MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Anna Klimowicz - Barbarska
Rozpoznawanie gatunków i odmian wierzby krzewiastej
oraz innych surowców i materiałów stosowanych
w produkcji koszykarsko - plecionkarskiej 742[02].O1.03
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji- Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr Janusz Artemiuk
mgr Zenon Dudek
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Anna Klimowicz - Barbarska
Konsultacja:
mgr inż. Krzysztof Wojewoda
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 742[02].O1.03
Rozpoznawanie gatunków i odmian wierzby krzewiastej oraz innych surowców i materiałów
stosowanych w produkcji koszykarsko - plecionkarskiej.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Wierzby krzewiaste (wiklina) stosowane w koszykarstwie-plecionkarstwie
oraz właściwości fizyczne i mechaniczne wikliny 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 11
4.1.3. Ćwiczenia 11
4.1.4. Sprawdzian postępów 13
4.2. Materiały podstawowe, krajowe i zagraniczne, stosowane
w koszykarstwie-plecionkarstwie 15
4.2.1. Materiał nauczania 15
4.2.2. Pytania sprawdzające 20
4.2.3. Ćwiczenia 20
4.2.4. Sprawdzian postępów 23
4.3. Materiały uzupełniające stosowane w koszykarstwie-plecionkarstwie 24
4.3.1. Materiał nauczania 24
4.3.2. Pytania sprawdzające 26
4.3.3. Ćwiczenia 26
4.3.4. Sprawdzian postępów 28
4.4. Materiały pomocnicze stosowane w koszykarstwie-plecionkarstwie 29
4.4.1. Materiał nauczania 29
4.4.2. Pytania sprawdzające 32
4.4.3. Ćwiczenia 32
4.4.4. Sprawdzian postępów 34
4.5. Wady techniczne materiałów koszykarsko-plecionkarskich 35
4.5.1. Materiał nauczania 35
4.5.2. Pytania sprawdzające 37
4.5.3. Ćwiczenia 37
4.5.4. Sprawdzian postępów 39
5. Sprawdzian osiągnięć 40
6. Literatura 45
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o rozpoznawaniu gatunków
i odmian wierzby krzewiastej oraz innych surowców i materiałów stosowanych w produkcji
koszykarsko-plecionkarskiej.
W poradniku tym zamieszczono:
- wymagania wstępne czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej,
- cele kształcenia, czyli wykaz umiejętności, jakie powinieneś ukształtować w czasie
realizacji tej jednostki modułowej,
- materiał nauczania, który zawiera: wiadomości niezbędne do realizacji tej jednostki
modułowej, pytania sprawdzające wiedzę, ćwiczenia, które pomogą Ci w ukształtowaniu
praktycznych umiejętności oraz sprawdzian postępów,
- sprawdzian osiągnięć czyli sprawdzian wiadomości i umiejętności opanowanych podczas
realizacji tej jednostki modułowej,
- wykaz literatury, która pomoże Ci poszerzyć wiedzę z zakresu tej jednostki modułowej.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia poproś nauczyciela lub
instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz określoną
czynność. Po zrealizowaniu materiału spróbuj wykonać sprawdzian z zakresu tej jednostki
modułowej.
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
742[02].O1
Podstawy koszykarstwa-plecionkarstwa
742[02].O1.01
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
742[02].O1.02
Posługiwanie się terminologią z zakresu technologii
koszykarstwa-plecionkarstwa
742[02].O1.03
Rozpoznawanie gatunków i odmian wierzby
krzewiastej oraz innych surowców i materiałów
stosowanych w produkcji koszykarsko-plecionkarskiej
742[02].O1.04
Wykonywanie prac związanych
z pozyskiwaniem, przetwarzaniem
i uszlachetnianiem wikliny
742[02].O1.05 742[02].O1.06 742[02].O1.07
Wykonywanie Posługiwanie się Magazynowanie,
pomocniczych prac normami i dokumentacją pakowanie i transport
stolarskich i tapicerskich wyrobów wyrobów
Schemat układu jednostek modułowych
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- selekcjonować i porządkować informacje uzyskane z różnych z
ródeł,
- interpretować informacje zawarte w rysunkach i tabelach,
- dostrzegać i oceniać związki zachodzące między działalnością człowieka a środowiskiem
naturalnym,
- oceniać własne możliwości wykonania pracy do stawianych wymagań,
- przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska,
- posługiwać się terminologią z zakresu koszykarstwa- plecionkarstwa.
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:
- rozpoznać gatunki i odmiany wierzby krzewiastej, stosowanej w koszykarstwie -
plecionkarstwie,
- rozpoznać i scharakteryzować materiały podstawowe stosowane w koszykarstwie -
plecionkarstwie (pręty, kije, korzenie, taśmy),
- rozpoznać i scharakteryzować materiały uzupełniające stosowane w koszykarstwie -
plecionkarstwie (płyty, tarcica, tkaniny, folie),
- rozpoznać i scharakteryzować materiały pomocnicze stosowane w koszykarstwie -
plecionkarstwie (kleje, barwniki, bejce, farby, emalie, lakiery, okucia, gwoz
dzie, wkręty),
- rozpoznać wady techniczne materiałów koszykarsko - plecionkarskich,
- określić jakość oraz fizyczne i mechaniczne właściwości wikliny,
- rozróżnić i scharakteryzować inne surowce i materiały stosowane w wyrobach
koszykarsko - plecionkarskich: krajowe (rogożyna, turzyca, łuby, dartki, łyko, trzcina,
słoma) i zagraniczne (rafia, peddig, rotang),
- określić zastosowanie materiałów podstawowych, uzupełniających i pomocniczych
stosowanych w produkcji wyrobów koszykarsko-plecionkarskich,
- rozpoznać materiały i półfabrykaty pochodzenia zagranicznego: rotang, rafia, peddig,
taśmy ratanowe i peddigowe, sizal, maty plecione, bambus.
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Wierzby krzewiaste (wiklina) stosowane w koszykarstwie-
plecionkarstwie oraz właściwości fizyczne i mechaniczne
wikliny
4.1.1. Materiał nauczania
Spośród dużej ilości gatunków i odmian wierzb krzewiastych (wikliny), w koszykarstwie
- plecionkarstwie znalazły zastosowanie te, które:
- posiadają dużą siłę odroślową i przy corocznym wycinaniu pędów (kije uzyskuje się co
2-3 lata) zachowują ją przez kilkanaście lat,
- wytwarzają pręty proste, gonne, nierozgałęzione, o małym rdzeniu, odznaczające się dużą
giętkością i pełną przydatnością dla przemysłu wikliniarskiego,
- wydają wysokie plony surowca plecionkarskiego, są ekonomicznie opłacalne.
Do takich gatunków zaliczamy przede wszystkim: wierzbę amerykankę, wierzbę konopiankę
(wiciową), wierzbę migdałową, wierzbę purpurową.
Aby rozpoznać poszczególne gatunki wierzb należy poznać najważniejsze, niezmienne
cechy, do których zaliczamy:
- barwę kory,
- kształt pędu,
- kształt i barwę liści, przylistków i pączków.
Wierzba amerykanka
Wierzba amerykanka (Rys.1.) jest najlepszą wikliną koszykarską. Pędy jednoroczne są
średnio grube, około 2,5 m wysokości. Mają słabą tendencję do rozgałęziania, są smukłe,
silnie zbieżyste. Kora pędu jest w dolnej części brunatnozielona, w górnej wiśniowozielona
(w zimie wyraz
nie wiśniowa). Liście są lancetowate, 12 cm długości i 3 - 4 cm szerokości,
o brzegach silnie ząbkowane i ostro zakończone, w kolorze zielonym w dolnej części pędu
i purpurowej w górnej. U nasady ogonka liściowego występują dwa wachlarzowate przylistki.
Nerw główny i ogonek zabarwione są na różowo. Pączki duże, w kształcie spadającej kropli,
brunatnowiśniowe, ostro zakończone, wcześnie mocno nabrzmiałe.
Wierzba amerykanka daje pręty cienkie, dające się łatwo korować, o białym, twardym
drewnie i bardzo małym rdzeniu, odporne na złamanie, kolankowanie i zginania.
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Rys. 1. Wierzba amerykanka: 1- pręt, 2- listek dolny, 3, 4- liść, 5- ząbki liścia w powiększeniu, 6, 7- kwiaty
(bazie) męskie, 8- pręciki w powiększeniu [4, s. 36]
Wierzba wiciowa- konopianka
Wierzba wiciowa - konopianka (Rys. 2) jest najbardziej rozpowszechnionym gatunkiem,
ma liczne odmiany, jak: Engela, królewska, olbrzymia. Pędy są prosto wzniesione do 4 m
długości, dość grube, tępo zakończone, o barwie kory od oliwkowozielonej do szarozielonej
w części wierzchołkowej. Młode pędy są gęsto owłosione, szarozielone. Liście są
równowąskie lub lancetowate o długości 20-25 cm, z zaostrzonymi wierzchołkami,
o gładkich, falistych brzegach zawiniętych na dolną stronę. Barwa liści matowozielona, pod
spodem srebrzystoszare włoski. Małe lancetowate przylistki wcześnie odpadają. Pączki
przylegające, wąskie, tępe, koloru pędu, zimą owłosione.
Konopianka daje pręty grube, o dużym rdzeniu, podatne na łamanie i kolankowanie,
dające się łatwo korować. Nadaje się do uprawy na kije wiklinowe.
Rys. 2. Wierzba konopianka [4, s 37]
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Wierzba migdałowa
Wierzba migdałowa (Rys. 3) ma wiele odmian: szerokolistna, długolistna, różnobarwna.
Pędy są grubsze, giętkie, błyszczące, o twardym drewnie i małym rdzeniu. Barwa kory
oliwkowozielona, młode pędy owłosione. Kora na starszych pędach łuszczy się płatami.
Liście sztywno osadzone, gęsto piłkowane, 5-10 cm długości, na wierzchu ciemnozielone
i błyszczące, od spodu sinozielone, o żółtym nerwie. Przylistki w kształcie skrzydełek
sterczących do góry. Pączki nagie, jajowate, brązowe.
Wierzba migdałowa daje pręty odporne na kolankowanie i złamania, o drewnie twardym
i elastycznym, dające się łatwo korować (po okorowaniu są błyszcząco- białe).
Rys. 3. Wierzba migdałowa [4, s. 38]
Wierzba purpurowa
Wierzba purpurowa (Rys. 4) ma liczne odmiany, np: zwisająca, delikatna, karłowa. Pędy
są średniej długości, młode o korze czerwonej, starsze oliwkowoszare i błyszczące. Liście
lancetowate, z rozszerzonym wierzchołkiem, długości 5-10 cm, powyżej połowy piłkowane,
na wierzchu ciemnozielone, pod spodem matowe z sinym nalotem ścierającym się i żółtym
nerwem. Pączki długie, ostro zakończone, nabrzmiałe, gładkie, zielonożółte lub
czerwonobrunatne z czarnymi końcami.
Wierzba purpurowa daje pręty, które korują się z
le z moczarkowania, po okorowaniu
mają odcień żółtawo- cytrynowy.
Rys. 4. Wierzba purpurowa [ 4, s. 39]
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Właściwości fizyczne wikliny
Do właściwości fizycznych wikliny zalicza się:
- barwę,
- połysk,
- gęstość,
- wilgotność,
- skurczliwość.
Barwa kory zależy od: gatunku i odmiany wikliny oraz od warunków siedliska czy
nawożenia. Naturalna barwa wikliny korowanej jest biała w różnych odcieniach. Wiklina
amerykanka i migdałowa odznaczają się barwą białą z odcieniem kremowym i efektownym
połyskiem. Wiklina purpurowa ma barwę białą z odcieniem żółtym i jest bardziej matowa,
konopianka ma odcień niebieski i jest matowa.
Gęstością nazywa się stosunek masy danego materiału do jego objętości. Z gęstością
drewna łączy się jego twardość, która zwiększa się ze wzrostem gęstości. Od twardości
drewna zależy m. in. jego wytrzymałość na wpływy mechaniczne, np. odporność na ściskanie
w procesie korowania.
Wilgotność drewna jest to wyrażony w procentach stosunek masy zawartej w nim wody
do masy drewna całkowicie suchego (jest to wilgotność bezwzględna). Wilgotnośc prętów
oblicza się i wyraża w procentach wg wzoru:
Gw - Go
Wo= x 100%
Go
Wo- wilgotność bezwzględna pręta
Gw- masa pręta wilgotnego w gramach
Go- masa pręta całkowicie suchego w gramach
W praktyce, w celu orientacyjnego wskazania poziomu zawartości wody w prętach
wikliny używa się następujących uproszczonych określeń:
- wiklina świeża- prętów wikliny o wilgotności ponad 80%,
- wiklina powietrznosucha- pręty wikliny, suszone na wolnym powietrzu, które w naszym
klimacie osiągają wilgotność 10-20%.
Skurczliwość  kurczenie się prętów wikliny jest to zmniejszenie się wymiarów
wywołane wysychaniem. W wiklinie amerykance (szczególnie gotowanej) występuje wyższy
procentowy skurcz średnicy w porównaniu z konopianką. Skurczliwość objętościowa prętów
wikliny ma duże znaczenie w procesie wyplatania wyrobów, w których w razie wykonania
zbyt luz
nych splotów powstają po wysuszeniu zniekształcenia i osłabienia konstrukcji
wyrobu.
Właściwości mechaniczne wikliny
Właściwościami mechanicznymi prętów wikliny nazywa się zdolność do
przeciwstawiania się działaniu zewnętrznych sił, które zmierzają do ich odkształcenia.
Do najważniejszych właściwości mechanicznych wikliny zaliczamy:
- wytrzymałość na zginanie,
- wytrzymałość na ściskanie w poprzek włókien,
- wytrzymałość na skręcanie wokół osi pręta,
- sprężystość,
- plastyczność.
Wytrzymałość na zginanie (czyli odporność na złamanie i skolankowanie) można uznać
za najważniejszą właściwość mechaniczną prętów wiklinowych. Odporność na złamanie
maleje przy wystąpieniu na prętach dużej ilości wad takich, jak: nadżerki, pierścienie,
zgrubienia, uszkodzenia gradowe. Odporność na skolankowanie jest to zdolność do zginania
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
pręta bez powstawania trwałego kolanka i jest wyższa u prętów nie okorowanych oraz
wilgotnych. Pręty okorowane wikliny amerykanki, migdałowej i purpurowej są odporniejsze,
konopianki są mało odporne.
Wytrzymałość na ściskanie w poprzek włókien jest ważna przy korowaniu wikliny, gdzie
przesuwa się pręty przez kleszcze powodujące silne zgniatanie prętów i zdzieranie kory.
W czasie korowania powstają liczne uszkodzenia, m.in. pęknięcia podłużne prętów.
Wytrzymałość na skręcanie wokół osi pręta jest istotna przy ocenie prętów wiklinowych.
Nadany skręt wokół osi zabezpiecza pręt przed złamaniem np. w czasie wykonywania
różnego rodzaju uchwytów. Zaletą prętów jest podatność na równomierne skręcanie, bez
przewężeń. Ponadto nadany skręt wokół osi zabezpiecza pręt przez złamaniem.
Sprężystość jest to zdolność materiału do powracania ze stanu odkształcenia do
pierwotnego kształtu po ustąpieniu siły odkształcającej. Pręty wszystkich gatunków wikliny
odznaczają się znaczną sprężystością, szczególnie pręty suche. Dzięki temu wyroby
wiklinowe po wysuszeniu nie zmieniają kształtu.
Plastyczność jest to zdolność do trwałego zachowania kształtu nadanego przy wygięciu,
nie powodując uszkodzeń mechanicznych materiału. Wysoką plastycznością charakteryzuje
się wiklina wilgotna (powyżej 30% wilgotności). W produkcji wikliniarskiej ta cecha ma
podstawowe znaczenie, gdyż wilgotne pręty wikliny zachowują po wysuszeniu nadany im
przez wyginanie kształt.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie gatunki wierzby krzewiastej stosowane są w koszykarstwie-plecionkarstwie?
2. Jakie warunki muszą spełniać wierzby krzewiaste, aby znalazły zastosowanie
w koszykarstwie-plecionkarstwie?
3. Które gatunki wierzby krzewiastej są najczęściej uprawiane w Polsce?
4. Jaki gatunek wierzby krzewiastej uprawiany jest na kije wiklinowe?
5. Która wierzba uważana jest za najlepszą wiklinę koszykarską?
6. Jakie niezmienne cechy pozwalają rozpoznawać gatunki wierzb krzewiastych?
7. Jaki odcień barwy białej ma wiklina purpurowa okorowana?
8. Jaką wilgotność posiada wiklina powietrznosucha?
9. Jaka jest definicja właściwości mechanicznych wikliny?
10. Które właściwości mechaniczne wikliny zaliczamy do najważniejszych?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Spośród ulistnionych pędów różnych gatunków wierzby krzewiastej wybierz wierzbę
konopiankę.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.1.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) obejrzeć ilustracje na planszach  Gatunki wierzby krzewiastej ,
4) obejrzeć pędy ulistnione różnych gatunków wierzby krzewiastej,
5) rozpoznać i wskazać wierzbę konopiankę,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Wyposażenie stanowiska pracy:
- plansze  Gatunki wierzby krzewiastej ,
- próbki gatunków wierzby krzewiastej (pędy ulistnione): konopianka, amerykanka,
purpurowa, migdałowa.
- Poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Spośród próbek różnych gatunków wierzby krzewiastej w stanie spoczynku wybierz
wierzbę amerykankę.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.1.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z charakterystyką pędów w stanie spoczynku,
4) obejrzeć pędy bez liści różnych gatunków wierzby krzewiastej
5) rozpoznać i wskazać wierzbę amerykankę,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- próbki gatunków wierzby krzewiastej (pędy w stanie spoczynku, bez liści): konopianka,
amerykanka, purpurowa, migdałowa.
- Poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 3
Dobierz w pary i naklej na kartony pędy w stanie spoczynku (bez liści) i pędy ulistnione
wierzb: konopianki, amerykanki, purpurowej, migdałowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.1.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) rozpoznać pędy w stanie spoczynku poszczególnych gatunków wierzb,
4) rozpoznać pędy ulistnione poszczególnych gatunków wierzb,
5) dobrać w pary pędy ulistnione i w stanie spoczynku poszczególnych gatunków wierzb,
6) nakleić pary pędów poszczególnych gatunków wierzb na kartony i podpisać,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności i dokładność wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- pędy wierzb (w stanie spoczynku): konopianki, amerykanki, purpurowej, migdałowej,
- pędy ulistnione wierzb: konopianki, amerykanki, purpurowej, migdałowej,
- kartki bloku technicznego,
- taśma samoprzylepna,
- flamastry.
- Poradnik dla ucznia.
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Ćwiczenie 4
Spośród prętów wikliny okorowanej moczarkowanej, wybierz wiklinę purpurową.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.1.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z opisami i charakterystyką prętów okorowanych poszczególnych gatunków
wikliny, którym nadano korowalność metodą fizjologiczną,
4) obejrzeć okorowane pręty różnych gatunków wikliny
5) rozpoznać i wybrać okorowane pręty wikliny purpurowej,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- pręty wikliny okorowanej moczarkowanej: konopianki, amerykanki, purpurowej,
migdałowej.
- Poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 5
Porównaj wytrzymałość na zginanie prętów nie okorowanych wikliny amerykanki
i wikliny konopianki.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.1.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) wykonać próbę ręcznego zginania prętów nie okorowanych wikliny amerykanki i wikliny
konopianki,
4) porównać wytrzymałość na złamanie prętów nie okorowanych wikliny amerykanki
i wikliny konopianki,
5) porównać wytrzymałość na skolankowanie prętów nie okorowanych wikliny amerykanki
i wikliny konopianki,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- pędy nie okorowane wikliny: konopianki, amerykanki.
- Poradnik dla ucznia.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz? Tak Nie
1) Wymienić gatunki wierzby krzewiastej stosowane
w koszykarstwie - plecionkarstwie? k k
2) Podać gatunek wierzby krzewiastej uprawianej na kije? k k
3) Wymienić cechy wierzb pozwalające rozpoznać poszczególne
gatunki? k k
4) Rozpoznać gatunki wierzb po pędach ulistnionych? k k
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
5) Rozpoznać gatunki wierzb po pędach w stanie spoczynku? k k
6) Scharakteryzować wierzbę konopiankę? k k
7) Rozpoznać gatunki wikliny po okorowaniu? k k
8) Podać wilgotność wikliny powietrznosuchej? k k
9) Wymienić właściwości fizyczne wikliny? k k
10) Wymienić właściwości mechaniczne wikliny? k k
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
4.2. Materiały podstawowe, krajowe i zagraniczne, stosowane
w koszykarstwie - plecionkarstwie
4.2.1. Materiał nauczania
Nazwa materiały obejmuje surowce (przedmioty pracy o najmniejszym stopniu
przetworzenia, np. wiklina nie okorowana) i półprodukty (surowce o wyższym stopniu
przetworzenia, np. wiklina okorowana).
Do materiałów podstawowych zaliczamy te, na których opiera się produkcja, a których
brak powoduje jej unieruchomienie.
Materiały podstawowe krajowe
Pręty wiklinowe
Pręty wiklinowe nie korowane powinny być jednorocznymi pędami w stanie spoczynku
wegetacyjnego, ściętymi z krzewów wierzb koszykarskich, o długości powyżej 50 cm,
wilgotności nie mniejszej niż 70% i barwie kory naturalnej, jednolitej na całej powierzchni.
Ilość zanieczyszczeń nie może być większa niż 10% masy partii.
Klasyfikację prętów przeprowadza się według odmian: amerykanka i inne (konopianka,
migdałowa), wymiarów: 10 przedziałów długości i 3 grupy przedziałów długości (pręty
krótkie 50-120 cm, pręty średnie powyżej 120-160 cm, pręty długie powyżej 180 cm),
jakości: podział na dwie klasy według rodzaju, ilości i rozmieszczenia wad.
Rys. 5.Wiązki prętów wiklinowych okorowanych sortowanych [4, s. 54]
Pręty wiklinowe okorowane powinny mieć barwę białą lub czerwoną. Klasyfikację
przeprowadza się identycznie jak wikliny nie okorowanej zgodnie z Normami Branżowymi.
Wiązki prętów wiklinowych okorowanych (Rys. 5) przechowuje się w suchych
i przewiewnych magazynach ułożone w sterty, zabezpieczone przed wilgocią
i nasłonecznieniem (pręty białe).
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Kije wiklinowe
Kije wiklinowe nie korowane powinny być uzyskane z dwuletnich lub starszych pędów
wikliny plecionkarskiej w stanie spoczynku wegetacyjnego, bez odgałęzień korony lub czuba
o barwie kory naturalnej.
Klasyfikację kijów wiklinowych przeprowadza się według:
- długości- ponad 140 cm,
- grubości- od 8-40 mm średnicy kija,
- jakości, która opiera się na rodzaju, ilości i rozmieszczeniu wad (zgodnie z Normami
Branżowymi).
Wiązki kijów (Rys. 6) przechowuje się w stożkach, na wolnym powietrzu, zabezpieczone
przed nadmiernym wysychaniem, zagrzaniem, zapleśnieniem.
Rys. 6.Wiązki kijów okorowanych sortowanych [4, s. 59]
Kije wiklinowe okorowane powinny mieć barwę zbliżoną do białej lub czerwonoceglastej
i wilgotność do 20%. Klasyfikację przeprowadza się podobnie jak kijów nie okorowanych.
Wiązki kijów (o masie około 10 kg) przechowuje się w suchych i przewiewnych magazynach
ułożone w sterty, zabezpieczone przed wilgocią i nasłonecznieniem (kije białe).
Taśmy wiklinowe
Taśmy wiklinowe powinny być wykonane z jednej odmiany prętów lub kijów
wiklinowych okorowanych o wyrównanej barwie i z jednego przedziału długości. Wilgotność
nie może przekraczać 20%. Taśmy muszą mieć wyrównaną szerokość i grubość oraz nie
mogą mieć wad osłabiających pasma na zrywanie (zgodnie Normami Branżowymi).
Wyróżniamy taśmy: okorowane używane np: do wyplotu wiązadeł, ścianek i zakończeń
wyrobów plecionkarskich; liczkowe (Rys. 7a) używane np: do produkcji mebli i koszy
gospodarczych; brzegowane stosowane np: do produkcji wyrobów galanteryjnych ozdobnych;
duszkowe (Rys. 7 b) stosowane np: do wyplatania ścianek koszy; nie okorowane służące do
owijania i łączenia np: wałków w koszach słomianych.
Rys. 7. Przekrój taśmy wiklinowej: a- liczkowej, b- duszkowej [9, s. 1]
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Taśmy pakuje się w pęczki o masie 5 kg związane taśmą, a następnie w wiązki o masie 20 kg
związane drutem ocynkowanym i przechowuje w suchych i przewiewnych magazynach
ułożone w sterty.
Taśmy leszczynowe
Taśmy leszczynowe otrzymuje się z pędów leszczyny posortowanych według długości
i grubości. Produkuje się taśmy: okorowane duszkowe i liczkowe stosowane do wyrobu np:
łubianek, wyrobów galanteryjnych i koszy gospodarczych ( kobiałek ) oraz nie okorowane,
których zastosowanie jest podobne jak taśm wiklinowych nie korowanych. Grube taśmy
(listwy) przeznacza się do wyrobu obręczy na skrzynki i beczki służące jako opakowania
produktów spożywczych.
Rogożyna
Rogożyna jest najczęściej używanym (po wiklinie) materiałem plecionkarskim w
postaci ściętych liści pałki wodnej, m.in. szerokolistnej, wąskolistnej, zwężonej. Największą
wartość techniczną mają pędy w swojej części podwodnej. Rogożyna plecionkarska powinna
odpowiadać podstawowym wymaganiom: technicznym, dotyczącym jej właściwości
fizycznych (wilgotność 15-18%, barwa), mechanicznym (wytrzymałość na zrywanie
i skręcanie), technologicznym i jakościowym (wady, zanieczyszczenia). Rogożynę
klasyfikuje się na 2 klasy, a podstawowymi miernikami są: uszkodzenia, długość części
podwodnej liści, barwa. Jednostką miary jest wiązka. Rogożynę stosuje się do wyrobu:
torebek, koszyków, kapeluszy, mat ozdobnych, elementów mebli, jak siedzenia czy oparcia
oraz do wyrobów w połączeniu z drewnem, wikliną, metalem. Najkorzystniejszym sposobem
magazynowania jest złożenie wiązek w sterty na podwyższeniu, pod dachem z zapewnieniem
odpowiedniego przewiewu.
Turzyca
Turzyca jest używana do wyplotu w formie sznura złożonego z kilku z
dz
beł. Jest
wytrzymała na rozerwanie, elastyczna i odporna na zniszczenie. Turzycy używa się do
wyplatania siedzisk i oparć krzeseł lub foteli. Przy ocenie jakości uwzględnia się wilgotność,
ilość zanieczyszczeń i barwę. Długość z
dz
beł wynosi ponad 60 cm. Turzyca plecionkarska
powiązana w wiązki powinna być magazynowana w przewiewnych wiatach pod dachem,
ustawiona w stożkach lub stertach.
Słoma plecionkarska
Słoma plecionkarska musi być uzyskana z koszenia ręcznego, ze zdrowego zboża (żyta,
pszenicy, owsa) nie powalonego, nie zachwaszczonego. Wysuszone snopy słomy przed
użyciem oczyszcza się z liści, obcina kłosy. Kolor słomy powinien być żółtozłocisty
i jednolity. Słomę wykorzystuje się do wyrobu: ozdobnych i funkcjonalnych pojemników
używanych w gospodarstwie domowym, oparć i siedzeń, galanterii ozdobnej, w tym
kapeluszy, torebek, wazonów, tac, zabawek, mat dekoracyjnych i do ocieplania. Snopy słomy
przechowuje się w magazynach, wiatach pod zadaszeniem, ustawione w stożki lub
przewiewne sterty.
A
uby
A
uby (dartka drzewna) to materiał plecionkarski w formie taśm, uzyskany z drewna
liściastego (topola, olcha, brzoza) lub iglastego (świerk). Jest to dobry materiał plecionkarski,
elastyczny, łatwy do gięcia i formowania, o dużej wytrzymałości mechanicznej, łatwy do
barwienia farbami wodnymi i olejnymi. A
uby wykorzystuje się do wyrobu: łubianek,
koszyczków do owoców i kwiatów, tacek, mat. Wymiary dartki używanej w plecionkarstwie
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
to: długość 80-150 cm, szerokość 0,8-3 cm, grubość 0,5-3,0 mm. Dartkę należy
przechowywać w pomieszczeniach wentylowanych, w temperaturze poniżej 15oC,
wilgotności powietrza do 80%, na regałach lub podkładach w taki sposób, aby nie powstały
odkształcenia.
A
yko lipowe
A
yko uzyskuje się ze ściętych drzew w okresie rozpoczętej wegetacji, gdy powstają
warunki ułatwiające zdjęcie kory z pnia. Po zdjęciu pasów kory szerokości około 10 cm, przy
zachowaniu możliwie najdłuższych odcinków, wiąże się je w pęczki i poddaje moczeniu
przez kilka miesięcy. Po tym zabiegu można oddzielić pasmami łyko, które po wysuszeniu
i podzieleniu na potrzebną szerokość wykorzystuje się do wyplatania.
Korzenie sosnowe i jałowcowe
Korzenie sosny i jałowca są bardzo mocnym i odpornym na uszkodzenia surowcem
plecionkarskim. Nie są jednak surowcem o większym znaczeniu produkcyjnym,
wykorzystywane są do wykonywania pojedynczych wyrobów w pewnych regionach kraju.
Korzenie umyte i pozbawione naskórka rozłupuje się nożem na pasma o grubości 1-3 mm
i szerokości kilku milimetrów. Czynności wyplatania najlepiej wykonuje się przy zachowaniu
naturalnej wilgotności materiału.
Sznurki
Sznurki stosuje się w plecionkarstwie jako materiały zastępujące typowe tworzywa
wyplotowe. Sznurki dzielimy na: kręcone, o przekroju kolistym i plecione, o przekroju
kolistym lub kwadratowym.
Taśmy włókiennicze
Taśmy włókiennicze, w plecionkarstwie znalazły zastosowanie taśmy tkane: w formie
taśm tapicerskich przeznaczonych na warstwę podtrzymującą części tapicerowanych mebli
i taśm dekoracyjnych do zakrywania brzegów tkaniny obiciowej oraz taśmy plecione: płaskie
i okrągłe (sznurki) używane jako tworzywa wyplotowe.
Tworzywa sztuczne
Tworzywa sztuczne jako podstawowe materiały plecionkarskie mogą stanowić tworzywo
konstrukcyjne, służące do wykonywania osnowy splotów plecionkarskich (pręty
z nieplastyfikowanego PCW), szkieletów, ram, nóg, poręczy i innych elementów
konstrukcyjnych (rury z nieplastyfikowanego PCW o średnicy 15, 20, 25, 32 mm), oraz
tworzywo wyplotowe, stanowiące elementy wątku splotów plecionkarskich (taśmy i wężyki
z uplastycznionego PCW).
Rury metalowe
Rury metalowe stosowane są do wykonywania szkieletów mebli o konstrukcji mieszanej.
Są to rury stalowe lub ze stopów aluminium o średnicy 14-30 mm.
Materiały podstawowe zagraniczne
Rotang i materiały rotangopochodne
Rotang to pręty i kije uzyskane z łodyg palm rotangowych. A
odygi rotangu, wypełnione
tkanką miękiszową, są długie, twarde, elastyczne, pokryte twardą, szklistą powłoką. Jest to
doskonały materiał plecionkarski charakteryzujący się: elastyczną i trwałą fakturą, naturalną
barwą szkliwa, dużą wytrzymałością, brakiem zbieżystości, wyjątkową giętkością co
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
umożliwia trwałe formowanie skomplikowanych kształtów. Z cienkich prętów wyrabia się:
trzepaczki trzcinowe, kosze, przeplata szkielety mebli, z grubych: buduje się szkielety mebli,
wyrabia laski spacerowe. Pręty i kije rotangu posortowane według jakości i grubości formuje
się w wiązki o masie 50 kg, wiąże taśmą peddigową, a czasami pakuje w płótno jutowe.
Wiązki przechowuje się w magazynach zamkniętych, suchych, przewiewnych, ułożone
w sterty na podwyższeniu lub w pozycji pionowej lekko oparte o ściany i sąsiednie wiązki.
Rys. 8. Przekrój poprzeczny pręta rotangowego [4, s. 115]
Rotang jest też surowcem do produkcji rotangopochodnych materiałów plecionkarskich,
takich jak: taśmy rotangowej, peddigu i taśmy peddigowej (Rys. 8).
Peddig to materiał plecionkarski wyprodukowany z wewnętrznej części rotangu, głównie
w wyniku procesu produkcji taśmy rotangowej. W plecionkarstwie stosuje się pręty i kije
peddigowe o przekroju okrągłym, owalnym, wielokątnym. Wykorzystywane są one jako
tworzywo konstrukcyjne na ramy i szkielety oraz do wyplotów, szczególnie ścisłych.
Taśmy rotangowe powstają ze zdjętej (w procesie obróbki mechanicznej) zewnętrznej
części naturalnego rotangu. Wyróżniamy taśmy niebrzegowane (wikler) i brzegowane (Rys. 9 a, b).
Taśmy peddigowe powstają ze zdjętej (w procesie obróbki mechanicznej) zewnętrznej
części peddigu. Występują w postaci taśm niebrzegowanych, brzegowanych i profilowanych
o dekoracyjnym rowkowaniu (Rys. 9 c).
Rys. 9. Taśmy rotangopochodne: a) niebrzegowana, b) brzegowana, c) profilowana [4, s. 115]
Taśmy rotangowe i peddigowe stosowane są do: owijania i wzmacniania wszystkich łączeń
elementów konstrukcyjnych w meblach z rotangu, wykonywania zawiasów koszykarskich,
wykonywania całych wyrobów oraz wyplotów ozdobnych.
Taśmy formuje się w wiązki o masie 50 kg i wiąże gorszymi kawałkami taśmy zabarwionymi
na kolory oznaczające jakość materiału.
Rafia
Rafia jest to materiał plecionkarski otrzymywany z liści palmy rafii. Pasma rafii długości
około 2 m, skręcane są w warkocze. Przed wyplotem wyrobów warkocze rozplata się,
nawilża, rozwiesza, aby pasma rafii uległy wyprostowaniu. Rafia ma kolor dojrzałej słomy,
jest lekka, elastyczna, delikatna, odporna na zrywanie, łatwa do barwienia. Wykonuje się
z niej: pantofle, kapelusze, torebki, koszyczki, ozdobne wyploty oparć i siedzeń mebli.
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Bambus
Bambus ma łodygę wewnątrz pustą, koloru zielonego, żółtego lub brunatnego, o długości
do 18 m, pokrytą szklistą, twardą powłoką. Kijów bambusowych używa się jako tworzywa
konstrukcyjnego do produkcji mebli i na szkielety innych wyrobów plecionkarskich.
W czasie magazynowania wszystkie materiały egzotyczne muszą być zabezpieczone
przed wilgocią powodującą rozwój pleśni. Materiały te układa się w sterty na podwyższeniu.
Kije bambusowe można także układać w pozycji pionowej. Rafię pakuje się w bele owinięte
płótnem jutowym i ustawia w kilku warstwach z zachowaniem odstępów dla krążenia
powietrza. Taśmy rotangowe pakuje się w worki jutowe.
4.2.2 Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie materiały plecionkarskie zaliczamy do materiałów podstawowych?
2. Które krajowe materiały plecionkarskie zaliczamy do materiałów podstawowych?
3. Które zagraniczne materiały plecionkarskie zaliczamy do materiałów podstawowych?
4. Jakie cechy powinny posiadać pręty wiklinowe nie korowane?
5. Jakie rodzaje taśm produkowane są z wikliny?
6. Co to jest peddig?
7. Do czego używane są w plecionkarstwie materiały podstawowe z tworzyw sztucznych?
8. Jak należy przechowywać rotang?
9. Jakie wyroby produkuje się z rafii?
10. Z których podstawowych materiałów plecionkarskich można wykonać konstrukcje
mebli?
4.2.3 Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Podziel nie okorowane pręty wiklinowe różnej długości na: krótkie, średnie i długie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.2.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z Normą Branżową BN-70/9225-07,
4) podzielić przesortowane według długości pręty wiklinowe na krótkie, średnie i długie,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- nie okorowane pręty wiklinowe różnej według długości,
- Norma Branżowa BN-70/9225-07.
- Poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Podziel nie okorowaną wiklinę na pręty i kije.
Sposób wykonania ćwiczenia
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.2.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z Normą Branżową BN-70/9225-07,
4) podzielić nie okorowaną wiklinę na pręty i kije,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- wiklina nie okorowana,
- Norma Branżowa BN-70/9225-07.
- Poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 3
Dokonaj podziału taśmy wiklinowej na liczkową i duszkową.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.2.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z Normą Branżową BN-75/9225-08,
4) rozpoznać taśmę wiklinowa liczkową i duszkową,
5) rozdzielić taśmy wiklinowe na liczkowe i duszkowe,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- taśmy wiklinowe liczkowe i duszkowe,
- Norma Branżowa BN-75/9225-08.
- Poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 4
Dokonaj podziału taśmy rotangowej na brzegowaną i nie brzegowaną.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.2.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z Normą Branżową BN-73/8460-12,
4) rozpoznać taśmę rotangową brzegowaną i nie brzegowaną,
5) rozdzielić taśmę rotangową na brzegowaną i nie brzegowaną,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- taśmy rotangowe brzegowane i nie brzegowane,
- Norma Branżowa BN-73/8460-12.
- Poradnik dla ucznia.
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Ćwiczenie 5
Przygotuj pasma rafii do wykonania wyplotów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.2.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) rozpleść warkocze rafii,
4) zwilżyć rafię,
5) rozwiesić pasma rafii na drewnianych stojakach,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- pasma rafii skręcone w warkocze,
- pojemnik z wodą do zwilżania rafii,
- drewniane stojaki do rozwieszania pasm rafii.
- Poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 6
Przygotuj wysuszoną słomę zbożową do wykonania wyplotów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.2.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) usunąć liście ze z
dz
beł,
4) obciąć kłosy zboża,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- wysuszony snop zboża,
- nożyce, sekatory.
- Poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 7
Przygotuj wiązki prętów wiklinowych okorowanych do przechowywania w magazynie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.2.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) ułożyć w stertę wiązki okorowanych prętów wiklinowych,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Wyposażenie stanowiska pracy:
- wiązki okorowanych prętów wiklinowych,
- żerdzie do ułożenia podwyższenia pod stertę,
- Poradnik dla ucznia.
4.2.4 Sprawdzian postępów
Czy potrafisz? Tak Nie
1) Omówić zastosowanie podstawowych materiałów plecionkarskich? k k
2) Wymienić podstawowe materiały plecionkarskie? k k
3) Wymienić podstawowe plecionkarskie materiały zagraniczne? k k
4) Określić cechy prętów wiklinowych nie okorowanych? k k
5) Dokonać podziału wikliny na pręty i kije? k k
6) Wymienić rodzaje taśm wiklinowych? k k
7) Rozróżnić taśmy wiklinowe liczkowe i duszkowe? k k
8) Rozróżnić taśmy rotangowe nie brzegowane i brzegowane? k k
9) Omówić zastosowanie w plecionkarstwie podstawowych materiałów
z tworzyw sztucznych? k k
10) Scharakteryzować warunki przechowywania rotangu? k k
11) Przygotować rafię do wyplotów? k k
12) Przygotować wysuszoną słomę do wyplotów? k k
13) Wybrać podstawowe materiały do wykonania konstrukcji mebli? k k
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
4.3. Materiały uzupełniające stosowane w koszykarstwie -
plecionkarstwie
4.3.1. Materiał nauczania
Materiały uzupełniające
Materiały uzupełniające służą do wykonywania funkcjonalnych części wyrobu
plecionkarskiego, w postaci np.: płyty stołu, dna tacki, a ponadto mogą stanowić elementy
torebek i koszyczków lub tapicerowane części mebli.
Tarcica
Tarcicą nazywamy materiały drzewne wyprodukowane w tartaku przez wzdłużne
piłowanie (przetarcie) drewna okrągłego, posiadają obrobione piłą płaszczyzny i czoła oraz
odpowiadają pod względem wymiarów i jakości wymaganiom norm przedmiotowych.
Wyróżniamy tarcicę iglastą i liściastą oraz:
- tarcicę ogólnego przeznaczenia, o asortymencie dostosowanym do powszechnego użytku
w różnych dziedzinach gospodarki,
- tarcicę określonego przeznaczenia o dostosowanej do tego przeznaczenia formie
i jakości.
Sklejka
Sklejka jest to płyta sklejona z nieparzystej liczby fornirów- cienkich płatów drewna,
sklejonych klejem pod ciśnieniem. W plecionkarstwie stosuje się sklejkę do wyrobu: płyt
stołów, siedzisk taboretów, półek i innych elementów płytowych w wyrobach o konstrukcji
mieszanej wiklinowo - drzewnej lub trzcinowo - drzewnej.
Płyty pilśniowe
Płyty pilśniowe produkuje się z drewna małowymiarowego, odpadów drzewnych
(np. zrzynków tartacznych) lub innych surowców zawierających włókna lignocelulozowe.
Rozróżnia się płyty pilśniowe:
- porowate (miękkie),
- twarde,
- bardzo twarde.
W plecionkarstwie stosowane są płyty pilśniowe twarde:
- zwykłe, o powierzchni naturalnej, jednostronnie gładkie,
- lakierowane, obustronnie pokryte materiałem lakierniczym,
- laminowane, w których na prawą stronę naprasowano specjalny papier nasączony żywicą
syntetyczną.
W plecionkarstwie płyty pilśniowe twarde mają zastosowanie podobne jak sklejki, a płyty
o uszlachetnionej powierzchni można stosować bezpośrednio, bez dodatkowej obróbki
wykończeniowej.
Płyty wiórowe
Płyty wiórowe wykonane z cząstek drzewnych znajdują zastosowanie w wielu
dziedzinach zastępując tarcicę i tradycyjne płytowe materiały drzewne. W plecionkarstwie
płyty te mogą być wykorzystywane głównie do produkcji elementów płytowych w meblach
o konstrukcji mieszanej, np. wiklinowo- drzewnej.
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Materiały drzewne i drewnopochodne należy przechowywać w specjalnie do tego celu
przystosowanych stałych magazynach zamkniętych. Tarcicę suchą należy składać na
dokładnie wypoziomowanych legarach, w stosach o wysokości do 2,5-3 m. Sklejkę, płyty
pilśniowe, wiórowe należy przechowywać w magazynach ogrzewanych wyposażonych
w urządzenia do wymiany powietrza i ogrzewania. Temperatura w magazynie nie powinna
przekraczać 15oC, a wilgotność powietrza powinna wynosić około 80%. Płyty układa się
w poziome stosy na suchych, płaskich podkładach w sposób zabezpieczający przed
wyginaniem i zarysowaniem powierzchni, szczególnie płyt lakierowanych i laminowanych.
Dokładne omówienie materiałów drzewnych i drewnopochodnych zamieszczono w Jednostce
modułowej 742[02].01.05.
Tworzywa sztuczne
Tworzywa sztuczne: folia galanteryjna z nieplastyfikowanego PCW produkowana jest
jako bezbarwna lub barwiona, gładka lub z wysokim połyskiem; płyty dekoracyjne Unilam,
wśród których wyróżniamy płyty: symetryczne, w których obie powierzchnie pokryte są
papierem dekoracyjnym nasyconym żywicą; asymetryczne, przeznaczone do naklejania na
inną płytę; przeciwprężne, które stosuje się jako warstwę przeciwdziałającą odkształceniu się
np. płyty wiórowej.
Szkło
Szkło wykorzystywane w plecionkarstwie należy do grupy szkła płaskiego, w której
wyróżnia się płyty szklane: bezbarwne, barwne, wzorzyste, matowe, zbrojone. Szkło
w plecionkarstwie stosowane jest na płyty stołów, półki oraz na dna tacek.
Szkło płaskie przechowuje się w magazynach krytych, w skrzyniach ustawionych na
dłuższym boku pionowo lub luzem, ustawiając poprzekładane gładkim papierem płyty
szklane na stojakach.
Tkaniny
Tkaniny stosowane w plecionkarstwie służą do wykonywania tapicerowanych siedzisk
taboretów, krzeseł, foteli. Są to tkaniny meblowe: obiciowe, przeznaczone na zewnętrzne
powierzchnie mebli oraz tkaniny wewnętrzne, przeznaczone do wykonywania wewnętrznych
warstw tapicerowanych części mebli.
Tkaniny w czasie magazynowania należy zabezpieczyć przed zatłuszczeniem, zabrudzeniem,
uszkodzeniem, płowieniem, powinny być układane na drewnianych regałach w suchych
i przewiewnych pomieszczeniach.
Tektury i kartony
Tektury i kartony stosowane są do wykładania wnętrz torebek i koszyków. Znalazły tu
zastosowanie tektury i kartony introligatorskie o powierzchni matowej lub gładkiej.
Materiały papiernicze należy przechowywać w magazynach zamkniętych, suchych,
przewiewnych, ogrzewanych, w opakowaniach fabrycznych, ułożone na regałach lub
drewnianych podestach.
Skóry galanteryjne
Skóry galanteryjne (zaliczane do skór miękkich) znalazły w plecionkarstwie
zastosowanie przy wyrobie torebek, koszyczków damskich jako materiał służący do
wykonywania pokryw, uchwytów, elementów zdobniczych.
Magazynowane powinny być w pomieszczeniach zamkniętych, w temperaturze 5-15oC
i wilgotności 50-70%, rozłożone na drewnianych regałach jedna na drugiej do wysokości 1 m,
z dala od ścian magazynu i urządzeń grzewczych.
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
4.3.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jaką rolę pełnią uzupełniające materiały plecionkarskie?
2. Co to jest sklejka?
3. Jakie zastosowanie w wyrobach plecionkarskich mają płyty wiórowe ?
4. Jakich uzupełniających materiałów plecionkarskich można użyć do wykonania płyty
stołu ?
5. Do czego wykorzystuje się tkaniny w wyrobach plecionkarskich?
6. W jakich warunkach należy przechowywać materiały drzewne i drewnopochodne?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Spośród próbek materiałów drzewnych i drewnopochodnych wybierz sklejkę.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.3.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z charakterystyką wybranych materiałów drzewnych i drewnopochodnych,
4) zapoznać się z próbkami materiałów drzewnych i drewnopochodnych,
5) wybrać sklejkę,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- próbki materiałów drzewnych i drewnopochodnych.
- Poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Spośród próbek płyt pilśniowych wybierz płytę pilśniową laminowaną.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.3.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z opisem płyt pilśniowych,
4) zapoznać się z próbkami płyt pilśniowych,
5) wybrać płytę pilśniową laminowaną,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- próbki płyt pilśniowych.
- Poradnik dla ucznia.
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Ćwiczenie 3
Określ, czy warunki magazynowania materiałów drzewnych i drewnopochodnych
w zaprezentowanym magazynie zakładu produkcyjnego są prawidłowe.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.3.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z warunkami magazynowania materiałów drzewnych i drewnopochodnych,
4) zwiedzić pomieszczenie magazynowe i zapoznać się ze sposobem magazynowania
materiałów drzewnych i drewnopochodnych i drewnopochodnych,
5) wypełnić karty pracy  Magazynowanie materiałów drzewnych i drewnopochodnych ,
6) określić, czy warunki magazynowania materiałów drzewnych i drewnopochodnych
w magazynie zakładu produkcyjnego są prawidłowe,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- karty pracy  Magazynowanie materiałów drzewnych i drewnopochodnych ,
- magazyn materiałów drzewnych i drewnopochodnych.
- Poradnik dla ucznia.
- literatura z rozdziału 6
Ćwiczenie 4
Spośród przedstawionych materiałów uzupełniających wybierz materiały do wykonania
płyty stołu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.3.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z opisami wybranych materiałów uzupełniających,
4) zapoznać się z przedstawionymi materiałami uzupełniającymi,
5) wybrać materiały do wykonania płyty stołu,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- próbki materiałów uzupełniających,
- Poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 5
Spośród przedstawionych materiałów uzupełniających wybierz materiały do wykonania
dna tacy wiklinowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.3.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z charakterystyką przedstawionych materiałów uzupełniających,
4) zapoznać się z przedstawionymi materiałami uzupełniającymi,
5) zapoznać się z modelami i wyrobami wzorcowymi tacek wiklinowych na dnie z płyty,
6) wybrać materiały do wykonania dna tacy,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- próbki materiałów uzupełniających,
- Poradnik dla ucznia.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz? Tak Nie
1) Określić znaczenie materiałów uzupełniających? k k
2) Wymienić materiały uzupełniające drzewne i drewnopochodne? k k
3) Rozpoznać sklejkę? k k
4) Podać zastosowanie płyt wiórowych w wyrobach plecionkarskich? k k
5) Wybrać materiały uzupełniające do wykonania płyty stołu? k k
6) Objaśnić zastosowanie tkanin w wyrobach plecionkarskich? k k
7) Określić warunki przechowywania materiałów drzewnych
i drewnopochodnych? k k
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
4.4. Materiały pomocnicze stosowane w koszykarstwie -
plecionkarstwie
4.4.1. Materiał nauczania
Materiały pomocnicze służą do łączenia elementów wyrobu, wykańczania,
uszlachetniania i zdobienia wyrobów. Niektóre materiały pomocnicze mogą być zastąpione
przez inne, np. zamknięcia, zawiasy metalowe można zastąpić elementami wykonanymi
z wikliny.
Kleje
Kleje używane w plecionkarstwie można podzielić na: kleje naturalne (pochodzenia
zwierzęcego i roślinnego) i kleje syntetyczne.
Kleje pochodzenia zwierzęcego dzielimy na:
- kleje glutynowe (kostne, skórne, rybie), o charakterystycznym zapachu i barwie od
jasnożółtej do ciemnobrązowej, stosowane są do trwałego łączenia elementów
i materiałów drewnopochodnych oraz wytworów papierniczych ze sobą i z drewnem
(stosowanie na gorąco);
- kleje kazeinowe, o zapachu twarogu, stosowane do klejenia drewna, wytworów
papierniczych, tkanin z drewnem lub tekturą (stosowanie na zimno).
Kleje pochodzenia roślinnego stosowane w plecionkarstwie to kleje kauczukowe, które
stosowane są do łączenia gumy, metalu, drewna, tworzyw sztucznych, skóry, tkanin.
Kleje syntetyczne dzielimy na:
- kleje mocznikowe, o intensywnym zapachu formaliny stosowane są do oklejania
elementów płytowych z drewna i materiałów drewnopochodnych, do klejenia złączy
konstrukcyjnych w elementach z drewna (stosowanie na zimno i na gorąco);
- kleje epoksydowe odznaczają się wyjątkowo dobrą przyczepnością i wytrzymałością
połączenia, stosowane są do klejenia metali, tworzyw sztucznych, szkła, drewna oraz do
łączenia tych materiałów w kombinacjach ze sobą;
- kleje polioctanowinylowe stosowane są do klejenia montażowego, klejenia tworzyw
sztucznych, tkanin, skóry między sobą i z drewnem;
- kleje neoprenowe mają dobrą przyczepność do wielu materiałów, działają na zimno, dają
elastyczną spoinę.
Kleje powinny być przechowywane w specjalnych pomieszczeniach, w warunkach
zabezpieczających je przed zniszczeniem, utratą żywotności, najlepiej w opakowaniach
fabrycznych, z zachowaniem warunków bezpieczeństwa przeciwpożarowego.
Barwniki
Barwniki w plecionkarstwie służą do barwienia materiałów wyplotowych pochodzenia
roślinnego oraz elementów z drewna i materiałów drewnopochodnych. Barwniki dzielimy na:
naturalne oraz syntetyczne.
Barwniki naturalne (pochodzenia roślinnego, zwierzęcego i kopalne) to:
- kurkumina - barwnik żółty,
- santalina - barwnik czerwony,
- indygotyna - barwnik niebieski,
- sepia- barwnik brunatny,
- brunat kasselski - barwa orzecha,
- brunat Bismarcka - barwa mahoniu.
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Barwniki te zostały obecnie wyparte przez barwniki syntetyczne.
Barwniki syntetyczne charakteryzują się dużą gamą kolorów i łatwością
przygotowywania roztworów barwiących wodnych lub alkoholowych oraz możliwością
mieszania barwników dla uzyskania odpowiedniego koloru.
Wyróżniamy barwniki syntetyczne:
- bezpośrednie, do barwienia powierzchniowego;
- kwasowe; do wgłębnego barwienia drewna;
- zasadowe charakteryzujące się dużą jaskrawością i czystością kolorów;
- barwniki do drewna imitujące gatunki drewna, np. barwnik orzechowy.
Barwniki należy przechowywać w suchych pomieszczeniach, ustawione na półkach,
w opakowaniach fabrycznych.
Lakiery, politury, farby i emalie należą do grupy materiałów malarskich zwanej
wyrobami lakierowymi.
Farby
Ze względu na zastosowanie rozróżnia się farby:
- do gruntowania, przeznaczone do bezpośredniego nakładania na podłoże w celu
zwiększenia przyczepności wierzchniej warstwy malarskiej;
- farby nawierzchniowe, tworzące tę wierzchnią warstwę.
Farby nawierzchniowe olejne i syntetyczne produkowane są w różnych kolorach. Powłoki
otrzymane z tych farb nie dają zadowalających efektów, gdyż nie można uzyskać
wykończenia o wysokim połysku. Farby nanosi się pędzlem.
Emalie
Emalie możemy podzielić na:
- olejne, dające powłoki barwne, o dobrym połysku, wodoodporne i elastyczne, których
używa się do malowania elementów z drewna, metali, uprzednio zagruntowanych;
- nitrocelulozowe, dające powłoki odznaczające się wysokimi walorami estetycznymi,
jasnymi, czystymi kolorami;
- ftalowe, dające powłoki twarde, połyskujące, odporne na wodę, mydło, służą do
ostatecznego malowania elementów z drewna i tworzyw drzewnych.
Lakiery
Lakiery dają powłoki przejrzyste, bezbarwne lub zabarwione.
Wyróżniamy lakiery:
- olejne, stosowane do przezroczystego wykończania wyrobów użytkowanych na wolnym
powietrzu;
- nitrocelulozowe (bezbarwne i kolorowe);
- chemoutwardzalne (dwuskładnikowe), które twardnieją po dodaniu utwardzacza do
zasadniczego składnika.
Politury
Politury służą do przezroczystego wykańczania wyrobów.
Wyróżniamy politury:
- spirytusowe (żywice rozpuszczone w alkoholu etylowym);
- nitropolitury (żywice rozpuszczone w rozpuszczalnikach).
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Do stężenia roboczego politury rozcieńcza się alkoholem etylowym (np. spirytusem
denaturowanym). Politury nanosi się na wykańczane powierzchnie ręcznie za pomocą
tamponu.
Farby, lakiery, emalie należy przechowywać w specjalnych pomieszczeniach, suchych,
przewiewnych, w fabrycznych opakowaniach, z zachowaniem bezpieczeństwa
przeciwpożarowego.
Druty
Druty stosowane w produkcji wyrobów plecionkarskich stosowane są do wzmocnienia
wyplotów i uchwytów, zwłaszcza w koszach oraz do wykonywania złączy i zamknięć
plecionkarskich (druty stalowe). Drut sprężynowy może służyć do wyrobu zawiasów
sprężynowych do koszy z wiekiem.
Okucia
Okucia są ważnym elementem niektórych wyrobów plecionkarskich, np.: koszyków
i torebek damskich, koszy gospodarczych i przemysłowych. W plecionkarstwie stosuje się
okucia meblowe, kaletnicze, rymarskie, do galanterii skórzanej.
Ze względu na funkcję w gotowym wyrobie okucia dzielimy na:
- zamykające (zamki, sprzączki),
- łączące (zawiasy),
- zabezpieczające (oczka do zabezpieczania otworów w tkaninie lub skórze),
- uchwyty.
A
ączniki metalowe
Gwoz
dzie i nity stosowane w plecionkarstwie należą do łączników stosowanych
w stolarstwie, tapicerstwie, produkcji galanterii kaletniczej.
Skobelki
Skobelki służą do przymocowywania drutów, siatek itp elementów do konstrukcji
z drewna.
Zszywki
Zszywki służą do mocowania materiałów za pomocą pistoletów pneumatycznych.
Do mocowania grubszych materiałów używa się zszywek do głębokiego tłoczenia,
do mocowania materiałów cieńszych zszywek do płytkiego tłoczenia.
Wkręty
Wkręty do drewna dzielimy na wkręty z łbem stożkowym płaskim, stożkowym
soczewkowym, kulistym. Wszystkie typy wkrętów produkuje się w takich samych
wymiarach: od 6-100 mm długości i od 1,6-8,0 grubości nie gwintowanej części rdzenia.
Materiały metalowe powinny być przechowywane w pomieszczeniach zabezpieczonych
przed wilgocią, z dala od materiałów chemicznych, ułożone na regałach lub podkładach
drewnianych, w opakowaniach fabrycznych (okucia, łączniki metalowe).
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
4.4.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Do czego służą pomocnicze materiały plecionkarskie?
2. Jakie kleje stosowane są w koszykarstwie - plecionkarstwie?
3. Jakie barwniki stosowane są w koszykarstwie-plecionkarstwie?
4. Które pomocnicze materiały plecionkarskie zaliczamy do łączników metalowych?
5. Które pomocnicze materiały plecionkarskie służą do przezroczystego wykańczania
wyrobów koszykarsko-plecionkarskich?
6. W jakich warunkach należy przechowywać pomocnicze materiały plecionkarskie
wykonane z metalu?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Spośród klejów naturalnych wybierz klej kazeinowy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.4.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z charakterystyka klejów naturalnych,
4) zapoznać się z zestawem klejów naturalnych,
5) wybrać klej kazeinowy spośród innych klejów naturalnych,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zestaw klejów naturalnych.
- Poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Przygotuj roztwór wodny barwnika do drewna w kolorze orzecha.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.4.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z instrukcją wykonania na opakowaniu barwnika,
4) zastosować się do instrukcji,
5) przygotować roztwór wodny barwnika do drewna w kolorze orzecha,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Wyposażenie stanowiska pracy:
- barwnik do drewna w kolorze orzecha w oryginalnym opakowaniu,
- miarka do odmierzenia ilości barwnika,
- pojemnik do przygotowania roztworu,
- pojemnik z wodą,
- mieszadło.
- Poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 3
Dokonaj podziału łączników metalowych na: gwoz
dzie, nity, zszywki, skobelki, wkręty.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.4.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) rozpoznać i nazwać łączniki metalowe: gwoz
dzie, nity, zszywki, skobelki, wkręty
4) podzielić łączniki metalowe na: gwoz
dzie, nity, zszywki, skobelki, wkręty,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zestaw łączników metalowych,
- pudełka na łączniki metalowe,
- Poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 4
Spośród przedstawionych materiałów malarskich wybierz te, które dają powłoki
przezroczyste.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.4.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z zestawem materiałów malarskich,
4) wybrać materiały malarskie dające powłoki przezroczyste,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zestaw materiałów malarskich.
- Poradnik dla ucznia,
- literatura z rozdziału 6.
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz? Tak Nie
1) Objaśnić zastosowanie pomocniczych materiałów plecionkarskich? k k
2) Określić warunki przechowywania pomocniczych materiałów
plecionkarskich? k k
3) Rozpoznać klej kazeinowy? k k
4) Wymienić barwniki stosowane są w koszykarstwie- plecionkarstwie? k k
5) Przygotować roztwór wodny barwnika do drewna? k k
6) Rozróżnić łączniki metalowe? k k
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
4.5. Wady techniczne materiałów koszykarsko-plecionkarskich
4.5.1. Materiał nauczania
Wady techniczne materiałów koszykarsko - plecionkarskich
Wady techniczne wikliny powstają głównie na plantacjach w czasie wzrostu pędów lub
w wyniku niewłaściwie przeprowadzonych procesów technologicznych.
Wady dzieli się na grupy zależnie od przyczyn ich powstawania:
- wady budowy - wszelkie zniekształcenia materiałów, powstałe w czasie wzrostu pędów
wiklinowych, takie jak: guzy, krzywizny, rozgałęzienia, sęki, spirale (Rys. 10- 13);
Rys. 10. Guz i sposób pomiaru [4, s. 61] Rys. 11. Krzywizna i sposób pomiaru [4, s. 61]
Rys. 12. Sęk sposób pomiaru [4, s. 62] Rys. 13. Spirala i sposób pomiaru [4, s. 62]
- uszkodzenia spowodowane przez owady: nadżerki (Rys. 14), pierścienie (Rys. 15), żer
miazgówki
Rys. 14. Nadżerka i sposób pomiaru [4, s. 64] Rys. 15. Pierścienie [4, s. 65]
Rys. 16. Żer miazgówki i sposób pomiaru [4, s. 65]
- zranienia - wady takie, jak: martwica, rak (Rys. 17), uszkodzenia gradowe (Rys, 18),
zdarcie kory wywołane przez czynniki mechaniczne;
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Rys. 17. Rak [4, s. 65] Rys. 18. Uszkodzenie gradowe i sposób pomiaru [4, s. 65]
- zabarwienia- zaparzenia w postaci rdzawobrunatnych plam, smug na powierzchni
i przekroju oraz zasinienia w postaci sinoczarnych plam i smug lub całkowitego pokrycia
powierzchni;
- zakażenia spowodowane przez grzyby- spowodowane brakiem konserwacji lub
niewłaściwym przechowywaniem materiałów, występują w postaci pleśni i zgnilizny;
- wady obróbki- haki, niedokorowanie, pęknięcie podłużne, skolankowanie (Rys. 19),
uszkodzenie czuba, zadzior (Rys. 20), zeschnięcie, złamanie.
Rys. 19. Skolankowanie [4, s. 68] Rys. 20. Zadziory [4, s. 68]
Taśmy wiklinowe mogą mieć te same wady techniczne co wiklina użyta do ich produkcji,
natomiast w wyniku obróbki taśmy mogą powstać wady takie jak:
- przewężenia,
- nierówna grubość taśm,
- zabrudzenia,
- mechowatość,
- otarcie,
- nacięcie.
Wady techniczne rotangu uwzględniane przy ocenie jakościowej to:
- pleśń,
- zgnilizna,
- zaparzenie,
- nadżerka,
- odprysk,
- bruzdowatość (Rys. 21),
- harmonijka (Rys. 22),
- niedocięcie,
- otarcie.
Rys. 21. Bruzdkowatość [8, s. 3] Rys. 22. Harmonijka [8, s. 3]
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Wady występujące na taśmach rotangopochodnych to:
- rozwarstwienie i zagiętka taśmy,
- niedoczyszczenie,
- włochatość,
- przewężenie,
- wgniecenie,
- otarcie.
Przy ocenie jakościowej rogożyny plecionkarskiej bierze się pod uwagę takie wady jak:
- występowanie czubów i łodyg kwiatowych,
- zanieczyszczenia,
- sówkowatość,
- zaparzenia,
- zbutwienie,
- uszkodzenia mechaniczne,
- przesuszenie,
- suchość pozorną.
4.5.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Kiedy mogą powstać wady techniczne materiałów koszykarsko-plecionkarskich?
2. Jakie wyróżniamy grupy wad technicznych materiałów koszykarsko-plecionkarskich?
3. Jakie mogą być przyczyny powstawania wad technicznych materiałów koszykarsko -
plecionkarskich?
4. Jakie wyróżniamy wady budowy wikliny?
5. Jakie wyróżniamy wady wikliny spowodowane przez szkodniki owadzie?
6. Jakie wady mogą powstać przy obróbce wikliny?
7. Jakie wyróżniamy wady techniczne rotangu i materiałach rotangopochodnych?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przyporządkuj zaprezentowane wady wikliny, do poszczególnych grup wad
technicznych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.5.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) przyporządkować wady wikliny przedstawione na ilustracjach, do poszczególnych grup
wad technicznych wypisanych na kartonach,
4) nakleić ilustracje na kartony z nazwami grup wad technicznych wikliny,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- kartony z nazwami grup wad technicznych,
- ilustracje przedstawiające wady techniczne wikliny,
- Poradnik dla ucznia.
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
Ćwiczenie 2
Spośród prętów wiklinowych wybierz te, które posiadają wady obróbki.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.5.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z Normami Branżowymi: BN-70/9225-04, BN-74/9225-06,
4) przestrzegać przepisów bhp,
5) dokładnie obejrzeć przedstawione pręty wiklinowe,
6) wybrać pręty wikliny z wadami obróbki,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- pręty wikliny z różnymi wadami,
- Norma Branżowa BN-70/9225-04,
- Norma Branżowa BN-74/9225-06,
- Poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 3
Spośród prętów wiklinowych wybierz te, które posiadają wady budowy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.5.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z Normami Branżowymi: BN-70/9225-04, BN-74/9225-06,
4) przestrzegać przepisów bhp,
5) dokładnie obejrzeć przedstawione pręty wiklinowe,
6) wybrać pręty wikliny z wadami budowy,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- pręty wikliny z różnymi wadami,
- Norma Branżowa BN-70/9225-04,
- Norma Branżowa BN-74/9225-06,
- Poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 4
Wskaż dwie wady na prętach rotangowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.4.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
3) zapoznać się z Normą Branżową BN-73/8460-12,
4) przestrzegać przepisów bhp,
5) dokładnie obejrzeć przedstawione pręty rotangowe,
6) wskazać dwie wady na prętach rotangowych,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- pręty rotangowe z wadami,
- Norma Branżowa BN-73/8460-12,
- Poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 5
Dokonaj oceny jakości liczkowej taśmy wiklinowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.4.1.),
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z Normą Branżową BN-75/9225-08,
4) przestrzegać przepisów bhp,
5) dokładnie obejrzeć przedstawioną liczkową taśmę wiklinową,
6) dokonać oceny jakości liczkowej taśmy wiklinowej,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności i dokładności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- wiązka liczkowej taśmy wiklinowej,
- Norma Branżowa BN-75/9225-08.
- Poradnik dla ucznia.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz? Tak Nie
1) Wymienić przyczyny powstawania technicznych wad
materiałów koszykarsko- plecionkarskich? k k
2) Podać grupy wad technicznych materiałów koszykarsko -
plecionkarskich? k k
3) Rozpoznać wady budowy wikliny? k k
4) Wymienić wady wikliny spowodowane przez owady-szkodniki? k k
5) Rozpoznać wady spowodowane nieprawidłową obróbką wikliny? k k
6) 6) Rozpoznać wady techniczne występujące na rotangu i materiałach
rotangopochodnych? k k
7) Ocenić jakość taśm wiklinowych liczkowych? k k
8) Korzystać z Norm Branżowych? k k
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 23 zadania o różnym stopniu trudności. Są to zadania: otwarte na które
należy udzielić krótkiej odpowiedzi pisemnej lub w formie rysunku (zadania: 1, 4, 8,12,
14, 20) i wielokrotnego wyboru, gdzie tylko jedna odpowiedz
jest prawidłowa (zadania:
2. 3, 5, 6, 7, 9, 10, 11, 13, 15, 16, 17, 18, 19, 21, 22, 23).
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X lub wpisując prawidłową odpowiedz
. W przypadku pomyłki błędną
odpowiedz
zaznacz kółkiem, a następnie ponownie zakreśl odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.
8. Na rozwiązanie testu masz 90 min.
Powodzenia
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Przy rozpoznawaniu gatunków wikliny w czasie wzrostu porównuje się takie cechy jak:
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
2. Wierzba krzewiasta przedstawiona na rysunku to wierzba:
a) migdałowa.
b) amerykanka.
c) konopiana.
d) purpurowa.
3. Na kije wiklinowe uprawiana jest wierzba:
a) migdałowa.
b) amerykanka.
c) konopiana.
d) purpurowa.
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
4. Cechy użytkowe wierzby amerykanki uważanej za najlepszą wierzbę koszykarską, to:
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
5. Do fizycznych właściwości wikliny zaliczamy:
a) plastyczność.
b) sprężystość.
c) skurczliwość.
d) wytrzymałość na zginanie.
6. Wiklina konopianka okorowana moczarkowana ma barwę białą:
a) z odcieniem niebieskim.
b) z odcieniem różowym.
c) kredowobiałą.
d) z odcieniem żółtym.
7. Wilgotność wikliny okorowanej przeznaczonej do magazynowania powinna wynosić:
a) 20%.
b) 30%.
c) 120%.
d) 60%.
8. Wymień właściwości mechaniczne wikliny:
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
9. Wysoką plastycznością charakteryzuje się wiklina:
a) powietrznosucha.
b) wilgotna.
c) biała.
d) czerwona.
10. Rogożynę zaliczamy do materiałów plecionkarskich:
a) podstawowych zagranicznych.
b) podstawowych krajowych.
c) uzupełniających roślinnych.
d) pomocniczych krajowych.
11. Peddig otrzymywany jest w wyniku obróbki:
a) wikliny.
b) liści palmowych.
c) rotangu.
d) taśm peddigowych.
12. Narysuj poprzeczny przekrój liczkowej taśmy wiklinowej:
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
13. Wiązki taśm wiklinowych przechowujemy:
a) w stożkach na wolnym powietrzu.
b) w stertach na wolnym powietrzu.
c) w stertach w magazynach.
d) w stertach w pomieszczeniach chłodniczych.
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
14. Zaproponuj materiał uzupełniający do wykonania dna tacy wiklinowej:
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
15. Przeznaczeniem materiałów uzupełniających w produkcji koszykarsko - plecionkarskiej
jest to, że:
a) opiera się na nich produkcja wyrobu.
b) służą do prac wykończeniowych.
c) służą do dekoracji wyrobów.
d) stanowią funkcjonalną część wyrobu.
16. Do materiałów pomocniczych zaliczamy:
a) tkaniny.
b) skóry.
c) szkło.
d) nity.
17. Do łączników metalowych stosowanych w produkcji koszykarsko-plecionkarskiej należą:
a) klamerki.
b) zawiasy.
c) zszywki.
d) drut.
18. Barwniki syntetyczne rozpuszczają się dobrze w:
a) wodzie.
b) oleju.
c) benzynie.
d) kwasie.
19. Lakiery chemoutwardzalne twardnieją po dodaniu do nich:
a) alkoholu.
b) utwardzacza.
c) benzyny.
d) gorącej wody.
20. Przyczynami powstawania wad technicznych materiałów koszykarsko - plecionkarskich
mogą być:
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
21. Wada techniczna przedstawiona na rysunku to:
a) solankowanie.
b) krzywizna.
c) spirala.
d) sęk.
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
22. Martwicę zaliczamy do:
a) wad budowy.
b) wad obróbki.
c) zranień.
d) uszkodzeń przez owady.
23. Wada techniczna przedstawiona na rysunku należy do wad:
a) wikliny nie okorowanej.
b) peddigu.
c) wikliny okorowanej.
d) rotangu.
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko...........................................................................................................
Rozpoznawanie gatunków i odmian wierzby krzewiastej oraz innych
surowców i materiałów stosowanych w produkcji koszykarsko -
plecionkarskiej
Zakreśl poprawną odpowiedz
lub wpisz odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punktacja
zadania
1.
2. a b c d
3. a b c d
4.
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8.
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12.
13. a b c d
14.
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20.
21. a b c d
22. a b c d
23. a b c d
Razem:
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
6. LITERATURA
1. Bukiewicz H., Zwoliński S.:  Uprawa i eksploatacja wikliny . WSiP, Warszawa 1979
2. Kański B.:  Koszykarstwo , PWSZ, Warszawa 1959
3. Kończak T., Korpetta W, Mądrzyk J.:  Technologia wikliniarstwa i plecionkarstwa ,
WSiP, Warszawa 1979
4. Kończak T., Żurowski J.:  Materiałoznawstwo wikliniarskie i plecionkarskie , WSiP,
Warszawa 1978
5. Norma Branżowa BN-70/9225-04
6. Norma Branżowa BN-70/9225-07
7. Norma Branżowa BN-72/9225-02
8. Norma Branżowa BN-73/8460-12
9. Norma Branżowa BN-75/9225-08
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45