BSiE 77
Dr Joanna Strzelecka Informacja BSiE nr 823
(IP  96G)
Fundusze celowe
Fundusze celowe są jedną z form organizacyjno-prawnych jednostek należących do
sektora finansów publicznych. Stanowi o tym art. 5 ustawy o finansach publicznych z dnia 28
listopada 1998 r.
Fundusze należy odróżnić od fundacji, które to w publicystyce są często wymieniane jak
gdyby były formami równoprawnymi. Otóż fundacji nie zalicza się do podmiotów sektora
finansów publicznych, ponieważ  fundacje nie są państwowymi osobami prawnymi ani też
państwowymi jednostkami organizacyjnymi nawet wtedy, gdy ich działalność w całości lub
części jest finansowana z budżetu państwa. Fundacje nie stanowią też jednostek organizacyj-
nych podległych organom samorządu terytorialnego.1
W ustawie o finansach publicznych, w art. 22, sformułowano także definicję funduszu
celowego, która różni się od definicji obowiązującej dotychczas na mocy poprzednio obowią-
zującej ustawy Prawo budżetowe. Według obecnie obowiązujących przepisów fundusz celo-
wy musi spełniać 3 kryteria: być powołany ustawą przed 1 stycznia 1999 r. , przychody jego
muszą pochodzić z dochodów publicznych, a wydatki muszą być przeznaczone na realizację
wyodrębnionych zadań. Jeśli są zadania wyodrębnione z budżetu państwa, jest to państwowy
budżet celowy, jeśli z budżetu gminy, powiatu lub województwa  jest to fundusz samorzą-
dowy.
Fundusz celowy może działać jako osoba prawna lub jeśli w ustawie powołującej fun-
dusz nie nadano im osobowości prawnej, wówczas środki funduszy muszą być gromadzone
na wyodrębnionym rachunku bankowym, będącym w gestii dysponenta funduszu, określone-
go w ustawie powołującej fundusz.
Fundusz celowy prowadzi gospodarkę finansową na podstawie planu finansowego, który
powinien być zawarty w ustawie budżetowej na dany rok. Fundusz celowy dokonuje wydat-
ków, które nie mogą być wyższe niż suma środków finansowych obejmujących przychody
(łącznie z dotacjami budżetowymi) i pozostałości środków z okresów poprzednich. Ustawa o
finansach publicznych zezwala na zaciąganie przez fundusz celowy kredytów i pożyczek,
wówczas, gdy ustawa powołująca fundusz celowy dopuszcza taką możliwość.
Dysponenci funduszów są zobowiązani do sporządzania sprawozdań budżetowych na za-
sadach określonych przez Ministra Finansów w drodze rozporządzenia.
Ustawa o finansach publicznych w zakresie funduszy celowych jest niedoskonała, mało
precyzyjna i dopuszcza znaczną dowolność w gospodarowaniu środkami finansowymi fundu-
szów 2.
W praktyce, corocznie w ustawie budżetowej i w sprawozdaniach z wykonania budżetu
państwa, zawierane są plany finansowe funduszy celowych zaprezentowanych w poniższej
tablicy (według sprawozdania z wykonania budżetu państwa w 2000 r.).
1
C. Kosikowski Z. Szprenger  Finanse publiczne. Komentarz do ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. Zachodnie
Centrum Organizacji, Zielona Góra 2000, str.33
2
Patrz op. cit. str. 92
78 BSiE
Wyszczególnienie Przychody w tym: dota- Struktura Wydatki w Struktura
w tys. zł cja z budżetu tys. zł
1. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych 81 284 833 15 365 959 76,7 89 615 782 78,1
2. Fundusz Emerytalno-Rentowy KRUS 14 013 651 13 212 713 13,2 14 315 377 12,5
3. Fundusz Prewencji i Rehabilitacji KRUS 28 186 21 140 0,0 27 594 0,0
4. Fundusz Administracyjny KRUS 437 238 0,4 429 266 0,4
5. Fundusz Pracy 6 091 675 838 516 5,7 7 159 819 6,2
6. Fundusz Gwarantowanych Świadczeń 164 086 0,2 29 591 0,0
Pracowniczych
7. Państwowy Fundusz Kombatantów 102 795 102 654 0,1 157 821 0,1
8. Fundusz Alimentacyjny 1 042 093 881 017 1,0 1 096 614 1,0
9. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób 1 805 332 1,7 1 515 920 1,3
Niepełnosprawnych
10. Narodowy Fundusz Ochrony Åšrodowiska 972 954 0,9 432 041 0,4
i Gospodarki Wodnej
11. Centralny Fundusz Ochrony Gruntów 13 221 0,0 14 150 0,0
Rolnych
12. Centralny Fundusz Gospodarki Zasobem 31 823 0,0 13 664 0,0
Geodezyjnym i Kartograficznym
13. Fundusz Promocji Twórczości 759 0,0 1 134 0,0
14. Razem fundusze celowe 105 988 646 30 421 999 100,0 114 808 773 100,0
Przychody funduszy celowych pochodzą w przeważającej mierze ze świadczeń o cha-
rakterze publicznoprawnym, nałożonych ustawami. Niektóre fundusze korzystają z dotacji
budżetowych, niektóre uzyskują dochody własne z tytułu lokat lub odsetek bankowych, da-
rowizn. Niektóre fundusze mogą zaciągać kredyty bankowe, ale tylko wówczas, gdy dopusz-
cza to ustawa powołująca fundusz.
Jak wynika z powyższej tablicy fundusze dysponują bardzo dużą kwotą środków finan-
sowych. Jednak 90 % przychodów wszystkich funduszy przypada dwóm pierwszym fundu-
szom, które odpowiadają za realizację zadań państwa, gwarantowanych ustawowo, w zakresie
systemu ubezpieczeń społecznych w Polsce.
Trzecim pod względem wielkości środków będących w jego dyspozycji jest Fundusz
Pracy, czwartym Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, kolejnym Fun-
dusz Alimentacyjny. Wymienione trzy fundusze obejmują łącznie 8,5% przychodów wszyst-
kich funduszy.
Pozostałe 8 funduszy dysponuje zaledwie 1,7% łącznych przychodów wszystkich fundu-
szy.
Grupowanie to wskazuje na fakt, że znaczenie poszczególnych funduszy zarówno z punktu
widzenia wielkości środków jakimi dysponują, a także znaczenia zadań jakie realizują są
bardzo zróżnicowane.
Fundusz Ubezpieczeń Społecznych podlegał reformie systemu ubezpieczeń społecz-
nych i od 1999 r. realizuje zadania wyznaczone pakietem ustaw wprowadzajÄ…cych reformÄ™.
Systemem ubezpieczeń pracowniczych objętych jest 13 mln osób ubezpieczonych. Eme-
BSiE 79
rytury i renty wypłacane są z tego systemu 7 mln świadczeniobiorców, a ponadto inne świad-
czenia: zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne, chorobowe, opiekuńcze, macierzyńskie, wychowaw-
cze, pogrzebowe, dodatki kombatanckie, odszkodowania powypadkowe itp. Wypłatę świad-
czeń finansowanych z FUS gwarantuje państwo.
Obsługą FUS zajmuje się Zakład Ubezpieczeń Społecznych, który jest finansowany ze
środków funduszu. Zadania ZUS polegają na ustalaniu i kontrolowaniu realizacji obowiązku
ubezpieczenia społecznego, wymierzanie i pobieranie składek, ustalanie uprawnień do świad-
czeń i ich wypłacanie. ZUS, który dysponuje rozległą siecią struktur terenowych wykonuje
także inne zadania nie wynikające z systemu ubezpieczeń, ale zadania zlecone finansowane
bezpośrednio z budżetu państwa np. wypłatę zasiłków rodzinnych, pielęgnacyjnych i wycho-
wawczych, dokonuje poboru składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świad-
czeń Pracowniczych, pobór składek na ubezpieczenie zdrowotne, oblicza i przekazuje część
składki na ubezpieczenie emerytalne do Otwartych Funduszy Emerytalnych, występuje w roli
płatnika podatku dochodowego od osób fizycznych w odniesieniu do świadczeniobiorców,
występuje w roli płatnika składek na ubezpieczenie zdrowotne w odniesieniu do osób pobie-
rających emerytury i renty, zasiłki wychowawcze, występuje w roli płatnika składek na ubez-
pieczenie emerytalne i rentowe w odniesieniu do osób przebywających na urlopach wycho-
wawczych i pobierających zasiłek macierzyński, wypłaca ze środków przekazywanych za-
liczkowo przez Ministerstwo Gospodarki ekwiwalentów pieniężnych z tytułu prawa do bez-
płatnego węgla dla emerytów i rencistów górniczych.
Ponadto zajmuje się wypłatą świadczeń z Funduszu Alimentacyjnego, a także tworzy
sieć orzecznictwa o niezdolności do pracy do celów rentowych. Odpis z Funduszu Ubezpie-
czeń Społecznych na działalność Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w 2000 r. wyniósł
2.734.200 tys. zł, co stanowiło 3,1% ogólnej kwoty wydatków funduszu.
Przeciętne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty we wszystkich jednostkach w kraju
wyniosło w ZUS 42.426 osoby, w tym w centrali 1.150 osób. Przeciętne miesięczne wyna-
grodzenie przypadające na 1 etat wyniosło 2.062,73 zł, a w centrali 3.509,07 zł.
Przychody FUS pochodzą głównie ze składek ubezpieczonych i są uzupełniane dotacja-
mi z budżetu państwa. Kwota dotacji budżetowej w 2000 r. wyniosła łącznie 15,7 mld zł, z
czego 10,3 mld stanowiła dotacja na sfinansowanie skutków reformy, 3,3 mld stanowiła dota-
cja celowa na świadczenia finansowane bezpośrednio z budżetu państwa zlecone Zakładowi
do wypłaty (m.in. emerytury, renty i zasiłki pogrzebowe kombatantów, inwalidów wojennych
i wojskowych, ryczałty energetyczne, dodatki kombatanckie itp.), 1,7 mld dotacja uzupełnia-
jąca oraz 378 mln dotacja na opłacenie składek za osoby niepełnosprawne. Po reformie sys-
temu ubezpieczeń część składek przesyłana jest do Otwartych Funduszy Emerytalnych, a
wynikający z tego niedobór środków niezbędnych na finansowanie bieżących świadczeń uzu-
pełniany jest dotacją z budżetu państwa. W związku z tym dotacja do FUS po reformie jest
przeszło dwukrotnie wyższa niż przed reformą. Wydatki FUS wyniosły w 2000 r. 89,6 mld zł
, z czego 83,3% stanowiły wydatki na emerytury i renty, a 8% na pozostałe świadczenia (za-
siłki chorobowe, opiekuńcze, macierzyńskie, pogrzebowe, ryczałty energetyczne, dodatki
kombatanckie, jednorazowe odszkodowania powypadkowe itp.), 3,1% odpis na ZUS, 4,5%
wydatki bieżące (rezerwy na należności) oraz 1,2% koszty obsłŹ gi kredytów i pożyczek.
Odrębnym systemem ubezpieczeń objęci są rolnicy. Podlegają oni ustawie o ubezpie-
czeniu społecznym rolników z dnia 20 grudnia 1990 r. Reforma systemu ubezpieczeniowego
nie objęła sektora ubezpieczeń rolniczych. Świadczenia z tego systemu realizowane są po-
przez Fundusz Emerytalno-Rentowy Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. W
ramach KRUS działa także Fundusz Prewencji i Rehabilitacji.
Systemem ubezpieczeń rolniczych objętych jest 1mln 350 tys. ubezpieczonych i około 2 mln
80 BSiE
świadczeniobiorców. Wypłacane są emerytury i renty rolnicze, zasiłki pogrzebowe, a także
inne świadczenia pozaubezpieczeniowe, finansowane bezpośrednio z budżetu państwa, na
które KRUS dostaje dotację celową. Przychody FER pochodzą w przeważającej mierze z
dotacji budżetowej.
Część przychodów funduszu pochodzi ze składek od rolników. Wymiar składki rolniczej
określony jest w art.17 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, który mówi, że skład-
ka kwartalna za każdego ubezpieczonego wynosi 30% emerytury podstawowej.. Przychody
ze składek są niskie i wynoszą 5 %ogólnych przychodów funduszu, wobec czego występuje
konieczność uzupełniania przychodów funduszu wysoką dotacją budżetową. Problem niskich
przychodów ze składek wynika z bardzo niskiego poziomu dochodów w gospodarstwach do-
mowych rolników. Dochodów tych nie można obciążyć wysokimi składkami, ponieważ nie
będą możliwe do wyegzekwowania. Należałoby jednak rozważyć celowość zróżnicowania
wysokości składek emerytalnych płaconych przez rolników np. od wielkości gospodarstwa
rolnego.
Obsługę świadczeń prowadzi Fundusz Administracyjny KRUS. KRUS posiada sieć od-
działów terenowych obejmujących wiejskie tereny kraju i dlatego aparat ten wykorzystywany
jest obecnie do obsługi pozaubezpieczeniowych świadczeń, do których zobowiązany jest bu-
dżet państwa (zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne, dodatki kombatanckie).
Wydatki Funduszu Administracyjnego (który szczegółowo zostanie omówiony poniżej)
stanowiły w 2000 r. 3% wydatków Funduszu Emerytalno-Rentowego.
Funduszem realizującym ważne zadania społeczne w zakresie przeciwdziałania bezrobo-
ciu i łagodzenia jego skutków jest Fundusz Pracy. Przychody funduszu pochodzą głównie ze
składek płaconych przez pracodawców w wysokości 2,45% od funduszu wynagrodzeń za-
trudnianych pracowników. Uzupełniane są one dotacją budżetową, której wielkość w ostat-
nich latach wahała się, a w 2000 r. wyniosła prawie 14% ogółu przychodów Funduszu, skład-
ki od pracodawców zaś blisko 84%.
Zasadnicza część środków Funduszu przeznaczona jest na wypłatę zasiłków dla bezro-
botnych do tego uprawnionych (50%) na wypłatę zasiłków i świadczeń przedemerytalnych
dla osób w wieku niemobilnym, nie posiadające statusu bezrobotnego (31%) oraz na aktywne
formy przeciwdziałania bezrobociu (16,4%) oraz na pozostałe wydatki (2,8%), w ramach
których ponoszone są między innymi koszty obsługi bankowej i spłaty odsetek od zaciągnię-
tego przez Fundusz kredytu bankowego.
W 2000 r. wypłacono z Funduszu przeciętnie prawie 517 tys. zasiłków podstawowych
dla bezrobotnych, przy średniorocznym bezrobociu wynoszącym wówczas 2.523,2 tys. osób.
A zatem zasiłek dla bezrobotnych otrzymywał co piąty bezrobotny.
Problemem, który powoduje coraz większe obciążenie Funduszu Pracy, jest wypłata za-
siłków i świadczeń przedemerytalnych, które w 2000 r. zaangażowały 31% wydatków Fundu-
szu. Zasiłki i świadczenia przedemerytalne pobierało w 2000 r. 277 tys. osób i liczba ta z ro-
ku na rok dynamicznie rośnie.
Obsługą Funduszu zajmuje się Krajowy Urząd Pracy, który jest centralnym organem
administracji. KUP obsługuje także Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Przed 1999 r. istniał system urzędów pracy obejmujący rejonowe, i wojewódzkie urzędy pra-
cy. Po reformie samorządu terytorialnego zadania realizowane przez rejonowe urzędy pracy
zostały przejęte przez samorząd terytorialny.
Czwartym, z punktu widzenia wielkości przychodów, jest Fundusz Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych. Fundusz posiada osobowość prawną. Działalność Funduszu jest nadzo-
rowana przez Pełnomocnika ds. Osób Niepełnosprawnych, który jest centralnym organem
BSiE 81
administracji państwowej i działa za pośrednictwem Biura Pełnomocnika ds. Osób Niepełno-
sprawnych, które należy do Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej. Organami Funduszu jest
Rada Nadzorcza i Zarząd, powoływany przez Ministra Pracy i Polityki Socjalnej na wniosek
Pełnomocnika ds. Osób Niepełnosprawnych.. Głównym zadaniem Funduszu jest zatrudnianie
i rehabilitacja zawodowa osób niepełnosprawnych.
Realizacja tych zadań może być prowadzona przez różne podmioty i w różnej formie, z
wykorzystaniem środków Funduszu. Środki Funduszu mogą być przeznaczane zarówno dla
przedsiębiorstw zatrudniających osoby niepełnosprawnena zwrot kosztów tworzenia miejsc
pracy, refundacja części wynagrodzeń, refundację części kosztów szkoleń, dla zakładów pra-
cy chronionej na organizację i działalność warsztatów terapii zajęciowej, organizację turnu-
sów rehabilitacyjnych, dofinansowanie kredytów, pożyczki, refundację wynagrodzeń, zakła-
dów aktywności zawodowej, ale także bezpośrednio na dofinansowanie działalności gospo-
darczej podejmowanej przez osoby niepełnosprawne oraz różnych organizacji rządowych i
pozarządowych na dofinansowanie i modernizację obiektów służących rehabilitacji lub za-
opatrzenie placówek w sprzęt rehabilitacyjny.
Przychody Funduszu pochodzą z obowiązkowych wpłat zakładów pracy zatrudniają-
cych co najmniej 20 pracowników, w których wskaz
nik zatrudnienia osób niepełnosprawnych
jest niższy niż 6% (zwolnione z tego obowiązku są państwowe i gminne jednostki organiza-
cyjne). Ponadto z
ródłem dochodów jest także nadwyżka podatku VAT odprowadzana przez
zakłady pracy chronionej na rzecz Funduszu. Fundusz nie korzysta z dotacji budżetowej.
Efektywność działania Funduszu zależy od sprawności w ściąganiu składek po stronie
dochodowej i kontroli po stronie wydatkowej.
Ewidencjonowanie i ściąganie należnych dochodów wymagało utworzenia bazy danych,
która rejestrowałaby podatników zobowiązanych do wpłat składek, ustalała wysokość zobo-
wiązań i kontrolowała terminowość wpłat, a także ściąganie tych zobowiązań. Jednak two-
rzenie bazy okazało się zadaniem zbyt trudnym do realizacji i nie zostało zakończone do
chwili obecnej. Podobnie po stronie wydatkowej brakuje pełnej ewidencji podmiotów, które
otrzymały pożyczki i dotacje z Funduszu, a zasady udzielania pożyczek, oprocentowania i
umarzania zostały sformułowane dopiero w 1998 r. Niesprawność działania Funduszu leży
także w sferze regulacji ustawowej, która jest nieprecyzyjna i nieprzejrzysta.
Działalność Funduszu była wielokrotnie przedmiotem kontroli NIK, w których stwier-
dzano szereg nieprawidłowości, ale formułowano także wnioski w sprawie usunięcia niepra-
widłowości. Zdaniem NIK  nieprawidłowościom w gospodarowaniu środkami Funduszu
sprzyjały  dotychczas obowiązujące- niejasne i niespójne rozwiązania prawne (określone w
ustawie o zatrudnieniu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych z 1991 r. oraz w
ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych z
1997 r.).3 Natomiast niska efektywność w ustalaniu i egzekwowaniu wpłat od zakładów pracy
były  rozwiązania ustawowe, przewidujące pełną autonomię PFRON, w zakresie ewidencjo-
nowania płatników, określania wysokości zobowiązań oraz kierowania spraw na drogę postę-
powania egzekucyjnego.
Oznaczało to w praktyce nałożenie na Biuro Funduszu i Prezesa Zarządu PFRON zakre-
su obowiązków, związanych z ustalaniem i egzekwowaniem zobowiązań od zakładów pracy,
porównywalnego z zadaniami całego aparatu skarbowego 4. Sytuacja ta miała się zmienić w
2000 r., albowiem ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych zobowiązywała do przejęcie
tego obowiÄ…zku ZUS, lecz na podstawie ustawy o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i
3
Uwagi i wnioski wynikające z kontroli NIK dotyczących funduszy celowych, agencji i fundacji władz publicz-
nych, NIK Departament strategii Kontrolnej, Warszawa, luty 2000 r. str. 61
4
Tamże
82 BSiE
społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych i innych ustaw z 9 listopada 2000 r.
obowiązek ten został z ZUS-u zdjęty.
Obsługa Funduszu jest realizowana przez Biuro Funduszu w Warszawie i 16 oddziałów
terenowych PFRON (przed reformą oddziałów tych było 29). We wszystkich jednostkach
organizacyjnych PFRON w 2000 r. zatrudnionych było 740 osób (w przeliczeniu na pełne
etaty, w tym około 385 etatów w Biurze). Na koszty bieżące Biura i oddziałów PFRON wy-
dano 58.605 tys. zł , na koszty obsługi zadań realizowanych przez samorządy powiatowe
10.317 . Przeciętne miesięczne wynagrodzenie przypadające na 1 pracownika wyniosło 3.574
zł, a w Biurze 3.943 zł.
Piątym z kolei pod względem wysokości uzyskiwanych przychodów jest Fundusz Ali-
mentacyjny, który działa od 1974 r. Fundusz nie posiada osobowości prawnej, a dysponen-
tem jego środków jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Koszty obsługi Funduszu poniesio-
ne przez ZUS wyniosły w 2000 roku 86.269 tys. zł.
Fundusz ma na celu wypłacanie świadczeń alimentacyjnych zasądzonych wyrokiem są-
dowym dla osób uprawnionych, w przypadku gdy egzekucja tych alimentów od osoby zobo-
wiązanej okazała się nieskuteczna.
Fundusz ten charakteryzuje się specyficzną sytuacją po stronie przychodów. Przychody
Funduszu pochodzą z należności, które udało się ściągnąć od osób zobowiązanych i są uzu-
pełniane dotacją budżetową niezbędną do wypłacenia gwarantowanych ustawowo świadczeń.
Specyfika Funduszu polega na tym, że przychody należne (według przypisu) są wielokrotnie
wyższe niż wpływy, które faktycznie zostają ściągnięte. Wobec powyższego głównym z
ró-
dłem przychodów jest dotacja budżetowa.
Wskaz
nik pokrycia wydatków na świadczenia alimentacyjne wpływami od osób zobo-
wiązanych maleje z każdym rokiem i za 2000 r. wyniósł 15,9%. Fundusz Alimentacyjny
uważny był za instytucję zbyt obciążającą budżet państwa, wobec czego 7 paz
dziernika 1999
r. dokonano nowelizacji ustawy o funduszu alimentacyjnym wprowadzajÄ…c od 2000 r. kryte-
rium dochodowe po spełnieniu którego przysługuje świadczenie alimentacyjne (wysokość
dochodu na 1 osobę w rodzinie uprawnionego nie może przekraczać 60% przeciętnego wyna-
grodzenia).
W 2000 r. świadczenia alimentacyjne pobierało 435,7 tys. osób, a przeciętna wysokość
świadczenia wyniosła 182,36 zł.
Mimo wprowadzenia kryterium dochodowego ograniczającego grupę świadczeniobior-
ców wskaz
nik pokrycia wydatków wpływami okazał się w dalszym ciągu bardzo niski, a ko-
nieczne dofinansowanie z budżetu stosunkowo wysokie.
Problem dotacji do Funduszu Alimentacyjnego prawdopodobnie będzie narastał, między
innymi na skutek wzrostu liczby urodzeń pozamałżeńskich, a drugiej strony wskutek niemoż-
ności ściągnięcia należności od zobowiązanych z powodu rosnącego bezrobocia. Rozwiąza-
nie problemu alimentacji jest zadaniem niesłychanie trudnym i drażliwym społecznie. Z jed-
nej strony państwo ponosi koszty nieodpowiedzialności indywidualnych decyzji rodziciel-
skich, z drugiej strony państwo przerzucając ciężar na barki rodziców samotnie wychowują-
cych dzieci, stwierdziłoby swoją bezradność w zakresie egzekucji wyroków sądowych. Roz-
wiązanie problemu polega nie tylko na ograniczaniu wydatków Funduszu, ale przede wszyst-
kim na wzmocnieniu egzekucji należności, a Fundusz nie dysponuje instrumentami do takie-
go działania. Należałoby zatem rozważyć możliwe rozwiązania w zakresie ustawodawstwa.
Nowelizacja ustawy o funduszu alimentacyjnym poprzedzona była dyskusją prawną, w
której wskazywano na możliwości skorzystania z przepisów kodeksu rodzinnego i opie-
kuńczego (artykuły 128-144), w którym obowiązek alimentacyjny ustanowiony jest nie tylko
w stosunku do jednej osoby, ale także krewnych w linii prostej oraz rodzeństwa, ustalający
BSiE 83
kolejność w jakiej osoby bliskie zobowiązane są do alimentacji. Stwierdzenie niemożności
ściągnięcia alimentów od osoby zobowiązanej nie wyczerpuje możliwości dochodzenia tych
świadczeń od innych członków rodziny.5 Niewykorzystanie tych przepisów powoduje, że
Fundusz przejmuje na siebie rolÄ™ niezawodnego krewnego osoby zobowiÄ…zanej.
Inny charakter ma Narodowy Fundusz Ochrony Åšrodowiska i Gospodarki Wodnej
dysponujÄ…cy pokaz
nymi przychodami, które w 2000 r. wyniosły niewiele mniej niż 1 mld zł,
a więc plasował się na szóstym miejscu z punktu widzenia wielkości przychodów.
Fundusz ma na celu realizację polityki rządu w zakresie ekologii, a bardziej szczegółowo
zadania dotyczące ochrony wód, atmosfery, przyrody i ziemi przed zanieczyszczaniem i
nadmiernÄ… eksploatacjÄ….
Przychody NFOŚ są przede wszystkim wpływy z tytułu opłat i kar za gospodarcze ko-
rzystanie ze środowiska, a w szczególności za korzystanie z wód i urządzeń wodnych (na
podstawie ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska i ustawy prawo wodne) oraz z opłat
koncesyjnych i eksploatacyjnych oraz kar za wydobywanie kopalin (na podstawie ustawy
prawo geologiczne i górnicze), a także dochody z działalności kapitałowej i pożyczkowej.
Najwyższe wpływy pochodziły za zanieczyszczanie powietrza, odprowadzanie ścieków,
składowanie odpadów, pobór wód. NFOŚ dofinansowuje zadania o szerszym zasięgu, z któ-
rych najważniejsze to ochrona wody (między innymi poprzez budowę zbiorników i stopni
wodnych- dofinansowanie inwestycji wieloletnich) , ochrona atmosfery (budowa i moderni-
zacja urządzeń ograniczających emisję gazów i pyłów, modernizacja kotłowni) , prace geolo-
giczne i hydrograficzne ale także restrukturyzacja kopalń.
Głównymi kierunkami wydatków realizowanych przez fundusze wojewódzkie w formie
pożyczek i dotacji są przedsięwzięcia mające na celu budowę oczyszczalni ścieków i budowę
urządzeń odpylających, budowę wysypisk odpadów, a także ochronę przed powodzią i likwi-
dację nadzwyczajnych zagrożeń.
Narodowy Fundusz i fundusze wojewódzkie posiada Radę Nadzorczą, która jest nadzo-
rowana przez Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa oraz Zarząd,
który powoływany jest na wniosek Rady Nadzorczej przez MOŚNiL. Wydatki bieżące ponie-
sione na utrzymanie Rady Nadzorczej i Biura Narodowego Funduszu wyniosły w 2000 r.
89.481 tys. zł, w tym wynagrodzenia wraz ze składkami wyniosły 25.285 tys. zł.
Powyżej omówiono działalność sześciu funduszy, których przychody w 2000 r. osią-
gnęły poziom powyżej lub około 1 mld zł.
Pozostałe siedem funduszy dysponuje znacznie niższymi środkami, z czego trzy kwo-
tami powyżej 100 mln zł: Fundusz Administracyjny KRUS kwotą przychodów w 2000 r. w
wysokości 437 mln zł , Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych 164 mln zł,
Państwowy Fundusz Kombatantów prawie 103 mln zł. Każdy z nich ma zupełnie inny cha-
rakter i inne zadania.
Fundusz Administracyjny KRUS zajmuje się obsługą ubezpieczenia społecznego rol-
ników i jest powiązany z Funduszem Emerytalno-Rentowym KRUS. Głównym z
ródłem jego
przychodów jest odpis z FER w wysokości do 3,5% planowanych wydatków tego funduszu
(w 2000 r. 2,3% wydatków FER), a ponieważ FER finansowany jest głównie z dotacji bu-
dżetowej, więc Fundusz Administracji pośrednio korzysta ze środków budżetu państwa. Co-
raz większy udział w dochodach Funduszu Administracyjnego stanowią refundowane przez
ZUS koszty obsługi zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych oraz świadczeń dla kombatantów
a także kosztów obsługi świadczeń zbiegowych.
5
Porównaj M. Andrzejewski  O potrzebie reformy funduszu alimentacyjnego w : Praca i Zabezpieczenie Spo-
Å‚eczne 1/98
84 BSiE
Wydatki Funduszu przeznaczone są w znacznej mierze na wynagrodzenia dla około 6 ty-
sięcy etatów realizujących obsługę ubezpieczeń społecznych rolników w całym kraju. Podob-
nie wysokie środki fundusz przeznaczył na opłaty pocztowe, niewiele mniejszą na koszty
bankowe i czynsze we wszystkich jednostkach.
Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych ma na celu finansowanie rosz-
czeń pracowniczych w razie upadłości lub likwidacji lub zaprzestania działalności gospodar-
czej przez pracodawcę. Głównym z
ródłem dochodów Funduszu są składki od pracodawców,
które w 2000 r. wynosiły 0,08% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne. Dru-
gim, istotnym z
ródłem są odsetki od lokat bankowych. Koszty obsługi Funduszu wyniosły w
2000 r. 18,5 mln zł. FGŚP ma specyficzną konstrukcję, według której środki na podstawowe
zadania czyli wydatki na świadczenia pracownicze podlegające zwrotowi od niewypłacalnego
pracodawcy (ewentualnie umarzane w szczególnych sytuacjach) zawarte są w stanie fundu-
szu, w pozycji należności. Wyniosły one w 2000 r. ponad 600 mln zł, z czego największą
pozycję stanowiły odprawy pieniężne z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn doty-
czących pracodawcy, gwarantowane wynagrodzenia za pracę, składki na ubezpieczenia spo-
łeczne należne od pracodawcy i od pracownika , odszkodowania za okres wypowiedzenia itp.
FGŚP, podobnie jak Fundusz Pracy obsługiwany jest przez Krajowy Urząd Pracy.
Państwowy Fundusz Kombatantów, dysponuje przychodami, które niemal w całości
pochodzą z dotacji budżetowej. Wydatki Funduszu w 2000 r. wyniosły 157,8 mln zł, a więc
były wyższe od przychodów, a stan Funduszu na koniec roku wykazał zobowiązania w wyso-
kości 55,8 mln zł.
Środki Funduszu przeznaczone są w 20% na pomoc pieniężną dla kombatantów (zapomogi i
dofinansowanie zakupu leków i sprzętu rehabilitacyjnego). Ponad 75% środków funduszu
przeznaczono na usługi, w tym na 35,7 mln na zwolnienia z opłat za abonament radiowy i
telewizyjny przez Pocztę Polską oraz 83,9 mln zł dla Telekomunikacji Polskiej S.A. i innych
firm telekomunikacyjnych za zwolnienie kombatantów i innych osób uprawnionych z opłat za
20 telefonicznych jednostek licznikowych miesięcznie i korzystanie z 50% ulgi za abonament
telefoniczny.
Podstawową wątpliwość budzą zadania realizowane jako usługi na rzecz kombatantów,
w szczególności refundacja opłat telefonicznych, która jest coraz bardziej kosztowna, ze
względu na ciągłe podnoszenie opłat przez komercyjne instytucje telekomunikacyjne, którym
budżet państwa zapewnia stałe spore dochody. Ponadto nie wiadomo, czy posiadanie i uży-
wanie telefonu przez kombatantów jest powszechne, a zatem czy środki funduszu w jedna-
kowej mierze trafiają do wszystkich, a także czy są to usługi o ważniejszym znaczeniu niż
usługi opiekuńcze.
Obsługą funduszu zajmuje się Urząd d/s. Kombatantów i Osób Represjonowanych, który
w 2000 r. zatrudniał 243 osoby i poniósł wydatki związane z działalnością Urzędu w wysoko-
ści 12.901 tys. zł, to jest 11% ogółu środków przekazanych z budżetu dysponentowi Fundu-
szu.
Kolejne trzy fundusze osiągają przychody liczone w dziesiątkach mln zł: Centralny Fundusz
Gospodarki Zasobem Geodezyjnym i Kartograficznym niepełne 32 mln zł, Fundusz Prewen-
cji i Rehabilitacji KRUS 28 mln i Centralny Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych 13 mln.
Najmniejszy z funduszy celowych: Fundusz Promocji Twórczości osiągnąl w 2000 r.
przychody w wysokości 759 tys. zł.
Centralny Fundusz Gospodarki Zasobem Geodezyjnym i Kartograficznym jest pań-
stwowym funduszem celowym, który został utworzony ustawą Prawo geodezyjne i kartogra-
ficzne. Nie posiada osobowości prawnej. Nadzór nad Funduszem sprawuje Minister Spraw
BSiE 85
Wewnętrznych i Administracji, obsługą Funduszu Główny Urząd Geodezji i Kartografii, a
dysponentem środków Funduszu jest Główny Geodeta Kraju (od 1998 r.).
Celem działania Funduszu jest utrzymywanie i aktualizacja państwowego zasobu geode-
zyjnego i kartograficznego i zakup urządzeń do prowadzenia tej działalności. Państwowy
zasób geodezyjny i kartograficzny jest zbiorem map, rejestrów i katalogów oraz innych opra-
cowań powstałych w wyniku prac geodezyjnych i kartograficznych. Dzieli się na zasób cen-
tralny i zasoby wojewódzkie.
y
ródłami przychodów Funduszu są wpływy ze sprzedaży map, opracowań i informacji z
zasobu centralnego, wpłaty z funduszy wojewódzkich i powiatowych (10% wpływów tych
funduszy). Przychody Funduszu Centralnego w 2000 r. były szczególnie wysokie z powodu
zmiany zasad wpłat z funduszy wojewódzkich, które nastąpiły w wyniku nowelizacji ustawy
 Prawo geodezyjne i kartograficzne .
Wydatki Funduszu Centralnego w przeważającej mierze przeznaczane są na dotacje do
funduszy wojewódzkich i powiatowych. A zatem główna rola Funduszu Centralnego polega
na redystrybucji środków miedzy funduszami terenowymi.
Fundusz Prewencji i Rehabilitacji KRUS jest jednym z systemu funduszy zgrupowa-
nych w ramach Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, utworzonych na podstawie
ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Do zadań Funduszu należy finansowanie wydatków na świadczenia rehabilitacyjne dla
osób wykazujących długotrwałą niezdolność do pracy rolniczej, przekwalifikowanie lub
przyuczenie do innego zawodu. Ze środków Funduszu pokrywane są także wydatki na wyna-
grodzenia dla pracowników zajmujących się prewencją i rehabilitacją zatrudnionych w jed-
nostkach Kasy oraz na inwestycje.
Głównym z
ródłem dochodów funduszu jest dotacja budżetowa, która stanowi około 75%
ogółu dochodów, a także odpis z Funduszu Składkowego, stanowiący 11% i zasilenie z Fun-
duszu Rezerwowego.Wydatki Funduszu polegają na zakupie towarów i usług, na które wyda-
no 2/3 środków oraz na wynagrodzenia pracowników Kasy ź środków . W 2000 r. liczba
rolników objętych rehabilitacją była podobna jak w latach poprzednich i wyniosła 14.075.
Przeciętne wynagrodzenie na 1 etat wyniosło w 2000 r. 1.535 zł.
Centralny Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych powstał na mocy ustawy o ochronie
gruntów rolnych i leśnych. y
ródłem przychodów Funduszu są: jednorazowe opłaty z tytułu
wyłączenia gruntów z produkcji rolniczej oraz roczne opłaty z tytułu użytkowania na cele
nierolnicze gruntów wyłączonych z produkcji rolniczej. Fundusz nie korzysta z dotacji bu-
dżetowej.
Środki Funduszu przeznaczone są na ochronę i rekultywację gruntów rolnych, a w
szczególności na użyz
nianie, przeciwdziałanie erozji, budowę zbiorników wodnych i dróg
dojazdowych.
Przychody Funduszu Centralnego pochodzą z wpłat z funduszy terenowych (w wysoko-
ści 20% dochodów funduszy terenowych). Wydatki Funduszu Centralnego kierowane są na
zasilenie funduszy terenowych.
Rola Funduszu Centralnego polega niemal wyłącznie na redystrybucji środków między
województwami, zasilając województwa o niskich dochodach a dużych potrzebach w zakre-
sie rekultywacji gruntów i budowy dróg dojazdowych.
Obsługa Funduszu?
Fundusz Promocji Twórczości działa na podstawie ustawy o prawie autorskim i pra-
wach pokrewnych. Nie posiada on osobowości prawnej, a dysponentem jego jest Minister
Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
86 BSiE
Dochody Funduszu pochodzÄ… z:
- wpływów od producentów i wydawców utworów i opracowań utworów literackich,
muzycznych, plastycznych, fotograficznych i kartograficznych, wówczas gdy upłynął okres
(obecnie 70 lat) ochrony autorskich praw majÄ…tkowych,
- wpływów z tytułu kwot zasądzonych w procesach o naruszenie autorskich praw ma-
jÄ…tkowych,
- darowizn, zapisów i innych dobrowolnych wpłat.
Ze środków Funduszu finansowane są przede wszystkim stypendia dla twórców w dziedzinie
muzyki, plastyki i literatury, na które przeznaczono w 2000 r. prawie ¾ ogółu Å›rodków, za-
pomogi dla twórców, niemal 18% i dotacje do wydawnictw książkowych  prawie 8%.
Obsługą Funduszu zajmują się pracownicy Ministerstwa.
Problemem Funduszu jest ustalenie pełnej kwoty należności Funduszu, która zależy od
rzeczywistej wielkości sprzedaży utworów, a która jest trudna do skontrolowania. Obecnie
kwoty należności ustala się na podstawie deklaracji składanych przez wydawców.
Omówione fundusze celowe różnią się od siebie nie tylko wielkością środków, którymi
dysponują i społecznym znaczeniem celów, do których zostały powołane. Można je grupować
także ze względu na kryterium uzyskiwania dotacji z budżetu państwa lub innych kryteriów.
Zarządzanie niektórymi funduszami wymaga rozległego i sprawnego aparatu administracyj-
nego i sieci przepływu danych, w innych przypadkach obsługą zajmują się pojedyńcze osoby,
etatowo zatrudnione u dysponentów. Bardzo zróżnicowane są także wynagrodzenia pracow-
ników obsługujących poszczególne fundusze. A zatem zasadność istnienia każdego w do-
tychczasowej formie powinna podlegać odrębnej analizie.
Skala działania funduszy i zakres środków jakimi dysponują, budziły niepokój, co znala-
zło wyraz w ustawie o finansach publicznych, która w art. 199 zobowiązywała rząd do przed-
stawienia w terminie do 31 grudnia 1999 r. przeglądu istniejących funduszy i sformułowania
wniosków co do celowości prowadzenia gospodarki środkami publicznymi w takiej formie.
Rząd przesłał stosowny dokument zatytułowany  Analiza celowości działania państwowych
funduszy celowych oraz agencji do Sejmu i jest dostępny jako druk 1627. Stwierdzono w
tym dokumencie, że  zadania państwowe, dla których wykonywania powołane zostały fundu-
sze i agencje są zasadne i w dalszym ciągu powinny być wykonywane . Wnioski, które sfor-
mułowano dotyczyły rozwiązań ogólnych, głównie w ustawach powołujących fundusze, po-
legające na: wprowadzeniu zakazu nabywania i obejmowania akcji lub udziałów w spółkach,
określeniu zasad lokowania wolnych środków, wprowadzeniu przepisów umożliwiających
funduszowi egzekucję należności w trybie i na zasadach określonych w przepisach o postę-
powaniu egzekucyjnym w administracji, wprowadzeniu delegacji umożliwiających organom
nadzorującym wydanie aktów wykonawczych regulujących szczegółowo zasady dokonywa-
nia wydatków, sposób sprawowania kontroli wykorzystania środków przekazanych podmio-
tom spoza sektora finansów publicznych, a także regulację poziomu wynagrodzeń pracowni-
ków i zarządów.
W dalszym ciągu stwierdzono, że  konkretyzacja rozwiązań dla poszczególnych fundu-
szy celowych, a także powiązanych z nimi samorządowych funduszy celowych  może zostać
dokonana w następnym etapie, po przeanalizowaniu działalności tych podmiotów w roku
1999 . I dalej  Na obecnym etapie formułowania wniosków za uzasadnione można jedynie
uznać wskazanie ewentualnych rozwiązań polegających na przekazaniu zadań realizowanych
w formie wyodrębnionych funduszy celowych organom samorządu terytorialnego, bądz
jako
zadań własnych, bądz
jako zadań zleconych z zakresu administracji rządowej.
Przekazanie zadań wymaga również odpowiedniego przypisania samorządom dochodów
funduszy, przeznaczanych do ich realizacji. RozwiÄ…zania takie wymagajÄ… uzgodnienia ze
BSiE 87
stroną samorządową Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego oraz jak wskazano
wcześniej dodatkowej oceny efektywności działalności funduszy .
W stosunku do niektórych funduszy sformułowano pewne potencjalne możliwości reor-
ganizacji. W odniesieniu do PFRON, wskazano na dokonane już przekazanie części zadań z
wojewódzkich ośrodków ds. zatrudnienia i rehabilitacji osób niepełnosprawnych do samorzą-
dów powiatowych i sformułowano dalszą możliwość decentralizacji zadań funduszu poprzez
zlecanie ich samorzÄ…dom terytorialnym.
W stosunku do Funduszu Pracy i Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
wskazano na zmiany wprowadzone w 2000 r., w wyniku których kompetencje dyrektorów
wojewódzkich i powiatowych urzędów pracy przejęli marszałkowie województw oraz staro-
stowie. Rozważano także połączenie obu funduszów i ustalenie łącznej składki od pracodaw-
ców na oba fundusze i pozostawienie ich w gestii dotychczasowego dysponenta  Prezesa
Krajowego Urzędu Pracy.
W odniesieniu do Funduszu Alimentacyjnego wskazano na zmiany wprowadzone w
2000 r, polegajÄ…ce na wprowadzeniu kryterium dochodowego warunkujÄ…cego prawo do
świadczeń funduszu oraz na nadanie ZUS uprawnień do egzekucji należności w trybie admi-
nistracyjnego postępowania egzekucyjnego. Rozważano także możliwość przekazania zadań
funduszu do realizacji powiatowym centrom pomocy rodzinie jako zadań zleconych z zakresu
administracji rządowej i w ślad za tym przekazania środków do budżetów wojewodów w
formie dotacji.
W stosunku do Państwowego Funduszu Kombatantów, którego działalność opiera się
niemal wyłącznie na dotacji budżetowej zaproponowano, by zadania realizowane przez fun-
dusz przekazać do bezpośredniej realizacji przez Urząd ds. Kombatantów, a wydatki finan-
sowane z funduszu, żeby były ujęte bezpośrednio w części budżetowej. Kierownik Urzędu
zlecałby wykonywanie zadań funduszu jednostkom niepaństwowym. Ponadto zaproponowa-
no rozważenie możliwości przekształcenia ulg i zwolnień w opłatach w jeden stały dodatek
wypłacany przez organy emerytalno-rentowe. Natomiast gminom można byłoby zlecić zada-
nia polegające na udzielaniu pomocy pieniężnej kombatantom znajdującym się w trudnych
warunkach materialnych.
W odniesieniu do Funduszu Promocji Twórczości, w celu zwiększenia skuteczności po-
zyskiwania dochodów, wskazano na konieczność utworzenia specjalnej komórki organizacyj-
nej do zarządzania Funduszem oraz stworzenie stałego monitoringu wydawnictw. Gdyby to
działanie nie odniosło rezultatów, należałoby rozważyć przekazanie zadań funduszu bezpo-
średnio do realizacji przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, dochody funduszu
ustalić jako dochody budżetu państwa, a ich ustalanie i pobieranie powierzyć urzędom skar-
bowym.
Następnie Najwyższa Izba kontroli w lutym 2000 r. przedstawiła dokument na posiedze-
nie komisji sejmowych na temat  Wyrażenie stanowiska w sprawie celowości utrzymania
formy organizacyjnej agencji i funduszy w warunkach decentralizacji administracji zatytu-
Å‚owany  Uwagi i wnioski wynikajÄ…ce z kontroli NIK dotyczÄ…cych funduszy celowych, agen-
cji i fundacji władz publicznych .
Najważniejsze wnioski, które wynikają z tego dokumentu:
1. Nie jest zasadne zwiększanie zadań finansowanych za pośrednictwem funduszy celo-
wych.
2. Uzasadnione jest utrzymanie form funduszy celowych dla funduszy ubezpieczenio-
wych, ze względu na potrzebę związku między charakterem i rozmiarem składek a wydatka-
mi, zaś dotacja budżetowa przekazywana jest jako realizacja gwarancji państwowych.
88 BSiE
3. NIK zwraca uwagę na niedoskonałość definicji funduszu celowego, co powoduje
trudności w jednoznacznym zakwalifikowaniu różnych funduszy jako funduszy celowych.
4. NIK zwraca uwagę na fakt, że nakaz umieszczania w ustawie budżetowej planów fi-
nansowych funduszy celowych jest realizowany w sposób niepełny i zmiennie, ponadto
utrzymywane są poglądy, że o tym czy konkretny fundusz jest funduszem celowym decyduje
fakt objęcia go załącznikiem do ustawy budżetowej. W dokumencie wymienione są fundusze,
które z punktu widzenia ustawy o finansach publicznych odpowiadają definicji państwowego
funduszu celowego, a których plany finansowe nie są zamieszczane w ustawie budżetowej.
5. Izba nie przedstawia wniosków w sprawie likwidacji funduszy.
6. NIK wymienia wielokrotnie składane postulaty i przeprowadzone dotychczas działa-
nia, które zmierzały do przeglądu działania funduszy i agencji:
" W 1996 r. NIK wystąpił z postulatem, aby Rada Ministrów spowodowała przeprowa-
dzenie przeglądu wszystkich funduszy celowych o charakterze państwowym, zarówno tych,
które zostały utworzone ustawami, jak i takich funduszy, które powstały w wyniku umów
międzynarodowych lub w wyniku zaangażowania środków budżetowych na naukę, będących
do dyspozycji Przewodniczącego Komitetu Badań Naukowych, jak również funduszy pozor-
nie zniesionych, których wpływy i funkcje przejęły instytucje działające pod inną nazwą (np.
fundacji lub agencji).
" W czerwcu 1999 r., na prośbę Wiceprezesa Rady Ministrów Ministra Finansów Lesz-
ka Balcerowicza, NIK przekazała do MF dodatkowe materiały pokontrolne związane tema-
tycznie z funduszami celowymi i agencjami, wyrażając nadzieję, że przeglądem zostaną ob-
jęte nie tylko te fundusze i agencje, które zostały wymienione w wykazie MF, przesłanym do
NIK, lecz także inne fundusze, utworzone w drodze ustaw, których planów nie obejmują
ustawy budżetowe (również fundusze ulokowane z upoważnienia ustaw o Banku Gospodar-
stwa Krajowego, które realizują zadania państwowe i są zasilane ze środków budżetowych),
jak również fundusze przekształcone w agencje i fundacje Skarbu Państwa.
" Na zlecenie MF, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową opracował w sierpniu 1999
r.  Propozycje zmian organizacyjno-finansowych państwowych funduszy celowych i agencji
rządowych , lecz jak przytacza NIK w opracowaniu stwierdzono, że  Problem porządkowa-
nia  poboczy sektora finansów publicznych jednak szerszy. Zmiany powinny objąć nie tylko
dwie omawiane grupy instytucji, ale co najmniej kilkanaście innych, nie posiadających for-
malnie takiego statusu, lecz działających na podobnych zasadach.
" W 2000 r. utworzony został przez Prezesa Rady Ministrów Międzyresortowy Zespół
do spraw dokonania analizy celowości działania państwowych funduszy celowych oraz jed-
nostek organizacyjnych (agencji), którego zadaniem było opracowanie diagnozy funkcjono-
wania wszelkich funduszy i agencji, kryteriów ich oceny, wniosków dotyczących celowości i
sposobu ich działania oraz założeń zmian legislacyjnych.
Na podstawie wyżej przytoczonych dokonań postulat przeglądu i ograniczenia działalności
lub wzmocnienia kontroli działalności funduszy i instytucji działających na podobnych zasa-
dach, a formalnie nie posiadających statusu funduszy, był formułowany wielokrotnie, a kom-
petencje do uporządkowania tej sfery działalności zarówno pod względem organizacyjnym
jak również prawnym (w tym: inicjatyw ustawodawczych) leżą w gestii Rady Ministrów.