MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Janusz Artemiuk
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
742[02].O1.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Renata Gołgowska
mgr Zenon Dudek
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Anna Barbarska-Klimkowicz
Konsultacja:
mgr inż. Krzysztof Wojewoda
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 742[02].O1.01
 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu koszykarz-
plecionkarz.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji - Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Podstawowe pojęcia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 8
4.1.3. Ćwiczenia 8
4.1.4. Sprawdzian postępów 9
4.2. Wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy, przeciwpożarowe oraz
ochrony środowiska 10
4.2.1. Materiał nauczania 10
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 14
4.2.3. Ćwiczenia 14
4.2.4. Sprawdzian postępów 15
4.3. Czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne występujące w procesie pracy 16
4.3.1. Materiał nauczania 16
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 18
4.3.3. Ćwiczenia 19
4.3.4. Sprawdzian postępów 20
4.4. Zasady bezpieczeństwa w magazynach oraz przy obsłudze urządzeń
mechanicznych 21
4.4.1. Materiał nauczania 21
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 23
4.4.3. Ćwiczenia 23
4.4.4. Sprawdzian postępów 24
4.5. Udzielanie pierwszej pomocy 25
4.5.1. Materiał nauczania 25
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 28
4.5.3. Ćwiczenia 29
4.5.4. Sprawdzian postępów 30
5. Sprawdzian osiągnięć 31
6. Literatura 35
 Projekt współfinansowany ze środków europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu przestrzegania przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne  wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś mieć
opanowane, aby przystąpić do realizacji jednostki modułowej,
- cele kształcenia  wykaz umiejętności, jakie powinieneś ukształtować w czasie realizacji
tej jednostki modułowej,
- materiał nauczania  wiadomości niezbędne do realizacji jednostki modułowej,
- pytania sprawdzajÄ…ce wiedzÄ™ - sprawdzian, czy jesteÅ› przygotowany do wykonania
ćwiczeń,
- ćwiczenia  pomogą Ci w ukształtowaniu praktycznych umiejętności,
- sprawdziany postępów - sprawdzian opanowanych umiejętności,
- sprawdzian osiągnięć  sprawdzian wiadomości i umiejętności opanowanych podczas
realizacji jednostki modułowej,
- wykaz literatury.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub
instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz określoną
czynność. Po zrealizowaniu materiału spróbuj wykonać sprawdzian z zakresu jednostki
modułowej.
 Projekt współfinansowany ze środków europejskiego Funduszu Społecznego
3
742[02].O1
Podstawy koszykarstwa  plecionkarstwa
742[02].O1.01
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony
środowiska
742[02].O1.02
Posługiwanie się terminologią z zakresu technologii
koszykarstwa  plecionkarstwa
742[02].O1.03
Rozpoznawanie gatunków i odmian wierzby krzewiastej
oraz innych surowców i materiałów stosowanych
w produkcji koszykarsko  plecionkarskiej
742[02].O1.04
Wykonywanie prac zwiÄ…zanych
z pozyskiwaniem, przetwarzaniem
i uszlachetnianiem wikliny
742[02].O1.05 742[02].O1.06 742[02].O1.07
Wykonywanie Posługiwanie się Magazynowanie,
pomocniczych prac normami i dokumentacjÄ… pakowanie i transport
stolarskich i tapicerskich wyrobów wyrobów
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej  Przestrzeganie przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
powinieneś umieć:
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- selekcjonować i porządkować informacje uzyskane z różnych z
ródeł,
- interpretować informacje zawarte w rysunkach i tabelach,
- dostrzegać i oceniać związki zachodzące między działalnością człowieka a środowiskiem
naturalnym,
- oceniać własne możliwości wykonania pracy do stawianych wymagań.
 Projekt współfinansowany ze środków europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- zinterpretować podstawowe akty prawne, prawa i obowiązki pracownika oraz
pracodawcy,
- dobrać i zastosować odzież ochronną oraz środki ochrony osobistej w zależności od
wykonywanych prac,
- zastosować zasady bezpiecznej pracy podczas styczności z urządzeniami elektrycznymi,
- przewidzieć i zapobiec zagrożeniom dla życia i zdrowia, związanym z wykonywaną
pracÄ…,
- zareagować w przypadku zagrożenia pożarowego, zastosować podręczny sprzęt oraz
środki gaśnicze, zgodnie z zasadami ochrony przeciwpożarowej,
- zastosować zasady ochrony środowiska,
- udzielić pierwszej pomocy osobom poszkodowanym, zabezpieczyć miejsce wypadku.
 Projekt współfinansowany ze środków europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Podstawowe pojęcia z zakresu bezpieczeństwa i higieny
pracy
4.1.1 Materiał nauczania
Bezpieczeństwo i higiena pracy jest to prawne określenie warunków pracy i jej organizacji,
mające na celu eliminowanie zagrożeń dla życia i zdrowia pracujących osób.
Zgodnie z postanowieniami Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej każdy człowiek ma prawo
do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Aby praca, którą będziesz wykonywał była
dla Ciebie bezpieczna musisz samo to zadbać.
Pamiętaj, że przestrzeganie przepisów BHP jest podstawowym obowiązkiem każdego
pracownika.
Znajomość zagadnień z tego zakresu będzie Ci przydatna podczas organizacji własnego
stanowiska pracy. Nieprzestrzeganie tych przepisów może doprowadzić do wypadku lub choroby
zawodowej.
Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną
powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą.
Wypadek może się zdarzyć w różnych okolicznościach:
- podczas pracy, gdy pracownik wykonywał czynności zawodowe lub polecenia związane
z pracÄ…,
- w drodze do pracy lub z pracy.
Przyczyny powstawania wypadków wynikają głównie z:
- lekkomyślności,
- nieuwagi,
- złego stanu technicznego narzędzi i urządzeń,
- niewłaściwej odzieży ochronnej,
- braku zabezpieczeń,
- złej organizacji pracy.
Pamiętaj - system zapobiegania wypadkom polega na wykrywaniu i usuwaniu zagrożeń.
Oprócz zagrożeń wypadkowych mogą również wystąpić zagrożenia chorobowe.
Takie zagrożenia występują wówczas, gdy:
- praca odbywa się w środowisku, w którym powietrze jest zanieczyszczone,
- pracownik jest stale narażony na zbyt silny hałas,
- praca dobywa siÄ™ w wilgotnym pomieszczeniu.
Dłuższe oddziaływanie niekorzystnych czynników środowiska pracy może doprowadzić
do choroby zawodowej.
Choroba zawodowa tym różni się od wypadku, że powstaje nie nagle jak wypadek, ale po
długim, nieraz wieloletnim działaniu szkodliwego czynnika.
Podstawowym aktem prawnym regulujÄ…cym obowiÄ…zki w zakresie BHP jest Kodeks
Pracy.
Przepisy Kodeksu Pracy dział X  Bezpieczeństwo i Higiena Pracy określają zarówno
obowiÄ…zki pracodawcy w zakresie BHP jak i prawa i obowiÄ…zki pracownika.
ObowiÄ…zki pracodawcy
1. Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny w zakładzie
pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków europejskiego Funduszu Społecznego
7
2. Pracodawca obowiązany jest chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie
bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.
3. Organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy.
4. Pracodawca powinien zapewnić przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie
oraz kontrolować wykonanie tych poleceń.
5. Pracodawca obowiązany jest znać przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy oraz zasady
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Prawa i obowiÄ…zki pracownika
Kodeks Pracy daje pracownikowi prawo do powstrzymywania siÄ™ od wykonywanej
pracy, jeśli warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy
i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla jego zdrowia lub życia.
Obok praw w Kodeksie Pracy zamieszczony jest rejestr obowiązków pracownika w zakresie
BHP. Pracownik jest obowiÄ…zany:
1. Znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu
i instruktażu z tego zakresu.
2. Wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami BHP oraz stosować się
do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych.
3. Dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz porządek i ład w miejscu
pracy .
4. Stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielone środki ochrony
indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze zgodnie z ich przeznaczeniem.
5. Poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom
lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich.
6. Niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo
zagrożeniu zdrowia lub życia oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby
znajdujące się w rejonie zagrożenia o grożącym im niebezpieczeństwie.
7. Współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. O czym mówi zapis w Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej dotyczący BHP?
2. Co jest podstawowym obowiązkiem każdego pracownika?
3. Co to jest wypadek przy pracy?
4. Podaj główne przyczyny wypadków przy pracy.
5. Kiedy występuje zagrożenie chorobowe?
6. Czym różni się choroba zawodowa od wypadku?
7. Co jest podstawowym aktem prawnym regulujÄ…cym obowiÄ…zki w zakresie BHP?
8. Wymień obowiązki pracodawcy w zakresie BHP.
9. Kiedy pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy?
10. Wymień obowiązki pracownika w zakresie BHP.
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wymień podstawowe obowiązki każdego pracownika dotyczące BHP.
 Projekt współfinansowany ze środków europejskiego Funduszu Społecznego
8
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym podstawowych pojęć z zakresu
bezpieczeństwa i higieny pracy (rozdział 4.1.1),
2) zgromadzić i wykorzystać inne materiały dotyczące tej problematyki,
3) zapisać obowiązki pracownika w zakresie BHP,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- arkusz papieru,
- przybory do pisania,
- literatura: Kodeks Pracy,
- Poradnik dla ucznia (rozdział 4.1.1).
Ćwiczenie 2
Wykaż różnice między wypadkiem przy pracy a chorobą zawodową.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.1.1),
2) wykorzystać informacje z innych z
ródeł,
3) zapisać definicję wypadku przy pracy,
4) zapisać definicję choroby zawodowej,
5) wykazać różnice między tymi pojęciami,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- arkusz papieru,
- przybory do pisania,
- literatura: Kodeks Pracy,
- Poradnik dla ucznia (rozdział 4.1.1).
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić o czym mówi zapis w Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej
dotyczÄ…cy BHP ?
ðð ðð
2) określić podstawowy obowiązek każdego pracownika?
ðð ðð
3) wyjaśnić definicję wypadku przy pracy?
ðð ðð
4) wyjaśnić główne przyczyny wypadków?
ðð ðð
5) określić, kiedy występuje zagrożenie chorobowe?
ðð ðð
6) wyjaśnić różnicę między chorobą zawodową a wypadkiem?
ðð ðð
7) nazwać akt prawny regulujący obowiązki w zakresie BHP?
ðð ðð
8) okreÅ›lić obowiÄ…zki pracodawcy w zakresie BHP? ðð ðð
9) określić przyczyny powstrzymywania się pracownika od wykonywania
pracy? ðð ðð
10) okreÅ›lić podstawowe obowiÄ…zki pracownika w zakresie BHP? ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków europejskiego Funduszu Społecznego
9
4.2. Wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy,
przeciwpożarowe oraz ochrony środowiska
4.2.1. Materiał nauczania
Pracodawca jest obowiązany utrzymywać obiekty budowlane i znajdujące się w nich
pomieszczenia pracy, a także tereny i urządzenia z nimi związane w stanie zapewniającym
bezpieczne i higieniczne warunki pracy.
Pomieszczenia pracy są to pomieszczenia przeznaczone do pobytu pracowników celem
wykonywania czynności związanych z pracą.
Stanowiskiem pracy nazywamy miejsce stałego lub okresowego przebywania pracownika
w celu wykonywania pracy.
Pomieszczenia pracy powinny odpowiadać następującym warunkom:
- każde pomieszczenie powinno być oświetlone bezpośrednim światłem dziennym,
- we wszystkich pomieszczeniach powinna być skuteczna wentylacja naturalna lub naturalna
i mechaniczna (sztuczna),
- podłoga powinna być równa, gładka na całej swej powierzchni i nie śliska,
- podłogi, ściany i sufity oraz wewnętrzne konstrukcje pomieszczeń pracy powinny być
przystosowane do Å‚atwego czyszczenia i zmywania,
- wszystkie drzwi powinny otwierać się na zewnątrz,
- progi pomiędzy pomieszczeniami powinny być zrównane z podłogą,
- ogrzewanie powinno zapewniać utrzymanie właściwej temperatury, odpowiadającej
- warunkom i funkcji tych pomieszczeń oraz przepisom i normom dla zdrowia musza mieć
wysokość minimum 3 m, pomieszczenia przeznaczone do pracy, w których nie występują
czynniki uciążliwe
- pomieszczenia pracy, w których występują czynniki uciążliwe lub szkodliwe dla zdrowia
muszą mieć wysokość minimum 3,3 m,
- minimalna powierzchnia pomieszczenia dla jednej osoby wynosi co najmniej 2 m² wolnej
powierzchni podłogi (nie zajętej przez urządzenia techniczne, sprzęt itp.),
- pomieszczenia przeznaczone na stałe miejsca pracy nie mogą znajdować się w suterenach,
piwnicach i poddaszach,
-
praca w piwnicach jest dozwolona tylko w zakładach przemysłowych, gdzie rodzaj
produkcji tego wymaga np. w chłodniach, laboratoriach, rozlewniach win itp.
Spełnienie powyższych warunków ma duży wpływ na bezpieczeństwo pracy pracownika.
UWAGA:
Przepisy Kodeksu Pracy jednoznacznie zakazują zatrudnienia pracownika, który nie
posiada wymaganej znajomości przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bhp przed
dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie.
Ustalone są następujące formy szkolenia:
1. Szkolenie wstępne ogólne:
- instruktaż ogólny,
- instruktaż stanowiskowy.
 Projekt współfinansowany ze środków europejskiego Funduszu Społecznego
10
2. Szkolenie okresowe
Szkoleniem wstępnym powinni być objęci pracownicy:
- nowo zatrudniani do pracy,
- przeniesieni na inne stanowiska pracy.
Szkolenie wstępne powinno przygotować pracownika do bezpiecznego wykonywania
powierzonej pracy oraz zapewniać umiejętność bezpiecznego zachowania się na terenie
zakładu pracy
Instruktaż ogólny przeznaczony jest dla pracowników, którzy nie znają jeszcze zakładu
pracy i powinien im dostarczyć podstawowych informacji o zakładzie, rodzaju produkcji,
obowiązujących przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy.
Instruktaż stanowiskowy przeprowadza wyznaczona przez pracodawcę osoba posiadająca
odpowiednie kwalifikacje i obejmuje instruktaż szczegółowy na stanowisku pracy.
Szkolenie okresowe ma na celu aktywizację i ugruntowanie wiedzy i umiejętności
w dziedzinie bhp oraz zaznajomienia pracowników z nowymi przepisami . Szkolenie dotyczy
wszystkich pracowników i przeprowadza siÄ™ raz na 3÷5 lat w zależnoÅ›ci od stanowiska pracy.
Bezpieczeństwo przeciwpożarowe
Ochrona przeciwpożarowa to przedsięwzięcia, których celem jest ochrona życia,
zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem.
Wszyscy pracownicy obowiązani są dbać o bezpieczeństwo przeciwpożarowe zakładu
pracy, w szczególności w miejscu gdzie są zatrudnieni. Powinni niezwłocznie usuwać
wszelkie przyczyny, które mogłyby spowodować pożar lub zgłaszać istniejące zagrożenie
przełożonemu. Wszyscy pracownicy powinni uczestniczyć w szkoleniu i znać instrukcje
przeciwpożarowe obowiązujące w dziale, w którym pracują.
Wymagania bezpieczeństwa pożarowego:
- zapewnienie warunków sprawnej i bezpiecznej ewakuacji ludzi w razie pożaru,
- konstrukcja budynku o dużej odporności ogniowej,
- przygotowanie odpowiedniego sprzętu przeciwpożarowego i zasobu środków gaśniczych,
- zapewnienie dojazdu i dostępu dla straży pożarnej,
- zainstalowanie czujników wykrywających pożar i powiadamiających o jego powstaniu.
Zasady postępowania przy gaszeniu pożaru:
- każdy, kto pierwszy zauważy pożar, powinien niezwłocznie zaalarmować innych
pracowników, straż pożarną (nr telefonu 998) i kierownictwo zakładu,
- równocześnie z alarmowaniem o niebezpieczeństwie należy przystąpić do gaszenia
pożaru podręcznym sprzętem gaśniczym, udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym.
Schemat telefonicznego powiadamiania straży pożarnej o pożarze
W rozmowie telefonicznej należy podać:
- gdzie siÄ™ pali  adres, nazwa obiektu, kondygnacja,
- co siÄ™ pali  np. dach, mieszkanie, biuro,
- czy jest zagrożone życie ludzkie,
- swoje imiÄ™ i nazwisko, numer telefonu.
 Projekt współfinansowany ze środków europejskiego Funduszu Społecznego
11
Podręczny sprzęt gaśniczy:
- beczki z wodÄ…,
- skrzynie z piaskiem,
- siekiery,
- topory,
- bosaki,
- gaśnice,
- koce gaśnicze,
- tłumice,
- drabiny,
- hydronetki,
- hydranty.
Rys. 1. Koc gaśniczy [1,s.195]
Rys. 2. Podręczny sprzęt gaśniczy [1,s.196]
Podręczny sprzęt gaśniczy służy do likwidacji z
ródła pożaru w zarodku lub do nie
dopuszczenia do rozprzestrzeniania się pożaru do momentu przybycia straży pożarnej.
Rodzaje gaśnic:
- pianowe  przeznaczone są do gaszenia płynów łatwo palnych lżejszych od wody, jak
benzyna, nafta, oleje,
- śniegowe  przeznaczone do gaszenia wszelkich pożarów,
- proszkowe  przeznaczone w szczególności do gaszenia płynów i gazów łatwopalnych,
urządzeń i maszyn pod napięciem, pojazdów mechanicznych.
Sposób obsługi gaśnicy:
1) udać się do miejsca jej umieszczenia,
2) przenieść gaśnicę do miejsca pożaru,
3) przed uruchomieniem wyciągnąć zawleczkę,
4) nacisnąć dz
wignię uwalniając środek gaśniczy,
5) strumień środka gaśniczego skierować w stronę z
ródła ognia.
 Projekt współfinansowany ze środków europejskiego Funduszu Społecznego
12
Rys. 3. Gaśnica proszkowa Rys. 4. Gaśnica śniegowa
Rys. 5. Gaśnica pianowa
[1,s.194] [1,s.194]
[1,s.194]
UWAGA, wodÄ… nie gasimy:
- ciał, które w zetknięciu z wodą wchodzą w reakcje chemiczne i wytwarzają palne
lub wybuchowe gazy np. karbid, sód, potas itp.,
- cieczy łatwopalnych lżejszych od wody np. benzyny, nafty, oleju napędowego,
- instalacji elektrycznych, maszyn i urządzeń będących pod napięciem  woda jest dobrym
przewodnikiem prądu elektrycznego, może spowodować porażenie prądem osób gaszących.
Sprzęt gaśniczy powinien być rozmieszczony w taki sposób, aby mógł być natychmiast użyty
w wypadku pożaru, to jest w miejscach widocznych, łatwo dostępnych, zabezpieczonych przed
wpływem warunków atmosferycznych.
Ochrona środowiska
Ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska mówi, że ochrona środowiska polega
na działaniu lub jego zaniechaniu umożliwiającym zachowanie bądz
przywrócenie
równowagi przyrodniczej. Ustawa określa zasady ochrony i racjonalnego kształtowania
środowiska, zmierzające do zapewnienia współczesnemu i przyszłym pokoleniom
korzystnych warunków życia oraz realizacji prawa do korzystania z zasobów środowiska
i zachowania jego wartości.
Środowiskiem w rozumieniu ustawy jest ogół elementów przyrodniczych, w szczególności
powierzchnia ziemi łącznie z glebą, kopaliny, wody, powietrze atmosferyczne, świat roślinny
i zwierzęcy, a także krajobraz, znajdujących się zarówno w stanie naturalnym, jak też
przekształconych w wyniku działalności człowieka.
Na człowieka żyjącego w określonym otoczeniu, oddziaływuje zespół czynników, które mają
istotny wpływ na jego życie i rozwój. Środowisko człowieka jest układem naturalnych
stosunków przyrodniczych oraz wytworzonych przez człowieka stosunków społecznych
i kulturowych.
Główne elementy środowiska człowieka:
1. Åšrodowisko naturalne:
- przyroda ożywiona,
- przyroda nieożywiona.
2. Åšrodowisko sztuczne:
- środowisko społeczne,
- środowisko kulturowe.
Prawo do korzystania ze środowiska naturalnego jest związane z odpowiedzialnością
człowieka za stan środowiska oraz z obowiązkiem jego ochrony.
 Projekt współfinansowany ze środków europejskiego Funduszu Społecznego
13
Podstawowe działania człowieka w zakresie ochrony środowiska powinny obejmować:
- właściwą gospodarkę surowcami,
- utylizację odpadów,
- ochronę wód, powietrza, gleby,
- ochronę środowiska pracy.
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to sÄ… pomieszczenia pracy?
2. Co to jest stanowisko pracy?
3. Jakim warunkom powinny odpowiadać pomieszczenia pracy?
4. Jakie są rodzaje szkolenia pracowników z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy?
5. Jakie obowiązki mają wszyscy pracownicy w zakresie ochrony przeciwpożarowej?
6. Jakie są zasady postępowania przy gaszeniu pożaru?
7. Jak zaalarmujesz straż pożarną? Podaj schemat rozmowy telefonicznej.
8. Co to jest podręczny sprzęt gaśniczy?
9. Jakie gaśnice są używane do poszczególnych rodzajów pożaru?
10. Jakie są główne elementy środowiska człowieka?
11. Co wchodzi w zakres działań człowieka dotyczących ochrony środowiska?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przedstaw schemat alarmowania straży pożarnej zgodnie z instrukcją przeciwpożarową.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zgromadzić informacje dotyczące postępowania na wypadek pożaru,
- materiał nauczania rozdział 4.2.1,
- instrukcje przeciwpożarowe,
2) zapoznać się z instrukcjami,
3) zapisać schemat alarmowania straży pożarnej,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- instrukcje przeciwpożarowe (ogólna i postępowania na wypadek pożaru ),
- materiał nauczania rozdział 4.2.1,
- literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Dobierz sprzęt i środki gaśnicze do gaszenia pożaru urządzenia elektrycznego
znajdującego się pod napięciem.
 Projekt współfinansowany ze środków europejskiego Funduszu Społecznego
14
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.2.1),
2) określić przeznaczenie sprzętu gaśniczego,
3) zaprezentować sposób obsługi gaśnic,
4) dobrać środek gaśniczy do rodzaju pożaru,
5) znać zasady postępowania na wypadek pożaru,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- materiał nauczania (rozdział 4.2.1),
- instrukcje przeciwpożarowe,
- instrukcje obsługi gaśnic,
- sprzęt gaśniczy.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić, co nazywamy pomieszczeniem pracy?
ðð ðð
2) określić, co nazywamy stanowiskiem pracy?
ðð ðð
3) określić warunki, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia pracy?
ðð ðð
4) określić rodzaje szkoleń pracowników z zakresu BHP?
ðð ðð
5) scharakteryzować obowiązki pracowników w zakresie ochrony
przeciwpożarowej? ðð ðð
6) okreÅ›lić jak przystÄ…pić do gaszenia pożaru zgodnie z zasadami? ðð ðð
7) wezwać straż pożarną do pożaru  podać schemat rozmowy
telefonicznej? ðð ðð
ðð ðð
8) scharakteryzować podręczny sprzęt gaśniczy?
ðð ðð
9) dobrać odpowiednią gaśnicę do rodzaju pożaru?
ðð ðð
10) określić główne elementy środowiska człowieka?
11) wymienić elementy zakresu działań człowieka dotyczące ochrony
ðð ðð
środowiska?
 Projekt współfinansowany ze środków europejskiego Funduszu Społecznego
15
4.3. Czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne występujące
w procesie pracy
4.3.1. Materiał nauczania
W swojej pracy możesz spotkać się z zagrożeniami, które mogą spowodować wypadek
lub chorobę zawodową. Powinieneś wiedzieć, jakie czynniki stanowią zagrożenie dla
Twojego zdrowia.
Czynniki niebezpieczne (urazowe) działając na człowieka mogą spowodować uraz -
wypadek przy pracy.
Rozróżniamy kilka podstawowych grup tych czynników:
- zagrożenie elementami ruchomymi i luz
nymi,
- zagrożenie elementami ostrymi i wystającymi,
- zagrożenia związane z przemieszczaniem się ludzi,
- zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym,
- zagrożenie poparzeniem,
- zagrożenie pożarem lub wybuchem.
Wymienione wyżej zagrożenia nalezą do czynników fizycznych działających przeważnie
na pracownika w sposób nagły.
Czynniki szkodliwe i uciążliwe działające przez dłuższy okres na pracownika, mogą
spowodować obniżenie sprawności fizycznej i psychicznej (np. obniżenie wydajności pracy)
lub zmiany w stanie zdrowia, prowadzące w ostateczności do chorób zawodowych.
Czynniki te dzielimy na 4 podstawowe grupy:
1. Czynniki fizyczne:
- hałas,
- wibracje (ogólne i oddziałujące na organizm człowieka poprzez kończyny górne),
- mikroklimat,
- promieniowanie,
- pole elektromagnetyczne,
- pyły przemysłowe.
2. Czynniki chemiczne:
W zależności od rodzajów działania na organizm człowieka dzielimy je na substancje:
- toksyczne,
- drażniące,
- uczulajÄ…ce,
- rakotwórcze.
W zależności od miejsca oddziaływania na organizm człowieka:
- przez drogi oddechowe,
- przez skórę i błony śluzowe,
- przez przewód pokarmowy.
3. Czynniki biologiczne:
Należą do nich:
- mikroorganizmy roślinne i zwierzęce (bakterie, wirusy, grzyby, pierwotniaki), i wytwarzane
przez nie toksyny i alergeny,
- makroorganizmy roślinne i zwierzęce.
4. Czynniki psychofizyczne:
- fizyczne (statyczne i dynamiczne),
- psychonerwowe.
 Projekt współfinansowany ze środków europejskiego Funduszu Społecznego
16
Wentylacja i klimatyzacja pomieszczeń pracy
WentylacjÄ… nazywamy proces wymiany powietrza w pomieszczeniach przeznaczonych
do pobytu ludzi. Zadaniem wentylacji jest usunięcie z pomieszczeń powietrza zużytego
(o wysokiej zawartości dwutlenku węgla i pary wodnej) i zanieczyszczonego substancjami
wydzielajÄ…cymi siÄ™ w czasie produkcji, a doprowadzenie powietrza czystego, bogatego
w tlen.
Powietrze w pomieszczeniach, w których przebywają ludzie w warunkach pracy,
powinno odpowiadać następującym wymaganiom:
- skład powietrza w pomieszczeniach pracy powinien być zbliżony do składu normalnego
powietrza atmosferycznego,
- powietrze nie powinno mieć przykrego zapachu,
- ciśnienie, temperatura i prędkość przepływu powietrza powinny być tak dobrane, aby
człowiek nie odczuwał chłodu ani nadmiernego ciepła.
Najprostszym sposobem wymiany powietrza jest otwarcie okien tzw. wentylacja
naturalna. Tam, gdzie wietrzenie nie wystarcza instaluje siÄ™ wentylacjÄ™ mechanicznÄ….
Wentylacja naturalna może być zorganizowana i niezorganizowana.
Typowym przykładem wentylacji niezorganizowanej jest wlot powietrza przez otwarte drzwi,
przez szpary i inne nieszczelności.
Najczęściej jest stosowana wentylacja zorganizowana, która polega na wymianie powietrza
w pomieszczeniach w sposób z góry przewidziany. W tym przypadku są to najczęściej
ścienne kanały wentylacyjne, wietrzniki lub różnego rodzaju wywietrzniki, które w zależności
od potrzeb mogą być otwierane lub zamykane.
Wentylacja mechaniczna polega na wymianie powietrza za pomocą wentylatorów
napędzanych np. silnikiem elektrycznym.
Wentylacja mechaniczna może być ogólna i miejscowa. Wentylację ogólną stosuje się
wówczas, gdy z
ródło zanieczyszczenia nie jest skupione w jednym miejscu.
Do wentylacji miejscowej służą wyciągi w postaci okapów: brzegowe, szczelinowe oraz
specjalne osłony przeciwpyłowe. Wyciągi miejscowe są konieczne przy pracy na szlifierkach,
polerkach, piłach tarczowych itp.
Klimatyzację pomieszczeń pracy stosuje się wówczas, gdy stałe warunki
mikroklimatyczne są niezbędne do prawidłowego przebiegu procesów technologicznych.
Klimatyzacja ma zapewnić wymianę powietrza, regulować jego wilgotność i temperaturę
niezależnie od klimatu zewnętrznego oraz od procesów zachodzących w danym
pomieszczeniu.
Stosowanie środków ochrony osobistej
W miejscu pracy mogą wystąpić zagrożenia dla zdrowia a nawet życia, których
przyczynami mogą być:
- ruchome części maszyn i urządzeń,
- ostre narzędzia, które wykorzystujesz w pracy,
- hałas i wibracja,
- działające urządzenia grzewcze,
- praca statyczna i dynamiczna, szczególnie niedostosowana do możliwości pracownika,
- monotonia w pracy,
- ochrony osobiste niewłaściwie dobrane i użytkowane lub ich brak.
W dużej mierze Twoje bezpieczeństwo zależy wyłącznie od Ciebie. Abyś mógł uniknąć wielu
z tych zagrożeń, musisz stosować odpowiednie środki ochrony indywidualnej. Powinny być
one użytkowane w czasie pracy zgodnie z przeznaczeniem. W ten sposób zabezpieczysz się
przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników.
 Projekt współfinansowany ze środków europejskiego Funduszu Społecznego
17
Do środków ochrony indywidualnej zaliczamy:
- odzież ochronna,
- ochrony kończyn dolnych: buty, półbuty, trzewiki,
- ochrony kończyn górnych: rękawice ochronne, ochraniacze palców,
- ochrony głowy: czapki, berety, chustki,
- ochrony oczu: okulary, gogle,
- ochrony twarzy: osłony twarzy, półosłony, przyłbice,
- ochrony słuchu: nauszniki przeciwhałasowe,
- ochrony układu oddechowego: maski przeciwpyłowe.
Odzież ochronna ułatwi Ci wykonywanie czynności zawodowych w warunkach, które
mogą być szkodliwe dla Twojego zdrowia. Ochroni Twoją odzież własną przed nadmiernym
zużyciem lub zniszczeniem. Mogą być nią: fartuchy drelichowe, spodnie, kurtka, koszula,
czapki, berety, chustki, bluzy, kombinezony itp.
Środki ochrony osobistej zwiększają bezpieczeństwo pracy. Zakres i konieczność ich
stosowania uzależnione są od zagrożeń związanych ze środowiskiem pracy. Powinieneś je
stosować zawsze, szczególnie gdy wymagają tego przepisy przewidziane do danego
stanowiska pracy.
Zasady używania środków ochrony osobistej:
- stosowane środki ochrony osobistej, a w tym odzież i obuwie robocze powinny zawsze
posiadać właściwości użytkowe i ochronne,
- pracownik zawsze powinien używać kompletnej odzieży roboczej; powinna być
kompletna, dopasowana i dostosowana do warunków pracy,
- pracownik nie powinien wykonywać pracy bez środków ochrony osobistej przewidzianej
do danego stanowiska,
- okulary ochronne należy stosować w pracach związanych z mechaniczną obróbką
materiałów.
Dodatkowe informacje i wskazówki dotyczące stosowania środków ochrony
indywidualnej poznasz w kolejnych jednostkach modułowych.
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczenia.
1. Jakie zagrożenia mogą być przyczyną urazów?
2. Jakie są skutki działania czynników szkodliwych i uciążliwych?
3. Dokonaj podziału czynników szkodliwych i uciążliwych.
4. Jakie zadania ma do spełnienia wentylacja?
5. Na czym polega wentylacja naturalna?
6. Na czym polega wentylacja mechaniczna?
7. Jakie zadanie ma do spełnienia klimatyzacja?
8. Jakie czynniki mogą spowodować zagrożenia dla zdrowia pracownika?
9. Jakie środki zaliczamy do środków ochrony indywidualnej?
10. Wymień elementy odzieży ochronnej.
11. W jakich warunkach stosuje się środki ochrony osobistej?
12. Jakie warunki powinna spełniać odzież robocza?
 Projekt współfinansowany ze środków europejskiego Funduszu Społecznego
18
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj klasyfikacji czynników szkodliwych i uciążliwych dla pracownika.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zgromadzić literaturę dotyczącą tej problematyki,
2) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.3.1),
3) dokonać podziału czynników szkodliwych i uciążliwych na 4 podstawowe grupy,
4) do każdej z grup przyporządkować odpowiednie czynniki,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- materiał nauczania (rozdział 4.3.1),
- arkusz papieru,
- przybory do pisania,
- literatura z rozdział 7.
Ćwiczenie 2
Oceń czy przedstawione Ci środki ochrony osobistej spełniają wymagania związane
z bezpieczeństwem pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia:
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z przeznaczeniem poszczególnych środków ochrony osobistej (rozdział 4.3.1),
2) sprawdzić, czy przedstawione Ci środki ochrony osobistej nie są uszkodzone i czy można
je zastosować do Twojej sylwetki (rozmiar),
3) sprawdzić odzież ochronną, czy jest kompletna, nie zniszczona,
4) dokonać oceny i zaprezentować pod względem przydatności do określonych prac.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- materiał nauczania (rozdział 4.3.1),
- odzież robocza: (fartuchy, kombinezon, obuwie - trzewiki ),
- ochrony osobiste: (okulary, rękawice, środki ochrony słuchu).
 Projekt współfinansowany ze środków europejskiego Funduszu Społecznego
19
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić zagrożenia zaliczane do czynników urazowych?
ðð ðð
2) określić , co powodują czynniki szkodliwe i uciążliwe?
ðð ðð
3) dokonać podziału czynników szkodliwych i uciążliwych?
ðð ðð
4) określić zadanie jakie ma do spełnienia wentylacja?
ðð ðð
5) opisać wentylacjÄ™ naturalnÄ…? ðð ðð
6) przedstawić dziaÅ‚anie wentylacji mechanicznej? ðð ðð
7) okreÅ›lić zadania klimatyzacji? ðð ðð
8) okreÅ›lić zadania klimatyzacji? ðð ðð
ðð ðð
9) wymienić środki ochrony indywidualnej?
ðð ðð
10) wymienić elementy odzieży roboczej?
ðð ðð
11) określić warunki, w których stosuje się środki ochrony osobistej?
ðð ðð
12) wymienić warunki, które musi spełniać odzież robocza?
 Projekt współfinansowany ze środków europejskiego Funduszu Społecznego
20
4.4. Zasady bezpieczeństwa w magazynach oraz przy obsłudze
urządzeń mechanicznych
4.4.1. Materiał nauczania
Prawidłowa budowa i konserwacja urządzeń elektrycznych gwarantuje pewne
bezpieczeństwo ich użytkowania. Urządzeń elektrycznych nie należy się przesadnie obawiać,
należy jednak rozsądnie przestrzegać zasad i przepisów bezpieczeństwa oraz zachowywać
potrzebną ostrożność, ponieważ niebezpieczeństwo porażenia prądem nie jest jedynym
zagrożeniem występującym przy pracy urządzeń elektrycznych. Istnieje bowiem zagrożenie
powstania pożaru i wybuchu.
Warunkiem bezpieczeństwa przy urządzeniach elektrycznych jest przestrzeganie
następujących zasad.
Nie wolno:
- zbliżać się do nie osłoniętych części urządzeń będących pod napięciem,
- zdejmować osłon i zabezpieczeń urządzeń elektrycznych,
- dotykać nie izolowanych przewodów elektrycznych,
- obsługiwać urządzeń elektrycznych przy niedostatecznym oświetleniu,
- myć wodą urządzeń elektrycznych,
- usuwać, naprawiać samodzielnie usterek w urządzeniach elektrycznych (czynności
naprawcze mogą wykonywać tylko uprawnieni specjaliści),
Aby urządzenia elektryczne były bezpieczne muszą być zachowane następujące warunki:
- instalacja elektryczna prawidłowo wykonana i właściwie eksploatowana,
- instalacja elektryczna wyposażona w urządzenia zabezpieczające przed przeciążeniem
sieci (bezpieczniki topikowe i automatyczne),
- wszystkie urządzenia elektryczne, na których może pojawić się napięcie muszą być
oznaczone tablicami ostrzegawczymi.
Zabezpieczenia urządzeń mechanicznych
Miejscami dużego ryzyka wypadkowego są maszyny stolarskie stosowane w pracach
pomocniczych, a zwłaszcza obracające się wrzeciona, wały, głowice, sprzęgła. Dlatego też
maszyny te powinny być zaopatrzone w należyte osłony zapobiegające wypadkom.
Zabronione jest zdejmowanie osłon na czas pracy maszyn.
Osłony i zabezpieczenia maszyn można podzielić na:
- osłony stałe  stosowane do osłonięcia ruchomych części maszyn,
- osłony nastawne  stosowane najczęściej do zabezpieczenia narzędzi, np. frezów,
- osłony działające samoczynnie  stosowane często przy prasach, nożycach gilotynowych,
obrabiarkach do drewna itp.,
- zabezpieczenia blokujące uniemożliwiają wykonanie pracy, gdy osłona nie chroni
pracownika,
- urządzenia zabezpieczające przed przypadkowym włączeniem mechanizmów  np. zapadki
zabezpieczajÄ…ce pulpity sterownicze.
Osłony i zabezpieczenia powinny spełniać następujące warunki :
- działać niezawodnie, niezależnie od woli i uwagi pracownika,
- nie dawać możliwości włączenia przez pracownika maszyny tak długo, jak długo istnieje
zagrożenie,
- ochraniać nie tylko pracownika obsługującego dane urządzenie, ale także najbliższe
otoczenie,
- nie powodować nowego zagrożenia oraz nie hamować, nie utrudniać i nie przedłużać
procesu produkcyjnego.
 Projekt współfinansowany ze środków europejskiego Funduszu Społecznego
21
Zasady bezpieczeństwa w magazynach
Do składowania materiałów i wyrobów stosowane są następujące rodzaje magazynów:
1) magazyny otwarte  ogrodzone place, na których materiały składowane są na wolnym
powietrzu,
2) magazyny półotwarte tzw. wiaty, są to place nakryte dachami opartymi na odpowiednich
słupach bez ścian bocznych,
3) magazyny zamknięte  zabezpieczające materiały i wyroby gotowe od wpływu
warunków atmosferycznych.
PracujÄ…c w zawodzie koszykarz  plecionkarz spotkasz siÄ™ ze wszystkimi rodzajami
magazynów i dlatego musisz zapoznać się z zasadami bezpieczeństwa pracy w magazynach.
Do najważniejszych z nich należą:
- pracownicy powinni być obowiązkowo przeszkoleni w zakresie BHP,
- pracownicy muszą być wyposażeni w odzież ochronną i sprzęt ochrony osobistej,
- do obsługi urządzeń transportowych takich jak: suwnice, wózki widłowe itp. pracownicy
muszą mieć specjalne uprawnienia,
- pracownicy pracujący w sąsiedztwie urządzeń dz
wigowych obowiÄ…zani sÄ… do noszenia
hełmów ochronnych,
- materiały ciężkie oraz o dużych rozmiarach należy przechowywać na niższych półkach
i możliwie blisko wyjścia,
- materiały składowane na wyższych półkach powinny być zabezpieczone przed upadkiem,
- przedmioty łatwo wywrotne układać na leżąco lub na podkładkach,
- w magazynach powinny być umieszczone instrukcje bezpiecznego składowania,
instrukcje przeciwpożarowe i BHP.
Przy obsłudze suwnic należy przestrzegać następujących zasad:
- nie wolno nikomu przebywać pod umieszczonym ładunkiem,
- nie wolno przeciążać urządzeń dz
wigowych,
- należy systematycznie przeprowadzać okresowe przeglądy lin i innych urządzeń nośnych
suwnic.
Przy obsłudze wózków widłowych należy przestrzegać:
- prędkość jazdy wózka z ładunkiem nie może przekraczać 15 km/h,
- ładunek musi być rozłożony na widłach równomiernie,
- nie wolno przeciążać wózków ponad ustaloną ładowność,
- nie wolno zostawiać wózków z podniesionym ładunkiem ,
- należy systematycznie przeprowadzać przeglądy wózków,
- na drogach przeciwpożarowych nie wolno składować żadnych materiałów i przedmiotów.
Pomieszczenia magazynowe powinny spełniać warunki bezpieczeństwa, stosownie
do rodzaju i właściwości składowanych materiałów. W szczególności należy:
- zachować odpowiednią czystość pomieszczenia,
- zapewnić właściwe oświetlenie,
- zapewnić możliwość ewakuacji,
- zapewnić sprawną wentylację,
- zapewnić wodę do celów higieniczno-sanitarnych i przeciwpożarowych,
- remontować i konserwować pomieszczenia i urządzenia techniczne w celu zachowania
wymagań BHP.
Nie wolno:
- zastawiać dróg, przejść i dojazdów pożarowych,
- maszyn będących w ruchu pozostawiać bez obsługi.
 Projekt współfinansowany ze środków europejskiego Funduszu Społecznego
22
W magazynie powinny znajdować się w widocznym i łatwo dostępnym miejscu apteczki
wyposażone w niezbędne środki do udzielenia pierwszej pomocy.
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie mogą być skutki nieprzestrzegania przepisów BHP przy obsłudze urządzeń
elektrycznych?
2. Jakich zasad należy przestrzegać przy obsłudze urządzeń elektrycznych?
3. Jakie warunki muszą być spełnione by urządzenia elektryczne były bezpieczne?
4. Jakie znasz przyczyny wypadków przy urządzeniach mechanicznych?
5. Jakie znasz rodzaje osłon stosowanych w magazynach ?
6. Jakie zasady bezpiecznej pracy stosuje siÄ™ w magazynach?
7. Jakie instrukcje powinny znajdować się w magazynach?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie1
Przygotuj projekt tablicy informacyjnej: ,,Zasady bezpiecznej pracy przy urzÄ…dzeniach
mechanicznych .
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zgromadzić literaturę dotyczącą bezpieczeństwa pracy przy obsłudze i konserwacji
urządzeń mechanicznych,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.4.1.),
4) zapoznać się z literaturą (rozdział 6),
5) wypisać informacje, które powinny się znalez
ć na tablicy informacyjnej,
6) wykonać projekt tablicy informacyjnej,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- arkusz papieru,
- literatura (rozdział 6),
- materiał nauczania (rozdział 4.4.1).
Ćwiczenie 2
Wymień znane Ci rodzaje osłon ruchomych części maszyn. Podaj przykłady ich
zastosowania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się dokładnie z materiałem nauczania (rozdział 4.4.1),
2) wykorzystać dodatkową literaturę dotyczącą maszyn,
3) wynotować rodzaje osłon wraz z przykładami maszyn, w których się je stosuje,
 Projekt współfinansowany ze środków europejskiego Funduszu Społecznego
23
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- arkusz papieru,
- materiał nauczania (rozdział 4.4.1),
- literatura dotyczÄ…ca budowy maszyn.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić skutki nieprzestrzegania przepisów BHP przy obsłudze
urządzeń elektrycznych?
ðð ðð
2) wymienić i przestrzegać zasady BHP przy obsłudze urządzeń
elektrycznych? ðð ðð
3) określić warunki po spełnieniu których urządzenia elektryczne są
bezpieczne? ðð ðð
4) podać przyczyny wypadków przy urzÄ…dzeniach mechanicznych? ðð ðð
ðð ðð
5) sklasyfikować osłony stosowane w maszynach?
ðð ðð
6) podać zasady bezpiecznej pracy w magazynach?
ðð ðð
7) wymienić instrukcje, które powinny znajdować się w magazynach?
 Projekt współfinansowany ze środków europejskiego Funduszu Społecznego
24
4.5. Udzielanie pierwszej pomocy
4.5.1. Materiał nauczania
W nagłych wypadkach pierwsza pomoc winna być udzielona przez najbliższych
współpracowników lub przez osoby, które pierwsze znajdują się na miejscu wypadku. Od ich
opanowania, wiedzy, umiejętności oraz energii zależy życie lub zdrowie ofiary wypadku.
PAMI
TAJ  nawet ciężko poszkodowani mogą zostać uratowani, o ile podejmiemy
natychmiast działania podtrzymujące życie poszkodowanego.
Działania te nie są specjalnie skomplikowane, z reguły nie wymagają leków
i przyrządów, potrzeba tylko minimum wiadomości i dobrej woli ze strony przypadkowego
ratownika. Czynności takie nazywa się udzielaniem pierwszej pomocy.
Na stanowisku pracy koszykarza-plecionkarza możesz spotkać się z różnymi wypadkami.
Do najczęstszych z nich należą:
- skaleczenia,
- stłuczenia,
- złamania,
- zwichnięcia,
- oparzenia ciała i oczu,
- zaprószenia oczu,
- porażenia prądem elektrycznym,
- zatrucia,
- omdlenia.
Udzielając pierwszej pomocy na miejscu wypadku należy postępować według planu,
pamiętając o kolejnych czynnościach.
Czynności pierwszej pomocy:
1) szybkie badanie wstępne poszkodowanego,
- czy ofiara jest przytomna?
- czy jej drogi oddechowe są drożne?
- czy ofiara oddycha?
2) wezwanie służb ratunkowych,
- meldunek- wezwanie pomocy służb ratunkowych powinien zawierać następujące
informacje:
Gdzie?- miejscowość, dzielnica, ulica, numer domu, numer mieszkania, nazwa instytucji.
Ile osób?- pozwala to na wysłanie potrzebnej liczby zespołów ratowniczych.
Co się stało?- informuje o rodzaju obrażeń u poszkodowanych.
Kto wzywa pomocy?- informuje o wzywajÄ…cym pomocy.
3) likwidacja stanów bezpośredniego zagrożenia życia,
- w razie potrzeby zastosować sztuczne oddychanie i pośredni masaż serca.
4) dokładne badanie poszkodowanego,
5) zaopatrywanie obrażeń,
6) ułożenie w pozycji bezpiecznej (w zależności do rodzaju obrażeń).
Czynności ratownicze nie kończą się w momencie udzielenia pierwszej pomocy.
Ratownik powinien być z poszkodowanym do czasu przybycia służb ratunkowych.
 Projekt współfinansowany ze środków europejskiego Funduszu Społecznego
25
Rys. 6. Schemat powiadamiania o zdarzeniu (wypadku) [4,s.11]
Zasady postępowania przy opatrywaniu ran:
- poszkodowany powinien siedzieć lub leżeć,
- ucisnąć ranę przez materiał opatrunkowy by zatamować krwawienie,
- przykryć ranę jałowym opatrunkiem znacznie większym od rany i umocować go
bandażem, (zamiast bandaża można użyć siateczki CODOFIX  używanej do robienia
opatrunków w trudno dostępnych miejscach),
- bandaż powinien ściśle przylegać, ale nie może być zbyt ciasny, by nie utrudniać krążenia,
- w przypadku rany kończyny  należy kończynę unieruchomić.
a) b) c)
Rys.7. Opatrywanie rany nogi [1,s.279]
a) uniesienie kończyny b) nałożenie opatrunku jałowego c) przybandażowanie opatrunku jałowego
a) b)
Rys. 8. Opatrunki różnych okolic ciała z wykorzystaniem CODOFIXU [4,s.65]
a) opatrzenie głowy b) opatrunek kończyny górnej
 Projekt współfinansowany ze środków europejskiego Funduszu Społecznego
26
Porażenia prądem elektrycznym
Przyczyną wielu wypadków porażenia prądem elektrycznym są wadliwe przełączniki,
uszkodzone przewody lub urządzenia elektryczne. Przepływ prądu przez ciało człowieka
może wstrzymać proces oddychania i pracę serca, jak również spowodować rozległe
oparzenia.
Zasady postępowania przy porażeniu prądem elektrycznym:
- wyłączyć zasilanie i zabezpieczyć miejsce wypadku, odsunąć osobę porażoną od z
ródła
prÄ…du,
- ocenić jakie ma obrażenia, sprawdzić czy jest przytomny?; czy oddycha?; czy ma zachowane
krążenie krwi?,
- jeżeli oddech i tętno są zachowane, a osoba jest przytomna - należy schłodzić miejsca
poparzone i opatrzyć je opatrunkiem,
- w razie braku oddechu i tętna  wezwać służby ratunkowe i przystąpić natychmiast
do resuscytacji krążeniowo  oddechowej (sztuczne oddychanie metodą ,,usta-usta oraz
masaż serca ).
Resuscytację krążeniowo - oddechową może wykonywać jedna lub dwie osoby, jednak
wykonywana przez dwie osoby jest bardziej skuteczna i mniej męcząca.
Rys. 9. Resuscytacja prowadzona przez dwóch ratowników [4,s.43]
Wykonanie resuscytacji krążeniowo - oddechowej:
- udrożnij drogi oddechowe (sprawdz
czy w drogach oddechowych nie ma ciała obcego-
jeżeli jest  usuń następnie odchyl głowę lub wysuń żuchwę),
- palcem wskazującym i kciukiem zaciśnij nos poszkodowanego,
- nabierz powietrza i szeroko otwartymi ustami obejmij szczelnie usta poszkodowanego
(korzystaj z maseczki do sztucznego oddychania),
- wdmuchnij spokojnie powietrze do ust poszkodowanego w ciÄ…gu 1,5-2 sekund,
- wykonaj skuteczne dwa wdechy,
- zbadaj tętno na tętnicy szyjnej  jeśli jest nie wyczuwalne  wykonaj kolejne dwa wdechy,
- wykonuj do skutku powtarzające się cykle  15 uciśnięć mostka na 2 wdechy w tempie
4 cykle na minutę w przypadku jednego ratownika lub 5 uciśnięć na 1 wdech
w przypadku dwóch ratowników,
- sztuczne oddychanie prowadzi się do przyjazdu służb ratunkowych.
 Projekt współfinansowany ze środków europejskiego Funduszu Społecznego
27
Ocena sytuacji
Zapewnienie bezpieczeństwa
ratownikowi i poszkodowanemu
Sprawdzenie, czy poszkodowany
Potrząśnij
jest przytomny
i zawołaj
Udrożnienie dróg oddechowych
Odchyl głowę,
wysuń żuchwę
Sprawdzenie, czy poszkodowany
Patrz, słuchaj,
oddycha
wyczuwaj
Oddycha Nie oddycha
Ułożenie poszkodowanego Wezwanie służb
w pozycji bezpiecznej ratunkowych
Sztuczne oddychanie
Najpierw 2 skuteczne,
metodÄ…  usta-usta
sztuczne oddechy
Pośredni masaż serca
100 razy na minutÄ™
Rys. 10. Schemat resuscytacji krążeniowo - oddechowej
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Kto powinien udzielić pierwszej pomocy poszkodowanym w nagłych wypadkach?
2. Jakie czynności zalicza się do pierwszej pomocy?
3. Jakie znasz numery telefonów służb ratowniczych?
4. Jak powinno wyglądać prawidłowe wezwanie pomocy?
5. Jakie czynności wykonasz przy opatrywaniu ran?
6. Jakie czynności należy wykonać udzielając pierwszej pomocy osobie porażonej prądem
elektrycznym?
7. Jakie czynności należy wykonać przy resuscytacji krążeniowo  oddechowej?
 Projekt współfinansowany ze środków europejskiego Funduszu Społecznego
28
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zademonstruj na fantomie zakładanie opatrunku na ranę ciętą przedramienia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym organizacji pierwszej pomocy
(rozdział 4.5.1.),
2) zapoznać się z zasadami opatrywania ran,
3) wykorzystać apteczkę pierwszej pomocy,
4) założyć rękawiczki ochronne,
5) przygotować potrzebne materiały do opatrunku,
6) wykonać opatrunek,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- apteczka pierwszej pomocy,
- fantom,
- materiał nauczania (rozdział 4.5.1).
Ćwiczenie 2
Wykonaj resuscytację krążeniowo-oddechową na fantomie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się dokładnie ze sposobem wykonania resuscytacji krążeniowo-oddechowej
(materiał nauczania rozdział 4.5.1),
2) przygotować fantom,
3) przygotować maseczkę do sztucznego oddychania i rękawice jednorazowe,
4) wykonać prawidłowo resuscytację krążeniowo  oddechową na fantomie,
5) dokonać samooceny wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- fantom,
- maseczka do sztucznego oddychania,
- rękawiczki jednorazowe,
- materiał nauczania (rozdział 4.5.1).
 Projekt współfinansowany ze środków europejskiego Funduszu Społecznego
29
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić kto powinien udzielić pierwszej pomocy poszkodowanemu?
ðð ðð
2) określić czynności zaliczane do pierwszej pomocy?
ðð ðð
3) podać numery telefoniczne służb ratunkowych?
ðð ðð
4) wezwać prawidłowo pomoc służb ratunkowych?
ðð ðð
5) wykonać opatrunek rany?
ðð ðð
6) udzielić pierwszej pomocy osobie porażonej prądem elektrycznym?
ðð ðð
7) wykonać resuscytację krążeniowo - oddechową?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków europejskiego Funduszu Społecznego
30
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 22 zadania dotyczące przepisów BHP oraz ochrony przeciwpożarowej.
Zadania: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 10, 11, 12, 13, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22 sÄ… to zadania
wielokrotnego wyboru, w których jedna odpowiedz
jest prawidłowa. Zadania: 9, 14 to
pytania z lukÄ….
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:
- w pytaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłowe odpowiedzi znakiem
X (w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową),
- w zadaniach z lukÄ…, wpisz odpowiedz
w wyznaczone pole.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 min.
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Główny zapis w Konstytucji RP dotyczący BHP mówi o:
a) obowiÄ…zku szkolenia z zakresu BHP.
b) prawie człowieka do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.
c) obowiÄ…zku szkolenia stanowiskowego.
d) instrukcjach przeciwpożarowych.
2. Wypadek przy pracy to:
a) zdarzenie nagłe.
b) zdarzenie powstałe w dłuższym okresie czasu.
c) nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które
nastąpiło w związku z pracą.
d) zdarzenie związane z wykonywaniem poleceń służbowych.
3. Przyczyną wypadku przy pracy może być:
a) brak apteczki pierwszej pomocy.
b) właściwe posługiwanie się narzędziami i urządzeniami.
c) brak zabezpieczeń.
d) stosowanie odpowiedniej odzieży ochronnej.
4. Podstawowym aktem prawnym regulującym obowiązki pracowników zakresie BHP jest:
a) Konstytucja.
b) Kodeks Cywilny.
c) Kodeks Pracy.
d) instrukcje BHP.
 Projekt współfinansowany ze środków europejskiego Funduszu Społecznego
31
5. Pracownik ma prawo odmówić wykonywania pracy wówczas gdy:
a) gdy występuje bezpośrednie zagrożenie zdrowia lub życia pracownika.
b) gdy brakuje instrukcji bhp na stanowisku pracy.
c) gdy pracuje na kilku stanowiskach pracy.
d) nie otrzymuje posiłków regeneracyjnych.
6. Pomieszczenia pracy to:
a) każde pomieszczenie w zakładzie pracy.
b) pomieszczenia socjalne.
c) pomieszczenia przeznaczone na pobyt pracowników celem wykonania czynności
zwiÄ…zanych z pracÄ….
d) pomieszczenia magazynowe.
7. Minimalna powierzchnia pomieszczenia dla jednego pracownika to:
a) 1 m2 .
b) 2 m2 wolnej powierzchni podłogi.
c) 8 m2.
d) 15 m2.
8. Rodzajem szkolenia pracowników z zakresu BHP to:
a) szkolenie biurowe.
b) szkolenie z obiegu dokumentów.
c) szkolenie wstępne.
d) szkolenie magazynowe.
9. Ochrona przeciwpożarowa to ochrona& & & ..,& & & & , mienia i środowiska przed
pożarem.
10. Pożar urządzenia pod napięciem gasimy:
a) wodÄ….
b) gaśnicą proszkową.
c) gaśnicą pianową.
d) kocem gaśniczym.
11. WodÄ… nie gasimy:
a) materiałów drzewnych.
b) płyt pilśniowych i wiórowych.
c) urządzeń pod napięciem.
d) pożarów łąk i pastwisk.
12. Co zrobiłbyś, gdyby na twoim stanowisku pracy wybuchł pożar?
a) obserwowałbym, czy pożar się nie rozprzestrzenia.
b) zawiadomiłbym straż pożarną i przystąpił do gaszenia pożaru.
c) ratowałbym swoje życie.
d) otworzyłbym wszystkie okna.
13. Fizycznym czynnikiem szkodliwym dla zdrowia jest:
a) substancje toksyczne.
b) substancje rakotwórcze.
c) hałas.
d) mikroorganizmy.
 Projekt współfinansowany ze środków europejskiego Funduszu Społecznego
32
14. Wentylacja naturalna to wymiana powietrza przez & & & & & , & & & & & .
i& & ..........wentylacyjne.
15. Do środków ochrony indywidualnej układu oddechowego należą:
a) berety.
b) maseczki przeciwpyłowe.
c) przyłbice.
d) kaski ochronne.
16. Ochrony osobiste stosujemy:
a) zawsze.
b) gdy występuje zagrożenie dla zdrowia i życia.
c) podczas niesprzyjających warunków atmosferycznych.
d) podczas prac biurowych.
17. Osłony służą do:
a) podniesienia estetyki urzÄ…dzenia.
b) uniemożliwienia pracy osobom niepowołanym.
c) zabezpieczenia przed wypadkiem.
d) zabezpieczenia przed przegrzaniem wirujących części.
18. Urządzenia transportowe w magazynach obsługiwać może:
a) każdy pracownik.
b) kierownik.
c) pracownik z uprawnieniami.
d) kierowca.
19. Pod jaki numer telefonu będziesz dzwonił wzywając straż pożarną:
a) 999.
b) 998.
c) 997.
d) 996.
20. Resuscytacja krążeniowo - oddechowa to:
a) opatrywanie ran.
b) sztuczne oddychanie i masaż serca.
c) podawanie leków.
d) zabieg chirurgiczny.
21. Jakich materiałów użyjesz do opatrywania ran:
a) bandaż.
b) chusta trójkątna.
c) bandaż elastyczny.
d) folia termoizolacyjna.
22. Maseczka do resuscytacji służy do:
a) zakrycia twarzy chirurga.
b) sztucznego oddychania.
c) zakrycia twarzy pielęgniarki.
d) zakrycia twarzy chorego.
 Projekt współfinansowany ze środków europejskiego Funduszu Społecznego
33
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko...........................................................................................................
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
Zakreśl poprawną odpowiedz
lub wpisz odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
Ochrona przeciwpożarowa to ochrona
9. & & & ............................, & & ............................., mienia
i środowiska przed pożarem.
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
Wentylacja naturalna to wymiana powietrza
14. przez & & & ..& & & .......& , & ..& ..& & & & ...& .
i& & ..........................wentylacyjne.
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
21. a b c d
22. a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków europejskiego Funduszu Społecznego
34
6. LITERATURA
1. Breitkopf B., Marciniak M., Worwa Z.: Przysposobienie obronne. WSiP, Warszawa2002
2. Delmanowicz Wł., Delmanowicz P., Nowak B., Puchała W.: Kodeks Pracy. Consultrix,
Lublin 1998
3. Delmanowicz Wł.: Bezpieczeństwo i higiena pracy oraz elementy ergonomii. Consultrix,
Lublin 1998
4. Goniewicz M., Nowak A.W., Smutek Z.: Przysposobienie obronne część II. Wydawnictwo
Pedagogiczne OPERON, Rumia 2002
5. Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa1998
6. Mac S., Leowski J.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa1999
7. Stępczak K.: Ochrona i kształtowanie środowiska. WSiP, Warszawa 1995
 Projekt współfinansowany ze środków europejskiego Funduszu Społecznego
35