MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Andrzej Zych
Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska
721[02].O1.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Michał Sylwestrzak
mgr inż. Grzegorz Śmigielski
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Andrzej Zych
Konsultacja:
mgr inż. Bożena Kuligowska
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 721[02].O1.01
 Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony
środowiska , zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu monter kadłubów
okrętowych.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Podstawy prawa pracy i pomieszczenia pracy 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 8
4.1.3. Ćwiczenia 8
4.1.4. Sprawdzian postępów 12
4.2. Procesy pracy 13
4.2.1. Materiał nauczania 13
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 15
4.2.3. Ćwiczenia 16
4.2.4. Sprawdzian postępów 22
4.3. Ochrona środowiska naturalnego 23
4.3.1. Materiał nauczania 23
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 24
4.3.3. Ćwiczenia 25
4.3.4. Sprawdzian postępów 26
4.4. Ochrona przeciwpożarowa 27
4.4.1. Materiał nauczania 27
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 28
4.4.3. Ćwiczenia 28
4.4.4. Sprawdzian postępów 30
4.5. Pierwsza pomoc 31
4.5.1. Materiał nauczania 31
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 33
4.5.3. Ćwiczenia 34
4.5.4. Sprawdzian postępów 35
5. Sprawdzian osiągnięć 36
6. Literatura 41
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o bezpieczeństwie i higienie
pracy oraz ułatwi stosowanie przepisów prawa pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony
środowiska naturalnego.
Poradnik zawiera materiał nauczania składający się z 5 tematów, są to: Podstawy prawa
pracy i pomieszczenia pracy, Procesy pracy, Ochrona środowiska naturalnego, Ochrona
przeciwpożarowa, Pierwsza pomoc.
Treści zawarte w temacie  Podstawy prawa pracy i pomieszczenia pracy pomogą Ci
zapoznać się z problematyką prawnej ochrony pracy, poznasz prawa i obowiązki pracownika
i pracodawcy. Ponadto w tym temacie poznasz wymagania, jakie powinny spełniać
pomieszczenia pracy oraz pomieszczenia higieniczno-sanitarne.
Treści zawarte w temacie  Procesy pracy pomogą Ci zapoznać się z wymaganiami
dotyczącymi realizacji procesów pracy, to znaczy wymaganiami dotyczącymi instrukcji, jakie
powinny obowiązywać w zakładzie pracy, wymaganiami dotyczącymi przystosowania
stanowiska pracy do możliwości człowieka, rodzajami prac jakich wykonywanie jest
zabronione pracownikom młodocianym oraz o sposobach i metodach zapobiegania lub
ograniczania wypadków.
Treści zawarte w temacie  Ochrona środowiska naturalnego pomogą Ci zrozumieć
problemy związane z zanieczyszczeniem środowiska naturalnego, ze szczególnym
ukierunkowaniem na zagadnienia ekonomiczne z tym zwiÄ…zane.
Treści zawarte w temacie  Ochrona przeciwpożarowa umożliwią Ci podejmowanie
działań mających na celu zapobieganie pożarom oraz ograniczenie strat materialnych oraz
ochronę zagrożonych ludzi.
Treści zawarte w temacie  Pierwsza pomoc pomogą Ci ugruntować i wzbogacić wiedzę
zdobytą w szkole gimnazjalnej. Dowiesz się, jak można pomóc poszkodowanym osobom,
które straciły przytomność, uległy wypadkom i urazom.
Poradnik ten posiada następującą strukturę:
1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.
2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania (rozdział 4) umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania
ćwiczeń. Materiał nauczania obejmuje:
informacje, opisy, tabele, rysunki z danego tematu,
pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczeń,
zestaw ćwiczeń,
sprawdzian postępów.
4. Sprawdzian osiągnięć zawierający zestaw zadań testowych z zakresu całej jednostki
modułowej.
5. Zestaw literatury przydatnej do wykonywania ćwiczeń oraz uzupełniania wiadomości.
Jeżeli będziesz miał trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś
nauczyciela lub instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz
daną czynność. Po zrealizowaniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki
modułowej.
W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju
wykonywanych prac.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
721[02].O1
Techniczne podstawy zawodu
721[02].O1.01
Stosowanie przepisów 721[02].O1.02
bezpieczeństwa i higieny pracy, Charakteryzowanie statku i jego
ochrony przeciwpożarowej wyposażenia
i ochrony środowiska
721[02].O1.03 721[02].O1.04
Posługiwanie się Dobieranie materiałów
dokumentacjÄ… technicznÄ… konstrukcyjnych
721[02].O1.05
Wykonywanie pomiarów
warsztatowych
721[02].O1.06
Wykonywanie prac z zakresu
obróbki ręcznej i mechanicznej
skrawaniem
721[02].O1.07
Wykonywanie połączeń
spawanych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- przestrzegać przepisów ochrony przeciwpożarowej w zakresie poznanym w szkole
gimnazjalnej,
- przestrzegać zasady bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie poznanym w szkole
gimnazjalnej,
- przestrzegać przepisów ochrony środowiska w zakresie poznanym w szkole gimnazjalnej,
- charakteryzować proces produkcyjny poznany w ramach zajęć z przedsiębiorczości,
- przestrzegać regulaminów obowiązujących w pracowniach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- zinterpretować podstawowe akty prawne, prawa i obowiązki pracownika oraz
pracodawcy związane z bezpieczeństwem i higieną pracy,
- określić podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie zapewnienia bezpiecznych
i higienicznych warunków pracy,
- przewidzieć konsekwencje naruszenia przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy
podczas wykonywania zadań zawodowych,
- określić wymagania bhp dotyczące pomieszczeń pracy i pomieszczeń higieniczno-
sanitarnych,
- rozpoznać i przewidzieć zagrożenia bezpieczeństwa człowieka w środowisku pracy oraz
wskazać sposoby ich usunięcia,
- dobrać i zastosować odzież ochronną oraz sprzęt ochrony osobistej w zależności od
prowadzonych prac,
- określić prace zabronione młodocianym w zakładach stoczniowych,
- zastosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze zgodnie z zasadami ochrony
przeciwpożarowej,
- zareagować zgodnie z instrukcją przeciwpożarową w przypadku zagrożenia pożarowego,
- zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami ergonomii i bezpiecznej pracy,
- zastosować obowiązujące zasady ochrony środowiska,
- zastosować zasady bezpiecznej pracy podczas eksploatacji maszyn i urządzeń,
- zastosować procedury udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Podstawy prawa pracy i pomieszczenia pracy
4.1.1. Materiał nauczania
Podstawy prawa pracy
Prawo pracy zawarte jest w przepisach Kodeksu pracy oraz ustawach i innych aktach
prawnych. Przepisy te określają prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika związane
z bezpieczeństwem i higieną pracy. Podstawowym aktem prawnym jest Kodeks pracy, który
określa prawa i obowiązki stron stosunku pracy, czyli pracodawców i pracowników. Stanowi
on podstawę do określania indywidualnych uprawnień pracowników, których naruszanie
i Å‚amanie jest naruszeniem prawa.
Nadzór nad przestrzeganiem prawa pracy w naszym kraju sprawuje Państwowa Inspekcja
Pracy (PIP). Przeprowadza one okresowe i doraz
ne kontrole nad przestrzeganiem przepisów
i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach pracy.
Zgodnie z Kodeksem pracy, pracodawca powinien dbać o zwiększenie bezpieczeństwa
i higieny zdrowia pracowników. Pracodawca powinien więc stosować ogólne zasady
zapobiegania wypadkom przy pracy i pogorszenia stanu zdrowia. Zasady te są następujące:
- unikanie ryzyka,
- ocena ryzyka, którego można uniknąć,
- eliminowanie ryzyka u z
ródła,
- dostosowanie pracy do człowieka (ergonomia),
- stosowanie nowych rozwiązań technicznych,
- zastępowanie środków niebezpiecznych  bezpiecznymi,
- prowadzenie szkoleń pracowników.
Pomieszczenia pracy
Podstawowym aktem prawnym, w którym zamieszczono wymagania dotyczące
pomieszczeń pracy jest Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września
1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Rozporządzenie to
było wielokrotnie nowelizowane, więc należy posługiwać się jego aktualną wersją.
W Rozporządzeniu tym określa się wymagania dotyczące pomieszczeń pracy. Podstawowe
wymagania brzmiÄ… (cytat):
 Pracodawca jest obowiązany utrzymywać pomieszczenia pracy w czystości i porządku
oraz zapewnić ich okresowe remonty i konserwacje w celu zachowania wymagań
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Pomieszczenia pracy i ich wyposażenie powinny zapewniać pracownikom bezpieczne
i higieniczne warunki pracy.
W szczególności w pomieszczeniach pracy należy zapewnić:
- oświetlenie naturalne i sztuczne,
- odpowiedniÄ… temperaturÄ™,
- wymianÄ™ powietrza,
- zabezpieczenie przed wilgocią, niekorzystnymi warunkami cieplnymi i nasłonecznieniem,
drganiami oraz innymi czynnikami szkodliwymi dla zdrowia i uciążliwościami .
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Dalej w rozporządzeniu, w Dziale III, mowa jest o pomieszczeniach pracy. Dział ten składa
się z następujących rozdziałów, określających wymagania dotyczące:
- przepisów ogólnych w tym zakresie,
- oświetlenia pomieszczeń pracy,
- ogrzewania i wentylacji.
Pomieszczenia higieniczno-sanitarne
W Rozporządzeniu w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
(w dziale V) określone są wymagania dotyczące pomieszczeń i urządzeń higieniczno-
sanitarnych oraz zasad zaopatrzenia pracowników w napoje i środki higieny osobistej.
Podstawowe wymagania w tym zakresie brzmiÄ… (cytat):
 Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom pomieszczenia i urządzenia
higieniczno-sanitarne, których rodzaj, ilość i wielkość powinny być dostosowane do liczby
zatrudnionych pracowników, stosowanych technologii i rodzajów pracy oraz warunków,
w jakich ta praca jest wykonywana.
Pracodawca jest obowiązany zapewnić wszystkim pracownikom wodę zdatną do picia lub
inne napoje, a pracownikom zatrudnionym stale lub okresowo w warunkach szczególnie
uciążliwych zapewnić oprócz wody, inne napoje. Ilość, rodzaj i temperatura tych napojów
powinny być dostosowane do warunków wykonywania pracy i potrzeb fizjologicznych
pracowników.
Pracodawca jest obowiązany zapewnić dostarczanie pracownikom środków higieny
osobistej, których ilość i rodzaje powinny być dostosowane do rodzaju i stopnia
zanieczyszczenia ciała przy określonych pracach .
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak nazywa siÄ™ podstawowy akt prawny dotyczÄ…cy prawa pracy?
2. Jaka instytucja w Polsce nadzoruje przestrzeganie prawa pracy?
3. Jak brzmią ogólne zasady zapobiegania wypadkom przy pracy?
4. W jakim akcie prawnym zawarte są ogólne wymagania dotyczące pomieszczeń pracy?
5. Jakie wymagania szczególne, dotyczące pomieszczeń pracy, powinien zapewnić
pracodawca?
6. W jakim akcie prawnym zawarte są ogólne wymagania dotyczące pomieszczeń
higieniczno-sanitarnych?
7. Jakie są podstawowe wymagania dotyczące pomieszczeń i urządzeń higieniczno-
sanitarnych oraz zasad zaopatrzenia pracowników w napoje i środki higieny osobistej?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przeanalizuj Kodeks pracy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wpisać w tabelę działy, z jakich składa się Kodeks pracy,
2) wpisać w tabelę nazwy rozdziałów w poszczególnych działach,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
3) przeprowadzić analizę działu X Kodeksu pracy wykonując polecenia podane w tabeli,
część druga,
4) porównać wypełnioną tabelę z tabelami kolegów.
Nr działu Nazwa działu Numery i nazwy rozdziałów
DZIAA
I
DZIAA
II
DZIAA
III
DZIAA
IV
DZIAA
V
DZIAA
VI
DZIAA
VII
DZIAA
VIII X
DZIAA
IX
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
DZIAA
X
DZIAA
XI
DZIAA
XII
DZIAA
XIII
Tabela część druga
1. Przeczytaj
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
treść art. 207
.
i 208 oraz
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
przepisz treść
.
art. 207 ż2
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
2. Przeczytaj
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
treść art. 210,
.
211 i 212 oraz
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
przepisz treść
.
art. 211
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
3. Przeczytaj
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
treść art. 215
.
do 219 oraz
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
przepisz treść
.
art. 216
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
4. Przeczytaj
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
treść art. 220
.
do 225 oraz
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
opisz jakie
.
treści one
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
zawierajÄ…
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Wyposażenie stanowiska pracy:
- Kodeks pracy.
Ćwiczenie 2
Określ warunki środowiska pracowni oraz opisz jej wyposażenie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić wymagania dotyczące pracowni i wypisać je w kolumnie 2 (skorzystać
z rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy),
2) odczytać temperaturę i wpisać ją w kolumnie 3,
3) zmierzyć (lub oszacować) wysokość pomieszczenia i wpisać ją w kolumnie 3,
4) zmierzyć (lub oszacować) powierzchnię stanowiska (wolnej powierzchni) i wpisać ją
w kolumnie 3,
5) wpisać w kolumnę 3 rodzaje oświetlenia,
6) wpisać w kolumnę 3 rodzaje wentylacji,
7) dokonać oceny spełnienia wymagań,
8) porównać swoje wyniki z wynikami kolegów.
Nazwa Wymagania Wynik pomiaru, opis Ocena
(zgodne/niezgodne
z wymaganiami)
1 2 3 4
Temperatura 200C
w pracowni
Wysokość pracowni
Powierzchnia
wybranego
stanowiska
Rodzaje oświetlenia
pracowni
Rodzaje wentylacji
pracowni
Wyposażenie stanowiska pracy:
- termometr, miara zwijana,
- Rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
- literatura zgodna z punktem 6.
Ćwiczenie 3
Określ rodzaje pomieszczeń higieniczno-sanitarnych jakie powinny znajdować się
w zakładzie pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać to ćwiczenie powinieneś:
1) odszukać w załączniku do rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy rodzaje pomieszczeń jakie powinny znajdować się w zakładzie pracy,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
2) wpisać te pomieszczenia w kolumnę 1 tabeli,
3) wpisać w kolumnę 2 tabeli rodzaje szatni i jadalni,
4) wpisać w kolumnę 3 rodzaje pomieszczeń higieniczno-sanitarnych, jakie znajdują się
w budynku szkoły (warsztatów szkolnych, centrum kształcenia praktycznego).
Rodzaje szatni i jadalni Określić czy wybrane pomieszczenia
Rodzaje pomieszczeń
(wypełnić tylko rubryki higieniczno-sanitarne znajdują się
higieniczno-sanitarnych
dotyczÄ…ce szatni i jadalni) w szkole (warsztatach szkolnych)
1 2 3
Wyposażenie stanowiska pracy:
- Rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
4.1.2. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) podać nazwę podstawowego aktu prawnego dotyczącego prawa
ðð ðð
pracy?
2) podać ogólne wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy
zawarte w Kodeksie pracy?
ðð ðð
3) podać ogólne wymagania dotyczące pomieszczeń pracy?
ðð ðð
4) podać nazwę aktu prawnego, w którym zawarte są wymagania
dotyczące pomieszczeń pracy?
ðð ðð
5) określić wymagania stawiane wysokości pomieszczeń pracy?
ðð ðð
6) określić wymagania dotyczące temperatury?
ðð ðð
7) sklasyfikować rodzaje oświetlenia w pomieszczeniach pracy?
ðð ðð
8) sklasyfikować rodzaje wentylacji w pomieszczeniach pracy?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
4.2. Procesy pracy
4.2.1. Materiał nauczania
Procesy pracy
Rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, w dziale
IV, określa wymagania dotyczące właściwej organizacji pracy, tak aby zminimalizować ryzyko
wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Praca powinna więc być wykonywana zgodnie z instrukcjami, których opracowanie jest
obowiÄ…zkiem pracodawcy.
Do podstawowych instrukcji, jakie powinny znalez
ć się w zakładzie pracy (również
w pracowni) należą następujące instrukcje:
1) stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych
z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników,
2) obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych,
3) postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi,
4) udzielania pierwszej pomocy.
Przy wykonywaniu zadań zawodowych w zawodzie monter kadłubów okrętowych
podstawowymi instrukcjami są instrukcje obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych oraz
udzielania pierwszej pomocy.
Instrukcje obsługi maszyn i urządzeń powinny zawierać:
- czynności, które należy wykonać przed rozpoczęciem danej pracy,
- zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy,
- czynności do wykonania po jej zakończeniu,
- zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych, stwarzających zagrożenia dla życia lub
zdrowia pracowników.
Stanowiska pracy. Podstawy ergonomii
Stanowiska pracy powinny być urządzone stosownie do rodzaju wykonywanych na nich
czynnościach oraz psychofizycznych właściwości pracowników, przy czym należy zapewnić:
- wolnÄ… powierzchniÄ™ zapewniajÄ…cÄ… pracownikom swobodÄ™ ruchu,
- organizacjÄ™ stanowiska zgodnie z wymaganiami ergonomii,
- miejsce na materiały do produkcji, wyroby gotowe i odpady,
- miejsce na narzędzia, przyrządy i narzędzia pomiarowe.
Szczególnie istotne jest zorganizowanie stanowiska zgodnie z wymaganiami ergonomii.
 Ergonomia jest nauką zajmującą się przystosowaniem maszyn, urządzeń, narzędzi
i środowiska w jakim wykonuje się pracę do cech i możliwości człowieka . Szczególnie
ergonomia zajmuje się relacjami człowiek  maszyna. Oddziaływanie maszyny na człowieka
dokonywane jest za pomocą rożnych sygnałów. Sygnały te można podzielić na:
- wzrokowe (migająca lampka, podświetlony przycisk, wyświetlona na wyświetlaczu
liczba),
- słuchowe (szum pracującej maszyny, sygnał uruchomienia maszyny),
- dotykowe (szorstki uchwyt),
- smakowe (w zawodzie ślusarza raczej nie wystąpi ten sygnał),
- węchowe (zapach spalonej instalacji, przegrzanego oleju smarującego),
- temperatura (temperatura obudowy maszyny, narzędzia skrawającego).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Sterowanie maszyną, urządzeniem odbywa się za pośrednictwem wszelkiego rodzaju
przycisków, gałek, dz
wigni, pokręteł. Zgodnie z zasadami ergonomii te urządzenia sterownicze
powinny być przystosowane do możliwości i cech człowieka.
Obok przystosowania elementów sterowniczych ergonomia zajmuje się organizacją
stanowiska pracy. Podstawowym zadaniem organizacji pracy w procesie produkcji jest
[5, s. 332]:
- wybór optymalnych metod pracy,
- zapewnienie bezpieczeństwa pracy,
- zapewnienie odpowiednich warunków środowiska materialnego pracy,
- właściwy dobór pracowników,
- zapewnienie najdogodniejszej organizacji czasu pracy,
- zapewnienie właściwej przemienności wysiłku i wypoczynku.
Zgodnie z wymaganiami ergonomii praca powinna być wykonywania według
następujących zasad [5, s.332]:
- stanowisko robocze musi zapewniać wygodny i bezpieczny dostęp obsługującym
pracownikom,
- należy ustalić stałe miejsca na materiały i narzędzia,
- materiały i narzędzia powinny być umieszczone w funkcjonalnym polu pracownika,
przedmioty ciężkie i najczęściej używane w polu optymalnym i na wysokości powierzchni
roboczej,
- materiały i narzędzia musza być rozmieszczone w taki sposób, aby zapewniały ustaloną
kolejność ruchów,
- odległości miedzy przedmiotami na stanowisku roboczym winny być jak najmniejsze,
- ułożenie przedmiotu powinno pozwalać na szybkie i łatwe chwycenie,
- należy używać pojemników stołowych, uchwytów w celu ułatwienia pracy i odciążenia
rÄ…k.
Tak więc każde narzędzie, maszyna, urządzenia powinno być budowane zgodnie
z zasadami ergonomii (jest to obowiązek wytwórcy), a organizacja pracy na stanowisku
powinna być zgodna z przepisami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy oraz
przedstawionymi wyżej zasadami.
Prace wzbronione młodocianym pracownikom
Podstawowe wymagania dotyczące prac wzbronionych młodocianym pracownikom
określa Kodeks pracy oraz Rozporządzenie Rady Ministrów z 24.8.2004 r. w sprawie wykazu
prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac.
Rozporządzenie określa rodzaje prac wzbronionych. Są to następujące rodzaje:
- prace wzbronione, związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym i transportem ciężarów
oraz wymuszoną pozycją ciała,
- prace w mikroklimacie obciążającym środowiska pracy,
- prace przy nieodpowiednim oświetleniu,
- prace w hałasie i drganiach,
- prace pod ziemią, poniżej poziomu gruntu i na wysokościach,
- prace zagrażające prawidłowemu rozwojowi psychicznemu,
- prace wzbronione ze względu na możliwość urazów u młodocianych i spowodowanie
zagrożeń dla innych osób.
Szczegółowe wymagania podane są w Rozporządzeniu w sprawie wykazu prac
wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Eliminowanie lub ograniczanie zagrożeń wypadkowych
Do podstawowych zagrożeń, z jakimi możesz się spotkać przy wykonywaniu zadań
zawodowych należą:
- zagrożenia mechaniczne (skaleczenie, otarcie, stłuczenie, ucięcie, złamanie),
- zagrożenia porażeniem prądem (porażenie przepływającym przez ciało prądem, łukiem
elektrycznym),
- zagrożenia termiczne (poparzenie, praca w zimnym i gorącym środowisku),
- zagrożenia pożarowe i wybuchowe (pożar substancji palnych, wybuch gazu),
- zagrożenia powodowane przez czynniki fizyczne (hałas, wibracja, promieniowanie
widzialne, podczerwone, nadfioletowe i inne rodzaje promieniowania),
- zagrożenia powodowane przez czynniki chemiczne (zatrucie pyłami, parami, gazami),
- zagrożenia powodowane przez czynniki biologiczne (czynniki chorobotwórcze),
- zagrożenia powodowane przez czynniki psychofizyczne (nużące, jednorodne, uciążliwe
warunki pracy, praca w stresie).
Podstawowym warunkiem unikania zagrożeń jest ostrożność, rozwaga, przestrzeganie
przepisów, wykonywanie pracy zgodnie z instrukcjami.
Eliminowanie lub ograniczanie tych zagrożeń dokonywane jest środkami technicznymi
i organizacyjno-zachowawczymi.
Do technicznych środków zaliczamy między innymi: osłony, urządzenia bezpieczeństwa,
odległość bezpieczeństwa i środki ochrony zbiorowej i indywidualnej.
Do organizacyjno-zachowawczych zaliczamy miedzy innymi: szkolenia z zakresu bhp (w
tym instruktaże stanowiskowe), instrukcje obsługi, instrukcje technologiczne, procedury pracy,
pisemne i ustne zezwolenia na wykonanie pracy, barwy i znaki bezpieczeństwa.
Bardzo duże zagrożenia wypadkowe stwarzają maszyny i urządzenia. Podstawowe
wymagania prawne dotyczące obsługi maszyn zawierają dwa rozporządzenia. Są to:
- Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 6 listopada 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa
i higieny pracy przy obsłudze obrabiarek skrawających do metali,
- RozporzÄ…dzenie Ministra Gospodarki z dnia30 paz
dziernika 2002 r. w sprawie
minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie
użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy.
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie rodzaje instrukcji powinny znajdować się w zakładzie pracy?
2. Z jakich części powinna składać się instrukcja obsługi maszyny, urządzenia?
3. Na jakie elementy wyposażenia powinno być przewidziane miejsce na stanowisku pracy?
4. Czym zajmuje siÄ™ ergonomia?
5. Jakiego rodzaju sygnały pozwalają na komunikacje człowieka z maszyną?
6. Jakie rodzaje elementów sterowniczych posiada maszyna?
7. Jakie są podstawowe zadania właściwej organizacji pracy w procesie produkcji?
8. Jakie sÄ… podstawowe zasady ergonomicznej organizacji pracy?
9. Jakie rodzaje prac zabronione są pracownikom młodocianym?
10. Jakie rodzaje zagrożeń mogą wystąpić podczas pracy?
11. Jakimi rodzajami środków dokonuje się eliminowania lub ograniczania zagrożeń
wypadkowych?
12. Jakie rodzaje środków redukcji zagrożeń możemy zaliczyć do technicznych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
13. Jakie rodzaje środków redukcji zagrożeń możemy zaliczyć do organizacyjno-
zachowawczych?
14. Jakie są podstawowe akty prawne dotyczące bezpiecznej obsługi maszyn i urządzeń?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj oceny zgodności z przepisami znajdujących się w pracowni instrukcji obsługi
wybranych maszyn i urządzeń.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wpisać do tabeli nazwy instrukcji wybranych maszyn i urządzeń,
2) sprawdzić, czy każda instrukcja posiada wszystkie cztery punkty wymagane przepisami,
3) przeczytać wybrane instrukcje,
4) wpisać przy każdej instrukcji tak lub nie (przy każdym z czterech punktów),
5) porównać swoje tabele z tabelami kolegów,
6) przedstawić nauczycielowi do sprawdzenia wypełnione tabele, podkreślając niezgodności
z przepisami.
Nazwa Nie
Wymagane przepisami punkty: Uwzględnia
instrukcji uwzględnia
Czynności, które należy wykonać przed
rozpoczęciem danej pracy
Zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy
Czynności do wykonania po jej zakończeniu
Zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych
stwarzających zagrożenia dla życia lub zdrowia
pracowników
Czynności, które należy wykonać przed
rozpoczęciem danej pracy
Zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy
Czynności do wykonania po jej zakończeniu
Zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych
stwarzających zagrożenia dla życia lub zdrowia
pracowników
Czynności, które należy wykonać przed
rozpoczęciem danej pracy
Zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy
Czynności do wykonania po jej zakończeniu
Zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych
stwarzających zagrożenia dla życia lub zdrowia
pracowników
Wyposażenie stanowiska pracy:
- instrukcje obsługi maszyn i urządzeń znajdujące się w rożnych pracowniach,
- Rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Ćwiczenie 2
Dla wybranej maszyny lub urządzenia określ, jakie posiada ona elementy sterownicze i czy
są one wygodne w użyciu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wybrać do analizy maszynę lub urządzenie z napędem mechanicznym,
2) odszukać elementy sterownicze, jakie ona posiada,
3) nazwać je i wpisać do tabeli.
Nazwa wybranej Elementy sterownicze (przyciski, gałki, Wygodne/niewygodne
maszyny, urzÄ…dzenia dz
wignie, pokrętła) w użyciu
Wyposażenie stanowiska pracy:
- maszyna lub urządzenie z napędem mechanicznym i sterowaniem.
Ćwiczenie 3
Korzystając z Rozporządzenia w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym
i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac, określ normy przenoszenia ciężarów
dla pracowników młodocianych przy ręcznym dz
wiganiu i przenoszeniu na odległość
do 25 m. Następnie podaj przykłady prac zabronionych młodocianym zgodnie z rodzajami
wymienionymi w tabeli, część II.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odnalez
ć odpowiednie zapisy dotyczące dz
wigania we wskazanym rozporzÄ…dzeniu,
2) wpisać w tabelę normy dz
wigania,
3) wybrać z Rozporządzenia przykłady prac wzbronionych i wpisać je z tabelę,
4) porównać tabele z tabelami kolegów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Przy obciążeniu
jednostkowym (w kg) Przy powtarzalnym
Wiek przeciętnie do 4x na obciążeniu
godzinÄ™
Dziewczęta Chłopcy Dziewczęta Chłopcy
Do ukończenia 16 roku życia
Od 16 do ukończenia 18 roku
życia
Tabela część II
Rodzaj prac Przykład
Prace wzbronione, zwiÄ…zane
z nadmiernym wysiłkiem fizycznym
i transportem ciężarów oraz
wymuszoną pozycją ciała
Prace w obciążającym
mikroklimacie środowiska pracy
Praca przy nieodpowiednim
oświetleniu
Prace w hałasie i drganiach
Prace pod ziemią, poniżej poziomu
gruntu i na wysokościach
Prace zagrażające prawidłowemu
rozwojowi psychicznemu
Prace wzbronione ze względu na
możliwość urazów u młodocianych
i spowodowanie zagrożeń dla
innych osób
Wyposażenie stanowiska pracy:
- Rozporządzenia w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich
zatrudniania przy niektórych z tych prac.
Ćwiczenie 4
Wypisz znajdujący się na sali sprzęt ochrony osobistej i określ jego przeznaczenie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wypisać wszystkie środki ochrony osobistej,
2) określić przeznaczenie informacji zamieszczonych na sprzęcie i w literaturze,
3) porównać swoje wyniki z wynikami kolegów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Nazwa środków ochrony
Przeznaczenie środków ochrony osobistej
osobistej
Wyposażenie stanowiska pracy:
- wyposażenie pracowni,
- katalogi sprzętu ochrony osobistej,
- literatura zgodna z punktem 6.
Ćwiczenie 5
Wypisz znajdujÄ…ce siÄ™ w warsztatach szkolnych (pracowniach szkolnych) znaki
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z tabelą znaków bezpieczeństwa i higieny pracy (lub z ilustracjami
w literaturze),
2) przeprowadzić przegląd znaków w pracowniach i na korytarzach, zanotować je na kartce,
3) wypisać nazwy wszystkich odszukanych znaków korzystając z tabeli znaków (lub
z ilustracji w literaturze),
4) opisać ich przeznaczenie,
5) porównać swoje wyniki z wynikami kolegów.
Grupa znaków Nazwy odszukanych znaków Przeznaczenie
Znaki zakazu
Znaki
ostrzegawcze
Znaki nakazu
Znaki
ewakuacyjne
Znaki
informacyjne
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Wyposażenie stanowiska pracy:
- wyposażenie pracowni,
- tabele znaków bezpieczeństwa i higieny pracy,
- literatura zgodna z punktem 6.
Ćwiczenie 6
Przeanalizuj RozporzÄ…dzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 paz
dziernika 2002 r.
w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie
użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy. Przeanalizuj wybraną maszynę,
urzÄ…dzenie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać rozporządzenie,
2) wypełnić tabelę,
3) zasięgnąć informacji u nauczyciela przy niektórych punktów,
4) porównać wypełnioną tabelę z tabelami kolegów.
Czy warunek jest spełniony dla wybranej
maszyny, urządzenia i w jaki sposób
Wybrane fragmenty rozporządzenia Np. Warunek spełniony, maszyna posiada
przyciski włączenia i wyłączenia pracy
oraz wyłącznik awaryjny
ż 9. 1. Elementy sterownicze, które mają wpływ
na bezpieczeństwo pracowników, powinny być
widoczne i możliwe do zidentyfikowania oraz
odpowiednio oznakowane.
ż 12. 1. Uruchomienie maszyny powinno być
możliwe tylko poprzez celowe zadziałanie na
przeznaczony do tego celu układ sterowania.
ż 15. 3. W przypadku wystąpienia ryzyka
bezpośredniego kontaktu z ruchomymi częściami
maszyn, mogącego powodować wypadki, stosuje
się osłony lub inne urządzenia ochronne, które
zapobiegałyby dostępowi do strefy zagrożenia lub
zatrzymywałyby ruch części niebezpiecznych.
ż 18. 1. Maszyny wyposaża się w:
1) łatwo rozpoznawalne urządzenia służące do
odłączania od z
ródeł energii; ponowne
przyłączenie maszyny do z
ródeł energii nie może
stanowić zagrożenia dla pracowników;
2) znaki ostrzegawcze i oznakowania konieczne
do zapewnienia bezpieczeństwa pracowników.
ż 30. 1. Pracodawca powinien zapewnić
pracownikom dostęp do informacji, w tym
pisemnych instrukcji dotyczących użytkowania
maszyn, zwanych dalej  instrukcjami .
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Wyposażenie stanowiska pracy:
- RozporzÄ…dzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 paz
dziernika 2002 r. w sprawie
minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie
użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy,
- maszyna lub urządzenie z napędem mechanicznym i sterowaniem.
Ćwiczenie 7
Podczas wykonywania pracy na stanowisku montera kadłubów okrętowych spotkasz się
z rożnego rodzaju zagrożeniami. Określ zagrożenia jakie mogą wystąpić przy rożnych
rodzajach prac.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) dobrać się w zespoły 2 3 osobowe,
2) odszukać w literaturze zapisy odnoszące się do bezpieczeństwa i higieny pracy. Przeczytać
je,
3) wypisać rożne zagrożenia dla każdego rodzaju prac określonych w tabeli (każdy członek
zespołu może podawać swoje propozycje). Skorzystać z literatury,
4) wypisać na kartce wszystkie propozycje,
5) wybrać te propozycje, które mogą występować najczęściej i wpisać je w tabelę,
6) zaproponować sposób (sposoby) ograniczenia ryzyka wypadkowego związanego z tymi
zagrożeniami,
7) przedstawić nauczycielowi wypełnioną tabelę.
Wskazówki:
1. Przy określaniu zagrożeń skorzystaj z poniższej listy zagrożeń.
- zagrożenia mechaniczne (skaleczenie, otarcie, stłuczenie, ucięcie, złamanie),
- zagrożenia porażeniem prądem (porażenie przepływającym przez ciało prądem,
Å‚ukiem elektrycznym),
- zagrożenia termiczne (poparzenie, praca w zimnym i gorącym środowisku),
- zagrożenia pożarowe i wybuchowe (pożar substancji palnych, wybuch gazu),
- zagrożenia powodowane przez czynniki fizyczne (hałas, wibracja, promieniowanie
widzialne, podczerwone, nadfioletowe i inne rodzaje promieniowania),
- zagrożenia powodowane przez czynniki chemiczne (zatrucie pyłami, parami, gazami),
- zagrożenia powodowane przez czynniki biologiczne (czynniki chorobotwórcze),
- zagrożenia powodowane przez czynniki psychofizyczne (nużące, jednorodne,
uciążliwe warunki pracy, praca w stresie).
Rodzaj pracy Rodzaj najczęstszego Propozycja sposoby ograniczania ryzyka
zagrożenia wypadkowego
Przecinanie
kątownika piłką do
metalu
Gięcie blachy za
pomocą młotka
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Wiercenie otworu
w metalu na
wiertarce stołowej
Szlifowanie spawów
szlifierkÄ… kÄ…towÄ…
Spawanie blach
Gięcie blach na
giętarce
mechanicznej
Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura zgodna z punktem 6.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) podać wymagania stawiane instrukcjom obsługi maszyn i urządzeń?
ðð ðð
2) określić wymagania stawiane elementom sterowniczym maszyny, czy
urzÄ…dzenia? ðð ðð
3) wymienić rodzaje prac zabronionych pracownikom młodocianym?
ðð ðð
4) ocenić przeznaczenie środków ochrony indywidualnej?
ðð ðð
5) rozpoznać znaki bezpieczeństwa i higieny pracy?
ðð ðð
6) ocenić stan techniczny maszyny, urządzenia pod względem wymagań
bezpieczeÅ„stwa i higieny pracy? ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
4.3. Ochrona środowiska naturalnego
4.3.1. Materiał nauczania
Rozwój przemysłu i związane z nim oddziaływanie na środowisko naturalne stało się
bardzo ważnym problemem. Każdy zakład w różnym stopniu zanieczyszcza środowisko.
Inaczej można powiedzieć, że oddziałuje na środowisko. Przyjęte obecnie uwarunkowania
prawne regulują te kwestie w następujący sposób. Każdy zanieczyszczający płaci za to
zanieczyszczenie, a pieniądze w tego tytułu są przeznaczane na ochronę środowiska (budowę
oczyszczalni, filtrów w kominach przemysłowych, ochronę zasobów przyrody).
Zanieczyszczenie środowiska przez zakłady przemysłowe (jak również przez gospodarstwa
domowe) można podzielić na następujące oddziaływania:
- zanieczyszczenie powietrza (spalanie paliw w kotłowniach, samochodach, powstawanie
gazów, pary, pyłów w procesach produkcyjnych),
- zanieczyszczanie ziemi (uprawa roli i stosowanie nawozów i środków ochrony roślin,
wsiąkanie zanieczyszczeń powstałych w produkcji, zanieczyszczeń wsiąkających w glebę
powstających na parkingach, spłukiwanie zanieczyszczeń przez deszcz),
- zanieczyszczenie wody (ścieki z sanitariatów, ścieki przemysłowe, woda wykorzystywana
w procesach produkcyjnych i odprowadzana do rzek).
Drugim bardzo znaczÄ…cym z
ródłem zanieczyszczeń są odpady. Odpady te możemy
podzielić na odpady komunalne (śmieci z gospodarstw domowych, biur) i odpady
przemysłowe (popioły, produkty uboczne powstające w procesie produkcyjnym).
Każdy zakład pracy, jak również gospodarstwa domowe płacą na rzecz za środowiska.
Gospodarstwo domowe płaci za odbiór ścieków, a odbierający płaci na fundusz ochrony
środowiska za zanieczyszczenia wód tymi ściekami. Tak samo jest ze śmieciami. Płacimy
zakładowi odbierającemu śmieci, a zakład ten składuje te śmieci na wysypisku i wnosi z tego
tytułu opłaty za składowanie śmieci przez okres istnienia składowiska (przez kilkadziesiąt lat).
Podobnie jest z zakładami pracy. Płacą one za zanieczyszczenia powietrza, ziemi i wody
oraz za składowanie odpadów przemysłowych. Opłaty te są często bardzo wysokie, dlatego
należy podejmować działania, które pozwalają na ich zmniejszenie.
Zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza i wody odbywa się na przykład poprzez:
- budowę oczyszczalni ścieków (odprowadzana do rzek woda jest czysta, więc opłaty są
niskie lub nie ma ich wcale), zamiana ogrzewania na gazowe (gaz znacznie mniej
zanieczyszcza powietrze, więc opłaty są znacznie niższe),
- budowa urządzeń oczyszczających spaliny z kominów (mniejsze zanieczyszczanie
powietrza, więc opłaty są znacznie niższe),
- zastępowanie samochodów nowymi o niższej emisji spalin (mniejsze zanieczyszczanie
powietrza, więc opłaty są znacznie niższe).
Zapobieganie zanieczyszczaniu ziemi przez odpady odbywa siÄ™ poprzez:
- segregacja odpadów (za odpady mało szkodliwe opłaty są niższe niż za bardzo szkodliwe
dla środowiska). Ponadto niektórych odpadów nie wolno składować, tylko należy je
utylizować, np. przez neutralizację lub spalanie przez specjalne zakłady tym się zajmujące,
- obowiązek płacenia przez producentów za opakowanie towarów wprowadzanych na
rynek (opłaty te są bardzo wysokie). Zmniejszenie opłat możliwe jest przez odzyskiwanie
opakowań. Zakład może sam odzyskiwać opakowania (butelki, papier z kartonów,
pojemniki plastikowe) lub powierzyć ten obowiązek specjalnej firmie (organizacja
odzysku). Taka firma odzyskuje w imieniu producenta opakowania za opłatę znacznie
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
mniejszą niż opłata bez odzysku. W zakładach przemysłowych składowanie odpadów
odbywa się w rożnych pojemnikach, na osiedlach również stoją różne pojemniki (rys. 1),
- obowiązek odzysku wykorzystanych opakowań, z których część musi być poddana
powtórnemu wykorzystaniu, a cześć recyklingowi,
- zakaz wyrzucania do śmieci pewnego rodzaju odpadów (sprzętu gospodarstwa
domowego, baterii, akumulatorów, wyrobów i elementów elektronicznych, żarówek, itp.).
Tworzywa Szkło Szkło Papier
sztuczne bezbarwne kolorowe
i metale
Rys. 1. Pojemniki do segregacji odpadów
Ochrona środowiska jest więc bardzo ważna z uwagi na konieczność zmniejszenia kosztów
produkcji i działalności, jak również dlatego, by mieć czystą ziemię, powietrze i wodę, aby
chronić naszą przyrodę.
Ostatnią kwestią jest to, czy w pracy montera kadłubów okrętowych mamy wpływ na
ochronę środowiska. Oczywiście tak, na pprzykład:
- segregując odpady w różnych pojemnikach (osobno: papier, plastik, metale),
- nie wylewajÄ…c zanieczyszczonych cieczy do kanalizacji (olej, emulsja),
- wyrzucając śmieci wyłącznie do pojemników na nie przystosowanych,
- nie dopuszczając do przypadkowych wycieków oleju z nieszczelności maszyn, urządzeń,
- segregujÄ…c odpady w gospodarstwie domowych.
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jaki sposób zakład produkcyjny może zanieczyszczać powietrze?
2. W jaki sposób zakład produkcyjny może zanieczyszczać wodę?
3. W jaki sposób zakład produkcyjny może zanieczyszczać ziemię?
4. Jakie rodzaje odpadów produkuje człowiek?
5. W jaki sposób można zmniejszyć zanieczyszczenie powietrza?
6. W jaki sposób można zmniejszyć zanieczyszczenie ziemi?
7. W jaki sposób można zmniejszyć zanieczyszczenie wody?
8. Jakie są sposoby zmniejszania zanieczyszczenia środowiska przez odpady?
9. Na jakie rodzaje odpadów ustawia się osobne pojemniki?
10. Jak zmniejszyć zanieczyszczenia środowiska powstające podczas pracy w zawodzie
ślusarza?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Korzystając w literatury lub Internetu odszukaj i zapisz objaśnienie pojęć podanych
w tabeli.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać definicje podanych pojęć,
2) wpisać do tabeli ich definicje.
Pojęcie Objaśnienie
Odpady
Surowce wtórne
Utylizacja odpadów
Recykling
Wyposażenie stanowiska pracy:
- poradnik dla ucznia,
- komputer z dostępem do Internetu.
Ćwiczenie 2
Wypisz odpady, jakie mogą powstawać w pracowni ślusarstwa (lub w stoczni na
stanowiskach związanych z prefabrykacją sekcji lub montażem kadłuba) i określ rodzaj
pojemnika do jakiego mogą być one składowane. Wykonaj taki sam wykaz dla odpadów, jakie
mogą powstawać w twoim gospodarstwie domowym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wpisać do tabeli wszystkie odpady jakie mogą powstawać w pracowni (lub w stoczni na
stanowiskach związanych z montażem sekcji lub kadłuba statku),
2) rozpoznać i wpisać rodzaj (rodzaje materiału) z jakiego są one wykonane, korzystając
z informacji na opakowaniach, informacji z Internetu, informacji producenta,
3) wpisać rodzaj pojemnika dla każdego z odpadów lub, w przypadku niektórych odpadów
zgodny z przepisami sposób pozbywania się,
4) zrobić to samo dla odpadów powstających w gospodarstwie domowym,
5) porównać swoją tabelę z tabelami kolegów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Nazwa odpadu powstajÄ…cego w pracowni Rodzaj pojemnika do
Materiały, z jakich
(lub w stoczni na stanowiskach związanych składowania lub sposób
sÄ… one wykonane
z montażem sekcji lub kadłuba statku) pozbywania się odpadu
Nazwa odpadu powstajÄ…cego
w gospodarstwie domowym
Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer z dostępem do Internetu,
- instrukcja w sprawie gospodarki odpadami, rozporzÄ…dzenia dotyczÄ…ce ochrony
środowiska, np. Ustawa o odpadach.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) podać przykłady zanieczyszczania powietrza przez zakłady pracy?
ðð ðð
2) podać przykłady zanieczyszczania wody przez zakłady pracy?
ðð ðð
3) podać przykłady zanieczyszczania ziemi przez zakłady pracy?
ðð ðð
4) podać sposoby ograniczania wpływu działalności zakładów pracy na
ðð ðð
zanieczyszczone powietrze?
5) podać sposoby ograniczania wpływu działalności zakładów pracy na
ðð ðð
zanieczyszczonÄ… wodÄ™?
6) podać sposoby ograniczania wpływu działalności zakładów pracy na
ðð ðð
zanieczyszczonÄ… ziemiÄ™?
7) wybrać odpowiedni rodzaj pojemnika na odpady?
ðð ðð
8) określić sposoby zmniejszenia zanieczyszczenia środowiska podczas
ðð ðð
wykonywania pracy w zawodzie ślusarza?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
4.4. Ochrona przeciwpożarowa
4.4.1. Materiał nauczania
Pożar jest to niekontrolowany proces palenia się materiałów palnych w miejscu do tego nie
przeznaczonym (przypadkowym). Efektem palenia jest wydzielanie się dużej ilości ciepła, co
może spowodować znaczne zniszczenia budynków, ich wyposażenia oraz zagrożenie dla ludzi.
Z tych powodów bardzo ważna jest ochrona przeciwpożarowa. Obejmuje ona wymagania
dotyczące budynków, materiałów budowlanych i ich wyposażenia oraz zapobieganiu
powstawaniu pożaru, jego gaszenie i ewakuację ludzi.
Najważniejsze jest zapobieganie powstawaniu pożaru. Przepisy budowlane zapewniają
ochronę budynku przed pożarem. Jednak nie zawsze jest ona skuteczna i możliwa. Dlatego też
istnieje wiele przepisów dotyczących przetrzymywania materiałów palnych, pracy w miejscach
zagrożenia pożarowego oraz pracy z materiałami palnymi. Przestrzeganie tych przepisów oraz
ostrożność jest skutecznym środkiem ochrony przeciwpożarowej.
Innym, ważnym elementem ochrony przeciwpożarowej jest jego gaszenie w początkowej
fazie. Zgaszenie pożaru w jego początkowej fazie jest możliwe przez wykonanie jednej
z czynności:
- usunięcie materiału palnego z miejsc zagrożonych pożarem,
- ochłodzenie palących się materiałów,
- odcięcie dostępu tlenu.
Sposób gaszenia pożaru zależy w dużym stopniu od palonego się materiału. Wyróżnia się
Są następujące grupy pożarów:
Grupa pożaru Rodzaj palącego się materiału Środki gaśnicze
A Drewno, papier, węgiel, tworzywa Woda, piana, dwutlenek węgla,
sztuczne, tkaniny, słoma proszki gaśnicze
B Benzyna, nafta, alkohole, aceton, eter, Piana, dwutlenek węgla, proszki
oleje, lakiery, tłuszcze, parafina, gaśnicze
stearyna, naftalen, smoła
C Metan, acetylen, propan-butan, wodór Proszki gaśnicze
D Pożary metali: sód, magnez Specjalne proszki gaśnicze
Pożary grupy Pożary występujące w obrębie Dwutlenek węgla, proszki gaśnicze
od A do D urządzeń elektrycznych pod napięciem
z indeksem E
Oznaczenia grup pożarów znajdują się na gaśnicach. Podczas gaszenia pożaru należy więc
wykorzystywać gaśnice posiadające odpowiednie oznaczenie. Zastosowanie niewłaściwych
może przynieść więcej szkody niż pożytku.
Poza gaśnicami do gaszenia pożaru można używać: piasku, wody z hydrantów, koców
gaśniczych.
Zgodnie z instrukcjami przeciwpożarowymi każdy pracownik na obowiązek podjąć
działania w celu likwidacji zagrożeń pożarem oraz ochrony mienia i ludzi. Po pierwsze należy
zaalarmować osoby zagrożone, następnie należy zawiadomić straż pożarną, dzwoniąc na
odpowiedni numer, a w dalszej kolejności starać się ugasić pożar w zarodku i przystąpić do
ewakuacji ludzi i mienia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Podczas zgłaszania pożaru należy:
- podać swoje imię i nazwisko,
- adres i nazwę obiektu, w którym wybuchł pożar,
- co się pali, na którym piętrze,
- czy jest zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi,
- po zgłoszeniu nie odkładać słuchawki do chwili potwierdzenia.
Ewakuację ludzi w przypadku pożaru umożliwiają odpowiednio oznaczone  drogi
ewakuacyjne .
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie rodzaje działań obejmuje ochrona przeciwpożarowa?
2. Eliminacja jakich czynników powoduje ugaszenie pożaru?
3. Jakie wyróżniamy grupy pożarów?
4. Jakie środki gaśnicze stosujemy do gaszenia palącego się drewna?
5. Jakie środki gaśnicze stosujemy do gaszenia palącej się nafty?
6. Jakie środki gaśnicze stosujemy do gaszenia acetylenu?
7. Jak jest oznaczona gaśnica przeznaczona do gaszenia pożaru w obecności urządzeń
będących pod napięciem?
8. Jakie kolejne czynności powinien wykonać pracownik w przypadku zauważenia pożaru?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Odszukaj znajdujący się na terenie szkoły (warsztatu szkolnego) sprzęt gaśniczy i określ
jego przeznaczenie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją przeciwpożarową,
2) wypisać sprzęt gaśniczy oraz podać jego zastosowanie (wykorzystać informacje
zamieszczone na sprzęcie),
3) porównać tabele z tabelami kolegów.
Nazwa sprzętu Przeznaczenie
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Wyposażenie stanowiska pracy:
- instrukcja przeciwpożarowa,
- sprzęt gaśniczy (znajdujący się na terenie szkoły).
Ćwiczenie 2
Odszukaj, przerysuj i opisz znaczenie znaków ewakuacyjnych (oznaczających drogę
ewakuacyjną). Następnie wpisz, czy i gdzie znajdują się plany ewakuacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przerysować znaki (określić ich kolor),
2) opisać ich znaczenie, korzystając z instrukcji przeciwpożarowej, katalogów i Internetu,
3) odnalez
ć plany ewakuacji i wpisać w tabeli, gdzie są one umieszczone.
Rysunki znaków ewakuacyjnych Opis, co one oznaczają
Rozmieszczone na terenie szkoły plany
ewakuacyjne (wpisać, gdzie są one
umieszczone)
Wyposażenie stanowiska pracy:
- instrukcja przeciwpożarowa,
- instrukcja bezpieczeństwa pożarowego zakładu,
- plan ewakuacji i znaki ewakuacyjne (znajdujące się na terenie szkoły).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) podać czynniki powodujące ugaszenie pożaru?
ðð ðð
2) określić przeznaczenie gaśnic i innych środków do gaszenia?
ðð ðð
3) podjąć działanie w przypadku pożaru?
ðð ðð
4) powiadomić straż pożarną o pożarze?
ðð ðð
5) wskazać znaki ewakuacyjne i plany ewakuacyjne, które są rozmieszczone na
terenie szkoÅ‚y? ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
4.5. Pierwsza pomoc
4.5.1. Materiał nauczania
Wykonując ćwiczenia w pracowni możesz znalez
ć się w sytuacji, kiedy od Ciebie będzie
zależało zdrowie, a nawet życie drugiego człowieka. Najgorsza w takich sytuacjach jest
bezradność. Znajomość podstawowych zasad udzielania pierwszej pomocy pomoże opanować
zdenerwowanie, umożliwi rzeczowa ocenę sytuacji oraz ułatwi rozpoznanie zagrożenia
i skuteczną pomoc. Podczas udzielania pierwszej pomocy należy pamiętać o:
- zabezpieczeniu ratowanego,
- niedopuszczeniu do wykrwawienia siÄ™,
- udzieleniu pomocy tak, aby nie zaszkodzić,
- wykonaniu tylko niezbędnych czynności.
Przy udzielaniu pierwszej pomocy pomocna jest apteczka, która powinna zawierać:
- instrukcjÄ™ udzielania pierwszej pomocy,
- maść rozgrzewająca na stłuczenia,
- środek przeciwbólowy,
- węgiel w tabletkach,
- chusta trójkątna,
- codofix (siatki opatrunkowe  elastyczne różnych rozmiarów),
- opaski elastyczne,
- opaski dziane (bandaż),
- opatrunek osobisty,
- gaza opatrunkowa, kompresy gazowe,
- plastry z opatrunkiem, plaster zwykły,
- woda utleniona,
- cardiamid, glucardiamid, glukoza (po omdleniach, zasłabnięciach),
- aviomarin (wymioty),
- krople do oczu (zaprószenia, stany zapalne),
- altacet (na opuchliznę, np. przy skręceniu stawu),
- gumowe rękawiczki,
- agrafki, nożyczki tępo zakończone,
- wapno musujÄ…ce (uczulenia),
- maska do sztucznego oddychania,
- folia NRC (termoizolacyjny koc ratunkowy),
- ulotki do leków, które trzeba dawkować według określonych zaleceń.
Nie wkładać do apteczki:
- waty,
- leków wydawanych z przepisu lekarza
- ostrych narzędzi,
- medykamentów z przekroczoną datą przydatności do użycia.
Postępowanie w typowych przypadkach:
1. Utrata przytomności:
Osobę, która straciła przytomność należy ułożyć w pozycji leżącej bezpiecznej, przy czym
nie można stosować tej pozycji w przypadku podejrzenia urazu kręgosłupa. Wyróżnia się tu
następujące kroki:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Krok pierwszy  odgięcie głowy
ratowanego, oczyszczenie jamy ustnej
z resztek pokarmu, wymiocin, ciał obcych,
delikatne przekręcenie głowy ratowanego
w bok
Krok drugi  przysuniecie ręki jak najbliżej
ciała na ratowanym), założenie nogi na
nogÄ™
Krok trzeci  przewrócenie ratowanego na
swojÄ… stronÄ™
Krok czwarty  odgięcie nogi i ręki
ratowanego
Krok piąty  Poprawienie położenia głowy
ratowanego, upewniając się, że powietrze
nadal ma dostęp do płuc. Sprawdzanie co
1 2 minuty oddechu. Jeżeli nastąpi
zatrzymanie oddechu należy podjąć
reanimacje, aby przywrócić organizmowi
tÄ… funkcjÄ™
Rys. 2. Sposób układania ratowanego w pozycji bezpiecznej [7]
Ułożenie ratowanego w pozycji bezpiecznej przeprowadzamy wtedy, gdy:
- ratowany prawidłowo oddycha,
- ma wyczuwalne tętno,
- nie doznał urazu kręgosłupa.
2. Krwawienie na skutek urazu:
Krwawienie następuje na skutek rożnego rodzaju urazów spowodowanych ostrymi
narzędziami, materiałami obrabianymi itp. Jeżeli krwotok jest mały (drobne skaleczenie) należy
miejsce skaleczenia zdezynfekować i zatamować krwawienie opatrunkiem. Przy większych
krwawieniach sposób postępowania zależy od rodzaju krwawienia. Może być krwawienie
z tętnicy (mocny wypływ krwi o kolorze jasno czerwonym) lub z żyły (wypływ krwi pod
mniejszym ciśnieniem, kolor ciemnoczerwony). Postępowanie przy krwawieniach jest
następujące:
- założenie rękawiczek gumowych,
- uciśnięcie miejsca krwawienia opatrunkiem, tak aby zatamować krwawienie,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
- jeżeli krwawienie nie ustępuje należy docisnąć opatrunek; jeżeli i to nie pomaga, to
krwawienie należy zatamować przez ucisk tętnicy nad raną; należy pamiętać o okresowym
zwalnianiu ucisku, gdyż mogą powstać zakrzepy,
- dostarczyć ratowanego do lekarza, ratownika, pielęgniarki (lub ich wezwać jeżeli jest taka
możliwość); w przypadku krwawienia tętniczego lub żylnego (ale znacznego), należy
wezwać pogotowie ratunkowe.
Przy krwotokach nie wolno:
- czyścić samodzielnie ran,
- usuwać z ran ciał obcych,
- używać wąskich opasek uciskowych,
- tamować krwotoku przez ucisk w miejscu krwawienia, jeżeli uszkodzona jest gałka oczna,
w ranie znajduje się obce ciało, podejrzewa się złamanie kości czaszki,
- zakładać opatrunku zbyt mocno ściśniętego; jeżeli kończyna zsinieje należy zwolnić ucisk,
- przemieszczać ratowanego jeżeli podejrzewa się uraz kręgosłupa lub nastąpiło złamanie
kończyn.
3. Stłuczenie:
Sposób postępowania przy stłuczeniu jest następujący:
- położenie na stłuczone miejsce zimnego okładu,
- obserwowanie ratowanego; jeżeli zsinieniom skóry towarzyszą zaburzenia czucia, lub
pojawią się one z niewiadomych przyczyn oraz gdy są podejrzenia złamania kości, należy
wezwać pogotowie ratunkowe.
4. Uraz oka:
Sposób postępowania przy urazie oka jest następujący:
- ustalenie, czy do oka dostało się obce ciało, pył, substancja chemiczna,
- ustalenie, czy oprócz urazu oka nie ma innych urazów,
- przepłukanie wodą oka (przy substancji chemicznej i pyle),
- dostarczenie ratowanego do lekarza (okulisty lub na pogotowie) w przypadku, gdy w oku
znajduje się ciało obce.
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie sÄ… podstawowe zasady udzielania pierwszej pomocy?
2. Jakie jest podstawowe wyposażenie apteczki?
3. Jak układa się ratowanego w pozycji bezpiecznej?
4. Jaki jest tok postępowania w przypadku krwawienia?
5. Jaki jest tok postępowania w przypadku stłuczenia?
6. Jaki jest tok postępowania w przypadku urazu oka?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Ułóż ratowanego w pozycji bezpiecznej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) poprosić kolegę o to, aby zasymulował poszkodowanego,
2) przypomnieć sobie kolejne kroki postępowania w takim przypadku,
3) ułożyć poszkodowanego w pozycji bezpiecznej.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- czysta podłoga z matą,
- plakat z pokazaną procedurą układania poszkodowanego w pozycji bezpiecznej.
Ćwiczenie 2
Wykonaj zestawienie wyposażenia apteczki z pracowni i określ przeznaczenie tego
wyposażenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) podejść do apteczki i wyjąć spis wyposażenia,
2) przeczytać instrukcję udzielania pierwszej pomocy,
3) przepisać spis wyposażenia,
4) określić jego przeznaczenie (skorzystać z informacji znajdującej się w spisie, instrukcji
udzielania pierwszej pomocy oraz innych z
ródeł informacji),
5) porównać wykonaną tabelę z tabelami sporządzonymi przez kolegów,
6) poprosić nauczyciela o sprawdzenie ćwiczenia.
Wyposażenie Przeznaczenie
Wyposażenie stanowiska pracy:
- apteczka pierwszej pomocy ze spisem wyposażenia,
- instrukcja udzielania pierwszej pomocy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Ćwiczenie 3
Udziel pierwszej pomocy koledze z mocno krwawiąca ręką, stłuczeniem, urazem oka.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przypomnieć sobie kolejne kroki postępowania w takich przypadkach,
2) poprosić kolegę o to, aby zasymulował poszkodowanego,
3) założyć odpowiedni opatrunek w przypadku krwawienia,
4) udzielić pierwszej pomocy przy stłuczeniu,
5) zasymulować udzielenie pierwszej pomocy przy urazie oka,
6) poprosić nauczyciela o ocenę przebiegu ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- apteczka pierwszej pomocy,
- środki opatrunkowe.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) podać podstawowe zasady udzielania pierwszej pomocy?
ðð ðð
2) określić przeznaczenie wyposażenia apteczki?
ðð ðð
3) ułożyć poszkodowanego w pozycji bezpiecznej?
ðð ðð
4) udzielić pierwszej pomocy w przypadku krwawienia?
ðð ðð
5) udzielić pierwszej pomocy w przypadku stłuczenia?
ðð ðð
6) udzielić pierwszej pomocy w przypadku urazu oka?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi.
5. W przypadku odpowiedzi zbliżonych wybierz tę, która wydaje ci się najlepsza.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 60 minut.
Powodzenia!
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Najważniejszym aktem prawnych z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy jest
a) Konstytucja.
b) Ustawa  Prawo Pracy .
c) Ustawa  Kodeks Pracy .
d) Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie prawa pracy.
2. Spośród podanych niżej obowiązków pracodawcy z zakresu bezpieczeństwa i higieny
pracy Kodeks Pracy wymienia cztery z nich
Przykładowe obowiązki pracodawcy
a) A, B, C, D. A. Organizowanie pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne
b) A, C, E, F. warunki pracy,
c) D, E, F, G. B. Modernizowanie i wymienianie maszyn urządzeń na zgodne
d) A, C, D, G. z Europejskim Znakiem Bezpieczeństwa.
C. Zapewnienie przestrzegania w zakładzie pracy przepisów oraz zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawanie poleceń usunięcia
uchybień w tym zakresie oraz kontrolowanie wykonania tych poleceń,
D. Przeprowadzanie okresowych kontroli stanu bezpieczeństwa,
E. Zapewnienie wykonania nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń
wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy,
F. Zapewnienie wykonania zaleceń społecznego inspektora pracy,
G. Zgłaszanie do Państwowej Inspekcji Pracy wypadków przy pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
3. Podstawowym obowiązkiem pracownika (określonym w Kodeksie Pracy) w zakresie
przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy jest
a) znać przepisy z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.
b) stosować się do ogólnych zasad zapobiegania wypadkom przy pracy i pogorszenia
warunków pracy.
c) odmawiać wykonania polecenia w przypadku zagrożenia.
d) przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
4. Dział XIII Kodeksu Pracy, rozdział pierwszy przewiduje karę dla pracodawców lub osób
odpowiedzialnych za sprawy bezpieczeństwa i higieny pracy. Tą karą jest
a) kara więzienia do lat 2.
b) kara aresztu.
c) kara grzywny.
d) kara utraty stanowiska.
5. Wysokość pomieszczeń stałej pracy, gdzie mogą wystąpić czynniki szkodliwe dla zdrowia
wynosi
a) minimum 2,5 metra.
b) minimum 2,8 metra.
c) minimum 3 metry.
d) minimum 3,3 metra.
6. W zakładzie pracy zatrudniających wyłącznie pracowników biurowych należy zapewnić
szatniÄ™
a) dla pracowników biurowych nie musi być szatni.
b) podstawowÄ….
c) odzieży czystej.
d) odzieży własnej.
7. Instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy, dotycząca obsługi maszyny powinna zawierać
wszystkie elementy spośród niżej wymienionych
A. Czynności przed rozpoczęciem pracy,
B. Zasady i sposoby bezpiecznego rozpoczęcia pracy,
C. Czynności w czasie pracy,
D. Zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy,
E. Czynności po zakończeniu pracy,
F. Zasady i sposoby bezpiecznego zakończenia pracy,
G. Czynności w sytuacjach awaryjnych.
H. Zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych.
a) A, C, E, G.
b) B, D, F, H.
c) A, D, E, G.
d) A, D, E, H.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
8. Przy pracy na obrabiarce do metalu mogą wystąpić głównie zagrożenia
a) mechaniczne, elektryczne, promieniowaniem elektromagnetycznym.
b) mechaniczne, elektryczne, termiczne.
c) mechaniczne, elektryczne i promieniowaniem jonizujÄ…cym.
d) mechaniczne, elektryczne i biologiczne zwiÄ…zane z emulsjÄ….
9. Zgodnie z wymaganiami ergonomii jednÄ… z podstawowych zasad organizacji stanowiska
pracy jest
a) właściwe oświetlenie i wentylowanie stanowiska pracy.
b) stanowisko robocze musi zapewniać wygodną i bezpieczną jego obsługę przez
pracowników.
c) materiały, narzędzia i przyrządy muszą być ułożone po kolei.
d) stanowisko pracy powinno być często sprzątane i porządkowane.
10. Pracownikom młodocianym nie zabrania się pracy
a) przy transporcie materiałów do produkcji.
b) w hałasie.
c) poniżej poziomu gruntu.
d) gdzie istnieje możliwość urazów.
11. Środki redukcji zagrożeń dzielimy na
a) techniczne, technologiczne, organizacyjne.
b) mechaniczne, elektryczne, chemiczne.
c) techniczne, organizacyjno-zachowawcze.
d) ręczne, mechaniczne, automatyczne.
12. Spośród wymienionych środków redukcji zagrożeń mechanicznych do środków
zachowawczych nie należą
a) wykonywanie pracy zgodnie z instrukcjami bhp.
b) szkolenia bhp.
c) rękawice ochronne.
d) barwy i znaki bezpieczeństwa.
13. Wykonując prace na obrabiarce do cięcia blachy, gdzie powstają różne ostre ścinki należy
bezwzględnie stosować wszystkie z poniższych środków ochrony indywidualnej
a) rękawice ochronne, buty robocze, kask.
b) ubranie robocze, nakrycie głowy, obuwie robocze, rękawice ochronne.
c) ubranie robocze, nakrycie głowy, rękawice ochronne, kask.
d) ubranie ochronne, nakrycie głowy, obuwie ochronne, rękawice ochronne, okulary
ochronne.
14. Kierownik polecił Ci wyrzucić niesprawną świetlówkę. Powinieneś
a) wrzucić ją do pojemnika koloru żółtego.
b) wyrzucić ją na śmietnik.
c) zostawić w specjalnej szafie, gdyż świetlówek nie wolno wyrzucać.
d) włożyć ja do specjalnego pojemnika (tuby) przeznaczonej tylko do czasowego
składowania świetlówek.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
15. Podczas nauki w pracowni obróbki ręcznej, gdzie powstaje dużo odpadów (odpady
i wióry metali, papier, plastikowe butelki, czyściwo) powinny być pojemniki
a) żółty, biały, zielony, niebieski.
b) żółty, niebieski, pojemnik na zanieczyszczone czyściwo, pojemnik na zwykłe śmieci.
c) pojemnik na złom i zwykły śmietnik.
d) pojemnik na złom i pojemnik na papier.
16. Do gaszenia palących się szmat użyjesz gaśnicy oznaczonej symbolem
a) A.
b) B.
c) C.
d) D.
17. Gaśnica oznaczona symbolem A z indeksem E oznacza, że może być ona przeznaczona do
a) gaszenia papieru.
b) gaszenia benzyny.
c) gaszenia benzyny w obrębie urządzeń elektrycznych pod napięciem.
d) gaszenia drewna w obrębie urządzeń elektrycznych pod napięciem.
18. Droga ewakuacyjna jest oznaczona za pomocÄ…
a) białych lub żółtych pasów prowadzących do wyjścia.
b) specjalnych znaków w kolorze czerwonym.
c) specjalnych znaków w kolorze zielonym.
d) oświetlenia awaryjnego.
19. Osobę, która podczas pracy straciła przytomność należy przede wszystkim
a) ocucić wodą.
b) zrobić jej sztuczne oddychanie.
c) ułożyć w pozycji bezpiecznej.
d) przenieść w miejsce, gdzie będzie można ją położyć.
20. Przy krwawiącej ranie, w której znajduje się ostry przedmiot należy przede wszystkim
a) założyć gumowe rękawiczki i wyciągnąć z rany sterczący przedmiot.
b) założyć gumowe rękawiczki i ucisnąć miejsca krwawienia opatrunkiem.
c) zdezynfekować ranę i powiadomić lekarza.
d) ułożyć poszkodowanego w pozycji bezpiecznej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko..........................................................................................
Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej i ochrony środowiska
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
6. LITERATURA
1. Czerwiński W., Czerwiński J.: Poradnik ślusarza. WNT, Warszawa 1989
2. Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998
3. Kowerski A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy w zakładach ślusarskich i budowy maszyn.
CIOP, Warszawa 1998
4. Pietrzak A.: Wypadek przy pracy pierwsza pomoc. OSPIP, Wrocław 1999
5. Rączkowski B.: BHP w praktyce. ODiKK, Gdańsk 2000
6. Swat K.: Bezpieczeństwo i higiena pracy dla mechaników. WSiP, Warszawa 1992
7. http://www.podkarpacie.straz.pl
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42