MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Piotr Krutulski
Posługiwanie się dokumentacją techniczną i technologiczną
734[02].O1.03
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Bogdan Kostecki
mgr inż. Przemysław Śleboda
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Piotr Krutulski
Konsultacja:
mgr inż. Teresa Jaszczyk
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 734[02].O1.03
 Posługiwanie się dokumentacją techniczną i technologiczną , zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu introligator.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 6
3. Cele kształcenia 7
4. Przykładowe scenariusze zajęć 8
5. Ćwiczenia 12
5.1. Podstawy rysunku technicznego 12
5.1.1. Ćwiczenia 12
5.2. Znormalizowane zasady i elementy rysunku technicznego maszynowego 14
5.2.1. Ćwiczenia 14
5.3. Dokumentacja techniczno-ruchowa 20
5.3.1. Ćwiczenia 20
5.4. Dokumentacja procesu technologicznego 22
5.4.1. Ćwiczenia 22
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 24
7. Literatura 40
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu
zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie introligator.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,
- cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z poradnikiem,
- przykładowe scenariusze zajęć,
- przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania
uczenia oraz środkami dydaktycznymi,
- ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,
- literaturę uzupełniającą.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze
szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej
pracy uczniów do pracy zespołowej.
Jako pomoc w realizacji jednostki modułowej dla uczniów przeznaczony jest Poradnik dla
ucznia. Nauczyciel powinien ukierunkować uczniów na właściwe korzystanie z poradnika do
nich adresowanego.
Materiał nauczania (w Poradniku dla ucznia) podzielony jest na rozdziały, które
zawierają podrozdziały. Podczas realizacji poszczególnych rozdziałów wskazanym jest
zwrócenie uwagi na następujące elementy:
- materiał nauczania  w miarę możliwości uczniowie powinni przeanalizować
samodzielnie. Obserwuje się niedocenianie przez nauczycieli niezwykle ważnej
umiejętności, jaką uczniowie powinni bezwzględnie posiadać  czytanie tekstu
technicznego ze zrozumieniem;
- pytania sprawdzające mają wykazać, na ile uczeń opanował materiał teoretyczny i czy jest
przygotowany do wykonania ćwiczeń. W zależności od tematu można zalecić uczniom
samodzielne odpowiedzenie na pytania lub wspólne z całą grupą uczniów, w formie
dyskusji opracowanie odpowiedzi na pytania. Druga forma jest korzystniejsza, ponieważ
nauczyciel sterując dyskusją może uaktywniać wszystkich uczniów oraz w trakcie
dyskusji usuwać wszelkie wątpliwości;
- dominującą rolę w kształtowaniu umiejętności oraz opanowaniu materiału spełniają
ćwiczenia. W trakcie wykonywania ćwiczeń uczeń powinien zweryfikować wiedzę
teoretyczną oraz opanować nowe umiejętności. Przedstawiono dosyć obszerną propozycję
ćwiczeń wraz ze wskazówkami o sposobie ich przeprowadzenia, uwzględniając różne
możliwości ich realizacji w szkole. Nauczyciel decyduje, które z zaproponowanych
ćwiczeń jest w stanie zrealizować przy określonym zapleczu technodydaktycznym
szkoły. Prowadzący może również zrealizować ćwiczenia, które sam opracował;
- sprawdzian postępów stanowi podsumowanie rozdziału, zadaniem uczniów jest udzielenie
odpowiedzi na pytania w nim zawarte. Uczeń powinien samodzielnie odpowiadając na
zamieszczone w nim stwierdzenia potwierdzić lub zaprzeczyć opanowanie określonego
zakresu materiału. Jeżeli wystąpią zaprzeczenia, nauczyciel powinien do tych zagadnień
wrócić, sprawdzając, czy braki w opanowaniu materiału są wynikiem niezrozumienia
przez ucznia tego zagadnienia, czy niewłaściwej postawy ucznia w trakcie nauczania.
W tym miejscu jest szczególnie ważna rola nauczyciela, gdyż od postawy nauczyciela,
sposobu prowadzenia zajęć zależy między innymi zainteresowanie ucznia. Uczeń
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
niezainteresowany materiałem nauczania, wykonywaniem ćwiczeń nie nabędzie w pełni
umiejętności założonych w jednostce modułowej. Należy rozbudzić wśród uczniów tak
zwaną  ciekawość wiedzy . Potwierdzenie przez ucznia opanowania materiału nauczania
rozdziału może stanowić podstawę dla nauczyciela do sprawdzenia wiedzy i umiejętności
ucznia z tego zakresu. Nauczyciel realizując jednostkę modułową, powinien zwracać
uwagę na predyspozycje ucznia, ocenić, czy uczeń ma większe uzdolnienia manualne, czy
może lepiej radzi sobie z rozwiązywaniem problemów teoretycznych;
- testy zamieszczone w rozdziale Ewaluacja osiągnięć ucznia zawierają zadania z zakresu
całej jednostki modułowej i należy je wykorzystać do oceny uczniów, a wyniki osiągnięte
przez uczniów powinny stanowić podstawę do oceny pracy własnej nauczyciela
realizującego tę jednostkę modułową. Każdemu zadaniu testu przypisano określoną liczbę
możliwych do uzyskania punktów (0 lub 1 punkt). Ocena końcowa uzależniona jest od
liczby uzyskanych punktów. Nauczyciel może zastosować test według własnego projektu
oraz zaproponować własną skalę ocen. Należy pamiętać, żeby tak przeprowadzić proces
oceniania ucznia, aby umożliwić mu jak najpełniejsze wykazanie swoich umiejętności.
Metody polecane do stosowania podczas kształcenia modułowego to:
- ćwiczenie,
- przewodniego tekstu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
 734[02].O1
Podstawy zawodu
734[02].O1.01
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
oraz ochrony środowiska
734[02].O1.02
Charakteryzowanie procesów
poligraficznych
734[02].O1.03
Posługiwanie się dokumentacją
techniczną i technologiczną
734[02].O1.04
Stosowanie maszyn i urządzeń
734[02].O1.05
Stosowanie materiałów introligatorskich
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, uczeń powinien :
- znać podstawowe pojęcia z zakresu geometrii, takich jak linia prosta, łuk, płaszczyzna,
rzut na płaszczyznę, odwzorowanie na płaszczyz
nie,
- znać nazewnictwo podstawowych elementów maszyn takie jak: wałek, otwór, gwint, koło
zębate, przegub, łożysko, silnik, itp.,
- posługiwać się podstawowymi przyrządami kreślarskimi, takimi jak: linijka, trójkąt
kreślarski, cyrkiel, kątomierz, itp.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń, powinien umieć:
- określić rodzaje rysunków technicznych i zasady ich wykonywania,
- rozpoznać rysunki szkicowe, techniczne, schematyczne i konstrukcyjne,
- dobrać materiały i przybory kreślarskie do rysowania,
- posłużyć się przyborami kreślarskimi,
- zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,
- posłużyć się podziałką rysunkową,
- dobrać rodzaj i grubość linii do określonych rysunków,
- zastosować zasady normalizacji w rysunku,
- opisać pismem technicznym rysunki elementów maszyn, urządzeń i wyrobów,
- wykonać rysunki rozwinięć i przekrojów brył,
- wykonać rzuty aksonometryczne i prostokątne brył,
- sporządzić rysunki przekrojów prostych części maszyn i urządzeń,
- opisać pismem technicznym rysunki elementów maszyn i urządzeń,
- określić zasady tolerancji w rysunku technicznym,
- rozpoznać maszyny i urządzenia introligatorskie na podstawie rysunków technicznych,
- rozróżnić na rysunku technicznym podstawowe zespoły i części maszyn,
- posłużyć się instrukcjami obsługi urządzeń i maszyn introligatorskich,
- posłużyć się instrukcją bezpieczeństwa i higieny pracy stosowaną podczas obsługi
określonego urządzenia lub maszyny poligraficznej,
- posłużyć się dokumentacją techniczno-ruchową,
- posłużyć się dokumentacją konstrukcyjną maszyn i urządzeń,
- posłużyć się literaturą techniczną, katalogami części zamiennych, katalogami wyrobów,
- wyjaśnić zasady obiegu dokumentów w zakładach poligraficznych,
- zinterpretować dane zawarte w karcie technologicznej,
- zastosować zasady współpracy w zespole,
- skorzystać z różnych z
ródeł informacji zawodowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadząca ...........................................................................
Modułowy program nauczania: Introligator 734[02]
Moduł: Podstawy zawodu 734[02].O1
Jednostka modułowa: Posługiwanie się dokumentacją techniczną i technologiczną
734[02].O1.03
Temat: Klasyfikacja różnych rodzajów dokumentacji technicznej
Cel ogólny: Rozróżnianie różnych rodzajów dokumentacji i rysunków technicznych.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- określić rodzaje rysunków technicznych i zasady ich wykonywania,
- rozróżnić rysunki ofertowe, katalogowe, szkicowe, schematyczne, konstrukcyjne, rysunki
wykonawcze części maszyn, rysunki złożeniowe, formy graficzne stosowane
w katalogach części zamiennych i instrukcjach obsługi maszyn.
- określić cele stosowania różnych technik przy sporządzaniu dokumentacji technicznej
- określić i scharakteryzować różne grupy czytelników dokumentacji technicznej
- określić i scharakteryzować instytucje będące z
ródłem przepisów, dotyczących rysunków
technicznych.
Metody nauczania uczenia się:
 metoda przewodniego tekstu.
Formy organizacyjne:
 uczniowie pracują w grupach 2 4-osobowych.
Czas: 1 godzina 30 minut.
Środki dydaktyczne:
- zestawy ćwiczeń opracowane przez nauczyciela dla każdego ucznia,
- przykładowe dokumentacje techniczne różnych rodzajów: rysunki ofertowe, prospekty
reklamowe i handlowe, katalogi wyrobów technicznych (np. katalog łożysk tocznych),
szkice rysunków konstrukcyjnych, rysunki konstrukcyjne części maszyn, rysunki
złożeniowe zespołów maszyn,
- plansze i foliogramy przedstawiające różne rodzaje dokumentacji technicznej,
- zestaw Polskich Norm dotyczących rysunku technicznego maszynowego
Zadania dla ucznia:
- sklasyfikować różne występujące w praktyce rodzaje rysunków technicznych;
- posegregować dostarczone rysunki według tej klasyfikacji. Określić, jakie elementy
wspólne i jakie różnice charakteryzują poszczególne rodzaje rysunków;
- dla każdego rysunku określić grupę potencjalnych czytelników danego dokumentu
(kupujący, wykonawca części, monter składający urządzenie, użytkownik maszyny,
mechanik serwisowy).
Przebieg zajęć:
Faza wstępna
1. Określenie tematu zajęć.
2. Wyjaśnienie uczniom tematu oraz szczegółowych celów zajęć.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
3. Podział uczniów na 2 3-osobowe zespoły.
4. Wykonanie ćwiczenia.
Faza właściwa
Praca metodą tekstu przewodniego.
Faza I. Informacje
Pytania prowadzące
1. Jakie funkcje pełni rysunek techniczny?
2. Jakie formy może przybierać rysunek techniczny?
3. Jakie osoby są czytelnikami rysunków technicznych?
4. Jakie przepisy regulują metody sporządzania rysunków technicznych?
5. Jaka instytucja jest wydawcą tych przepisów?
6. Czy każdy rysunek techniczny zawiera informacje o szczegółach konstrukcyjnych przedstawionego
przedmiotu?
Faza II. Planowanie
1. Uczniowie planują sposób wykonania ćwiczenia.
Faza III. Ustalanie
1. Uczniowie ustalają w grupach na podstawie lektury Poradnika dla ucznia, jakie rodzaje
rysunków technicznych można spotkać podczas procesu zakupu i eksploatacji maszyny
produkcyjnej.
2. Uczniowie omawiają w grupach cechy charakterystyczne różnych rodzajów rysunków
Faza IV. Wykonanie
1. Uczniowie segregują dostarczoną przykładową dokumentację techniczną.
2. Uczniowie wypełniają tabelkę wyników ćwiczenia.
Nr rysunku, dokumentu Rodzaj rysunku, dokumentu Potencjalni czytelnicy
1
2
3
4
5
6
7
Faza V. Sprawdzenie
1. Uczniowie sprawdzają na podstawie posiadanej wiedzy i konsultacji z nauczycielem
poprawność uzyskanych wyników.
Faza VI. Analiza końcowa
1. Uczniowie wraz z nauczycielem omawiają, które etapy wykonania ćwiczenia sprawiły im
trudności. Nauczyciel powinien wskazać, jakie umiejętności były ćwiczone, jakie
nieprawidłowości wystąpiły podczas realizacji ćwiczenia i jak unikać ich w przyszłości.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadząca .....................................................................................
Modułowy program nauczania: Introligator 734[02]
Moduł: Podstawy zawodu 734[02].O1
Jednostka modułowa: Posługiwanie się dokumentacją techniczną i technologiczną
734[02].O1.03
Temat: Dokumentacja techniczno-ruchowa maszyn poligraficznych.
Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności posługiwania się dokumentacją techniczno-
ruchową maszyny, w celu opracowania planu smarowania i remontów.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- scharakteryzować dokumentację techniczno-ruchową maszyny poligraficznej,
- opracować instrukcję smarowniczą maszyny,
- zaplanować cykl naprawczy maszyny poligraficznej na podstawie dokumentacji
techniczno-ruchowej.
Metody nauczania uczenia się:
 wykład informacyjny,
 dyskusja w grupie,
 ćwiczenie.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
 w grupach 2 3-osobowych.
Czas: 4 godziny dydaktyczne.
Środki dydaktyczne:
 dokumentacje techniczno-ruchowe maszyn poligraficznych,
 poradnik dla ucznia.
Przebieg zajęć:
1. Faza wstępna:
 powitanie uczniów, sprawdzenie listy obecności,
 nawiązanie do tematu, przedstawienie celów zajęć,
 zapis tematu do zeszytów.
2. Faza właściwa:
 wykład informacyjny na temat dokumentacji techniczno-ruchowych maszyn
poligraficznych oraz konserwacji i remontów maszyn poligraficznych,
 dyskusja w grupie na temat opracowania instrukcji smarowniczych i cyklu
naprawczego maszyn poligraficznych,
 rozdanie uczniom instrukcji do wykonania ćwiczenia i udzielenie odpowiedzi na
pytania dotyczące ćwiczenia,
 rozdanie materiałów do wykonania ćwiczenia,
 wykonywanie przez uczniów ćwiczenia.
3. Faza kończąca:
 prezentowanie wyników pracy,
 dyskusja w grupie na temat trudności napotkanych przez uczniów podczas
wykonywania ćwiczenia,
 podsumowanie zajęć.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Zakończenie zajęć
Praca domowa
Odpowiedz pisemnie na pytanie, jaką rolę w prawidłowej eksploatacji maszyn
poligraficznych odgrywa dokumentacja techniczno-ruchowa tych maszyn.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
 anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i osiągniętych
umiejętności.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
5. ĆWICZENIA
5.1. Podstawy rysunku technicznego
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zorganizuj stanowisko pracy w pracowni kreślarskiej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Należy zwrócić uczniom uwagę na konieczność stosowania różnych narzędzi
w zależności od przeznaczenia rysunku i zastosowanego podłoża.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) uporządkować przydzielone stanowisko pracy,
2) sprawdzić warunki bhp  oświetlenie, ergonomia,
3) skompletować materiały kreślarskie: papier biały, brystol, kalka techniczna, folia do rysowania
na kalce,
4) skompletować narzędzia kreślarskie: ołówki kreślarskie, rapidografy, tusz, cyrkle, linie,
trójkąty, krzywiki kreślarskie, wzorniki,
5) dobrać narzędzia kreślarskie do zadania, np. do wykonania szkicu części na papierze ołówkiem
lub do wykreślenia tuszem rysunku na kalce kreślarskiej,
6) sprawdzić stan techniczny narzędzi kreślarskich.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
- stanowisko kreślarskie,
- materiały kreślarskie,
- przyrządy i narzędzia kreślarskie,
- przykładowe wzory rysunków technicznych wykonane różnymi technikami,
- foliogramy przedstawiające różne rysunki techniczne,
- poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Wykonaj rysunki techniczne, stosując różne techniki kreślarskie.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Uczniowie wykonują ćwiczenie indywidualnie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wykonać szkic ołówkiem na papierze prostego rysunku technicznego, kopiując wzór
dostarczony przez nauczyciela,
2) zwrócić uwagę na poprawny dobór materiałów i narzędzi kreślarskich do zaplanowanego
zadania,
3) wykonać szkic rapidografami na kalce technicznej rysunku technicznego, kopiując wzór
dostarczony przez nauczyciela,
4) zwrócić uwagę na poprawny dobór materiałów i narzędzi kreślarskich do zaplanowanego
zadania,
5) wykreślić na kalce technicznej prosty rysunek techniczny, powielając rysunek techniczny
podłożony pod kalkę.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
- stanowisko kreślarskie,
- materiały kreślarskie,
- przyrządy i narzędzia kreślarskie,
- przykładowe wzory rysunków technicznych wykonane różnymi technikami,
- foliogramy przedstawiające różne rysunki techniczne,
- poradnik dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
5.2. Znormalizowane zasady i elementy rysunku technicznego
maszynowego.
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj napisy pismem technicznym.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Uczniowie powinni przeczytać odpowiedni fragment materiału nauczania i normy (PN)
związane z ćwiczonym zagadnieniem. Uczniowie wykonują ćwiczenie indywidualnie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) na przygotowanym arkuszu papieru formatu A4 wykreślić ramkę i tabliczkę rysunkową
według wzoru wskazanego przez nauczyciela,
2) wypełnić rubryki tabliczki pismem technicznym pochyłym. Wysokość liter dobrać do
rozmiarów odpowiednich rubryk tabliczki. Grubość linii dobrać odpowiednio do
wysokości liter,
3) na arkuszu wykreślić cienkimi liniami pomocniczą siatkę uproszczoną według
poniższego wzoru,
4) dobrać proporcje elementów siatki pomocniczej do wysokości pisma wskazanego przez
nauczyciela. Posłużyć się normami rysunkowymi na temat pisma technicznego.
Wypełnić rubryki, wpisując tekst wskazany przez nauczyciela. Grubość linii dobrać
według normy, odpowiednio do zastosowanej wysokości pisma.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
- stanowisko kreślarskie,
- papier biały format A4,
- przyrządy kreślarskie do kreślenia na papierze,
- poradnik dla ucznia,
- normy rysunkowe (PN),
- foliogramy przedstawiające konstrukcje geometryczne,
- literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Ćwiczenie 2
Wykonaj rysunki figur płaskich, wykorzystując konstrukcyjne sposoby kreślenia linii.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy. Uczniowie wykonują ćwiczenie indywidualnie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) na przygotowanym arkuszu papieru formatu A4 wykreślić ramkę, tabliczkę rysunkową
według wzoru wskazanego przez nauczyciela,
2) wypełnić rubryki tabliczki pismem technicznym pochyłym. Wysokość liter dobrać
do rozmiarów odpowiednich rubryk tabliczki. Grubość linii dobrać odpowiednio do
wysokości liter,
3) wykonać rysunki figur płaskich według wskazówek nauczyciela.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
- stanowisko kreślarskie,
- papier biały format A4,
- przyrządy kreślarskie do kreślenia na papierze,
- poradnik dla ucznia,
- normy rysunkowe (PN),
- rysunki przykładowych figur płaskich według literatury poz. 2 wykazu z rozdziału
7 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 3
Wykonaj rysunki prostej figury geometrycznej w podziałce zwiększającej i zmniejszającej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Uczniowie powinni przeczytać odpowiedni fragment materiału nauczania i normy (PN)
związane z ćwiczonym zagadnieniem. Uczniowie wykonują ćwiczenie indywidualnie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) na przygotowanym arkuszu papieru formatu A4 wykreślić ramkę, tabliczkę rysunkową
według wzoru wskazanego przez nauczyciela,
2) wypełnić rubryki tabliczki pismem technicznym pochyłym. Wysokość liter dobrać
do rozmiarów odpowiednich rubryk tabliczki. Grubość linii dobrać odpowiednio
do wysokości liter,
3) wskazany przez nauczyciela rysunek prostej figury geometrycznej odtworzyć
w podziałce zwiększającej i zmniejszającej. Wartości zastosowanych podziałek dobrać
jako znormalizowane.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
- stanowisko kreślarskie,
- papier biały format A4,
- przyrządy kreślarskie do kreślenia na papierze,
- poradnik dla ucznia,
- normy rysunkowe (PN),
- przykładowe rysunki figur płaskich,
- literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 4
Wykonaj rysunek figury płaskiej, która ma cechy części maszyny.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Uczniowie powinni przeczytać odpowiedni fragment materiału nauczania i normy (PN)
związane z ćwiczonym zagadnieniem. Uczniowie wykonują ćwiczenie indywidualnie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) na przygotowanym arkuszu papieru formatu A4 wykreślić ramkę, tabliczkę rysunkową
według wzoru wskazanego przez nauczyciela,
2) wypełnić rubryki tabliczki pismem technicznym pochyłym. Wysokość liter dobrać
do rozmiarów odpowiednich rubryk tabliczki. Grubość linii dobrać odpowiednio
do wysokości liter,
3) wykorzystując znane konstrukcje geometryczne, wykonać wskazany przez nauczyciela
rysunek figury płaskiej, mającej cechy prostej części maszyny.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
- stanowisko kreślarskie,
- papier biały format A4,
- przyrządy kreślarskie do kreślenia na papierze,
- poradnik dla ucznia,
- normy rysunkowe (PN),
- foliogramy przedstawiające konstrukcje geometryczne
- foliogramy przedstawiające rysunki figur płaskich, które mają cechy części maszyny,
- literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Ćwiczenie 5
Wykonaj rysunek figury płaskiej, stosując metodę rzutowania ukośnego.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Uczniowie powinni przeczytać odpowiedni fragment materiału nauczania i normy (PN)
związane z ćwiczonym zagadnieniem. Uczniowie wykonują ćwiczenie indywidualnie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) na przygotowanym arkuszu papieru formatu A3 wykreślić ramkę i tabliczkę rysunkową
według wzoru wskazanego przez nauczyciela,
2) wypełnić rubryki tabliczki pismem technicznym pochyłym. Wysokość liter dobrać
do rozmiarów odpowiednich rubryk tabliczki. Grubość linii dobrać odpowiednio
do wysokości liter,
3) wykonać rysunki z zastosowaniem zasad aksonometrii izometrycznej, wykorzystując
wskazane przez nauczyciela rysunki płaskich figur geometrycznych.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
- stanowisko kreślarskie,
- papier biały format A3,
- przyrządy kreślarskie do kreślenia na papierze,
- poradnik dla ucznia,
- normy rysunkowe (PN),
- foliogramy przedstawiające konstrukcje geometryczne,
- foliogramy przedstawiające zasady rzutowania ukośnego,
- literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 6
Wykonaj rysunki brył geometrycznych, stosując metodę rzutowania prostokątnego.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Uczniowie powinni przeczytać odpowiedni fragment materiału nauczania i normy (PN)
związane z ćwiczonym zagadnieniem. Uczniowie wykonują ćwiczenie indywidualnie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) na przygotowanym arkuszu papieru formatu A3 wykreślić ramkę i tabliczkę rysunkową
według wzoru wskazanego przez nauczyciela,
2) wypełnić rubryki tabliczki pismem technicznym pochyłym. Wysokość liter dobrać
do rozmiarów odpowiednich rubryk tabliczki. Grubość linii dobrać odpowiednio
do wysokości liter,
3) wykonać rysunki w postaci 6 rzutów prostokątnych metodą europejską, wykorzystując
wskazane przez nauczyciela rysunki aksonometryczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
- stanowisko kreślarskie,
- papier biały format A3,
- przyrządy kreślarskie do kreślenia na papierze,
- poradnik dla ucznia,
- normy rysunkowe (PN),
- przygotowane rysunki aksonometryczne,
- foliogramy przedstawiające zasady rzutowania prostokątnego,
- modele rzutni,
- foliogramy przedstawiające rzuty aksonometryczne brył geometrycznych,
- literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.
Ćwiczenie 7
Wykonaj analizę rysunku przedstawiającego przekrój części maszyny.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Uczniowie powinni przeczytać odpowiedni fragment materiału nauczania i normy (PN)
związane z ćwiczonym zagadnieniem. Uczniowie wykonują ćwiczenie w 3 4 osobowych
zespołach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odczytać rysunek prostej części maszyny dostarczony przez nauczyciela. Rysunek
powinien zawierać elementy narysowane w przekroju,
2) przeanalizować w zespole wszystkie elementy rysunku i wypracować pogląd na
rzeczywisty kształt narysowanego przedmiotu,
3) wykonać zwięzły opis słowny analizowanego przedmiotu,
4) przygotować rysunek przedmiotu w postaci rzutu aksonometrycznego. Rysunek należy
wykonać jako szkic ołówkiem na papierze.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
- stanowisko kreślarskie,
- papier biały format A3,
- przyrządy kreślarskie do kreślenia na papierze,
- materiały piśmienne,
- poradnik dla ucznia,
- normy rysunkowe (PN),
- przygotowane rysunki części maszyn zawierające elementy narysowane w przekroju,
- foliogramy przedstawiające zasady stosowania i oznaczania przekrojów,
- modele przekrojonych części typu  tuleja ,
- literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Ćwiczenie 8
Odczytaj rysunek schematyczny prostego zespołu maszyny.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Uczniowie powinni przeczytać odpowiedni fragment materiału nauczania i normy (PN)
związane z ćwiczonym zagadnieniem. Uczniowie wykonują ćwiczenie w 3 4 osobowych
zespołach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować materiał nauczania i normy PN związane z tematyką schematycznych
rysunków maszyn,
2) rozpoznać rodzaj przedstawionego schematu: strukturalny, funkcjonalny, zasadniczy,
3) określić elementy wchodzące w skład narysowanego zespołu, posługując się normą
zawierającą wykaz symboli używanych na rysunkach schematycznych
(PN-82/M-01088),
4) wypełnić tabelę zawierającą wykaz wskazanych elementów.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
- stanowisko kreślarskie,
- materiały piśmienne,
- poradnik dla ucznia,
- normy rysunkowe (PN) dotyczące rysowania schematów kinematycznych,
- foliogramy przedstawiające zasady rysowania schematów kinematycznych,
- literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
5.3. Dokumentacja techniczno-ruchowa
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozpoznaj fragment maszyny na podstawie analizy instrukcji obsługi dostarczonej przez
nauczyciela.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Uczniowie powinni przeczytać materiały szkoleniowe załączone do ćwiczenia  instrukcja
obsługi maszyny introligatorskiej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przestudiować fragment dokumentacji (instrukcji maszyny introligatorskiej) dotyczący
ćwiczenia,
2) na podstawie analizy rysunków i tekstu zamieszczonych w dokumentacji:
- zlokalizować opisane mechanizmy maszyny,
- opracować sposób wykonania czynności opisanej w instrukcji,
- wykonać opisane czynności zgodnie z dokumentacją.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
- maszyna introligatorska, np. krajarka jednonożowa,
- dokumentacja techniczno-ruchowa maszyny,
- stanowiskowa instrukcja bhp maszyny,
- foliogramy przedstawiające sposób wykonywania ćwiczonych czynności,
- poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Rozpoznaj elementy maszyny w katalogu części zamiennych.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Uczniowie powinni przeczytać materiały szkoleniowe załączone do ćwiczenia  katalog
części zamiennych maszyny introligatorskiej. Uczniowie wykonują ćwiczenie w 3 4
osobowych zespołach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przestudiować fragment dokumentacji oraz katalog części zamiennych maszyny
introligatorskiej,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
2) na podstawie analizy rysunków i tekstu zamieszczonych w dokumentacji:
- zlokalizować w katalogu zespoły maszyny,
- zlokalizować w katalogu część maszyny,
- ustalić nazwę znalezionej części zgodną z nazewnictwem zastosowanym w katalogu,
- ustalić numer katalogowy znalezionej części,
- utworzyć przykładowe zamówienie części zamiennej.
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
- foliogramy przedstawiające budowę katalogu części zamiennych,
- poradnik dla ucznia,
- materiały piśmienne,
- dokumentacja techniczno-ruchowa maszyny oraz katalog części zamiennych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
5.4. Dokumentacja procesu technologicznego
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Odczytaj i przeanalizuj informacje zawarte w karcie technologicznej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Uczniowie powinni przeczytać materiały szkoleniowe załączone do ćwiczenia  wzory
wypełnionych kart technologicznych, schematy procesów technologicznych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przestudiować wypełnioną kartę technologiczną,
2) opracować schemat przebiegu procesu technologicznego,
3) sporządzić rysunek blokowy przebiegu procesu technologicznego,
4) sporządzić wykaz materiałów zużytych podczas realizacji zlecenia,
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia,
- materiały piśmienne,
- wypełnione karty technologiczne,
- foliogramy przedstawiające schematy procesów technologicznych,
- formularz wykazu niezbędnych materiałów.
Ćwiczenie 2
Na podstawie schematu procesu technologicznego oprawy zeszytowej, wypełnij
niezbędne rubryki karty technologicznej. Przyjmij, że zamówiony nakład wynosi 1000 sztuk.
Sporządz
wykaz materiałów, które powinien zakupić dział zaopatrzenia. Podaj niezbędne
ilości tych materiałów. Policz, ile stanowisk pracy trzeba zaangażować do wykonania
zlecenia.
Zakładając, że na każdą operację potrzeba 30 s, policz ile czasu potrzeba na wykonanie
całego nakładu.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować schemat technologiczny oprawy zeszytowej,
2) określić liczbę stanowisk pracy, niezbędnych przy realizacji zlecenia,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
3) przeanalizować dane dotyczące użytych materiałów,
4) sporządzić wykaz niezbędnych materiałów,
5) wypełnić kartę technologiczną dla zlecenia produkcyjnego zgodnego ze schematem.
Rysunek do ćwiczenia 2
Zalecane metody nauczania uczenia się:
- ćwiczenie.
Środki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia,
- materiały piśmienne,
- wypełnione karty technologiczne,
- foliogramy przedstawiające schematy procesów technologicznych,
- formularz wykazu niezbędnych materiałów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test dwustopniowy do jednostki modułowej:  Posługiwanie się dokumentacją
techniczną i technologiczną
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
 zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 12, 13, 15, 18, 19, 20 są z poziomu podstawowego,
 zadania 11, 14, 15, 16, 17 są z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
 dopuszczający  za rozwiązanie, co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,
 dostateczny  za rozwiązanie, co najmniej 13 zadań z poziomu podstawowego,
 dobry  za rozwiązanie, co najmniej 16 zadań, w tym przynajmniej jednego z poziomu
ponadpodstawowego,
 bardzo dobry  za rozwiązanie, co najmniej 19 zadań, w tym dwóch z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. d, 3. c, 4. b, 5. b, 6. c, 7. b, 8. d, 9. a, 10. c, 11. d,
12. b, 13. a, 14. d, 15. b, 16. c, 17. d, 18. b, 19. a, 20. c.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

1 Rozróżnić rodzaje rysunków B P c
2 Rozróżnić rodzaje rysunków technicznych B P d
3 Określić zasady normalizacji rysunków B P c
4 Określić parametry przyrządów kreślarskich B P b
5 Określić parametry przyrządów kreślarskich B P b
6 Określić zastosowanie przyrządów kreślarskich B P c
7 Podać definicję formatów rysunkowych A P b
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
8 Opisać zasady stosowania linii rysunkowych B P d
9 Opisać zasady opisu rysunku technicznego B P a
Opisać sposoby stosowania podziałek
10 B P c
rysunkowych
11 Wyjaśnić cechy rzutów prostokątnych C PP d
12 Rozróżnić cechy rzutów aksonometrycznych B P b
13 Rozróżnić cechy przekrojów B P a
14 Wyjaśnić sposoby wyznaczania przekrojów C PP d
15 Scharakteryzować zasady wymiarowania C PP b
16 Sklasyfikować zasady wymiarowania C PP c
Rozróżnić rodzaje schematycznych rysunków
17 A P d
maszyn
Zdefiniować pojęcie dokumentacji techniczno-
18 A P b
ruchowej
Zdefiniować pojęcie schemat procesu
19 A P a
technologicznego
20 Określić zasady obiegu dokumentacji technicznej B P c
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem, co najmniej
jednotygodniowym.
2. Przed rozpoczęciem sprawdzianu przedstaw uczniom zasady przebiegu testowania.
3. Podkreśl wagę samodzielnego rozwiązywania zadań testowych.
4. Rozdaj uczniom przygotowane dla nich materiały (instrukcję, zestaw zadań testowych,
kartę odpowiedzi).
5. Udziel odpowiedzi na pytania formalne uczniów.
6. Przypomnij o upływającym czasie na 10 i 5 minut przed zakończeniem sprawdzianu.
7. Po zakończeniu testu przed czasem uczeń podnosi rękę i czeka aż nauczyciel odbierze od
niego pracę.
8. Po upływie czasu sprawdzianu poproś uczniów o odłożenie przyborów do pisania.
9. Zbierz od uczniów karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiązanie testu masz 45 min.
9. Po zakończeniu testu podnieś rękę i zaczekaj aż nauczyciel odbierze od Ciebie pracę.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
 instrukcja,
 zestaw zadań testowych,
 karta odpowiedzi.
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Poniższy rysunek przedstawia
a) rysunek ofertowy, zamieszczony w ulotce reklamowej.
b) rysunek wykonawczy części.
c) fragment katalogu części zamiennych.
d) schemat kinematyczny zespołu części.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
2. Szkicem nazywamy
a) rysunek, w którym zastosowano symbole graficzne w celu pokazania funkcji części
składowych układu i ich współzależności.
b) rysunek zawierający wszystkie informacje potrzebne do wykonania przedmiotu.
c) jest to rzut prostokątny przedstawiający widoczną część przedmiotu, a także w miarę
potrzeby jego zarysy niewidoczne.
d) jest to rysunek wykonany odręcznie i niekoniecznie w podziałce. Przydatny we
wstępnej fazie projektowania.
3. Zasady sporządzania rysunków technicznych regulują
a) ustawy.
b) obyczaje.
c) Polskie Normy.
d) wewnętrzne przepisy biur konstrukcyjnych.
4. Podstawowym parametrem ołówka kreślarskiego jest
a) kształt.
b) twardość.
c) kolor zastosowanego wkładu.
d) średnica zastosowanego wkładu.
5. Do wykreślenia rysunków tuszem stosuje się
a) papier.
b) kalkę techniczną.
c) brystol.
d) dowolny materiał białego koloru.
6. Za pomocą cyrkla kreślarskiego można narysować
a) dowolną figurę geometryczną.
b) sześciokąt równoboczny.
c) okrąg.
d) linię krzywą o skomplikowanym kształcie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
7. Jako format zasadniczy dla rysunków technicznych przyjęto stosować
a) format B1.
b) format A4.
c) format A2.
d) format B3.
8. Linią ciągłą grubą należy narysować
a) największy fragment rysowanego przedmiotu.
b) zarys skrajnych położeń części ruchomych.
c) widoczne krawędzie rysowanych przedmiotów w widokach i przekrojach.
d) linie urwania i przerwania przedmiotów.
9. Rysunki techniczne są opisywane
a) pismem technicznym w sposób określony przez normy.
b) dowolnym pismem, ale czytelnie.
c) przy użyciu specjalnych maszyn do pisania.
d) specjalnymi znakami, używając odpowiednich szablonów.
10. Zastosowanie na rysunku technicznym podziałki 2:1 oznacza, że
a) rysowany przedmiot jest dwukrotnie większy niż jego odzwierciedlenie.
b) rysowany przedmiot jest identyczny jak jego odzwierciedlenie.
c) rysowany przedmiot jest dwukrotnie mniejszy niż jego odzwierciedlenie.
d) nie ma żadnego związku między zastosowaną podziałką a proporcjami rozmiarów
przedmiotu i jego odzwierciedlenia.
11. Jeżeli przedmiot narysowano metodą rzutów prostokątnych to
a) na jednym rzucie można zawsze narysować wszystkie szczegóły rysowanego przedmiotu.
b) na rysunku nie zachowane są proporcje wymiarów liniowych elementów przedmiotu
leżących w tej samej płaszczyz
nie.
c) poszczególne rzuty przedstawiają przedmiot widziany z różnych, dowolnych kierunków.
d) poszczególne rzuty przedstawiają przedmiot widziany z różnych kierunków wzajemnie
prostopadłych.
12. Metodę rzutowania aksonometrycznego stosuje się, ponieważ
a) jest mniej pracochłonna niż metoda rzutów prostokątnych.
b) w przypadku przedmiotów o skomplikowanych kształtach ułatwia wyobrażenie sobie
przedmiotu, zwłaszcza przez osoby niedoświadczone.
c) umożliwia zaoszczędzenie papieru, gdyż można na jednym rzucie umieścić więcej
informacji o kształcie przedmiotu.
d) rysunki wykonywane tą metodą nie wymagają stosowania specjalnych przyrządów
kreślarskich.
13. Rysowanie przedmiotów z wykorzystaniem metody przekrojów umożliwia
a) podanie dokładnych informacji o krawędziach przedmiotu niewidocznych przy
oglądaniu go z zewnątrz.
b) zaoszczędzenie miejsca na rysunku, ponieważ przekrojony przedmiot jest mniejszy.
c) łatwiejsze wyobrażenie sobie przedmiotu, ponieważ tak wykonany rysunek jest
bardziej czytelny, zwłaszcza dla osób niedoświadczonych.
d) zaoszczędzenie czasu konstruktora, ponieważ tak wykonany rysunek jest mniej
pracochłonny.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
14. Elementy przekroju zakreskowane cienkimi, ukośnymi liniami oznaczają
a) miejsca, w których po przecięciu przedmiotu płaszczyzną przekroju nie ma materiału
gdyż w tym miejscu znajduje się np. otwór.
b) widoczne elementy rysowanego przedmiotu.
c) niewidoczne elementy rysowanego przedmiotu.
d) miejsca, w których po przecięciu przedmiotu płaszczyzną przekroju znajduje się
materiał.
15. Wymiary liniowe na rysunkach wykonawczych części maszyn podawane w
a) centymetrach.
b) milimetrach.
c) dowolnych jednostkach, dostosowanych do rozmiarów przedmiotu.
d) jednostkach, które wybierze konstruktor.
16. Poniższy rysunek jest ilustracją zasady
a) wymiarowania od jednej bazy.
b) grupowania wymiarów.
c) pomijania wymiarów oczywistych.
d) otwartego łańcucha wymiarowego.
17. Poniższy rysunek przedstawia
a) rysunek złożeniowy zespołu części.
b) fragment katalogu części zamiennych.
c) schemat kinematyczny strukturalny zespołu maszyny.
d) schemat kinematyczny zasadniczy zespołu maszyny.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
18. Dokumentacja techniczno-ruchowa maszyny produkcyjnej zawiera
a) rysunki konstrukcyjne części wchodzących w skład maszyny.
b) katalog części zamiennych i instrukcję obsługi.
c) rysunki złożeniowe wszystkich zespołów maszyny.
d) prospekty reklamowe producenta maszyny.
19. Na podstawie schematu procesu technologicznego można poznać
a) kolejność wykonywania operacji dla danego wyrobu.
b) pracochłonność poszczególnych operacji.
c) koszty realizacji danego zlecenia.
d) wykaz materiałów niezbędnych do realizacji konkretnego zlecenia.
20. Zasady obiegu dokumentów w firmie poligraficznej
a) regulują normy.
b) regulują przepisy branżowe.
c) regulują wewnętrzne zarządzenia osób kierujących działalnością firmy.
d) nie są uregulowane i zależą od potrzeb realizowanego właśnie zlecenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko..................................................................................
Posługiwanie się dokumentacją techniczną i technologiczną
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
TEST 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej:  Posługiwanie się
dokumentacją techniczną i technologiczną
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
 zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 9, 10, 13, 15, 17, 19, 20 są z poziomu podstawowego,
 zadania 8, 14, 15, 16 są z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą poprawną odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
 dopuszczający  za rozwiązanie, co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,
 dostateczny  za rozwiązanie, co najmniej 13 zadań z poziomu podstawowego,
 dobry  za rozwiązanie, co najmniej 16 zadań, w tym przynajmniej jednego z poziomu
ponadpodstawowego,
 bardzo dobry  za rozwiązanie, co najmniej 19 zadań, w tym dwóch z poziomu ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. b, 3. b, 4. d, 5. a, 6. a, 7. b, 8. d, 9. c, 10. a, 11. d,
12. c, 13. b, 14. a, 15. b, 16. d, 17. c, 18. c, 19. c, 20. a.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

1 Zidentyfikować rodzaj rysunku A P b
2 Rozróżnić rodzaj rysunku B P b
3 Określić stosowanie norm B P b
4 Określić parametry przyrządów kreślarskich B P d
5 Określić parametry przyrządów kreślarskich B P a
6 Określić stosowanie przyrządów B P a
7 Zidentyfikować formaty A P b
8 Zastosować linie rysunkowe C PP d
9 Określić zastosowanie pisma technicznego B P c
10 Określić zastosowanie podziałki B P a
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
11 Wyjaśnić zasadę rzutowania B P d
12 Wyjaśnić zasadę rzutowania B P c
13 Dobrać linie rysunkowe na przekroju C PP b
14 Zastosować linie rysunkowe na przekroju C PP a
Zastosować linie rysunkowe przy
15 C PP b
wymiarowaniu
16 Zastosować zasady wymiarowania C PP d
17 Zidentyfikować schemat kinematyczny A P c
18 Rozróżnić rodzaje dokumentacji B P c
Zdefiniować cele schematu procesu
19 A P c
technologicznego
Zidentyfikować zastosowanie karty
20 A P a
technologicznej
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem, co najmniej
jednotygodniowym.
2. Przed rozpoczęciem sprawdzianu przedstaw uczniom zasady przebiegu testowania.
3. Podkreśl wagę samodzielnego rozwiązywania zadań testowych.
4. Rozdaj uczniom przygotowane dla nich materiały (instrukcję, zestaw zadań testowych,
kartę odpowiedzi).
5. Udziel odpowiedzi na pytania formalne uczniów.
6. Przypomnij o upływającym czasie na 10 i 5 minut przed zakończeniem sprawdzianu.
7. Jeżeli uczeń zakończy test przed czasem, to podnosi rękę i czeka aż nauczyciel odbierze
od niego pracę.
8. Po upływie czasu sprawdzianu poproś uczniów o odłożenie przyborów do pisania.
9. Zbierz od uczniów karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko
jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.
9. Po zakończeniu testu podnieś rękę i zaczekaj aż nauczyciel odbierze od Ciebie pracę.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
 instrukcja,
 zestaw zadań testowych,
 karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Poniższy rysunek przedstawia
a) rysunek ofertowy, zamieszczony w ulotce reklamowej.
b) rysunek wykonawczy części typu wałek.
c) fragment katalogu części zamiennych.
d) schemat kinematyczny zespołu części.
2. Rysunkiem wykonawczym nazywamy
a) rysunek, w którym zastosowano symbole graficzne w celu pokazania funkcji części
składowych układu i ich współzależności.
b) rysunek zawierający wszystkie informacje potrzebne do wykonania przedmiotu.
c) rzut prostokątny przedstawiający widoczną część przedmiotu, a także w miarę
potrzeby jego zarysy niewidoczne.
d) rysunek wykonany odręcznie i niekoniecznie w podziałce. Przydatny
we wstępnej fazie projektowania.
3. Polskie Normy regulują
a) tylko rodzaje stosowanych formatów papieru.
b) praktycznie wszystkie zasady wykonywania rysunków technicznych.
c) rodzaje przyrządów do wykonywania rysunków technicznych.
d) tylko rodzaje stosowanych formatów, grubość linii i typy pisma technicznego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
4. Podstawowym parametrem rapidografu kreślarskiego jest
a) kształt.
b) pojemność zasobnika z tuszem.
c) kolor zastosowanego tuszu.
d) średnica końcówki i grubość kreślonej linii.
5. Do wykreślenia rysunków ołówkiem stosuje się następujące materiały
a) papier, brystol.
b) kalkę techniczną.
c) folię techniczną.
d) dowolny materiał białego koloru.
6. Za pomocą rapidografu kreślarskiego można narysować
a) dowolną figurę geometryczną na kalce lub folii.
b) dowolną figurę geometryczną na papierze lub brystolu.
c) okrąg na dowolnym podłożu.
d) linię prostą na dowolnym podłożu.
7. Jako format zasadniczy dla rysunków technicznych przyjęto stosować
a) format 700x1000 mm.
b) format 297x420 mm.
c) format 297x210 mm.
d) format 500x700 mm.
8. Linią falistą cienką należy narysować
a) największy fragment rysowanego przedmiotu.
b) zarys skrajnych położeń części ruchomych.
c) widoczne krawędzie rysowanych przedmiotów w widokach i przekrojach.
d) linie urwania i przerwania przedmiotów.
9. Pismem technicznym opisywane są
a) szkice.
b) wszystkie rysunki przedstawiające wyroby przemysłowe.
c) tabliczki rysunkowe na rysunkach wykonawczych i złożeniowych.
d) tylko rysunki aksonometryczne.
10. Zastosowanie na rysunku technicznym podziałki 1:5 oznacza, że
a) rysowany przedmiot jest pięciokrotnie większy niż jego odzwierciedlenie.
b) rysowany przedmiot jest identyczny jak jego odzwierciedlenie.
c) rysowany przedmiot jest pięciokrotnie mniejszy niż jego odzwierciedlenie.
d) nie ma żadnego związku między zastosowaną podziałką i proporcjami rozmiarów
przedmiotu i jego odzwierciedlenia.
11. Jeżeli przedmiot narysowano metodą rzutów prostokątnych to
a) na jednym rzucie można zawsze narysować wszystkie szczegóły rysowanego przedmiotu,
b) należy zawsze narysować co najmniej 3 rzuty rysowanego przedmiotu,
c) poszczególne rzuty przedstawiają przedmiot widziany z różnych, dowolnych kierunków,
d) poszczególne rzuty przedstawiają przedmiot widziany z różnych kierunków wzajemnie
prostopadłych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
12. Przy zastosowaniu metody rzutowania aksonometrycznego
a) liczba niezbędnych rzutów jest większa niż przy rzutowaniu prostokątnym dla
danego przedmiotu.
b) zawsze wystarcza wykonanie tylko jednego rzutu.
c) liczba niezbędnych rzutów jest mniejsza niż przy rzutowaniu prostokątnym dla
danego przedmiotu.
d) liczba niezbędnych rzutów nie zależy od użytej metody, żeby opisać 3 ściany
przedmiotu trzeba narysować 3 rzuty.
13. Ślady płaszczyzny przekroju powinny być narysowane
a) krótkimi odcinkami linii cienkiej ciągłej.
b) krótkimi odcinkami linii grubej ciągłej.
c) krótkimi odcinkami linii falistej.
d) odcinkiem linii cienkiej, przechodzącej przez cały zarys krojonego elementu.
14. Elementy przekroju na rysunku wykonawczym części, nie zakreskowane cienkimi,
ukośnymi liniami oznaczają
a) miejsca, w których po przecięciu przedmiotu płaszczyzną przekroju nie ma materiału
gdyż w tym miejscu znajduje się np. otwór.
b) widoczne elementy rysowanego przedmiotu.
c) niewidoczne elementy rysowanego przedmiotu.
d) miejsca, w których po przecięciu przedmiotu płaszczyzną przekroju znajduje się
materiał.
15. Linie wymiarowe rysowane są jako
a) linie ciągłe grube.
b) linie ciągłe cienkie.
c) linie punktowe cienkie.
d) to obojętne, ważne żeby rysunek był czytelny.
16. Poniższy rysunek jest ilustracją zasady
a) wymiarowania od jednej bazy.
b) grupowania wymiarów.
c) pomijania wymiarów oczywistych.
d) otwartego łańcucha wymiarowego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
17. Poniższy rysunek przedstawia
a) rysunek złożeniowy zespołu części.
b) fragment katalogu części zamiennych.
c) schemat kinematyczny strukturalny zespołu maszyny.
d) schemat kinematyczny zasadniczy zespołu maszyny.
18. Dokumentacja techniczno-ruchowa maszyny produkcyjnej zawiera
a) rysunki konstrukcyjne części wchodzących w skład maszyny.
b) rysunki złożeniowe wszystkich zespołów maszyny.
c) instrukcję smarowania i konserwacji maszyny.
d) prospekty reklamowe producenta maszyny.
19. Schematu procesu technologicznego jest
a) rysowany oddzielnie dla każdego zlecenia produkcyjnego.
b) narzucony przez klienta.
c) stworzony dla powtarzalnych procesów produkcyjnych; ułatwia zaplanowanie produkcji.
d) w zakładach produkcyjnych nie tworzy się takich schematów  występują tylko w podręcznikach.
20. Karta technologiczna jest
a) zakładana oddzielnie dla każdego zlecenia produkcyjnego przez dział przygotowania
produkcji, służy m.in. do zaplanowania kosztów zlecenia.
b) identyczna dla każdego zlecenia produkcyjnego, zmienia się tylko numer zlecenia.
c) dostarczana przez klienta wraz z zamówieniem.
d) dokumentem obowiązkowym, gdyż wymagają tego przepisy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko..................................................................................
Posługiwanie się dokumentacją techniczną i technologiczną
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
7. LITERATURA
1. Babich M.: SolidWorks 2006 w praktyce. Helion, Gliwice 2007
2. Dobrzański T.: Rysunek techniczny maszynowy. Wyd. XXIV WNT, Warszawa 2005
3. Giełdowski L.: Rzutowanie prostokątne. Widoki. Ćwiczenia i zadania rysunkowe
z rozwiązaniami. WSiP, Warszawa 1998
4. Giełdowski L.: Wymiarowanie. Ćwiczenia i zadania rysunkowe z rozwiązaniami. WSiP,
Warszawa 1999
5. Krajarka SEY 115/132. Wydawnictwo Katalogów i Cenników.
6. Kurmaz L. W., Kurmaz O. L.: Projektowanie węzłów i części maszyn. Wydawnictwo
Politechniki Świętokrzyskiej, Kielce 2006
7. Lewandowski T.: Rysunek techniczny dla mechaników. WSiP, Warszawa 2007
8. Magdzik S. Introligatorstwo przemysłowe. WSiP, Warszawa 1992
9. Pietruczak I., Godlewski H., Jędrych W.: Technika i technologia introligatorstwa
przemysłowego. WNT, Warszawa 1985
Czasopisma:
 Poligrafika,
 Poligrafia polska,
 Print Publishing,
 Przegląd Papierniczy,
 Opakowania,
 Świat Druku,
 Świat Poligrafii.
Literatura metodyczna:
1. Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia zawodowego. Biuro Koordynacji Kształcenia
Kadr, Fundusz Współpracy, Warszawa 1997
2. Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom 2000
3. Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych. ITeE, Wyższa Szkoła
Inżynierska, Radom 1998
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40