MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Józef Chmiel
Beata Żurek
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
734[02].O1.01
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Bogdan Kostecki
mgr inż. Przemysław Śleboda
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Beata Żurek
Konsultacja:
mgr inż. Teresa Jaszczyk
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 734[02].O1.01
 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska , zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu introligator.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Przykładowe scenariusze zajęć 7
5. Ćwiczenia 11
5.1. Prawna ochrona pracy 11
5.1.1. Ćwiczenia 11
5.2. Czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne występujące w procesach
pracy 14
5.2.1. Ćwiczenia 14
5.3. Zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy
oraz udzielania pierwszej pomocy 16
5.3.1. Ćwiczenia 16
5.4. Środki ochrony indywidualnej i zbiorowej 19
5.4.1. Ćwiczenia 19
5.5. Zagrożenia pożarowe i zasady ochrony przeciwpożarowej 21
5.5.1. Ćwiczenia 21
5.6. Zasady ochrony środowiska naturalnego na stanowisku pracy 23
5.6.1.Ćwiczenia 23
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 25
7. Literatura 39
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu
zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie introligator.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,
- cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy z poradnikiem,
- przykładowe scenariusze zajęć,
- przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania
uczenia oraz środkami dydaktycznymi,
- ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,
- literaturę uzupełniającą.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze
szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej
pracy uczniów do pracy zespołowej.
Jako pomoc w realizacji jednostki modułowej dla uczniów przeznaczony jest Poradnik dla
ucznia. Nauczyciel powinien ukierunkować uczniów na właściwe korzystanie z poradnika do
nich adresowanego.
Materiał nauczania (w Poradniku dla ucznia) podzielony jest na rozdziały, które zawierają
podrozdziały. Podczas realizacji poszczególnych rozdziałów wskazanym jest zwrócenie uwagi
na następujące elementy:
- materiał nauczania  w miarę możliwości uczniowie powinni przeanalizować samodzielnie.
Obserwuje się niedocenianie przez nauczycieli niezwykle ważnej umiejętności, jaką
uczniowie powinni bezwzględnie posiadać  czytanie tekstu technicznego ze
zrozumieniem;
- pytania sprawdzające mają wykazać, na ile uczeń opanował materiał teoretyczny i czy jest
przygotowany do wykonania ćwiczeń. W zależności od tematu można zalecić uczniom
samodzielne odpowiedzenie na pytania lub wspólne z całą grupą uczniów, w formie
dyskusji opracowanie odpowiedzi na pytania. Druga forma jest korzystniejsza, ponieważ
nauczyciel sterując dyskusją może uaktywniać wszystkich uczniów oraz w trakcie dyskusji
usuwać wszelkie wątpliwości;
- dominującą rolę w kształtowaniu umiejętności oraz opanowaniu materiału spełniają
ćwiczenia. W trakcie wykonywania ćwiczeń uczeń powinien zweryfikować wiedzę
teoretyczną oraz opanować nowe umiejętności. Przedstawiono dosyć obszerną propozycję
ćwiczeń wraz ze wskazówkami o sposobie ich przeprowadzenia, uwzględniając różne
możliwości ich realizacji w szkole. Nauczyciel decyduje, które z zaproponowanych
ćwiczeń jest w stanie zrealizować przy określonym zapleczu technodydaktycznym szkoły.
Prowadzący może również zrealizować ćwiczenia, które sam opracował,
- sprawdzian postępów stanowi podsumowanie rozdziału, zadaniem uczniów jest udzielenie
odpowiedzi na pytania w nim zawarte. Uczeń nie zainteresowany materiałem nauczania,
wykonywaniem ćwiczeń nie nabędzie w pełni umiejętności założonych w jednostce
modułowej. Należy rozbudzić wśród uczniów tak zwaną  ciekawość wiedzy .
Potwierdzenie przez ucznia opanowania materiału nauczania rozdziału może stanowić
podstawę dla nauczyciela do sprawdzenia wiedzy i umiejętności ucznia z tego zakresu.
Nauczyciel realizując jednostkę modułową, powinien zwracać uwagę na predyspozycje
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
ucznia, ocenić, czy uczeń ma większe uzdolnienia manualne, czy może lepiej radzi sobie
z rozwiązywaniem problemów teoretycznych;
- testy zamieszczone w rozdziale Ewaluacja osiągnięć ucznia zawierają zadania z zakresu
całej jednostki modułowej i należy je wykorzystać do oceny uczniów, a wyniki osiągnięte
przez uczniów powinny stanowić podstawę do oceny pracy własnej nauczyciela
realizującego tę jednostkę modułową. Każdemu zadaniu testu przypisano określoną liczbę
możliwych do uzyskania punktów (0 lub 1 punkt). Ocena końcowa uzależniona jest od
liczby uzyskanych punktów. Nauczyciel może zastosować test według własnego projektu
oraz zaproponować własną skalę ocen. Należy pamiętać, żeby tak przeprowadzić proces
oceniania ucznia, aby umożliwić mu jak najpełniejsze wykazanie swoich umiejętności.
Metody polecane do stosowania podczas kształcenia modułowego to:
- pokaz,
- ćwiczenie,
- inscenizacja,
- przewodniego tekstu.
734[02].O1
Podstawy zawodu
734[02].O1.01
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony
środowiska
734[02].O1.02
Charakteryzowanie procesów poligraficznych
734[02].O1.03
Posługiwanie się dokumentacją techniczną i technologiczną
734[02].O1.04
Stosowanie maszyn i urządzeń
734[02].O1.05
Stosowanie materiałów introligatorskich
Schemat układu jednostek modułowych w module
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, uczeń powinien umieć:
korzystać z różnych z
ródeł informacji,
dokumentować, notować i selekcjonować informacje,
obsługiwać komputer na poziomie podstawowym;
dostrzegać i opisywać związki między naturalnymi składnikami środowiska, człowiekiem
i jego działalnością;
oceniać własne możliwości w zakresie wymagań stanowiska pracy i wybranego zawodu;
współpracować w grupie z uwzględnieniem podziału zadań.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, uczeń powinien umieć:
- zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej,
- określić podstawowe obowiązki pracodawcy i pracownika dotyczące zapewnienia
bezpiecznych i higienicznych warunków pracy,
- określić konsekwencje naruszenia przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy podczas
wykonywania zadań zawodowych,
- posłużyć się wewnętrznymi regulaminami dotyczącymi pracy na określonych
stanowiskach,
- zidentyfikować czynniki niebezpieczne i szkodliwe występujące w pracy oraz określić
sposoby ich ograniczenia i eliminacji,
- ocenić zagrożenia wynikające z niewłaściwego użytkowania urządzeń elektrycznych,
- podjąć działania w przypadku pożaru, zgodnie z instrukcją przeciwpożarową,
- powiadomić służby ratownicze zgodnie z przyjętymi procedurami postępowania,
- udzielić pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,
- zastosować przepisy ochrony środowiska,
- określić rodzaje materiałów przeznaczonych do ponownego przetwarzania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadząca & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Modułowy program nauczania: Introligator 734[02].
Moduł: Podstawy zawodu 734[02].O1
Jednostka modułowa: Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
734[02].O1.01
Temat: Udzielanie pierwszej pomocy w wypadkach przy pracach introligatorskich.
Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności udzielania pierwszej pomocy w różnych sytuacjach
zagrożenia życia w wyniku wypadku przy pracach introligatorskich.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- ocenić zagrożenie życia poszkodowanego w wypadku przy pracach introligatorskich,
- rozpoznać rodzaj obrażeń,
- udzielić pierwszej pomocy w różnych sytuacjach: omdlenia, krwotoku, złamania
kończyny, pełnej utraty przytomności, złamania obojczyka, oparzenia, zatrucia gazem,
- wezwać pomoc zespołu ratowniczego,
- uzyskać dodatkową pomoc od innych osób,
- współpracować w grupie.
Metody nauczania uczenia się:
- inscenizacja,
- ćwiczenia praktyczne,
- dyskusja.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca w małych zespołach.
Czas: 4 godziny dydaktyczne
Środki dydaktyczne:
- apteczka pierwszej pomocy,
- dodatkowe środki opatrunkowe,
- środki ochrony osobistej,
- fantom.
Uczestnicy: uczniowie kształcący się w zawodzie introligator.
Przebieg zajęć:
1. Instruktaż wstępny:
- sprawdzenie obecności,
- podanie tematu i celu zajęć,
- przedstawienie przebiegu zajęć,
- podanie kryteriów ocen.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
2. Zorganizowanie inscenizacji: podział na zespoły 3 4 osobowe, udzielanie pomocy
poszkodowanemu w zależności od objawów, w różnych sytuacjach: omdlenia, krwotoku,
złamania kończyny, pełnej utraty przytomności, złamania obojczyka, oparzenia, zatrucia
gazem.
3. Ćwiczenie w zespołach 3 4 osobowych; przyjęcie określonych ról, ustalenie sposobu
pomocy, udzielenie pierwszej pomocy poszkodowanemu.
4. Inscenizacja przez poszczególne zespoły udzielania pierwszej pomocy w określonych
sytuacjach (z uwzględnieniem wezwania pomocy).
5. Dyskusja  analiza wykonania ćwiczeń przez poszczególne zespoły.
6. Podsumowanie zajęć  ocena poziomu umiejętności uczniów w udzielaniu pierwszej
pomocy, ich zaangażowania podczas inscenizacji, wystawienie ocen.
7. Uporządkowanie stanowisk ćwiczeniowych.
Praca domowa
Na podstawie uzyskanych informacji opracujcie w grupach trzyosobowych plakat
dotyczący jednego z wybranych sposobów udzielania pierwszej pomocy. Na następnych
zajęciach przeprowadzona zostanie prezentacja efektów Waszej pracy.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
- anonimowa ankieta oceniająca sposób prowadzenia zajęć i nabyte umiejętności.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadząca & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Modułowy program nauczania: Introligator 734[02].
Moduł: Podstawy zawodu 734[02].O1
Jednostka modułowa: Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
734[02].O1.01
Temat: Stosowanie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy
Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności interpretowania podstawowych aktów prawnych,
praw i obowiązków pracownika oraz pracodawcy, związanych
z bezpieczeństwem i higieną pracy.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- wymienić podstawowe obowiązki pracownika, wynikające z Kodeksu pracy oraz
przepisów wykonawczych,
- korzystać z praw pracownika zagwarantowanych w Kodeksie pracy,
- określić kodeksowe kompetencje w zakresie bhp, osób kierujących pracownikami oraz
pracodawcy.
Metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenia praktyczne,
- pogadanka z elementami pokazu.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca indywidualna,
- praca w małej grupie.
Środki dydaktyczne:
- poradnik ucznia,
- Kodeks pracy, przepisy wykonawcze do kodeksu pracy,
- komputer z dostępem do Internetu,
- kartki papieru formatu A4,
- długopis, marker.
Czas: 4 godziny dydaktyczne.
Uczestnicy: uczniowie kształcący się w zawodzie introligator.
Przebieg zajęć:
1. Instruktaż wstępny:
a) sprawdzenie obecności,
b) podanie tematu i celu zajęć,
c) przedstawienie przebiegu zajęć,
d) podanie kryteriów ocen,
e) polecenie zapoznania się z materiałem nauczania z części 4.1.1., poradnika dla ucznia.
2. Instruktaż bieżący:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
a) zapoznawanie się z materiałem nauczania z części 4.1.1., poradnika dla ucznia,
b) udzielanie odpowiedzi na pytania sprawdzające z części 4.1.2., poradnika dla ucznia,
c) podsumowanie odpowiedzi uczniów, wystawienie ocen cząstkowych,
d) wykonywanie ćwiczenia 1 z części 4.1.3., poradnika ucznia:
- sprawdzenie, czy uczniowie przygotowali stanowiska pracy,
- udzielanie dodatkowych wyjaśnień i wydawanie dodatkowych poleceń,
- omówienie ćwiczenia, ukazanie różnorodność spostrzeżeń uczniów, wyjaśnianie
podstawowych pojęć z prawa pracy,
e) wykonywanie ćwiczenia 2 z części 4.1.3., poradnika ucznia:
- sprawdzenie, czy uczniowie przygotowali stanowiska pracy,
- udzielanie dodatkowych wyjaśnień i wydawanie dodatkowych poleceń,
- omówienie ćwiczenia, wskazanie na błędy oraz konieczność korzystania
z różnych z
ródeł wiedzy.
f) wystawienie ocen,
g) uporządkowanie stanowisk ćwiczeniowych.
Praca domowa
Odszukaj w literaturze wiadomości na temat zasad bezpieczeństwa i higieny pracy w
szkolnej pracowni chemicznej. Na podstawie zgromadzonych informacji na następnych
zajęciach przygotuj się do wypowiedzi: Jakie podstawowe zasady bhp muszą być
przestrzegane w czasie zajęć lekcyjnych w pracowni chemicznej?
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
- anonimowa ankieta oceniająca sposób prowadzenia zajęć i nabyte umiejętności.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
5. ĆWICZENIA
5.1. Prawna ochrona pracy
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Ułóż  akrostych (pierwsze litery czytane pionowo stanowią hasło), w którym hasło
główne brzmi: INTROLIGATOR. Wyrazy pomocnicze muszą kojarzyć się z zawodem
wykonywanym przez introligatora, z tym, kim jest, co robi, co możemy o nim powiedzieć,
jakich musi przestrzegać przepisów, zasad i reguł bezpieczeństwa.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
oraz techniki wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować art. 100, 207, 210, 211, 212 Kodeksu pracy;
2) zapoznać się z przykładem  akrostychu , w którym hasło główne brzmi PRACA. Przykład
podano poniżej:
Przepisy
Ryzyko
Awans
Człowiek
Awaria
3) ułożyć akrostych, w którym hasło główne brzmi: INTROLIGATOR;
4) sprawdzić poprawność wykonanej pracy;
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie,
- metoda przewodniego tekstu.
Środki dydaktyczne:
- karta charakterystyki stanowiska pracy,
- Kodeks pracy,
- kartka papieru formatu A4,
- marker, długopis,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca prawnej ochrony pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Ćwiczenie 2
Odnajdz
w Internecie rozporządzenie w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa
i higieny pracy. Przeprowadz
jego analizę w celu udzielenia odpowiedzi na umieszczone
w tabeli pytania.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
oraz techniki wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odnalez
ć w Internecie adres strony internetowej Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej i na niej
odszukać link  Prawo , a potem odnośnik do  Internetowego Systemu Aktów
Prawnych , zawierającego bazę danych z opisami aktów prawnych opublikowanych
w Dzienniku Ustaw i Monitorze Polskim oraz ujednolicone teksty ustaw,
2) znalez
ć z wykorzystaniem wyszukiwarki  Internetowego Systemu Aktów Prawnych
obowiązujące rozporządzenie w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny
pracy,
3) otworzyć wyszukany akt prawny za pomocą programu komputerowego do odczytania
plików w formacie  pdf ,
4) przeprowadzić analizę rozporządzenia z uwzględnieniem pytań w tabeli i wypełnić
ją, zaznaczając w niej znakiem  X prawidłową odpowiedz
oraz numer paragrafu
rozporządzenia.
Tabela do ćwiczenia 2. Analiza rozporządzenia w sprawie szkolenia w dziedzinie bhp
Nr Problem ż Tak Nie
Pracownik zatrudniony na stanowisku robotniczym zobowiązany jest do
1
uczestnictwa w szkoleniu okresowym nie rzadziej niż co 5 lat.
Pracownik wykonujący pracę na kilku stanowiskach pracy powinien odbyć
2
instruktaż stanowiskowy na każdym z tych stanowisk.
Podstawę dopuszczenia pracownika do wykonywania pracy na określonym
3 stanowisku jest sprawdzian wiedzy i umiejętności z zakresu wykonywania
pracy zgodnie z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie,
- metoda przewodniego tekstu.
Środki dydaktyczne:
 stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,
 program komputerowy do odczytania plików w formacie  pdf ,
 arkusz ćwiczeniowy,
literatura z rozdziału 7 dotycząca prawnej ochrony pracy.
Ćwiczenie 3
Określ wymagania socjalno-bytowe i higieniczno-sanitarne jakie powinien zapewnić
pracodawca we własnym obiekcie. Firma zatrudnia 30 osób, w tym 6 kobiet.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
oraz techniki wykonania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odnalez
ć akty prawne i przeanalizować je pod kątem wymagań prawych dla pomieszczeń
i urządzeń higieniczno-sanitarnych zobowiązany jest zapewnić pracownikom pracodawca,
2) sporządzić wykaz niezbędnych pomieszczeń i urządzeń higieniczno-sanitarnych,
3) dobrać ilość urządzeń oraz wielkość pomieszczeń dostosowane do liczby zatrudnionych
osób,
4) uzasadnić oraz zaprezentować wyniki swojej pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
- przepisy dotyczące wymagań dla pomieszczeń i urządzeń higieniczno-sanitarnych,
- materiały i przybory piśmiennicze,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca wymagań higieniczno-sanitarnych i bezpieczeństwa
pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
5.2. Czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne występujące
w procesach pracy
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Scharakteryzuj przykładowe stanowisko pracy ucznia w klasie lub na zajęciach
praktycznych (warsztaty szkolne, zakład rzemieślniczy) i sporządz
wykaz czynników
szkodliwych, uciążliwych i niebezpiecznych, które mogą wystąpić przy pracy w zawodzie
introligator.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
oraz techniki wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować rodzaje czynników szkodliwych, uciążliwych i niebezpiecznych,
2) wskazać czynniki, które występują na wybranym stanowisku pracy typowym dla zawodu
introligator,
3) sporządzić wykaz czynników szkodliwych, uciążliwych i niebezpiecznych na stanowisku
pracy,
4) zaprezentować wyniki swojej pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
- przepisy dotyczące występowania czynników szkodliwych, uciążliwych i niebezpiecznych
dla zdrowia i życia człowieka,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca czynników szkodliwych, uciążliwych i niebezpiecznych
występujących w procesach pracy.
Ćwiczenie 2
Dla jednego z urządzeń elektrycznych znajdujących się w pracowni przedmiotowej
przeanalizuj i wypisz następujące informacje:
1) dane z tabliczki znamionowej;
2) zasady bezpiecznego użytkowania;
3) zastosowane urządzenia ochronne;
4) przeglądy okresowe oraz dokonywanie napraw, konserwacji  skorzystaj z dokumentacji
techniczno-ruchowej urządzenia lub instrukcji obsługi.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
oraz techniki wykonania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować DTR dotycząca urządzenia,
2) przeanalizować instrukcje obsługi,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
- maszyny i urządzenia w pracowni przedmiotowej,
- instrukcje obsługi,
- dokumentacje techniczno-ruchowe (DTR),
- przybory i materiały piśmiennicze,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca bezpieczeństwa pracy podczas obsługiwania maszyn
i urządzeń technicznych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
5.3. Zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy oraz udzielanie pierwszej pomocy
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przeanalizuj przepisy bhp obowiązujące w Twojej szkole na zajęciach w pracowniach
przedmiotowych i w sali gimnastycznej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
oraz techniki wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wypisać nazwy instrukcji i regulaminów obowiązujących w Twojej szkole w zakresie bhp,
2) wypisać z instrukcji i regulaminów obowiązujących w Twojej szkole punkty dotyczące
Twojego bezpieczeństwa,
3) zaprezentować wyniki swojej pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
- arkusz ćwiczeniowy,
- instrukcje do ćwiczeń laboratoryjnych,
- regulaminy pracowni przedmiotowej, sali gimnastycznej,
- przybory i materiały piśmiennicze,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca zasad kształtowania bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy oraz udzielania pierwszej pomocy.
Ćwiczenie 2
Odszukaj w apteczce środki niezbędne do założenia opatrunku na krwawiącą ranę
powierzchni dłoni ręki i podaj ich zastosowanie.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
oraz techniki wykonania.
Nazwa Zastosowanie
Sposób wykonania ćwiczenia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z instrukcją udzielania pierwszej pomocy,
2) zapoznać się z zawartością apteczki będącej na wyposażeniu pracowni,
3) podać nazwę środków niezbędnych do założenia opatrunku na krwawiącą ranę
powierzchni dłoni ręki,
4) podać zastosowanie środków niezbędnych do założenia opatrunku na krwawiącą ranę
powierzchni dłoni ręki,
5) zaprezentować wyniki swojej pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
- instrukcja udzielania pierwszej pomocy,
- apteczka z kompletnym wyposażeniem,
- materiały i przybory piśmiennicze,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca zasad kształtowania bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy oraz udzielania pierwszej pomocy.
Ćwiczenie 3
Według podanego scenariusza przedstawcie razem z kolegą scenkę udzielania pierwszej
pomocy osobie porażonej prądem elektrycznym zgodnie z obowiązującymi przepisami.
I etap  przygotowanie inscenizacji
Uporządkuj (przez wpisanie do kwadratów cyfry od 1 do 9) informacje podane
w poniższych punktach tak, by ich kolejność była zgodna z obowiązującymi zasadami
udzielania pierwszej pomocy osobie porażonej prądem w sytuacji, gdy porażony jest
nieprzytomny, nie oddycha, nie ma oznak krążenia:
- odizolowanie porażonego uniemożliwiające przepływ prądu przez jego ciało,
- sprawdzenie, czy porażony nie posiada w jamie ustnej ciał obcych,
- wyłączenie napięcia właściwego obwodu elektrycznego,
- gdy porażony krwawi  zatrzymanie krwawienia,
- odciągnięcie porażonego od urządzeń będących pod napięciem,
- wykonanie na fantomie sztucznego oddychania metodą  usta-usta lub  usta-usta/nos
z częstotliwością 10 12 na minutę, użycie w tym celu środków ochrony osobistej,
- ułożenie porażonego na wznak,
- zapewnienie drożności dróg oddechowych,
- wykonanie zewnętrznego uciskania mostka w jego dolnej części, w tempie 100 na minutę
na głębokość 3,5 5 cm (u osoby dorosłej).
II etap  inscenizacja zgodnie z ustalonymi punktami
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
oraz techniki wykonania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przygotować inscenizacje według scenariusza ustalonego w I etapie wykonywania
ćwiczenia,
2) wykonać inscenizację.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie,
- objaśnienie z pokazem,
- metoda inscenizacji.
Środki dydaktyczne:
- scenariusz inscenizacji,
- wytyczne udzielania pierwszej pomocy osobie porażonej prądem,
- fantom,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca zasad kształtowania bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy oraz udzielania pierwszej pomocy.
Ćwiczenie 4
Wykonaj sztuczne oddychanie na fantomie metodą usta-usta, zgodnie z obowiązującymi
zasadami oraz z użyciem środków ochrony osobistej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
oraz techniki wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować zasady wykonywania sztucznego oddychania,
2) dobrać środki ochrony osobistej,
3) wykonać pokaz sztucznego oddychania na fantomie.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie,
- objaśnienie z pokazem,
- gra symulacyjna.
Środki dydaktyczne:
- wytyczne wykonywania sztucznego oddychania,
- fantom,
- środki ochrony osobistej.
- literatura z rozdziału 7 dotycząca zasad kształtowania bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy oraz udzielania pierwszej pomocy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
5.4. Środki ochrony indywidualnej i zbiorowej
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dobierz środki ochrony osobistej dla pracownika pracującego w zawodzie introligator.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
oraz techniki wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować przepisy dotyczące zastosowania środków ochrony indywidualnej dla
introligatora,
2) przeanalizować rodzaje prac wykonywanych w zawodzie introligatora i zidentyfikować
występujące zagrożenia,
3) dobrać rodzaje środków ochrony indywidualnej pod kątem zidentyfikowanych zagrożeń,
4) sporządzić wykaz środków ochrony indywidualnej koniecznych dla zawodu introligator,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie, metoda tekstu przewodniego.
Środki dydaktyczne:
- Obwieszczenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 sierpnia
2003 r. w sprawie jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej
w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 169 z 2003 r.
poz. 1650 z póz
n. zm.),
- kategorie środków ochrony indywidualnej,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca środków ochrony indywidualnej i zbiorowej.
Ćwiczenie 2
Zapoznaj się z tekstem materiału nauczania przedstawionym w danym rozdziale oraz
obowiązującymi przepisami prawnymi dotyczącymi stosowania środków ochrony
indywidualnej i na tej podstawie wymień, jakie obowiązki spoczywają na pracodawcy
w zakresie zapewnienia środków ochrony indywidualnej. Uzasadnij, dlaczego pracodawca
powinien zapewnić odpowiednie środki.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
oraz techniki wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować materiał nauczania pod kątem obowiązków pracodawcy w zakresie
zapewnienia środków ochrony indywidualnej,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
2) przeanalizować przepisy dotyczące zastosowania środków ochrony indywidualnej,
3) sporządzić wnioski z przeprowadzonych analiz,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie, metoda tekstu przewodniego.
Środki dydaktyczne:
- Obwieszczenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 sierpnia 2003 r.
w sprawie jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie
ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 169 z 2003 r. poz. 1650
z póz
n. zm.),
- literatura z rozdziału 7 dotycząca środków ochrony indywidualnej i zbiorowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
5.5. Zagrożenia pożarowe i zasady ochrony przeciwpożarowej
5.5.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Opracuj plan ewakuacji osób z pracowni, w której się znajdujesz.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
oraz techniki wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z drogą ewakuacyjną z pracowni do wyjścia ewakuacyjnego w szkole,
2) wykonać szkic drogi ewakuacyjnej i nanieść znaki ewakuacyjne,
3) podać oznaczenie najbliżej znajdującej się gaśnicy i ustalić jej zakres zastosowania.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie,
- objaśnienie z pokazem,
- metoda inscenizacji.
Środki dydaktyczne:
- przepisy dotyczące ochrony przeciwpożarowej,
- przybory rysunkowe,
- plan sytuacyjny szkoły,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca zagrożenia pożarowego i zasad ochrony
przeciwpożarowej.
Ćwiczenie 2
Przedstaw harmonogram gaszenia pożaru w magazynie, w którym od włączonego
urządzenia elektrycznego zapaliły się puste opakowania papierowe.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
oraz techniki wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować szkolną instrukcję przeciwpożarową,
2) przeanalizować zasady gaszenia pożaru z użyciem różnego sprzętu,
3) opracować harmonogram,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie,
- metoda inscenizacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Środki dydaktyczne:
- szkolna instrukcja przeciwpożarowa,
- ogólne przepisy ochrony przeciwpożarowej,
- różne środki gaśnicze,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca zagrożenia pożarowego i zasad ochrony
przeciwpożarowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
5.6. Zasady ochrony środowiska naturalnego na stanowisku pracy
oraz selekcja i utylizacja odpadów
5.6.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zidentyfikuj i przyporządkuj do właściwego pojemnika do ich segregacji odpady
przedstawione przez prowadzącego zajęcia.
Kolor pojemnika do segregacji
Odpady
odpadów lub inne oznakowanie
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
oraz techniki wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wypisać wszystkie odpady,
2) rozpoznać materiał z którego są wykonane, np. korzystając z informacji na etykietkach lub
opakowaniu, katalogów i innych dostępnych z
ródeł,
3) dokonać segregacji odpadów i wypisać odpowiedni pojemnik,
4) porównać swoje rozwiązanie z innymi pracami w grupie,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie,
- metoda tekstu przewodniego.
Środki dydaktyczne:
- przepisy w zakresie gospodarki odpadami,
- instrukcja w sprawie gospodarki odpadami,
- pojemniki na odpady, specjalistyczne tuby itp.,
- rękawice i okulary ochronne,
- przykładowe odpady,
- środki do higieny osobistej (płynne mydło, pasta bhp, płyn do dezynfekcji rąk, papierowe
ręczniki),
- materiały i przybory piśmiennicze,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca zasad ochrony środowiska naturalnego na stanowisku
pracy.
Ćwiczenie 2
Opracuj instrukcję gospodarki odpadami na typowym stanowisku pracy dla zawodu
introligator.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
oraz techniki wykonania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zidentyfikować rodzaje odpadów powstających w pracy na typowym stanowisku pracy dla
zawodu introligator,
2) wyszukać w regulacjach prawnych dane dotyczące metod składowania i utylizacji
odpadów,
3) pogrupować odpady według metod składowania i utylizacji,
4) opisać w tabeli grupy odpadów i metody ich składowania i utylizacji,
5) scharakteryzować opracowaną instrukcję,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie,
- metoda tekstu przewodniego,
- gra symulacyjna.
Środki dydaktyczne:
- przepisy i wymagania w zakresie gospodarki odpadami produkcyjnymi,
- materiały i przybory piśmiennicze,
- literatura z rozdziału 7 dotycząca zasad ochrony środowiska naturalnego na stanowisku
pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Przestrzeganie przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony
środowiska
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania 1 15 są z poziomu podstawowego,
- zadania 16 20 są z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 18 zadań, w tym 4 z poziomu ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. a, 3. b, 4. d, 5. a, 6. d, 7. b, 8. a, 9. d, 10. d, 11. a,
12. d, 13. d, 14. d, 15. d, 16. c, 17. b, 18. d, 19. a, 20. b
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

Określić niezbędny czas szkolenia wstępnego na
1 A P a
stanowisku pracy
Wskazać na kim spoczywa obowiązek zapewnienia
2 pracownikom odpowiednich warunków A P a
higieniczno-sanitarnych
Odczytać instrukcje i procedury ochrony
3 B P b
przeciwpożarowej
Wyjaśnić zasady stosowania gaśnic do gaszenia
4 B P d
urządzeń elektrycznych pod napięciem
Dokonać interpretacji podstawowych aktów
5 B P a
prawnych związanych z ochroną środowiska
Wskazać przez kogo wykonywane są okresowe
6 A P d
profilaktyczne badania lekarskie
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Stosować, w przypadku zagrożenia pożarowego
7 podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze, zgodnie B P b
z zasadami ochrony przeciwpożarowej
Wyjaśnić, kto powinien wskazać pracownikowi
8 zasady prawidłowego posługiwania się środkami A P a
ochrony indywidualnej
Scharakteryzować biologiczne czynniki
9 B P d
niebezpieczne i szkodliwe w środowisku pracy
Stosować, w przypadku zagrożenia pożarowego
10 podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze, zgodnie A P d
z zasadami ochrony przeciwpożarowej
Wskazać zasady udzielania pierwszej pomocy
11 w przypadku tamowania krwotoków i opatrywani B P a
ran
12 Wskazać zasady ratowania porażonego prądem B P d
Wskazać zasady udzielania pierwszej pomocy
13 B P d
w przypadku zatrucia gazem lub parą
Określić co muszą posiadać środki ochrony
14 A P d
indywidualnej
Stosować instrukcje i procedury bezpieczeństwa
15 B P d
pracy
Wyjaśnić podstawowe obowiązki pracodawcy w
16 C PP c
zakresie dopuszczenia pracownika do pracy
Wyjaśnić zasady biernej ochrony
17 C PP b
przeciwpożarowej
Zabezpieczyć dostęp do szkodliwych środków
18 C PP d
chemicznych
Scharakteryzować czynniki szkodliwe i uciążliwe
19 C PP a
w środowisku pracy
Ustalić, co nie należy do typowych zagrożeń
20 związanych z wykonywaniem pracy w zawodzie C PP b
introligatora
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi.
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Szkolenie wstępne na stanowisku pracy, zwane instruktażem stanowiskowym, powinno
trwać
a) minimum 8 godzin.
b) minimum 3 godziny.
c) minimum 30 godzin.
d) wg ustaleń prowadzącego szkolenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
2. Obowiązek zapewnienia pracownikom odpowiednich pomieszczeń i urządzeń higieniczno-
sanitarnych spoczywa na
a) pracodawcy.
b) Państwowej Inspekcji Pracy.
c) komisji odbioru placu budowy.
d) pracowniku.
3. Uniwersalny numer telefonu komórkowego w krajach Unii Europejskiej w przypadku
zgłoszenia pożaru, wypadku lub innego zagrożenia to
a) 999.
b) 112.
c) 997.
d) 998.
4. Przy pożarze w obrębie urządzeń elektrycznych pod napięciem powinna być użyta gaśnica
a) dowolna.
b) pianowa.
c) płynowa.
d) śniegowa lub proszkowa.
5. Zużyte baterie należy
a) przeznaczyć do recyklingu.
b) wyrzucić do pojemnika koloru białego.
c) wyrzucić do pojemnika koloru żółtego.
d) wyrzucić do ogólnie dostępnego pojemnika na śmieci.
6. Profilaktyczne badania lekarskie okresowe powinni wykonać
a) wybrani pracownicy.
b) osoby powracające do pracy po urlopie wypoczynkowym.
c) wszyscy pracownicy niezależnie od rodzaju wykonywanej pracy oraz nie rzadziej niż
raz na 6 lat.
d) wszyscy pracownicy niezależnie od rodzaju wykonywanej pracy, a ich częstotliwość
jest uzależniona od rodzaju czynnika szkodliwego lub uciążliwego.
7. Gaśnicę z symbolem B zastosujesz do
a) gaszenia gazów.
b) gaszenia cieczy palnych.
c) gaszenia ciał stałych, np. papieru.
d) gaszenia pożarów występujących w obrębie urządzeń elektrycznych pod napięciem.
8. Obowiązek informowania pracownika o sposobach posługiwania się środkami ochrony
indywidualnej spoczywa na
a) pracodawcy.
b) importerze środków ochrony indywidualnej.
c) producencie środków ochrony indywidualnej.
d) dystrybutorze środków ochrony indywidualnej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
9. Biologiczne czynniki niebezpieczne i szkodliwe, występujące w środowisku pracy, to
a) zagrożenia występujące w środowisku pracy.
b) czynniki szkodliwe, które prowadzą do schorzenia.
c) czynniki związane ze stanem mikroklimatu w pracy.
d) zwierzęta hodowlane, choroby wywołane przez bakterie i wirusy, choroby
pasożytnicze.
10. Symbol E na gaśnicy oznacza, że jest ona przeznaczona do
a) gaszenia gazów.
b) gaszenia cieczy palnych.
c) gaszenia ciał stałych, np., papieru.
d) gaszenia pożarów występujących w obrębie urządzeń elektrycznych pod napięciem.
11. Tamowanie krwotoków i opatrywanie ran wykonuje się
a) w rękawiczkach.
b) pod bieżącą wodą.
c) z zastosowaniem waty i ligniny.
d) przy użyciu opaski z kabla, sznurówki.
12. Pierwszą czynnością przy porażeniu prądem jest
a) sprawdzenie, czy porażony krwawi.
b) odizolowanie porażonego od z
ródła prądu.
c) sprawdzenie, czy porażony nie posiada w jamie ustnej obcych ciał.
d) wyłączenie napięcia właściwego obwodu elektrycznego.
13. Podczas zatrucia gazem lub parą, w przypadku wchłonięcia trucizny przez skórę, należy w
pierwszej kolejności
a) założyć opatrunek.
b) wywołać wymioty.
c) podać do picia letnią wodę.
d) zdjąć z poszkodowanego skażoną odzież (najlepiej przez rozcięcie).
14. Środki ochrony indywidualnej muszą posiadać
a) numer inwentarzowy.
b) tabliczkę z wymiarami.
c) wywieszkę z adresem producenta.
d) certyfikat ze znakiem bezpieczeństwa.
15. Spośród wymienionych zasad bhp wybierz tą, która wpływa bezpośrednio na
zabezpieczenie przed urazem oka
a) Zasada zachowania ostrożności.
b) Zasada przestrzegania przepisów bhp.
c) Zasada stosowania tylko sprawnych narzędzi.
d) Zasada stosowania sprzętu ochrony indywidualnej.
16. Pracodawca nie może dopuścić do wykonywania pracy pracownika
a) młodocianego.
b) będącego po przeszkoleniu bhp.
c) bez odpowiednich kwalifikacji i znajomości przepisów bhp.
d) przenoszonego na stanowisko pracy, na którym występują czynniki szkodliwe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
17. Bierna ochrona przeciwpożarowa polega na
a) szkoleniu pracowników.
b) zapobieganiu powstawania pożaru.
c) sprawdzaniu urządzeń przeciwpożarowych.
d) oznakowaniu drogi ewakuacyjnej w zakładzie pracy.
18. Po pracy zostało Ci w pojemniku ok. 250 ml (szklanka) płynnego szkodliwego środka
chemicznego do czyszczenia mechanizmów maszyn. Płyn ten
a) wylejesz do WC.
b) odstawisz go w otwartym pojemniku na półkę.
c) odlejesz niepotrzebny środek do plastykowej butelki, zakręcisz i zostawisz
w warsztacie.
d) odlejesz pozostałą ilość do szklanego zamykanego naczynia i napiszesz markerem,
co to za środek.
19. Do czynników szkodliwych i uciążliwych w środowisku pracy zaliczamy
a) czynniki trujące.
b) utrudnienia przy pracy.
c) atmosferę w gronie pracowników w środowisku pracy.
d) czynniki biologiczne, chemiczne, fizyczne i psychofizyczne.
20. Do typowych zagrożeń wiążących się z wykonywaniem pracy w zawodzie introligatora
nie zaliczysz
a) zagrożeń pożarowych.
b) zagrożeń spowodowanych upadkiem z dużej wysokości.
c) zagrożeń spowodowanych nadmiernym wysiłkiem fizycznym.
d) zagrożeń wywołujących urazy takie jak: przecięcia, amputacje, zmiażdżenia,
stłuczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko ................................................................................................
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
TEST 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Przestrzeganie przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony
środowiska
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania 1 15, są z poziomu podstawowego,
- zadania 16 20 są z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 15 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 17 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 19 zadań, w tym 4 z poziomu ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. b, 3. c, 4. d, 5. b, 6. c, 7. d, 8. b, 9. a, 10. a, 11. c, 12.
b, 13. d, 14. d, 15. c, 16. c, 17. c, 18. d, 19. a, 20. d.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

Wyjaśnić zasady odpowiedzialności za stan
1 A P a
bezpieczeństwa w zakładzie pracy
2 Określić kształty i kolory znaków bezpieczeństwa A P b
3 Wskazać cel ochrony przeciwpożarowej B P c
4 Wskazać przyczyny powstania procesu palenia B P d
5 Wskazać zastosowanie hydrantów A P b
6 Wskazać oznaczenia gaśnic B P c
Dokonać interpretacji podstawowych aktów
7 A P d
prawnych związanych z ochroną środowiska
8 Wskazać zastosowanie tabliczki znamionowej A P b
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Wskazać sposób postępowania w przypadku
9 odczuwania uciążliwości z powodu nadmiernego B P a
hałasu
Wskazać warunki przystąpienia do pracy
10 na stanowisku wymagającym stosowania środków A P a
ochrony indywidualnej
11 Zidentyfikować znaki B P c
12 Określić stopień poparzenia B P b
Wskazać zasady udzielania pierwszej pomocy przy
13 B P d
oparzeniach
14 Wskazać zasady stosowania odzieży ochronnej B P d
15 Określić zastosowanie znaków B P c
Wyjaśnić kto pokrywa koszt szkolenia
16 C PP c
pracowników zakresie bhp
Określić o czym informuje pracownika pracodawca
17 C PP c
w związku z zagrożeniami
Zastosować instrukcje i procedury bezpieczeństwa
18 C PP d
pracy
Określić zasady ustalania wykazu prac szczególnie
19 C PP a
niebezpiecznych
Określić zasady udzielania pierwszej pomocy w
20 C PP d
przypadku otwartego złamania kończyny
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi.
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy
a) ponosi pracodawca.
b) ponoszą wszyscy pracownicy.
c) ponosi Państwowa Inspekcja Pracy.
d) ponoszą osoby kierujące pracownikami.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
2. Zakazujące znaki bezpieczeństwa mają
a) różne kształty i różne kolory.
b) kształt koła i dominujący kolor czerwony.
c) kształt prostokąta i dominujący kolor żółty.
d) kształt trójkąta i dominujący kolor niebieski.
3. Ochrona przeciwpożarowa ma na celu
a) ułatwienie gaszenia pożaru przez strażaków.
b) zabezpieczenie zakładu pracy przed pożarem.
c) ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem.
d) informowanie pracowników o możliwościach powstania pożaru.
4. Proces palenia następuje
a) przy wysokiej temperaturze.
b) przy materiałach łatwopalnych.
c) przy niewłaściwym magazynowaniu materiałów budowlanych.
d) gdy występują równocześnie trzy czynniki: materiał palny, tlen oraz z
ródło ciepła.
5. Hydranty służą do
a) utrzymywania czystości.
b) poboru wody w celach gaśniczych.
c) magazynowania wody potrzebnej w zakładzie pracy.
d) dostarczania wody dla pracowników zatrudnionych w zakładzie pracy.
6. Gaśnice proszkowe do gaszenia gazów (na przykład acetylen, metan, wodór, propan)
mają oznaczenie
a) A.
b) B.
c) C.
d) nie mają oznaczenia.
7. Zużyte świetlówki
a) wyrzucisz na śmietnik.
b) wyrzucisz do pojemnika koloru żółtego.
c) wyrzucisz do pojemnika koloru białego.
d) wrzucisz do specjalnej tuby (pojemnik na odpady przeznaczone do recyklingu).
8. Każde urządzenie elektryczne posiada tabliczkę
a) izolacyjną.
b) znamionową.
c) informacyjną.
d) zabezpieczającą uruchomienie.
9. W przypadku odczuwania uciążliwości z powodu nadmiernego hałasu, z
ródłem którego są
znajdujące się w pobliżu pracujące urządzenia drukarskimi
a) zastosuję ochronniki słuchu.
b) poproszę o wyłączenie urządzenia.
c) zrobię sobie przerwę w pracy do momentu ustania hałasu.
d) poproszę mechanika o sprawdzenie stanu technicznego maszyn drukujących i o
wprowadzenie działań mających na celu redukcję poziomu hałasu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
10. Czy pracodawca może dopuścić pracownika do pracy na stanowisku wymagającym
stosowania środków ochrony indywidualnej  bez zaopatrzenia go w odpowiednie środki
ochrony?
a) Nie.
b) Tak.
c) Wyjątkowo, na krótki okres.
d) Po uzgodnieniu z pracownikiem.
11. Przedstawiony na rysunku znak oznacza nakaz stosowania
a) osłony.
b) ochrony.
c) ochrony oczu.
d) osłony twarzy.
12. Skutkiem bezpośredniego dotknięcia nieosłoniętej części ciała do rozgrzanego
do czerwoności metalu będzie
a) cieplne porażenie całego ciała.
b) oparzenia termiczne II stopnia.
c) silne krwawienie tej części ciała.
d) lekkie zaczerwienienie tej części ciała.
13. Przy oparzeniu pierwszego stopnia należy miejsce oparzenia
a) zabandażować.
b) polewać wodą utlenioną.
c) posmarować kremem (na przykład Nivea).
d) polewać strumieniem czystej wody i zabezpieczyć wyjałowionym opatrunkiem.
14. Odzież ochronną stosuje się w celu
a) osłonięcia własnego ubrania.
b) ochrony przed brudnymi robotami.
c) ujednolicenia wyglądu pracowników w zakładzie pracy.
d) zabezpieczenia pracownika przed niekorzystnymi wpływami środowiska.
15. Poniższy znak znajdziemy
a) na wozie strażackim.
b) w punkcie czerpania wody.
c) na drzwiach szafki hydrantowej.
d) w przypadku podłączenia węża pożarniczego.
16. Szkolenia pracowników w zakresie bhp odbywają się
a) są bezpłatne.
b) na koszt pracownika.
c) na koszt pracodawcy.
d) na koszt Państwowej Inspekcji Pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
17. Pracodawca jest obowiązany informować pracowników, w związku z zagrożeniami
występującymi na stanowisku pracy o
a) ochronie przeciwpożarowej w zakładzie pracy.
b) trudnościach występujących w związku z pracą.
c) ryzyku zawodowym oraz zasadach ochrony przed zagrożeniami.
d) potrzebie zapoznania się z chorobami związanymi z wykonywaną pracą.
18. Bezpośrednio wpływa na zabezpieczenie przed urazem oka zasada
a) zachowania ostrożności.
b) przestrzegania przepisów bhp.
c) stosowania tylko sprawnych narzędzi.
d) stosowania sprzętu ochrony indywidualnej.
19. Wykaz prac szczególnie niebezpiecznych występujących w zakładach pracy ustala
i aktualizuje
a) pracodawca.
b) Komisja Zakładowa d/s bhp.
c) osoba nadzorująca prace niebezpieczne.
d) pracownik wykonujący prace niebezpieczne.
21. W przypadku otwartego złamania kończyny dolnej z równoczesnym krwawieniem należy
a) dokonać zatrzymania krwawienia.
b) w takim stanie przewiez
ć do szpitala.
c) polewać strumieniem czystej wody do przybycia pomocy lekarskiej.
d) założyć sterylny opatrunek, zabandażować, unieruchomić złamaną kość w istniejącym
położeniu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko ................................................................................................
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
7. LITERATURA
1. Bhp na stanowiskach pracy w przemyśle poligraficznym z uwzględnieniem oceny ryzyka
zawodowego. Centralny Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Przemysłu Poligraficznego,
Warszawa 2004
2. Celeda R.: Kodeks pracy. Warszawa: Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2000
3. Francuz W.M., Sokołowski R.: Bezpieczeństwo i higiena pracy w rzemiośle. WSiP,
Warszawa 1996
4. Kwiatkowski K.: Zasady doboru i stosowania środków ochrony indywidualnej oraz
odzieży i obuwia roboczego, Gdańsk 1998
5. Mac S., Leowski J.: Bezpieczeństwo i higiena pracy dla zasadniczych szkół zawodowych.
WSiP, Warszawa 1999
6. Pierwsza pomoc. Świat Książki, Warszawa 1996
7. Rączkowski B.: BHP w praktyce. ODDK, Gdańsk 2002
8. Warno O.: Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach zagrażających życiu. PCK,
Warszawa 1994
Literatura metodyczna:
1. Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia zawodowego. Biuro Koordynacji Kształcenia
Kadr, Fundusz Współpracy, Warszawa 1997
2. Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom 2000
3. Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych. ITeE, Wyższa Szkoła
Inżynierska, Radom 1998
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39