
stałego i zmiennego, elementy obwodów elektrycznych 14
5.2.1. Ćwiczenia 14
5.3. y
ródła światła, oznaczenia znamionowe odbiorników,
zabezpieczenie silników przed przeciążeniem i zwarciem 16
5.3.1. Ćwiczenia 16
5.4. Instalacje elektryczne, elementy elektroniczne, sterowanie
automatyczne bezpieczeństwo i higiena pracy podczas eksploatacji
urządzeń elektrycznych 19
5.4.1. Ćwiczenia 19
5.5. Obciążenia elementów konstrukcyjnych, wytrzymałość
zmęczeniowa, materiały konstrukcyjne 21
5.5.1. Ćwiczenia 21
5.6. Połączenia rozłączne i nierozłączne 23
5.6.1. Ćwiczenia 23
5.7. Elementy podatne, połączenia rurowe i zawory 25
5.7.1 Ćwiczenia 25
5.8. Osie, wały, łożyska, przekładnie, sprzęgła, hamulce 27
5.8.1. Ćwiczenia 27
5.9. Układy hydrauliczne i pneumatyczne, mechanizmy funkcjonalne 30
5.9.1. Ćwiczenia 30
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 32
7. Literatura 43
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazuję Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu
zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie introligator. W poradniku
zamieszczono:
- wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,
- cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z poradnikiem,
- przykładowe scenariusze zajęć,
- przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania 
uczenia oraz środkami dydaktycznymi,
- ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,
- literaturę uzupełniającą.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze
szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy
od samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.
Jako pomoc w realizacji jednostki modułowej dla uczniów przeznaczony jest Poradnik
dla ucznia. Nauczyciel powinien ukierunkować uczniów na właściwe korzystanie z poradnika
do nich adresowanego.
Materiał nauczania (w Poradniku dla ucznia) podzielony jest rozdziały, które zawierają
podrozdziały. Podczas realizacji poszczególnych rozdziałów wskazanym jest zwrócenie
uwagi na następujące elementy:
- materiał nauczania  w miarę możliwości uczniowie powinni przeanalizować
samodzielnie. Obserwuje się niedocenianie przez nauczycieli niezwykle ważnej
umiejętności, jaką uczniowie powinni bezwzględnie posiadać  czytanie tekstu
technicznego ze zrozumieniem;
- pytania sprawdzające mają wykazać, na ile uczeń opanował materiał teoretyczny i czy
jest przygotowany do wykonania ćwiczeń. W zależności od tematu można zalecić
uczniom samodzielne odpowiedzenie na pytania lub wspólne z całą grupą uczniów,
w formie dyskusji opracowanie odpowiedzi na pytania. Druga forma jest korzystniejsza,
ponieważ nauczyciel sterując dyskusją może uaktywniać wszystkich uczniów oraz
w trakcie dyskusji usuwać wszelkie wątpliwości;
- dominującą rolę w kształtowaniu umiejętności oraz opanowaniu materiału spełniają
ćwiczenia. W trakcie wykonywania ćwiczeń uczeń powinien zweryfikować wiedzę
teoretyczną oraz opanować nowe umiejętności. Przedstawiono dosyć obszerną
propozycję ćwiczeń wraz ze wskazówkami o sposobie ich przeprowadzenia,
uwzględniając różne możliwości ich realizacji w szkole. Nauczyciel decyduje, które
z zaproponowanych ćwiczeń jest w stanie zrealizować przy określonym zapleczu
technodydaktycznym szkoły. Prowadzący może również zrealizować ćwiczenia, które
sam opracował;
- sprawdzian postępów stanowi podsumowanie rozdziału, zadaniem uczniów jest
udzielenie odpowiedzi na pytania w nim zawarte. Uczeń powinien samodzielnie
odpowiadać na zamieszczone w nim pytania potwierdzić lub zaprzeczyć opanowanie
określonego zakresu materiału. Jeżeli wystąpią zaprzeczenia, nauczyciel powinien do
tych zagadnień wrócić, sprawdzając, czy braki w opanowaniu materiału są wynikiem
niezrozumienia
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
przez ucznia tego zagadnienia, czy niewłaściwej postawy ucznia w trakcie nauczania.
W tym miejscu jest szczególnie ważna rola nauczyciela, gdyż od postawy nauczyciela,
sposobu prowadzenia zajęć zależy między innymi zainteresowanie ucznia. Uczeń
niezainteresowany materiałem nauczania, wykonywaniem ćwiczeń nie nabędzie w pełni
umiejętności założonych w jednostce modułowej. Należy rozbudzić wśród uczniów tak
zwaną  ciekawość wiedzy . Potwierdzenie przez ucznia opanowania materiału nauczania
rozdziału może stanowić podstawę dla nauczyciela do sprawdzenia wiedzy i umiejętności
ucznia z tego zakresu. Nauczyciel realizując jednostkę modułową, powinien zwracać
uwagę na predyspozycje ucznia; ocenić, czy uczeń ma większe uzdolnienia manualne,
czy może lepiej radzi sobie z rozwiązywaniem problemów teoretycznych;
- testy zamieszczone w rozdziale Ewaluacja osiągnięć ucznia zawierają zadania z zakresu
całej jednostki modułowej i należy je wykorzystać do oceny uczniów, a wyniki osiągnięte
przez uczniów powinny stanowić podstawę do oceny pracy własnej nauczyciela
realizującego tę jednostkę modułową. Każdemu zadaniu testu przypisano określoną
liczbę możliwych do uzyskania punktów (0 lub 1 punkt). Ocena końcowa uzależniona jest
od liczby uzyskanych punktów. Nauczyciel może zastosować test według własnego
projektu oraz zaproponować własną skalę ocen. Należy pamiętać, żeby tak
przeprowadzić proces oceniania ucznia, aby umożliwić mu jak najpełniejsze wykazanie
swoich umiejętności.
Metody polecane do stosowania podczas kształcenia modułowego to:
- wykład informacyjny,
- dyskusja dydaktyczna,
- pokaz z objaśnieniem,
- pokaz z instruktażem,
- tekstu przewodniego,
- metoda projektów,
- ćwiczeń praktycznych i innych.
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
734[02].O1
Podstawy zawodu
734[02].O1.01
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
734[02].O1.02
Charakteryzowanie procesów poligraficznych
734[02].O1.03
Posługiwanie się dokumentacją techniczną
i technologicznÄ…
734[02].O1.04
Stosowanie maszyn i urządzeń
734[02].O1.05
Stosowanie materiałów introligatorskich
Schemat układu jednostek modułowych w module
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, uczeń powinien umieć:
 stosować jednostki układu SI,
 przeliczać jednostki,
 posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu statyki, elektrotechniki i elektroniki,
 rozróżniać podstawowe wielkości elektryczne i ich jednostki,
 rozróżniać elementy obwodu elektrycznego,
 charakteryzować wymagania dotyczące bezpiecznej pracy przy urządzeniach
elektrycznych i mechanicznych,
 korzystać z różnych z
ródeł informacji,
 obsługiwać komputer,
 współpracować w grupie.
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, uczeń powinien umieć:
- zidentyfikować materiały przewodzące i izolacyjne,
- zmierzyć podstawowe wielkości elektryczne w obwodach prądu stałego i zmiennego,
- rozróżnić na schematach elementy obwodów elektrycznych,
- porównać z
ródła światła pod względem poboru mocy i natężenia oświetlenia,
- odczytać parametry odbiornika elektrycznego z tabliczki znamionowej,
- rozpoznać rodzaj silnika indukcyjnego na podstawie danych z tabliczki znamionowej,
- rozpoznać gniazdka i wtyczki instalacji jednofazowej i trójfazowej,
- rozróżnić poszczególne elementy instalacji elektrycznej, sprzętu instalacyjnego,
zabezpieczeń przeciwporażeniowych,
- rozróżnić elementy elektroniczne na podstawie wyglądu i symboli graficznych,
- odczytać parametry elementów elektronicznych z katalogu,
- określić funkcje elementów elektronicznych w obwodach elektrycznych,
- dokonać analizy schematu blokowego automatycznego sterowania i automatycznej
regulacji,
- scharakteryzować obciążenia elementów konstrukcyjnych: rozciąganie i ściskanie,
ścinanie, zginanie, skręcanie oraz wytrzymałość zmęczeniową,
- rozpoznać na podstawie oznaczenia rodzaj materiału konstrukcyjnego części maszyn,
- rozpoznać i scharakteryzować połączenia rozłączne i nierozłączne stosowane
w maszynach i urzÄ…dzeniach,
- wyjaśnić działanie łożysk, osi, wałów, sprzęgieł, hamulców i przekładni oraz określić ich
zastosowanie,
- wyjaśnić działanie mechanizmów funkcjonalnych: dz
wigniowych, krzywkowych,
śrubowych,
- określić zastosowanie układów hydraulicznych i pneumatycznych,
- określić rolę zabezpieczeń stosowanych w maszynach i urządzeniach,
- określić zasady użytkowania oraz bieżącej konserwacji maszyn i urządzeń,
- zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej.
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadzÄ…ca ..............................................................................................
Modułowy program nauczania: Introligator 754[02]
Moduł: Podstawy zawodu 754[02].O1.
Jednostka modułowa: Stosowanie maszyn i urządzeń 754[02].O1.04
Temat: Obwody elektryczne.
Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności z zakresu budowy obwodów elektrycznych,
sposobów łączenia odbiorników i z
ródeł napięcia, zasad pomiarów
podstawowych wielkości elektrycznych.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- rysować schematy obwodów elektrycznych, połączeń szeregowych i równoległych,
- rozróżniać połączenia szeregowo-równoległe,
- rozróżniać sposoby połączeń szeregowych z
ródeł i odbiorników,
- rozróżniać sposoby połączeń równoległych z
ródeł i odbiorników,
- określić zadania zasilaczy,
- rozpoznać rodzaje urządzeń elektrycznych,
- umieć obsługiwać podstawowe przyrządy pomiarowe,
- dokonywać pomiaru natężenia prądu, napięcia i rezystancji,
- znać sposoby połączenia odbiorników trójfazowych,
- określić rodzaje napięć (międzyprzewodowe i międzyfazowe),
- zdefiniować moc prądu trójfazowego.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- metoda tekstu przewodniego,
- dyskusja dydaktyczna,
- ćwiczenia.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- uczniowie pracujÄ… w grupach 2 3 osobowych.
Czas: 90 minut.
Åšrodki dydaktyczne:
 zestawy ćwiczeń opracowane przez nauczyciela dla każdego zespołu uczniowskiego,
 zestawy pytań prowadzących,
 stanowisko do ćwiczeń  pomiarów elektrycznych, budowania obwodów,
 amperomierze, woltomierze, omomierze, przewody, zasilacze, przełączniki,
 modele, schematy układów elektrycznych,
- literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.
Przebieg zajęć:
1. Powitanie uczniów.
2. Sprawy organizacyjne.
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
3. Omówienie spraw związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy w czasie ćwiczeń przy
urzÄ…dzeniach elektrycznych.
4. Nawiązanie do tematu zajęć, omówienie celów zajęć.
5. Wyjaśnienie uczniom zasad pracy metodą tekstu przewodniego i ćwiczeń praktycznych.
6. Podział uczniów na zespoły, przydział zadań.
Zakończenie zajęć
Nauczyciel powinien podsumować ćwiczenie, wskazać, jakie umiejętności były
ćwiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości, jak ich uniknąć na przyszłość.
Praca domowa
Na podstawie literatury i ćwiczeń narysować układy połączeń odbiorników trójfazowych
w gwiazdę i trójkąt. Wyjaśnić potrzebę stosowania ich w maszynach elektrycznych.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
- anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności.
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadzÄ…ca ..................................................................& & & & & & ..
Modułowy program nauczania: Introligator 754 [02]
Moduł: Podstawy zawodu 754[02].O1.
Jednostka modułowa: Stosowanie maszyn i urządzeń 754[02].O1.04
Temat: Wytrzymałość zmęczeniowa.
Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności w zakresu wytrzymałości zmęczeniowej elementów
maszynowych, rozpoznawanie odkształceń i ich wpływ na przebieg pracy
maszyn i urządzeń.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- sformułować znaczenie wytrzymałości zmęczeniowej dla danego rodzaju materiału,
- rozpoznać proces zmian w materiale pod wpływem obciążeń,
- scharakteryzować naprężenia dopuszczalne, wskazać od czego zależą,
- dokonać podziału odkształceń,
- rozróżnić rodzaje odkształceń i ich wpływ na konstrukcje elementów maszynowych,
- zapobiegać procesom i niekorzystnym zjawiskom, które mogą doprowadzić
do awarii lub zniszczenia maszyny, urzÄ…dzenia.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem,
- metoda tekstu przewodniego,
- dyskusja dydaktyczna,
- ćwiczenia praktyczne.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- uczniowie pracujÄ… w grupach 2 3 osobowych.
Czas: 90 minut.
Åšrodki dydaktyczne:
- zestawy ćwiczeń opracowane przez nauczyciela dla każdego zespołu uczniowskiego,
- zestawy pytań prowadzących,
- stanowisko do ćwiczeń,
- maszyna wytrzymałościowa,
- próbki do badań wykonane według określonych norm,
- instrukcja obsługi maszyny wytrzymałościowej,
- tablice, schematy obrazujące poszczególne rodzaje obciążeń,
- literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.
Przebieg zajęć:
1. Powitanie uczniów.
2. Sprawy organizacyjne.
3. Nawiązanie do tematu zajęć, omówienie szczegółowych celów kształcenia.
4. Przypomnienie o konieczności zachowania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
5. Wyjaśnienie uczniom zasad pracy metodą tekstu przewodniego i ćwiczeń praktycznych.
6. Podział uczniów na zespoły, przydział zadań.
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Zakończenie zajęć
Nauczyciel powinien podsumować ćwiczenie, wskazać, jakie umiejętności były
ćwiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości, jak ich uniknąć w przyszłości.
Praca domowa
Na podstawie literatury i ćwiczeń praktycznych podać przykłady części maszynowych,
które są skręcane.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
- anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności.
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
5. ĆWICZENIA
5.1. Materiały przewodzące i izolacyjne
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Scharakteryzuj własności i zastosowanie materiałów przewodzących prąd.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać informacje, które będą pomocne przy wykonywaniu ćwiczenia,
2) scharakteryzować własności i zastosowanie poznanych materiałów przewodzących,
3) dokonać podziału na materiały metalowe i niemetalowe,
4) przedstawić wykonanie ćwiczenia w formie opisowej.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- wykład informacyjny,
- pokaz z objaśnieniem,
- dyskusja dydaktyczna.
Åšrodki dydaktyczne:
- papier A4,
- przybory do pisania,
- próbki materiałów przewodzących,
- plansze tematyczne,
- literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 2
Scharakteryzuj własności i zastosowanie materiałów izolacyjnych.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać informacje, które będą pomocne przy wykonywaniu ćwiczenia,
2) scharakteryzować własności i zastosowanie poszczególnych materiałów izolacyjnych,
3) dokonać podziału materiałów nieorganicznych,
4) przedstawić wykonanie ćwiczenia w formie opisowej.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- wykład informacyjny,
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
- pokaz z objaśnieniem,
- dyskusja dydaktyczna,
Åšrodki dydaktyczne:
- papier A4,
- przybory do pisania,
- plansze tematyczne,
- literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 3
Scharakteryzuj własności i zastosowanie materiałów izolacyjnych stałych organicznych
naturalnych i syntetycznych.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać informacje, które będą pomocne przy wykonywaniu ćwiczenia,
2) scharakteryzować własności materiałów izolacyjnych stałych organicznych i naturalnych,
3) dokonać podziału materiałów,
4) wykonać ćwiczenie w formie opisowej i rysunkowej.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- wykład informacyjny,
- pokaz z objaśnieniem,
- dyskusja dydaktyczna.
Åšrodki dydaktyczne:
- papier A4,
- przybory do pisania i rysowania,
- elementy wykonane z materiałów stałych organicznych i naturalnych,
- plansze tematyczne,
- literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
5.2. Pomiary podstawowych wielkości elektrycznych
w obwodach prądu stałego i zmiennego, elementy obwodów
elektrycznych
5.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Scharakteryzuj wielkości elektryczne U, I, R, P, W oraz sposoby wykonywania
pomiarów.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać informacje, które będą pomocne przy wykonywaniu ćwiczenia,
2) scharakteryzować poszczególne wartości,
3) określić jednostki, w jakich są podawane,
4) określić sposoby dokonywania pomiarów,
5) przedstawić wykonanie ćwiczenia w formie opisowej.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- wykład informacyjny,
- dyskusja dydaktyczna,
- metoda tekstu przewodniego.
Åšrodki dydaktyczne:
- papier A4, przybory do pisania,
- indeks podstawowych pojęć i wielkości elektrycznych,
- literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 2
Określ prąd jaki pobiera silnik o mocy 4 kW podłączony w układzie trójfazowym 
trójkąt.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać informacje, które będą pomocne przy wykonywaniu ćwiczenia,
2) dobrać odpowiedni wzór,
3) wykonać obliczenia,
4) przedstawić wykonanie ćwiczenia w formie opisowej.
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- wykład informacyjny,
- dyskusja dydaktyczna,
- metoda tekstu przewodniego,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- papier A4, przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 3
Narysuj obwody elektryczne połączenia szeregowego, równoległego, opisując
poszczególne elementy obwodów.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać informacje, które będą pomocne przy wykonywaniu ćwiczenia,
2) narysować schematy obwodów,
3) opisać poszczególne elementy obwodów,
4) przedstawić wykonanie ćwiczenia w formie opisowej i schematycznej.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- wykład informacyjny,
- pokaz z objaśnieniem,
- dyskusja dydaktyczna,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- papier A4, przybory do pisania i rysowania,
- rysunki, plansze przedstawiajÄ…ce typowe obwody elektryczne,
- literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
5.3. y
ródła światła, oznaczenia znamionowe odbiorników,
zabezpieczenie silników przed przeciążeniem i zwarciem
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przedstaw podstawowe wielkości charakteryzujące z
ródła światła.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać informacje, które będą pomocne przy wykonywaniu ćwiczenia,
2) scharakteryzować wielkości charakteryzujące z
ródła światła,
3) podać jednostki, które oceniają jakość oświetlenia,
4) przedstawić wykonanie ćwiczenia w formie opisowej.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- wykład informacyjny,
- dyskusja dydaktyczna,
- metoda tekstu przewodniego.
Åšrodki dydaktyczne:
- papier A4, przybory do pisania,
- indeks podstawowych pojęć i wielkości odnoszących się do z
ródeł światła,
- literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 2
Określ średnie natężenie oświetlenia na powierzchni 4 m2.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać informacje, które będą pomocne przy wykonywaniu ćwiczenia,
2) dobrać odpowiedni wzór,
3) dokonać obliczeń,
4) przedstawić wykonanie ćwiczenia w formie opisowej.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- wykład informacyjny,
- dyskusja dydaktyczna,
- ćwiczenie.
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Åšrodki dydaktyczne:
- papier A4, przybory do pisania,
- indeks podstawowych pojęć i wielkości charakteryzujących z
ródła światła,
- literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 3
Scharakteryzować oznaczenia znamionowe odbiorników elektrycznych oraz podać co
zawiera tabliczka silnika.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać informacje, które będą pomocne przy wykonywaniu ćwiczenia,
2) wymienić informacje przedstawione na tabliczkach znamionowych urządzeń
elektrycznych,
3) przedstawić co zawiera tabliczka silnika elektrycznego,
4) przedstawić wykonanie ćwiczenia w formie opisowej.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- wykład informacyjny,
- pokaz z objaśnieniem,
- dyskusja dydaktyczna.
Åšrodki dydaktyczne:
- papier A4, przybory do pisania,
- tabliczki znamionowe wybranych urządzeń elektrycznych,
- tabliczka zaciskowa silnika elektrycznego,
- literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 4
Scharakteryzuj zabezpieczenia silników elektrycznych przed przeciążeniem i zwarciem.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać informacje, które będą pomocne przy wykonywaniu ćwiczenia,
2) przedstawić sposoby zabezpieczania silnika przed zwarciem,
3) przedstawić sposoby zabezpieczania silnika przed przeciążeniem,
4) przedstawić wykonanie ćwiczenia w formie opisowej.
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- wykład informacyjny,
- pokaz z objaśnieniem,
- dyskusja dydaktyczna,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- papier A4, przybory do pisania,
- elementy zabezpieczające silniki przed zwarciem i przeciążeniem
- plansze tematyczne, schematy przedstawiające sposoby zabezpieczania silników,
- literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
5.4. Instalacje elektryczne, elementy elektroniczne, sterowanie
automatyczne, bezpieczeństwo i higiena pracy podczas
eksploatacji urządzeń elektrycznych
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Omów podstawowe elementy instalacji elektrycznej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać informacje, które będą pomocne przy wykonywaniu ćwiczenia,
2) przedstawić podstawowe elementy instalacji elektrycznej,
3) omówić ich budowę i przeznaczenie,
4) przedstawić wykonanie ćwiczenia w formie opisowej.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- wykład informacyjny,
- pokaz z objaśnieniem,
- dyskusja dydaktyczna,
- metoda tekstu przewodniego.
Åšrodki dydaktyczne:
- papier A4, przybory do pisania,
- modele elementów instalacji elektrycznej,
- plansze, rysunki z elementami instalacji elektrycznej,
- literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 2
Omów podstawowe wyłączniki i bezpieczniki, określ ich zadania, jakie spełniają
w instalacji elektrycznej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać informacje, które będą pomocne przy wykonywaniu ćwiczenia,
2) przedstawić podstawowe wyłączniki i bezpieczniki stosowane w instalacji elektrycznej,
3) omówić ich przeznaczenie,
4) przedstawić wykonanie ćwiczenia w formie opisowej.
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- wykład informacyjny,
- pokaz z objaśnieniem,
- dyskusja dydaktyczna,
- metoda tekstu przewodniego.
Åšrodki dydaktyczne:
- papier A4, przybory do pisania i rysowania,
- modele wyłączników, styczników, bezpieczników,
- tablice tematyczne,
- literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 3
Przedstaw budowę i zastosowanie podstawowych elementów elektronicznych.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać informacje, które będą pomocne przy wykonywaniu ćwiczenia,
2) omówić budowę podstawowych elementów elektronicznych,
3) określić zastosowanie elementów elektronicznych w elektrotechnice,
4) przedstaw wykonanie ćwiczenia w formie opisowej.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- wykład informacyjny,
- pokaz z objaśnieniem,
- dyskusja dydaktyczna,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- papier A4, przybory do pisania,
- modele elementów elektronicznych,
- tablice, plansze z elementami elektronicznymi,
- literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
5.5. Obciążenia elementów konstrukcyjnych, wytrzymałość
zmęczeniowa, materiały konstrukcyjne
5.5.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przedstaw rodzaje obciążeń działających na elementy maszyn. Które obciążenia są
najbardziej niebezpieczne?
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać informacje, które będą pomocne przy wykonywaniu ćwiczenia,
2) dokonać podziału obciążeń i naprężeń,
3) scharakteryzować obciążenia najbardziej niebezpieczne, udowodnić dlaczego takie są,
4) przedstawić wykonanie ćwiczenia w formie opisowej.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- wykład informacyjny,
- pokaz z objaśnieniem,
- dyskusja dydaktyczna,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- papier A4, przybory do pisania i rysowania,
- tablice tematyczne,
- literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 2
PosÅ‚ugujÄ…c siÄ™ wykresem Wöhlera, przedstaw, w jaki sposób wyznacza siÄ™ wytrzymaÅ‚ość
zmęczeniową danego materiału, scharakteryzuj podstawowe materiały konstrukcyjne.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać informacje, które będą pomocne przy wykonywaniu ćwiczenia,
2) narysować wykres Wöhlera,
3) przedstawić sposób wyznaczania wytrzymałości zmęczeniowej,
4) określić znaczenie zmęczenia materiału w elementach części maszyn,
5) podać wzór z którego wyznacza się naprężenia dopuszczalne,
6) scharakteryzować podstawowe materiały konstrukcyjne,
7) przedstawić wykonanie ćwiczenia w formie opisowej.
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- wykład informacyjny,
- pokaz z objaśnieniem,
- dyskusja dydaktyczna,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- papier A4, przybory do pisania i rysowania,
- wykres Wöhlera,
- normy materiałowe PNEN 10025 1:2005(U), PNEN573 3Ak:2004(U), PNEN
1676:2002,
- literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 3
Dokonaj analizy obciążeń i odkształceń elementów konstrukcyjnych maszyn.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać informacje, które będą pomocne przy wykonywaniu ćwiczenia,
2) przedstawić podział odkształceń,
3) scharakteryzować poszczególne odkształcenia posługując się rysunkami,
4) przedstawić wykonanie ćwiczenia w formie opisowej i rysunkowej.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- wykład informacyjny,
- dyskusja dydaktyczna,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- papier A4, przybory do pisania i rysowania,
- tablice poglądowe z rodzajami odkształceń,
- literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
5.6. Połączenia rozłączne i nierozłączne
5.6.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przedstaw rodzaje i zastosowanie połączeń nierozłącznych w budowie maszyn.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać informacje, które będą pomocne przy wykonywaniu ćwiczenia,
2) przedstawić rodzaje połączeń nierozłącznych,
3) określić zastosowanie połączeń nierozłącznych w budowie maszyn i urządzeń,
4) przedstawić wykonanie ćwiczenia w formie opisowej.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- wykład informacyjny,
- pokaz z objaśnieniem,
- dyskusja dydaktyczna,
- metoda tekstu przewodniego.
Åšrodki dydaktyczne:
- papier A4, przybory do pisania,
- plansze, tablice, rysunki połączeń nierozłącznych,
- literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 2
Przedstaw rodzaje i zastosowanie połączeń rozłącznych w budowie maszyn.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać informacje, które będą pomocne przy wykonywaniu ćwiczenia,
2) przedstawić rodzaje połączeń rozłącznych,
3) określić zastosowanie połączeń rozłącznych w budowie maszyn,
4) przedstawić wykonanie ćwiczenia w formie opisowej.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- wykład informacyjny,
- pokaz z objaśnieniem,
- dyskusja dydaktyczna.
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Åšrodki dydaktyczne:
- papier A4, przybory do pisania,
- modele połączeń rozłącznych,
- plansze, rysunki, tablice połączeń rozłącznych,
- literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 3
Przedstaw budowę i zasadę pracy mechanizmów śrubowych oraz ich zastosowanie
w maszynach i urzÄ…dzeniach.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać informacje, które będą pomocne przy wykonywaniu ćwiczenia,
2) przedstawić budowę i zasadę działania mechanizmów śrubowych,
3) określić rolę i zastosowanie mechanizmów śrubowych w maszynach i urządzeniach,
4) przedstawić wykonanie ćwiczenia w formie opisowej.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- wykład informacyjny,
- pokaz z objaśnieniem,
- dyskusja dydaktyczna,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- papier A4, przybory do pisania,
- plansze, rysunki, tablice, schematy maszyn i urządzeń w których mają zastosowanie
mechanizmy śrubowe,
- literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
5.7. Elementy podatne, połączenia rurowe i zawory
5.7.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj charakterystyki i klasyfikacji elementów podatnych.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać informacje, które będą pomocne przy wykonywaniu ćwiczenia,
2) przedstawić charakterystykę elementów podatnych,
3) dokonać klasyfikacji elementów podatnych,
4) przedstawić wykonanie ćwiczenia w formie opisowej.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- wykład informacyjny,
- pokaz z objaśnieniem,
- dyskusja dydaktyczna,
- metoda tekstu przewodniego.
Åšrodki dydaktyczne:
- papier A4, przybory do pisania,
- tablice, rysunki, plansze zastosowania elementów podatnych w maszynach
i urzÄ…dzeniach,
- literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 2
Dokonać charakterystyki połączeń rurowych.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać informacje, które będą pomocne przy wykonywaniu ćwiczenia,
2) przedstawić charakterystykę połączeń rurowych,
3) określić technologię wykonania rurociągów,
4) przedstawić wykonanie ćwiczenia w formie opisowej.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- wykład informacyjny,
- pokaz z objaśnieniem,
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
- dyskusja dydaktyczna,
- metoda tekstu przewodniego.
Åšrodki dydaktyczne:
- papier A4, przybory do pisania,
- schematy rurociągów,
- modele elementów rurociągów skręcanych,
- literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 3
Przedstaw budowę i zasadę działania zaworu grzybkowego.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać informacje, które będą pomocne przy wykonywaniu ćwiczenia,
2) przedstawić budowę i zasadę działania zaworu grzybkowego,
3) przedstawić wykonanie ćwiczenia w formie opisowej.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- wykład informacyjny,
- pokaz z objaśnieniem,
- dyskusja dydaktyczna,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- papier A4, przybory do pisania,
- modele zaworów grzybkowych,
- schematy, przekroje zaworów grzybkowych,
- literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
5.8. Osie, wały, łożyska, przekładnie, sprzęgła, hamulce
5.8.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Scharakteryzuj budowę i zastosowanie łożysk ślizgowych w maszynach.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać informacje, które będą pomocne przy wykonywaniu ćwiczenia,
2) dokonać podziału łożysk ślizgowych,
3) przedstawić budowę i zastosowanie łożysk ślizgowych w maszynach,
4) przedstawić wykonanie ćwiczenia w formie opisowej.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- wykład informacyjny,
- pokaz z objaśnieniem,
- dyskusja dydaktyczna.
Åšrodki dydaktyczne:
- papier A4, przybory do pisania,
- modele łożysk ślizgowych,
- plansze, rysunki zastosowania łożysk ślizgowych w maszynach i urządzeniach,
- literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 2
Scharakteryzuj budowę łożysk tocznych.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać informacje, które będą pomocne przy wykonywaniu ćwiczenia,
2) dokonać podziału łożysk tocznych,
3) przedstawić budowę i zastosowanie łożysk tocznych,
4) podać symbole i oznaczenia łożysk tocznych,
5) przedstawić wykonanie ćwiczenia w formie opisowej.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- wykład informacyjny,
- pokaz z objaśnieniem,
- dyskusja dydaktyczna.
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Åšrodki dydaktyczne:
- papier A4, przybory do pisania,
- plansze, rysunki zastosowania łożysk tocznych w maszynach,
- tabela oznaczeń łożysk tocznych,
- literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 3
Przedstaw charakterystykę poznanych przekładni.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać informacje, które będą pomocne przy wykonywaniu ćwiczenia,
2) przedstawić cel stosowania przekładni,
3) dokonać charakterystyki przekładni zębatych, ciernych, pasowych, łańcuchowych,
4) przedstawić wykonanie ćwiczenia w formie opisowej.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- wykład informacyjny,
- pokaz z objaśnieniem,
- dyskusja dydaktyczna,
- metoda tekstu przewodniego.
Åšrodki dydaktyczne:
- papier A4, przybory do pisania,
- modele przekładni,
- plansze, rysunki z zastosowaniem przekładni w maszynach,
- literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 4
Dokonaj charakterystyki sprzęgieł i hamulców.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać informacje, które będą pomocne przy wykonywaniu ćwiczenia,
2) dokonać charakterystyki sprzęgieł,
3) dokonać charakterystyki hamulców,
4) przedstawić wykonanie ćwiczenia w formie opisowej.
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- wykład informacyjny,
- pokaz z objaśnieniem,
- dyskusja dydaktyczna.
Åšrodki dydaktyczne:
- papier A4, przybory do pisania,
- modele sprzęgieł,
- rysunki, plansze z zastosowaniem sprzęgieł i hamulców w maszynach,
- literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
5.9. Układy hydrauliczne i pneumatyczne, mechanizmy
funkcjonalne
5.9.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj charakterystyki układów pneumatycznych i hydraulicznych.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać informacje, które będą pomocne przy wykonywaniu ćwiczenia,
2) określić charakterystykę pracy układów hydraulicznych,
3) określić charakterystykę pracy układów hydrauliczno-pneumatycznych,
4) przedstawić wykonanie ćwiczenia w formie opisowej i rysunkowej.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- wykład informacyjny,
- pokaz z objaśnieniem,
- dyskusja dydaktyczna.
Åšrodki dydaktyczne:
- papier A4, przybory do pisania i rysowania,
- modele układów pneumatycznych i hydraulicznych,
- plansze, rysunki z zastosowaniem układów w budowie maszyn,
- literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 2
Przedstaw budowę i zasadę działania rurki Bourdona.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać informacje, które będą pomocne przy wykonywaniu ćwiczenia,
2) przedstawić budowę i zasadę działania rurki Bourdona,
3) określić sposób pomiaru nadciśnienia,
4) przedstawić wykonanie ćwiczenia w formie opisowej.
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- wykład informacyjny,
- pokaz z objaśnieniem,
- dyskusja dydaktyczna,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- papier A4, przybory do pisania,
- model rurki Bourdona,
- instrukcje dokonywania pomiarów,
- literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 3
Scharakteryzuj pracę, budowę i zastosowanie mechanizmów krzywkowych
w maszynach.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać informacje, które będą pomocne przy wykonywaniu ćwiczenia,
2) przedstawić budowę mechanizmów krzywkowych,
3) scharakteryzować pracę i zastosowanie mechanizmów krzywkowych w maszynach,
4) przedstawić wykonanie ćwiczenia w formie opisowej i rysunkowej.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- wykład informacyjny,
- pokaz z objaśnieniem,
- dyskusja dydaktyczna,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- papier A4, przybory do pisania i rysowania,
- modele mechanizmów krzywkowych,
- plansze, rysunki z urządzeń z zastosowaniem mechanizmów krzywkowych,
- literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Stosowanie maszyn
i urządzeń
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania 1, 3, 4, 6, 7, 8, 10, 11, 12, 13, 14, 17, 19, 20 sÄ… poziomu podstawowego,
- zadania 2, 5, 9, 15, 16, 18 sÄ… poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. c, 3. a, 4. a, 5. d, 6. d, 7. b, 8. b, 9. c, 10. a, 11. a,
12. b, 13. b, 14. c, 15. b, 16. a, 17. a, 18. b, 19. a, 20. d.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

1 Określić właściwości izolatorów A P b
2 Wskazać właściwą jednostkę ładunku D PP c
Wskazać napięcie przy połączeniu
3 C P a
równoległym odbiorników
Określić elementy prostego obwodu
4 A P a
elektrycznego
5 Dokonać wyboru właściwego wzoru D PP d
Wskazać długość fali promieniowania
6 elektromagnetycznego wywołującego C P d
wrażenie świetlne
7 Określić właściwą jednostkę luminacji B P b
Określić właściwe działanie zabezpieczenia
8 B P b
zwarciowego
Wskazać częstotliwości wyłączeń
9 D PP c
styczników
10 Wskazać właściwą budowę rezystora B P a
11 Wskazać właściwości diod C P a
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Określić oznaczenie naprężeń
12 B P b
dopuszczalnych
Określić zachowanie się pręta przy
13 B P b
rozciÄ…ganiu
14 Wskazać symbol stali D PP c
Określić rodzaj Nita w zależności od
15 C PP b
kształtu trzpienia
16 Scharakteryzować klej Epidian C P a
17 Wymienić cechy sprężyny B P a
18 Wskazać zastosowanie rurki Bourdona D PP b
Wskazać właściwe działanie sprzęgła
19 B P a
bezpieczeństwa
20 Wskazać wadę przekładni ciernej A P d
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcje dla ucznia.
7. Zapytaj czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań Do każdego zadania dołączone są cztery możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawdziwa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 minut.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi.
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Przewodnik elektryczny to substancja, która
a) nie przewodzi prÄ…du.
b) przewodzi prÄ…d elektryczny.
c) przewodzi prÄ…d w jednym kierunku.
d) tworzy warstwę zaporową dla przepływu prądu.
2. Kulomb to jednostka
a) napięcia.
b) natężenia.
c) Å‚adunku.
d) oporności.
3. Przy połączeniu równoległym wszystkie odbiorniki pracują
a) przy tym samym napięciu.
b) przy napięciu różnym.
c) przy napięciu niższym.
d) przy napięciu wyższym.
4. Prosty obwód elektryczny składa się
a) ze z
ródła i odbiornika.
b) ze z
ródła i dwóch odbiorników.
c) tylko ze z
ródła.
d) tylko z odbiornika.
5. Moc czynna prądu trójfazowego oblicza się wg wzoru
a) W = 3Å" U‡I‡cos Ƈt.
b) S = 3‡Uf‡If.
c) Q = 3‡Uo‡Io‡sin Ć.
d) P = 3‡Uo‡Io‡cos Ć.
6. Wrażenie świetlne wywołuje promieniowanie elektromagnetyczne o długości fali
a) 140÷180 nm.
b) 980÷1120 nm.
c) 920÷970 nm.
d) 380÷780 nm.
7. JednostkÄ… luminacji jest
a) L/m2.
b) cd/m2.
c) lx/m2.
d) Q/m2.
8. Zabezpieczenia zwarciowe powodujÄ…
a) chwilowe wyłączenie maszyny.
b) natychmiastowe wyłączenie maszyny.
c) długotrwałe wyłączenie maszyny.
d) przerywane wyłączenie maszyny.
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
9. Styczniki stosuje się w pracy wymagającej dużej częstotliwości wyłączeń nawet do
a) 500/h.
b) 1200/h.
c) 3600/h.
d) 1800/h.
10. Rezystory to elementy
a) dwukońcówkowe.
b) jednokońcówkowe.
c) trójkoncówkowe.
d) czterokońcówkowe.
11. Diody posiadają właściwości
a) jednokierunkowego przewodzenia prÄ…du
b) dwukierunkowego przewodzenia prÄ…du.
c) nieprzewodzenia prÄ…du.
d) przewodzenia prądu w określonych warunkach.
12. Naprężenie dopuszczalne oznaczamy przez
a) n.
b) k.
c) Ä
d) q.
13. Przy rozciąganiu pręt
a) zmniejszy swoją długość.
b) zwiększy swoją długość.
c) wygnie siÄ™.
d) spręży się.
14. Symbol stali to
a) Al 90.
b) T 140.
c) E 360.
d) Al Cu6.
15. W zależności od kształtu trzpienia nity dzieli się na
a) soczewkowe.
b) pełne i drążone.
c) specjalne.
d) grzybkowe.
16. Epidian to klej
a) epoksydowy.
b) fenolowy.
c) winylowy.
d) kauczukowy.
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
17. Sprężyny należą do elementów
a) podatnych.
b) sztucznych.
c) ustalajÄ…cych.
d) pływających.
18. Rurką Bourdona można mierzyć
a) prędkość przepływu.
b) nadciśnienie.
c) temperaturÄ™.
d) gęstość.
19. Sprzęgło bezpieczeństwa działa
a) samoczynnie.
b) pod wpływem tarcia.
c) pod wpływem sił odśrodkowych.
d) pod wpływem obsługującego.
20. Wadą przekładni ciernych jest
a) brak sił tarcia.
b) duże siły docisku.
c) brak nawrotności.
d) poślizg.
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ........................................
Stosowanie maszyn i urządzeń
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
TEST 2
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Stosowanie maszyn i
urządzeń
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania 1, 2, 7, 8, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 19, 20 sÄ… poziomu podstawowego,
- zadania 3, 4, 5, 6, 9, 18 sÄ… poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. a, 3. b, 4. d, 5. b, 6. b, 7. a, 8. b, 9. b, 10. b, 11. a,
12. b, 13. d, 14. c, 15. d, 16. a, 17. d, 18. b, 19. b, 20. d.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

Wskazać właściwości przewodnika
1 B P b
elektrycznego
2 Wskazać właściwe oznaczenie napięcia A P a
Wskazać jaki jest przepływ prądu przez
3 D PP b
odbiorniki w połączeniu szeregowym
Dokonać rozpoznania wartości napięcia
4 D PP d
przy szeregowym zespole z
ródeł
Wskazać właściwy wzór na moc prądu
5 C PP b
jednofazowego
Scharakteryzować średnie natężenie
6 C PP b
prÄ…du
Wskazać nazwę jednostki strumienia
7 C P a
świetlnego
Wskazać element zabezpieczający
8 B P b
w styczniku
Wskazać funkcję łączników
9 D PP b
manewrowych
10 Określić właściwą nazwę potencjometru C P b
11 Określić budowę transformatora A P a
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
12 Wskazać właściwą budowę triaka B P b
Wskazać oznaczenie naprężeń
13 C P d
rzeczywistych
Wskazać właściwą technologię
14 B P c
wykonywania połączeń rozłącznych
Wskazać technologię wykonania
15 C P d
łączników gumowych
16 Wskazać łożysko posiadające bieżnię B P a
Określić właściwy rodzaj przekładni
17 B P d
łańcucha
Określić rodzaj siły przekazywanej przez
18 D PP b
sprzęgło
19 Określić zasadę działania hamulców A P B
20 Rozpoznać części armatury rurociągów C P d
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednia liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcje dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań Do każdego zadania dołączone są cztery możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawdziwa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 minut.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi.
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Przewodnik elektryczny to substancja, która
a) nie przewodzi prÄ…du.
b) przewodzi prÄ…d elektryczny.
c) przewodzi prÄ…d w jednym kierunku.
e) tworzy warstwę zaporową dla przepływu prądu.
2. Napięcie oznaczane jest przez
a) V.
b) A.
c) R.
d) I.
3. W połączeniu szeregowym prąd płynie
a) przez pierwszy odbiornik.
b) przez wszystkie odbiorniki.
c) przez ostatni odbiornik.
d) przez ostatni i pierwszy odbiornik.
4. Przy połączeniu szeregowym zespołu z
ródeł napięcie
a) obniża się.
b) wzrasta na pierwszym z
ródle.
c) utrzymuje siÄ™ na takim samym poziomie.
d) dodaje siÄ™.
5. Moc prądu przemiennego jednofazowego wyraża zależność
U
a) I = .
R
b) P = U·I·cos Ć.
c) W = p·t.
d) U = I·R.
6. Średnia natężenia oświetlenia to
W
a) E = .
t
b) E = .
S
p
c) E = .
I
U
d) E = .
R
7. Jednostką strumienia świetlnego jest
a) lumen.
b) luks.
c) kandela.
d) Var.
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
8. W stycznikach funkcje zabezpieczenia przeciążeniowego pełnią
a) cewka.
b) bimetal.
c) przekaz
niki.
d) Å‚Ä…czniki.
9. A
ączniki manewrowe służą do
a) załączania obwodów.
b) załączania i wyłączania obwodów.
c) wyłączania obwodów.
d) wyrównywania napięć.
10. Potencjometry nazywane sÄ… rezystorami
a) wzmacniajÄ…cymi.
b) nastawnymi.
c) metalizowanymi.
d) bimetalicznymi.
11. Tranzystor składa się
a) z dwóch cewek.
b) jednej cewki.
c) rdzenia i cewki.
d) tylko z rdzenia.
12. Triaki sÄ… elementami
a) przewodnikowymi.
b) półprzewodnikowymi.
c) wzmacniajÄ…cymi.
d) rozpraszajÄ…cymi.
13. Naprężenie rzeczywiste oznaczamy przez
a) V.
b) N.
c) k.
d) ´.
14. Połączenie rozłączne może być wykonane przez
a) klejenie.
b) spawanie.
c) skręcanie.
d) lutowanie.
15. A
Ä…czniki gumowe wykonuje siÄ™ poprzez
a) zagęszczanie.
b) prasowanie.
c) spiekanie.
d) wulkanizowanie.
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
16. Bieżnię posiadają łożyska
a) toczne.
b) ślizgowe.
c) wzdłużne.
d) promieniowe.
17. Przekładnie łańcuchowe należą do przekładni
a) złożonych.
b) ciernych.
c) bezstopniowych.
d) cięgnowych.
18. Sprzęgła przekazują
a) siły odśrodkowe.
b) siły związane z momentem obrotowym.
c) siły bezwładności.
d) siły o zmiennych kierunkach.
19. Hamulce działają na zasadzie
a) poślizgu.
b) tarcia.
c) przemieszczania.
d) bezwładności.
20. Do armatury rurociągów nie należą
a) kolanka.
b) zawory.
c) manometry.
d) przepływomierze.
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
7. LITERATURA
1. Jabłoński W., Płoszajski G.: Elektrotechnika z automatyką. WSiP, Warszawa 2007
2. Jabłoński W.: Instalacje elektryczne w budownictwie. WSiP, Warszawa 2007
3. Krakowiak s. : Podstawy elektrotechniki. IRSEP, Warszawa 2006
4. Laskowski J.: Nowy poradnik energetyka przemysłowego. Centralny Ośrodek Szkolenia
i Wydawnictw SEP, Warszawa 2005
5. Markiewicz H.: Instalacje elektryczne. Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa
2005
6. Musiał E.: Instalacje i urządzenia elektroenergetyczne. WSiP, Warszawa 2005
7. Niestępski s., Parol M., Pasternakiewicz J., Wiśniewski T.: Instalacje elektryczne.
Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2001
8. Orlik W.: Egzamin kwalifikacyjny elektryka. KaBe, Krosno 2006
9. Parchański J.: Miernictwo elektryczne i elektroniczne. WSiP, Warszawa 2006
10. Pióro B., Pióro M.: Podstawy elektroniki. WSiP, Warszawa 2007
11. Rutkowski A.: Części maszyn. WSiP, Warszawa 2007
12. Siuta W.: Mechanika techniczna. WSiP, Warszawa 2004
13. Stein Z.: Maszyny elektryczne. WSiP, Warszawa 1995
Literatura metodyczna:
1. Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia zawodowego. Biuro Koordynacji Kształcenia
Kadr, Fundusz Współpracy, Warszawa 1997
2. Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom 2000
3. Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych. ITeE, Wyższa Szkoła
Inżynierska, Radom 1998
 Projekt finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43