MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Artur Bielawski
Joanna Mrówka
Wykonywanie badań i pomiarów obwodów prądu stałego
725[02].O1.01
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Anna Górska
mgr inż. Beata Miętus
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Joanna Mrówka
Konsultacja:
mgr inż. Andrzej Zych
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 725[02].O1.01
 Wykonywanie badań i pomiarów obwodów prądu stałego zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu monter sieci i urządzeń telekomunikacyjnych.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Przykładowe scenariusze zajęć 7
5. Ćwiczenia 12
5.1. Podstawowe wielkości i jednostki elektryczne 12
5.1.1. Ćwiczenia 12
5.2. y
ródła prądu i napięcia stałego 13
5.2.1. Ćwiczenia 13
5.3. Pomiary podstawowych wielkości elektrycznych w obwodach prądu stałego 16
5.3.1. Ćwiczenia 16
5.4. Układy regulacji napięcia i prądu 18
5.4.1. Ćwiczenia 18
5.5. Bilans moc w obwodach prądu stałego 20
5.5.1. Ćwiczenia 20
5.6. Oddziaływanie prądu na organizm ludzki 23
5.6.1. Ćwiczenia 23
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 24
7. Literatura 38
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela  Wykonywanie badań i pomiarów
obwodów prądu stałego , który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć dydaktycznych
w szkole kształcącej w zawodzie monter sieci i urządzeń telekomunikacyjnych 725[02].
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne,
- wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,
- przykładowe scenariusze zajęć,
- propozycje ćwiczeń, które mają na celu wykształcenie u uczniów umiejętności
praktycznych,
- wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki,
- przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze
szczególnym uwzględnieniem:
- pokazu z objaśnieniem,
- tekstu przewodniego,
- metody projektów,
- ćwiczeń praktycznych.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej
pracy uczniów do pracy zespołowej.
W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel może
posłużyć się zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych, zawierającym różnego
rodzaju zadania.
W tym rozdziale podano również:
- plan testu w formie tabelarycznej,
- punktacje zadań i uczenia się,
- propozycje norm wymagań,
- instrukcjÄ™ dla nauczyciela,
- instrukcjÄ™ dla ucznia,
- kartÄ™ odpowiedzi,
- zestaw zadań testowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
 interpretować podstawowe prawa dotyczące pola elektrycznego,
 korzystać z różnych z
ródeł informacji,
 efektywnie współdziałać w zespole i pracować w grupie,
 uczestniczyć w dyskusji, prezentacji,
 stosować prawa i zależności matematyczne opisujące współzależności między
wielkościami fizycznymi,
 stosować różne metody i środki (symbole, rysunki, zdjęcia itp.) w porozumiewaniu się na
temat zagadnień technicznych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji ćwiczeń podanych w poradniku uczeń powinien umieć:
 sklasyfikować materiały ze względu na własności elektryczne,
 rozróżnić podstawowe wielkości elektryczne,
 zastosować podstawowe jednostki wielkości elektrycznych w układzie SI,
 zinterpretować przedrostki przed nazwami jednostek,
 przeliczyć jednostki,
 zastosować podstawowe prawa elektrotechniki,
 zinterpretować podstawowe zjawiska z zakresu elektrotechniki występujące w obwodach
prądu stałego,
 rozróżnić typy oporników,
 rozpoznać na podstawie wyglądu oraz symbolu różne typy oporników,
 określić wpływ zmiany parametrów konstrukcyjnych opornika i temperatury na jego
rezystancjÄ™,
 obliczyć rezystancję zastępczą oporników połączonych równolegle, szeregowo i w sposób
mieszany,
 rozpoznać symbole z
ródeł napięcia i prądu stałego,
 obliczyć parametry z
ródeł napięcia połączonych szeregowo i równolegle,
 dokonać analizy prostych układów prądu stałego,
 obliczyć i oszacować podstawowe wielkości elektryczne w układach prądu stałego,
 ocenić wpływ zmian rezystancji na napięcie, prąd, moc,
 określić warunki dopasowania odbiornika do z
ródła,
 obsłużyć woltomierz, amperomierz prądu stałego oraz omomierz,
 obsłużyć miernik uniwersalny,
 dobrać metodę pomiaru,
 dobrać przyrządy pomiarowe do pomiarów w układach prądu stałego,
 narysować prosty układ pomiarowy,
 zaplanować pomiary w obwodach prądu stałego,
 zorganizować stanowisko pomiarowe,
 połączyć układy prądu stałego zgodnie ze schematem,
 dokonać pomiarów podstawowych wielkości elektrycznych w układach prądu stałego,
 dokonać regulacji napięcia i prądu,
 przeanalizować i zinterpretować wyniki pomiarów w układach prądu stałego oraz
wyciągać wnioski praktyczne,
 przedstawić wyniki w formie tabeli i wykresu,
 odczytać informację z tabeli lub wykresu,
 ocenić dokładność pomiarów,
 zademonstrować efekty wykonywanych pomiarów,
 przewidzieć zagrożenia dla życia i zdrowia w czasie realizacji ćwiczeń,
 udzielić pierwszej pomocy w przypadkach porażenia prądem elektrycznym,
 zastosować procedurę postępowania w sytuacji zagrożenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Modułowy program nauczania: Monter sieci i urządzeń telekomunikacyjnych 725[02]
Moduł: Pomiar parametrów elementów i układów elektronicznych 725[02].O1.
Jednostka modułowa: Wykonywanie badań i pomiarów obwodów prądu stałego 725[02].O1.01
Temat: Bilans mocy w obwodach prądu stałego
Cel ogólny: zapoznanie z pojęciem mocy wydzielanej przy przepływie prądu stałego
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
- zdefiniować pojęcia: energia elektryczna, moc elektryczna, bilans mocy,
- podać metody pomiaru mocy z podaniem ich schematów,
- zorganizować stanowisko pomiarowe na podstawie przedstawionego schematu,
- połączyć elementy obwodu pomiarowego, odczytać wartości z mierników i zapisać je
w tabeli,
- obliczyć w prostych przypadkach moc,
- sformułować wnioski na podstawie obliczeń i pomiarów,
- wykonać bilans mocy.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenia praktyczne.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- grupowa  zespoły 4 osobowe.
Czas: 180 min.
Åšrodki dydaktyczne:
- zeszyt do przedmiotu, przybory do pisania, kalkulator,
- poradnik dla ucznia,
- zasilacz napięcia stabilizowany regulowany 0-30V,
- rezystory 200, 500&!, żarówka typ E14 30V, 5W,
- przewody laboratoryjne,
- mierniki wielkości stałych: 4 amperomierze, woltomierz i watomierz.
Przebieg zajęć:
Zadanie dla ucznia
Przedmiotem zadania jest wykonanie ćwiczenia 1 i ćwiczenia 2 podanego w poradniku dla
ucznia (rozdz. 4.5.3).
FAZA WST
PNA
Czynności organizacyjno-porządkowe, podanie tematu lekcji, zaznajomienie uczniów z pracą
metoda przewodniego tekstu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
FAZA WA
AÅšCIWA
INFORMACJE
1. W jaki sposób energia elektryczna objawia się na rezystancji?
2. Podaj prawo, które podaje, od czego zależy ilość energii wydzielona na rezystancji?
3. Co to jest moc elektryczna?
4. Podaj wzory, za pomocą, których można w praktyczny sposób obliczyć moc elektryczną?
5. Jakim urządzeniem mierzymy moc elektryczną, wyjaśnij sposób jego podłączania?
6. Jakie znasz metody pomiaru mocy elektrycznej, narysuj ich schematy pomiarowe?
7. Co to jest bilans mocy?
8. Jaka zasada zachodzi podczas bilansu mocy?
Odpowiedzi na te pytania każdy z uczniów wykonuje w zeszycie. Odpowiada na podstawie
materiału nauczania zawartym w poradniku.
PLANOWANIE
1. Ustal jakie przyrządy i urządzenia powinieneś zgromadzić w ćwiczeniu 1 i 2.
2. Ustal jakie wykonasz pomiary w celu wykonania ćwiczeń.
3. Zaplanuj kolejność wykonywania czynności.
Plan każdy z uczniów wykonuje w zeszycie.
UZGODNIENIE
1. Omów wszystkie punkty z fazy planowania z nauczycielem.
2. OdnieÅ› siÄ™ do uwag i propozycji nauczyciela.
WYKONANIE
1. Dokonaj pomiarów zgodnie ze sposobem wykonania ćwiczenia podanym w poradniku.
2. Zapisz pomiary we wcześniej przygotowanej tabeli  możesz wykorzystać tabele
z poradnika.
3. Wykonaj obliczenia zgodnie ze sposobem podanym w poradniku.
4. Zapisz wyniki obliczeń we wcześniej przygotowanej tabeli  możesz wykorzystać tabele
z poradnika.
5. Zwróć uwagę na estetykę i dokładność twojej pracy.
6. Wszystkie wyniki obliczeń i pomiarów zapisywane są w zeszytach.
7. Przygotuj siÄ™ do zaprezentowania swojej pracy.
8. Zespoły uczniów wyznaczają lidera grupy, który dokonuje prezentacji ćwiczenia.
SPRAWDZANIE
1. Czy poprawnie zostały wykonane pomiary?
2. Czy prawidłowo został wykonane obliczenia?
3. Czy rysunki i zapisy sÄ… czytelne i estetyczne?
ANALIZA
Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy ćwiczenia sprawiły im najwięcej
trudności. Nauczyciel podsumowuje całe ćwiczenie, wskazuje, jakie nowe, ważne umiejętności
zostały ćwiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać
w przyszłości.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
FAZA KOC
COWA
Zakończenie zajęć
Praca domowa
Odszukaj w literaturze wiadomości na temat: Bilans mocy w obwodach prądu stałego. Na
podstawie zgromadzonych informacji wyszukaj, jakie znaczenie w praktyce przemysłowej ma
bilans mocy.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
- anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności podczas
realizowania zadania i zdobytych umiejętności.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & .& & & & .
Modułowy program nauczania: Monter sieci i urządzeń telekomunikacyjnych 725[02]
Moduł: Pomiar parametrów elementów i układów elektronicznych 725[02].O1.
Jednostka modułowa: Wykonywanie badań i pomiarów obwodów prądu stałego 725[02].O1.01
Temat: Pomiary podstawowych wielkości elektrycznych w obwodach prądu stałego
Cel ogólny: dobór i obsługa podstawowych przyrządów pomiarowych oraz pomiary napięcia,
prądu i rezystancji w obwodach prądu stałego
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
- obsłużyć woltomierz, amperomierz prądu stałego i omomierz,
- zaplanować pomiary napięcia, prądu i rezystancji w obwodach prądu stałego,
- połączyć układ,
- obliczyć podstawowe wielkości elektryczne korzystając z prawa Ohma.
Metody nauczania:
- ćwiczenie laboratoryjne.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- indywidualna.
Czas: 180 minut (4x45 minut).
Åšrodki dydaktyczne:
- zeszyt do przedmiotu, przybory do pisania, kalkulator,
- poradnik dla ucznia,
- zestaw laboratoryjny wyposażony:
- zasilacz napięcia stabilizowany regulowany 0-12V,
- rezystory 1k&!, 1.2 k&!, 3.3 k&!,
- cyfrowy miernik uniwersalny.
Przebieg zajęć:
1. Sprawy organizacyjne.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie zasady działania i obsługi miernika uniwersalnego oraz
prawa Ohma.
3. Zorganizowanie stanowiska pracy. Przedmiotem zadania jest wykonanie ćwiczenia 1 i 2
podanego w poradniku dla ucznia (rozdz. 4.3.3).
4. Realizacja tematu:
- Każdy uczeń kolejno ustawia miernik uniwersalny jak: woltomierz, amperomierz
i omomierz (nauczyciel sprawdza każde ustawienie),
- Uczeń rysuje schematy do pomiaru napięcia, prądu i rezystancji (nauczyciel sprawdza
poprawność narysowanych schematów).
- Uczeń podłącza woltomierz do z
ródła i ustawia napięcie U=10V, następnie wykonuje
pomiar prądu płynącego przez każdy rezystor (nauczyciel sprawdza podłączenie
amperomierza i woltomierza).
- Uczeń wykonuje pomiary prądu płynącego przez każdy rezystor przy różnych
napięciach U= 2-10V, co 2 V.
- Pomiary wpisuje w tabelÄ™.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
- Uczeń rysuj charakterystykę prądowo- napięciową dla każdego rezystora.
- Rozłącza obwód i mierzy wartość każdego rezystora przy U=0V.
5. Po wykonaniu wszystkich pomiarów korzystając z prawa Ohma oblicza wartość każdego
rezystora.
6. Nauczyciel po zakończeniu pracy przez uczniów sprawdza notatki i ocenia całokształt
pracy ucznia na ćwiczeniu.
Zakończenie zajęć
Praca domowa
1. Oblicz wartość prądu płynącego przez rezystor R= 10k&!, jeżeli spadek na tym rezystorze
wynosi 10 V.
2. Przez rezystor pÅ‚ynie prÄ…d równy 30 µA, spadek napiÄ™cia wynosi 30 mV. Oblicz wartość
rezystora.
3. Do obwodu podłączono amperomierz, który wskazuje wartość 15 mA i omomierz 3M&!.
Jakie zostało podane napięcie do tego obwodu?
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
- Ankiety ewaluacyjne dotyczące prowadzenia zajęć i zdobytych umiejętności.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
5. ĆWICZENIA
5.1. Podstawowe wielkości i jednostki elektryczne
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Działania na jednostkach fizycznych.
Zastosuj wielokrotności i podwielokrotności wielkości fizycznych do obliczenia podanych
przykÅ‚adów: a)10 mA=& & ..A, b) 20 k©=& & ©, c) 0,005 V=& & mV,
d) 0,0000023 A=& & źA, e) 325000 k©=& & M©.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres.
Praca indywidualna.
Uczeń powinien:
1) wykonać zadanie w formie pisemnej, korzystając z poznanych wiadomości,
2) wykonać ćwiczenie indywidualnie,
3) zastosować odpowiednie wartości liczbowe przypisane danemu przedrostkowi,
4) zaprezentować sposób wykonania przykładów.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie rachunkowe.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia,
- przybory do pisania,
- zeszyt.
Ćwiczenie 2
Oblicz siłę wzajemnego oddziaływania na siebie dwóch ładunków punktowych
Q1 = Q2 = 1C , znajdujących się w odległości 5 km od siebie. A
adunki te znajdują się w próżni,
N
gdzie = 8.85Å"10-12[ ].
0
m
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres.
Praca indywidualna.
Uczeń powinien:
1) wykonać zadanie w formie pisemnej, korzystając z poznanych wiadomości,
2) wykonać ćwiczenie indywidualnie,
3) zastosować odpowiedni wzór do treści zadania.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie rachunkowe.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia,
- przybory do pisania,
- zeszyt.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
5.2. y
ródła prądu i napięcia stałego
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wyznacz rezystancję wewnętrzną baterii i akumulatorów. Do dyspozycji będą baterie
i akumulatory wydane przez nauczyciela. Przed pomiarami należy sprawdzić ich parametry
w katalogu. Wyniki pomiarów i obliczeń należy zestawić w odpowiedniej tabeli. Z pomocą
nauczyciela sformułuj wnioski.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie należy
wykonać w dwu osobowym zespole.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zgromadzić następujące przyrządy pomiarowe i materiały: badane baterie i akumulatory,
amperomierz , woltomierz, rezystor nastawny  dekada, przewody laboratoryjne, katalog
2) z katalogu wynotuj parametry dla każdej baterii i akumulatora
3) każdej baterii i akumulatorowi należy zmierzyć napięcie w stanie jałowym (bez obciążenia)
w układzie pokazanym na rys. 10a , wyniki pomiarów zapisać w tabeli 3 w odpowiedniej
kolumnie,
4) każdej baterii i akumulatorowi należy zmierzyć napięcie i prąd w stanie obciążenia 
obciążeniem jest rezystor 10&!  w układzie pokazanym na rys. 1b, wyniki pomiarów
zapisać w tabeli 3 w odpowiedniej kolumnie,
Rys. 1. Schemat układu pomiaru mocy za pomocą watomierza, a) stan jałowy, b) stan obciążenia
Uwaga! wszystkie symbole zamieszczone w poradniku sÄ… zgodne z normÄ… IEC 617-4:1983.
5) po podłączeniu należy układ pokazać nauczycielowi w celu sprawdzenia,
6) na podstawie pomiarów oblicz RW , korzystając z wzoru:
Ub -Uobc
RW = ,
I
wyniki obliczeń zapisać w tabeli 1 w odpowiedniej kolumnie,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Tabela 1. Tabela wyników pomiarów i obliczeń  ćwiczenie 1.
Pomiary Obliczenia
Stan jałowy Stan obciążenia
V V A
Lp.
Ub[V] Uobc[V ] I[A] RW[&!]
1
2
3
.
7) na podstawie wyników pomiarów i obliczeń zestawionych, z pomocą nauczyciela
sformułuj wnioski.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, zeszyt, przybory do pisania, kalkulator,
- katalog baterii i akumulatorów,
- baterie i akumulatory na napięcie do 9V, powinno być ich po 5szt różnych typów (wybory
dokonuje nauczyciel prowadzący zajęcia) zasilacz napięcia stabilizowany regulowany 0-30V,
- rezystor 10&!,
- przewody laboratoryjne z zaciskami typu  krokodylek i  banan ,
- mierniki: woltomierz, amperomierz.
Ćwiczenie 2
Wykonaj połączenie szeregowe wybranych akumulatorów lub baterii (łącznie ma być pięć
elementów). Pomierz napięcie całkowite na stworzonym połączeniu oraz porównaj je
z obliczeniami dla z
ródła zastępczego dla takiego połączenia. Z pomocą nauczyciela sformułuj
wnioski.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie należy
wykonać w zespole czteroosobowym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zgromadzić następujące przyrządy pomiarowe i materiały: woltomierz, amperomierz,
przewody laboratoryjne zaciskami typu  krokodylek i  banan ,
2) połączyć 5 wybranych w sposób dowolny ogniw (baterii, akumulatorów) na dwa sposoby:
- zachowując zasadę, że plus łączy się z minusem,
- nie zachowujÄ…c tej zasady.
3) dla każdego połączenia zmierz woltomierzem napięcie na całym połączeniu i zanotować,
4) dla każdego połączenia zmierz rezystancję wewnętrzną w sposób taki jak w ćwiczeniu 1,
wyniki zanotuj,
5) dla danego połączenia narysować schemat ideowy, uwzględniając to że użyte baterie lub
akumulatory sÄ… rzeczywistymi z
ródłami napięcia i zawierają rezystancję wewnętrzną,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
6) stworzony schematu ideowy zastąpić z
ródłem zastępczym, obliczając RWZ oraz EZ , do
obliczeń RWZ należy wykorzystać z ćwiczenia 1 wyznaczone rezystancje wewnętrzne,
7) obliczone w punkcie 5) EZ porównaj z pomierzonym w punkcie 3) napięciem,
8) obliczone w punkcie 5) RWZ porównaj z pomierzonym w punkcie 4) RW ,
9) na podstawie wyników pomiarów i obliczeń, z pomocą nauczyciela sformułuj wnioski.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, zeszyt, przybory do pisania, kalkulator,
- katalog baterii i akumulatorów,
- baterie i akumulatory na napięcie do 9V, powinno być ich po 5szt różnych typów (wybory
dokonuje nauczyciel prowadzący zajęcia)zasilacz napięcia stabilizowany regulowany 0-30V,
- rezystor 10&!,
- przewody laboratoryjne z zaciskami typu  krokodylek i  banan ,
- mierniki: woltomierz, amperomierz.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
5.3. Pomiar podstawowych wielkości elektrycznych w obwodach
prądu stałego
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj połączenie szeregowe żarówki i z
ródła napięcia stałego. Ustaw napięcie równe
U=10 V, zmierz prąd płynący przez żarówkę oraz rezystancję. Z pomocą nauczyciela
sformułuj wnioski.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres.
Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie należy wykonać indywidualnie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zgromadzić następujące przyrządy pomiarowe: woltomierz, amperomierz i omomierz,
2) narysować schemat ideowy i pomiarowy,
3) połączyć elementy podane w treści zadania,
4) na podstawie wyników pomiarów, z pomocą nauczyciela sformułuj wnioski.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia,
- miernik uniwersalny,
- żarówka,
- zasilacz napięcia stabilizowany regulowany 0-12V,
- przewody laboratoryjne z zaciskami typu  krokodylek i  banan ,
- przybory do pisania,
- zeszyt.
Ćwiczenie 2
Wykonaj połączenie równoległe trzech rezystorów i z
ródła napięcia stałego. Ustaw
napięcie równe U=12 V, zmierz prąd płynący przez każdy rezystor.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres.
Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie należy wykonać indywidualnie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zgromadzić następujące przyrządy pomiarowe: woltomierz i amperomierz,
2) narysować schemat ideowy i pomiarowy,
3) połączyć elementy według narysowanego schematu,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
4) po podłączeniu pokazać obwód nauczycielowi w celu sprawdzenia,
5) wykonać pomiary prądu płynącego przez każdy rezystor,
6) narysować charakterystykę prądowo- napięciową każdego rezystora,
7) obliczyć korzystając z prawa Ohma wartości rezystorów,
8) na podstawie wyników pomiarów, z pomocą nauczyciela sformułuj wnioski.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia,
- mierniki: woltomierz i amperomierz,
- trzy rezystory(1k&!, 1.2 k&!, 3.3 k&!),
- zasilacz napięcia stabilizowany regulowany 0-12V,
- przewody laboratoryjne z zaciskami typu  krokodylek i  banan ,
- przybory do pisania,
- zeszyt.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
5.4. Układy regulacji napięcia i prądu
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Połącz obwód jak na schemacie.
U1 U2
Rys.2. Schemat pomiarowy.
Sprawdz
napięciowe prawo Kirchhoffa dla oczka 1 i 2, jeśli U1=5V, U2=-3V, R1= 6,8k&!,
R2= 1,2 k&!, R3= 0,48 k&!, R4= 3,3 k&!, R5= 1k&!.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie należy
wykonać indywidualnie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przygotować woltomierz,
2) połączyć schemat,
3) wykonać pomiary napięcia w każdym oczku,
4) na podstawie wyników pomiarów, z pomocą nauczyciela sformułuj wnioski.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia,
- mierniki uniwersalny,
- rezystory,
- zasilacz napięcia stabilizowany regulowany,
- przewody laboratoryjne z zaciskami typu  krokodylek i  banan ,
- przybory do pisania,
- zeszyt.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Ćwiczenie 2
Poniższy obwód jest dzielnikiem napięcia. Oblicz i sprawdz
, jakie napięcie będzie na
rezystorze R2, jeśli U= 3V.
U
Rys.3. Schemat pomiarowy.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie należy
wykonać indywidualnie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przygotować woltomierz i omomierz,
2) połączyć schemat,
3) nastawić napięcie na wejściu obwodu,
4) na podstawie pomiaru wartości rezystorów obliczyć napięcie wyjściowe dla R2,
5) sprawdzić swoje obliczenie na podstawie pomiaru napięcia na R2,
6) na podstawie wyników pomiarów, z pomocą nauczyciela sformułuj wnioski.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia,
- mierniki: woltomierz i omomierz,
- rezystory,
- kod barwny rezystorów,
- zasilacz napięcia stabilizowany regulowany 0-12V,
- przewody laboratoryjne z zaciskami typu  krokodylek i  banan ,
- przybory do pisania,
- zeszyt.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
5.5. Bilans mocy w obwodach prądu stałego
5.5.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Pomierz moc elektryczną za pomocą watomierza. Odbiornikiem będzie rezystor nastawny
 dekada. Pomiary należy wykonać dla następujących wartości dekady: 200, 400, 600, 800,
1000&!, przy następujących wartościach napięć zasilających 10, 20, 30V. Wyniki należy
zestawić w odpowiedniej tabeli i porównać z wynikami obliczeń. Z pomocą nauczyciela
sformułuj wnioski.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie należy
wykonać w zespole czteroosobowym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zgromadzić następujące przyrządy pomiarowe i materiały: watomierz prądu stałego,
amperomierz , woltomierz, zasilacz stabilizowany, przewody laboratoryjne,
2) połączyć wyżej wymienione elementy zgodnie ze schematem pokazanym na rys.4,
3) ustawić odpowiednie zakresy pomiarowe na miernikach i odpowiednią wartość napięcia
na zasilaczu,
Rys. 4. Schemat układu pomiaru mocy za pomocą watomierza.
4) po podłączeniu należy układ pokazać nauczycielowi w celu sprawdzenia,
5) po sprawdzeniu włączyć układ,
6) wyniki pomiarów zapisać w tabeli 2,
Tabela 2. Tabela wyników pomiarów i obliczeń  ćwiczenie 1.
Pomiary Obliczenia
R V A W
Lp.
[&!] U[V] I[A] Podb[W] P[W]
1
2
3
.
.
.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
7) korzystając z pomierzonych wartości prądu i napięcia oraz znając wartości rezystancji
obliczyć moc odbiornika, do obliczeń należy wykorzystać z wzory które podano w pkt.
4.5.1., wyniki obliczeń wpisać w tabeli 5,
8) na podstawie wyników pomiarów i obliczeń zestawionych w tabeli, z pomocą nauczyciela
sformułuj wnioski.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- zeszyt do przedmiotu, przybory do pisania, kalkulator,
- poradnik dla ucznia  rozdział 4.5.,
- zasilacz napięcia stabilizowany regulowany 0-30V,
- dekada,
- woltomierz, amperomierz, watomierz,
- przewody laboratoryjne.
Ćwiczenie 2
Wykonaj bilans mocy elektrycznej, w układzie złożonym z kilku odbiorników: dwóch
rezystorów oraz jednej żarówki. Ćwiczenie wykonujemy dla trzech napięć zasilających 10, 20,
30V, należy pomierzyć moc na wejściu układu (w punkcie zasilania układu  watomierz)
a także moce każdego z odbiorników (metoda techniczna  amperomierze A1, A2, A3 oraz
woltomierz V). Suma mocy odbiorników powinna być równa mocy pomierzonej w punkcie
zasilania. Wyniki należy zestawić w odpowiedniej tabeli i porównać z wynikami obliczeń.
Z pomocą nauczyciela sformułuj wnioski.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie należy
wykonać w zespole czteroosobowym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zgromadzić następujące przyrządy pomiarowe i materiały: watomierz prądu stałego,
amperomierz , woltomierz, zasilacz stabilizowany, przewody laboratoryjne,
2) połączyć wyżej wymienione elementy zgodnie ze schematem pokazanym na rys. 5.,
Rys. 5. Schemat układy do wyznaczenia bilansu mocy.
3) ustawić odpowiednie zakresy pomiarowe na miernikach i odpowiednią wartość napięcia
na zasilaczu,
4) po podłączeniu należy układ pokazać nauczycielowi w celu sprawdzenia,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
5) po sprawdzeniu włączyć układ,
6) wyniki pomiarów zapisać w tabeli 3,
Tabela 3. Tabela wyników pomiarów i obliczeń  ćwiczenie 2.
Pomiary Obliczenia
V W A A1 A2 A3
Lp. POdb1 POdb2 PŻ1 POdb1+ POdb2+PŻ1
U[V ] P[W] I[A] I[A] I[A] I[A]
1
2
3
.
.
7) korzystając z pomierzonych wartości prądu i napięcia oraz znając wartości rezystorów
obliczyć moc odbiorników, do obliczeń należy wykorzystać z wzory które podano w pkt.
4.5.1., wyniki obliczeń wpisać w tabl. 3.,
8) na podstawie wyników pomiarów i obliczeń zestawionych w tabeli, z pomocą nauczyciela
sformułuj wnioski.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- zeszyt do przedmiotu, przybory do pisania, kalkulator,
- poradnik dla ucznia  rozdział 4.5.,
- zasilacz napięcia stabilizowany regulowany 0-30V,
- rezystory 200, 500&!, żarówka typ E14 30V, 5W,
- przewody laboratoryjne,
- mierniki wielkości stałych: 4 amperomierze, woltomierz i watomierz.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
5.6. Oddziaływanie prądu na organizm ludzki
5.6.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Podaj sposób postępowania w przypadku wystąpienia następującej sytuacji:
Zespół czteroosobowy wykonuje ćwiczenie laboratoryjne. W trakcie wykonywania
jeden z uczniów uległ porażeniu elektrycznemu. Prąd rażeniowy jest na tyle duży, że uczeń
porażony nie może się uwolnić spod działania prądu.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres.
Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie należy wykonać w zespole
czteroosobowym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) ćwiczenie wykonać w formie pisemnej, wypisując w punktach czynności, które powinni
wykonać pozostali uczniowie, w wyniku zaistniałej sytuacji.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- zeszyt do przedmiotu, przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia  rozdział 4.6.
Ćwiczenie 2
Człowiek został porażony, ponieważ z
le zostało dobrane zabezpieczenie obwodu
elektrycznego. W wyniku, czego płynął przez niego prąd rażeniowy o wartości 50mA.
Poszkodowany został uwolniony po około 3s. Podaj, jakie skutki w organizmie i odczucia
wystÄ…piÄ… w wyniku tego zdarzenia.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres.
Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie należy wykonać indywidualnie.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Uczeń powinien:
1) ćwiczenie wykonać w formie pisemnej, korzystając z wykresu oraz wiadomości zawartych
w pkt. 4.6.1.,
2) odczytać z wykresu obszar dla prądu i czasu rażenia podanego w treści ćwiczenia,
3) wyszukać z tekstu rozdziału skutki i objawy przy takim porażeniu.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- zeszyt do przedmiotu, przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia  rozdział 4.6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test jednostopniowy do jednostki modułowej  Wykonywanie badań
i pomiarów obwodów prądu stałego
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania 1, 2, 3, 5, 6, 7, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20 sÄ… z poziomu
podstawowego,
- zadania 4, 8, sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 13 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 17 zadań z poziomu podstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 19 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. c, 3. c, 4. d, 5. b, 6. c, 7. d, 8. c, 9. a, 10. a, 11. c,
12. d, 13. d, 14. b, 15. a, 16. c, 17. a, 18. d, 19. a, 20. a.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

1. Stosować II prawo Kirchhoffa B P a
Obliczać wartości prądów w podstawowych
2. C P c
obwodach DC
3. Rozróżniać prawa w elektrotechnice A P c
4. Stosować wzory na pracę i moc prądu stałego C PP d
Obliczać wartość napięcia w szeregowym
5. C P b
obwodzie prądu stałego
Podłączać woltomierz do obwodu prądu
6. C P c
stałego
Podłączać amperomierz do obwodu prądu
7. C P d
stałego
Obliczać wartości parametrów obwodach
8. C PP c
prądu stałego
9. Obliczać wartość rezystancji zastępczej w B P a
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
obwodach prądu stałego
Obliczać wartość rezystancji zastępczej w
10. B P a
obwodach prądu stałego
11. Podawać wzory stosowane w elektrotechnice A P c
Obliczać wielkości elektryczne korzystając ze
12. B P d
wzorów
13. Definiować pojęcia idealnego z
ródła prądu A P d
Definiować pojęcia rzeczywistego z
ródła
14. A P b
napięcia stałego
15. Klasyfikować z
ródła napięcia A P a
Stosować procedury postępowania
16. C P c
w przypadku porażenia prądem elektrycznym
17. Definiować pojęcia prądu samouwolnienia B P a
18. Podawać wartości prądu samouwolnienia A P d
19. Obliczać bilans mocy w układach B P a
20. Rozpoznawać oznaczenia watomierza A P a
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu, z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadz
z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych, jakie
będą w teście.
5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
7. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony na
udzielanie odpowiedzi.
8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru
dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).
9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się
czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.
10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Sprawdz
wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadz
analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.
13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń
dydaktycznych  niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
3. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi.
4. Test składa się z 20 zadań.
5. Za każde poprawnie rozwiązane zadanie uzyskasz 1 punkt.
6. Dla każdego zadania podane są cztery możliwe odpowiedzi: A, B, C, D.
7. Tylko jedna odpowiedz
jest poprawna.
8. WybranÄ… odpowiedz zaznacz X.
9. Staraj siÄ™ wyraz
nie zaznaczać odpowiedzi. Jeżeli się pomylisz i błędnie zaznaczysz
odpowiedz
, otocz ją kółkiem i zaznacz odpowiedz
, którą uważasz za prawdziwą.
10. Przed wykonaniem każdego zadania przeczytaj bardzo uważnie polecenie.
11. Czas na rozwiÄ…zanie testu- 60 minut.
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Dla układu przedstawionego na rysunku prawidłowe jest równanie:
a) U = U1 + U2 + U3.
b) U = U1 + U2 - U3.
c) U = U2 + U3 - U1.
d) U = U1 - U2 + U3.
2. W obwodzie prądu stałego jak na rysunku zmierzono wartości napięć: U1 = 1000 mV,
U2 = 2,0 V. PrÄ…d I wynosi:
a) 2,0 A.
b) 0,02 A.
c) 200 mA.
d) 2000 mA.
3. Które z niżej wymienionych praw elektrotechniki zastosujesz do wyjaśnienia zjawiska
odpychania się naelektryzowanych ciał?
a) Ohma.
b) Kirchhoffa- napięciowe.
c) Kirchhoffa- prÄ…dowe.
d) Coulomba.
4. W obwodzie elektrycznym przedstawionym na rysunku podane sÄ…: U=230V, P1=60W,
P2=40W, P3=10W. Jaki prąd pobiera układ ze z
ródła zasilania?
a) 1,00A.
b) 0,25A.
c) 1,25A.
d) 0,478A.
5. Wartość napięcia wskazywanego przez woltomierz V wynosi:
a) 4V.
b) 5V.
c) 7V.
d) 12V.
6. Między które punkty obwodu należy wpiąć woltomierz, aby wskazać napięcie na
rezystorze R5?
a) b-e.
b) b-d.
c) c-d.
d) a-f.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
7. Na którym z rysunków sposób włączenia amperomierza jest prawidłowy?
8. Wartość napięcia wskazywanego przez woltomierz V wynosi 1,4V, a natężenie prądu
wskazywanego przez amperomierz 0,2A, E=1,5V. Jaką wartość ma rezystancja
wewnętrzna z
ródła RW?
a) 0,1&!.
b) 0,2&!.
c) 0,5&!.
d) 1&!.
9. Trzy rezystory o rezystancjach: 10 k&!, 8000 &!, oraz 0,012 M&! są połączone szeregowo.
Jaka jest wartość rezystancji zastępczej?
a) 30000 &!.
b) 281 k&!.
c) 0,3 M&!.
d) 18,012 M&!.
10. Trzy jednakowe rezystory o rezystancjach 10 k&! każdy połączone są równolegle. Jaka
jest przybliżona wartość rezystancji zastępczej?
a) 3,3 k&!.
b) 0,010 M&!.
c) 30000 &!.
d) 1,0 M&!.
11. Wzór na moc prądu stałego to:
U
a) P = .
I
2
U
b) P = .
I
c) P = U Å" I .
I
d) P = .
U
12. Odbiornik o rezystancji 100&! zasilany jest napięciem 20V. Moc wydzielona to:
a) 1W.
b) 40W.
c) 0,4W.
d) 4W.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
13. Idealne z
ródło prądu stałego to takie, w którym:
a) napicie jest stałe.
b) prąd i napięcie jest stały.
c) napięcie jest stałe a prąd się zmienia wraz ze zmianą obciążenia.
d) prąd jest stały a napięcie się zmienia wraz ze zmianą obciążenia.
14. Rzeczywiste z
ródło napięcia stałego to takie, które:
a) utrzymuje napięcie na odbiorniku mimo zmian obciążenia.
b) wewnątrz posiada opór zwany rezystancją wewnętrzną.
c) zbudowane jest z transformatora i prostownika.
d) zbudowane jest z transformatora, prostownika, stabilizatora oraz filtrów.
15. Ogniwo paliwowe należy do grupy z
ródeł:
a) chemicznych.
b) piezoelektrycznych.
c) elektromechanicznych.
d) cieplnych.
16. Monter uległ porażeniu prądem elektrycznym. Co powinna w pierwszej kolejności uczynić
osoba będąca świadkiem zdarzenia?
a) rozpoznać stan porażonego.
b) zastosować sztuczne oddychanie.
c) wyłączyć z
ródło zasilania, które spowodowało porażenie.
d) wezwać lekarza.
17. Prąd, samouwolnienia to prąd, przy którym:
a) człowiek jest jeszcze w stanie pokonać skurcz mięśni.
b) człowiek odczuwa jego przepływ.
c) występuje migotanie komór serca.
d) występuje fibrylacja.
18. Wartość prądu samouwolnienia przyjmuje się na:
a) 1mA.
b) 10mA.
c) 3mA.
d) 30mA.
19. Trzy żarówki są zasilane napięciem 12V. Połączone są równolegle. Mają następujące
moce 10W, 5W, 9W. Jaką wartość prądu wskaże amperomierz, na wejściu układu:
a) 2A.
b) 0,2A.
c) 20A.
d) 200mA.
20. W watomierzu gwiazdka lub kropka koło zacisku oznacza:
a) koniec uzwojeń napięciowego i prądowego.
b) początek uzwojeń napięciowego i prądowego.
c) minus.
d) plus.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ....
Wykonywanie badań i pomiarów obwodów prądu stałego
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
TEST 2
Test jednostopniowy do jednostki modułowej  Wykonywanie badań
i pomiarów obwodów prądu stałego
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, sÄ… z poziomu podstawowego,
- zadania 17,18, 19, 20 sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 13 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 17 zadań z poziomu podstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 19 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. c, 3. c, 4. b, 5. a, 6. b, 7. c, 8. a, 9. d, 10. b, 11. a,
12. d, 13. a, 14. b, 15. c, 16. c, 17. c, 18. c, 19. a, 20. a.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

1. Stosować II prawo Kirchhoffa B P c
Obliczać wartości prądów w podstawowych
2. C P c
obwodach DC
Obliczać wartości prądów w podstawowych
3. C P c
obwodach DC
Podłączać woltomierz do obwodu prądu
4. B P b
stałego
Obliczać wartość rezystancji w obwodach
5. C P a
prądu stałego
Obliczać wartość rezystancji zastępczej w
6. B P b
obwodach prądu stałego
Obliczać wartość rezystancji zastępczej w
7. B P c
obwodach prądu stałego
8. Rozróżniać prawa w elektrotechnice A P a
9. Stosować wzory na moc prądu stałego B P d
10. Obliczać wartość prądu w obwodach DC C PP b
11. Definiować pojęcia idealnego z
ródła prądu A P a
12. Definiować zjawiska występujące w z
ródłach A P d
Stosować procedury postępowania
13. C P a
w przypadku porażenia prądem elektrycznym
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
14. Definiować pojęcia prądu percepcji B P b
15. Obliczać wartości prądów w obwodach DC C P c
16. Dobierać metody pomiaru C P c
Oceniać skutki zmian parametrów odcinka
17. C PP c
obwodu
18. Oceniać zmiany rezystancji przewodnika C PP c
19. Stosować prawo Ohma C PP b
20. Stosować wzory na moc C PP a
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu, z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadz
z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych, jakie
będą w teście.
5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
7. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony na
udzielanie odpowiedzi.
8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru
dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).
9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się
czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.
10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Sprawdz
wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadz
analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.
13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń
dydaktycznych  niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
3. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi.
4. Test składa się z 20 zadań.
5. Za każde poprawnie rozwiązane zadanie uzyskasz 1 punkt.
6. Dla każdego zadania podane są cztery możliwe odpowiedzi: a, b, c, d.
7. Tylko jedna odpowiedz
jest poprawna.
8. WybranÄ… odpowiedz zaznacz X.
9. Staraj siÄ™ wyraz
nie zaznaczać odpowiedzi. Jeżeli się pomylisz i błędnie zaznaczysz
odpowiedz
, otocz ją kółkiem i zaznacz odpowiedz
, którą uważasz za prawdziwą.
10. Przed wykonaniem każdego zadania przeczytaj bardzo uważnie polecenie.
11. Czas na rozwiÄ…zanie testu- 60 minut.
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Dla układu przedstawionego na rysunku prawidłowe jest równanie:
a) U = U1 + U2 + U3.
b) U = U1 + U2 - U3.
c) U = U2 + U3 - U1.
d) U = U1 - U2 + U3.
2. W obwodzie prądu stałego jak na rysunku zmierzono wartości napięć: U1 = 150 mV,
U2 =300mV. PrÄ…d I wynosi:
a) 3,0 A.
b) 0,03 A.
c) 30 mA.
d) 3000 mA.
3. W obwodzie elektrycznym przedstawionym na rysunku podane sÄ…: U=100V, P1 = 80W, P2
= 70W, P3 = 100W. Jaki prąd pobiera układ zez
ródła zasilania?
a) 4,00A.
b) 1,25A.
c) 0,4A.
d) 0,478A.
4. Między które punkty obwodu należy wpiąć woltomierz, aby wskazać napięcie na
rezystorze R3?
a) b-e.
b) b-c.
c) b-d.
d) a-f.
5. Wartość napięcia wskazywanego przez woltomierz V wynosi 7[V], a natężenie prądu
wskazywanego przez amperomierz 0,5 [A]. E = 9[V]. Jaką wartość ma rezystancja
wewnętrzna z
ródła RW?
a) 4[&!].
b) 0,4[&!].
c) 2[&!].
d) 20[&!].
6. Trzy rezystory o rezystancjach: 10 k&!, 6000 &!, oraz 0,045 M&! są połączone szeregowo.
Jaka jest wartość rezystancji zastępczej?
a) 6100 &!.
b) 61 k&!.
c) 0,61 M&!.
d) 610 M&!.
7. Trzy jednakowe rezystory o rezystancjach 100 k&! każdy połączone są równolegle. Jaka
jest przybliżona wartość rezystancji zastępczej?
a) 0,3 M&!.
b) 0,010 M&!.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
c) 33000 &!.
d) 1,0 M&!.
8. Wzór na moc prądu stałego to:
2
U
a) P = .
R
2
U
b) P = .
I
2
c) P = U Å" I .
I
d) P = .
U
9. Odbiornik o rezystancji 0,5k&! zasilany jest napięciem 10V. Moc wydzielona to:
a) 20,W.
b) 2mW.
c) 200W.
d) 0,2W.
10. Do rzeczywistego z
ródła napięcia o RW = 5&! i E =10V podłączono rezystor o wartości
5&! , jaki prąd popłynie w obwodzie?
a) 0,5A.
b) 1A.
c) 1,5A.
d) 2A.
11. Idealne z
ródło napięcia stałego to takie, które:
a) utrzymuje napięcie na odbiorniku mimo zmian obciążenia.
b) wewnątrz posiada opór zwany rezystancją wewnętrzną.
c) zbudowane jest z transformatora i prostownika.
d) zbudowane jest z transformatora, prostownika, stabilizatora oraz filtrów.
12. Zjawisko termoelektryczne wykorzystuje siÄ™ w z
ródłach:
a) chemicznych.
b) piezoelektrycznych.
c) elektromechanicznych.
d) cieplnych.
13. Monter uległ porażeniu prądem elektrycznym i został uwolniony spod jego działania
poprzez upadek z drabiny. Co powinna w pierwszej kolejności uczynić osoba będąca
świadkiem zdarzenia?
a) rozpoznać stan porażonego.
b) zastosować sztuczne oddychanie.
c) wyłączyć z
ródło zasilania, które spowodowało porażenie.
d) wezwać lekarza.
14. Prąd, percepcji to prąd, przy którym:
a) człowiek jest jeszcze w stanie pokonać skurcz mięśni.
b) człowiek zaczyna odczuwać jego przepływ.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
c) występuje migotanie komór serca.
d) występuje fibrylacja.
15. Trzy żarówki są zasilane napięciem 30V. Połączone są równolegle. Mają następujące
moce 30W, 15W, 5W. Jaką wartość prądu wskaże amperomierz, na wejściu układu?
a) 17mA.
b) 0,167A.
c) 1,7A.
d) 1,7mA.
16. MetodÄ™ technicznÄ… pomiaru mocy stosujemy, gdy:
a) chcemy uzyskać dokładne pomiary.
b) mamy wykonać pomiary w środowisku wilgotnym.
c) nie posiadamy watomierza.
d) układ zasilany jest napięciem większym niż 100V.
17. Przewód miedziany o długości 50 m, średnicy 1.5 mm łączy z
ródło napięcia
z odbiornikiem. Płynący przez niego prąd ma wartość 50 mA, rezystancja tego przewodu
wynosi 0.5 &!. Ile będzie wynosił spadek napięcia na tym przewodzie?
a) 2.5 V.
b) 2.5 mV.
c) 25 mV.
d) 25 V.
18. Przewód miedziany o długości 50 m, średnicy 1.5 mm łączy z
ródło napięcia
z odbiornikiem. Płynący przez niego prąd ma wartość 50 mA, rezystancja tego przewodu
wynosi 0.5 &!. Ile będzie wynosić rezystancja tego przewodu, jeżeli płynący przez niego
prąd wzrośnie dwukrotnie?
a) 0.5 &!.
b) 1 &!.
c) 0.25 &!.
d) 2 &!.
19. Przewód miedziany o długości 50 m, średnicy 1.5 mm łączy z
ródło napięcia
z odbiornikiem. Płynący przez niego prąd ma wartość 50 mA, rezystancja tego przewodu
wynosi 0.5 &!. Jak zmieniłaby się rezystancja tego przewodu, jeżeli zostałby zastąpiony
przewodem o dwukrotnie większym polu przekroju?
a) Wzrosła 2- krotnie.
b) Zmalała 2- krotnie.
c) Wzrosła 4- krotnie.
d) Zmalała 4- krotnie.
20. Przewód miedziany o długości 50 m, średnicy 1.5 mm łączy z
ródło napięcia
z odbiornikiem. Płynący przez niego prąd ma wartość 50 mA, rezystancja tego przewodu
wynosi 0.5 &!. Ile wynosi moc tracona w tym przewodzie?
a) P= 1.5 W.
b) P= 0.5 W.
c) P= 0.25 W.
d) P= 0.125 W.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ....
Wykonywanie badań i pomiarów obwodów prądu stałego
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
7. LITERATURA
1. Abramowicz E., Bednarek M., Faron J., Idzi K., Przybyłowska- A
omnicka A.: Narzędzia
pomiaru dydaktycznego, Kraków 1997
2. Buehl R., Majka A., Saferna J., Sakiel S., Strużyna J.: Porażenia i oparzenia prądem
i Å‚ukiem elektrycznym. Etiologia i pomoc przedlekarska. WNT, Warszawa 1993
3. Chochowski A.: Podstawy elektrotechniki i elektroniki dla elektryków. Cz. 1, 2. WSiP,
Warszawa 2002
4. Kurdziel R: Podstawy elektrotechniki dla szkoły zasadniczej. Cz. 1, 2. WSiP, Warszawa
1999
5. Niemiecko B.: Pomiar wyników kształcenia, WSiP 1999
6. Nowicki J.: Podstawy elektrotechniki i elektroniki dla zasadniczych szkół
nieelektrycznych. WSiP, Warszawa 1999
7. Pilarski M.: Pracownia elektryczna.WSiP, W-wa 1998
8. Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych. Idee, Radom 1995r
9. Katalog podzespołów i elementów firmy ELFA.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38