MAKROEKONOMIA
FINANSE PUBLICZNE  UJ
CIE MODELOWE
Makroekonomia dr Elżbieta Lorek
FINANSE PUBLICZNE  UJ
CIE MODELOWE
Wielkości określające system finansów publicznych
T
" Stopa podatkowa (h)
h => T = h*Y
=
Y
" Wydatki budżetowe (G)
" Poziom dochodu narodowego (Y)
Makroekonomia dr Elżbieta Lorek
FINANSE PUBLICZNE  UJ
CIE MODELOWE
Przykład: ilustracja deficytu, równowagi, nadwyżki budżetowej
Założenia:
stopa podatkowa (h)  proporcjonalna
wydatki budżetowe (G)  niezależne od Y
nie ma podatków pośrednich
podatki netto = podatki bezpośrednie  transfery
Makroekonomia dr Elżbieta Lorek
FINANSE PUBLICZNE  UJ
CIE MODELOWE
ZMIANY STOPY PODATKOWEJ W SYTUACJI GDY
WYDATKI RZ
DOWE NIE ULEGAJ
ZMIANIE
(1) Obliczenia dla 20% stawki podatkowej (h0 = 0,2)
h0 = 0,2 => T0 = 0,2*Y
G=200
Makroekonomia dr Elżbieta Lorek
FINANSE PUBLICZNE  UJ
CIE MODELOWE
oznaczanie punktów krzywej: T0 = 0,2Y
gdy Y=0 to T0=0; gdy Y=1200 to T0=240
G, T
400
350
300
T0=0,2Y
250
E0
200
G=200
150
DEFICYT
100
50
0
Y
0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600
Makroekonomia dr Elżbieta Lorek
FINANSE PUBLICZNE  UJ
CIE MODELOWE
Szukamy wielkości Y dla równowagi (T=G) dla h0 = 0,2 i G=200
w p. E0 spełniony warunek: G=T0
wiedząc, że T0= h0*Y
otrzymujemy:
200
G
G=h0*Y => Y = = = 1000
h0 0,2
Makroekonomia dr Elżbieta Lorek
FINANSE PUBLICZNE  UJ
CIE MODELOWE
Równowaga budżetowa (1)
G, T
400
350
300
T0=0,2Y
250
E0
200
G=200
150
DEFICYT
100
50
0
Y
0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600
YE0
Makroekonomia dr Elżbieta Lorek
FINANSE PUBLICZNE  UJ
CIE MODELOWE
(2) Obliczenia dla 30% stawki podatkowej (h1 = 0,3)
h1 = 0,3 => T1 = 0,3*Y
G=200
Makroekonomia dr Elżbieta Lorek
FINANSE PUBLICZNE  UJ
CIE MODELOWE
oznaczanie punktów krzywej: T1 = 0,3Y
gdy Y=0 to T1=0; gdy Y=1200 to T1=360
G, T
T1=0,3Y
400
350
300
T0=0,2Y
250
E0
E1
200
G=200
150
DEFICYT
100
50
0
0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600
Y
Makroekonomia dr Elżbieta Lorek
FINANSE PUBLICZNE  UJ
CIE MODELOWE
Szukamy wielkości Y dla równowagi (T=G) dla h1 = 0,3 i G=200
w p. E1 spełniony warunek: G=T
wiedząc, że T1= h1*Y
otrzymujemy:
200
G
G=h1*Y => Y = = = 666,7
h1 0,3
Makroekonomia dr Elżbieta Lorek
FINANSE PUBLICZNE  UJ
CIE MODELOWE
Równowaga budżetowa (2)
G, T
T1=0,3Y
400
350
300
T0=0,2Y
250
E0
E1
G=200
200
150
DEFICYT
100
50
0
Y
0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600
YE1
Makroekonomia dr Elżbieta Lorek
FINANSE PUBLICZNE  UJ
CIE MODELOWE
(3) Obliczenia dla 15% stawki podatkowej (h2 = 0,15)
h2 = 0,15 => T2 = 0,15*Y
G=200
Makroekonomia dr Elżbieta Lorek
FINANSE PUBLICZNE  UJ
CIE MODELOWE
oznaczanie punktów krzywej: T2 = 0,15Y
gdy Y=0 to T2=0; gdy Y=1200 to T2=180
G, T
T1=0,3Y
400
350
T0=0,2Y
300
250
E2 T2=0,15Y
E1 E0
G=200
200
DEFICYT
150
100
50
0
Y
0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600
Makroekonomia dr Elżbieta Lorek
FINANSE PUBLICZNE  UJ
CIE MODELOWE
Szukamy wielkości Y dla równowagi (T=G) dla h2 = 0,15 i G=200
w p. E2 spełniony warunek: G=T
wiedząc, że T2= h2*Y
otrzymujemy:
200
G
G=h2*Y => Y = = = 1333,3
h2 0,15
Makroekonomia dr Elżbieta Lorek
FINANSE PUBLICZNE  UJ
CIE MODELOWE
Równowaga budżetowa (3)
G, T
T1=0,3Y
400
350
T0=0,2Y
300
250
E2 T2=0,15Y
E1 E0
G=200
200
150
DEFICYT
100
50
0
Y
0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600
YE2
Makroekonomia dr Elżbieta Lorek
FINANSE PUBLICZNE  UJ
CIE MODELOWE
Przy wzroście stopy podatkowej (h) np. do h1 i danych wydatkach
rządowych G produkcja (dochód) Y zapewniająca równowagę
budżetową spada i spada również deficyt sytuacja (2)
Przy spadku stopy podatkowej (h) np. do h2 i danych wydatkach
rządowych G produkcja (dochód) Y zapewniająca równowagę
budżetową rośnie i rośnie również deficyt sytuacja (3)
Makroekonomia dr Elżbieta Lorek
FINANSE PUBLICZNE  UJ
CIE MODELOWE
ZMIANY WYDATKÓW RZ
DOWYCH W SYTUACJI GDY
STOPA PODATKOWA NIE ULEGA ZMIANIE
Makroekonomia dr Elżbieta Lorek
FINANSE PUBLICZNE  UJ
CIE MODELOWE
Przy danej stopie podatkowej (h) np. h0 =0,2 wzrost wydatków rządowych
(G) np. do poziomu G1 powoduje: zwiększenie dochodu (produkcji) Y,
zapewniającego równowagę budżetową i wzrost deficytu (E1)
G, T
T=0,2Y
300
E1
G1=250
250
DEFICYT
E0
200
G=200
150
100
50
0
Y
0 200 400 600 800 1000 1200 1600
YE1 1400
Makroekonomia dr Elżbieta Lorek
FINANSE PUBLICZNE  UJ
CIE MODELOWE
Przy danej stopie podatkowej (h) np. h0 =0,2 spadek wydatków rządowych
(G) np. do poziomu G2 powoduje: zmniejszenie dochodu (produkcji) Y,
zapewniającego równowagę budżetową i spadek deficytu (E2)
G, T
300
E1
250
G1=250
E0
200
G=200
E2
150
G2=150
DEFICYT
100
50
0
Y
0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600
YE2
Makroekonomia dr Elżbieta Lorek
FINANSE PUBLICZNE  UJ
CIE MODELOWE
WYDATKI RZ
DOWE A WZROST GOSPODARCZY
Dane:
C = a + c*Y
a = 0
c = 0,7
I = 200
AD0 = C + I => AD0 = 0,7Y + 200
Makroekonomia dr Elżbieta Lorek
FINANSE PUBLICZNE  UJ
CIE MODELOWE
AD
45°
2400
2200
AD0 = 0,7Y + 200
2000
1800
1600
1400
1200
1000
800
E0
600
400
200
0
Y
0 400 800 1200 1600 2000 2400 2800
YE0
Makroekonomia dr Elżbieta Lorek
FINANSE PUBLICZNE  UJ
CIE MODELOWE
AD
45°
2400
2200
AD0 = 0,7Y + 200
2000
1800
1600
1400
1200
1000
YE0 =666,7
800
E0
600
400
200
0
Y
0 400 800 1200 1600 2000 2400 2800
YE0
Makroekonomia dr Elżbieta Lorek
FINANSE PUBLICZNE  UJ
CIE MODELOWE
Uwzględniamy wydatki rządowe G = 250
AD1 = C + I +G
=> AD1 = 0,7Y + 200 + 250
=> AD1 = 0,7Y + 450
Makroekonomia dr Elżbieta Lorek
FINANSE PUBLICZNE  UJ
CIE MODELOWE
AD
45°
2400
AD1 = 0,7Y + 450
2200
2000
AD0 = 0,7Y + 200
1800
E1
1600
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
Y
0 400 800 1200 2000 2400 2800
YE11600
Makroekonomia dr Elżbieta Lorek
FINANSE PUBLICZNE  UJ
CIE MODELOWE
AD 45°
2400
AD1 = 0,7Y + 450
2200
2000
AD0 = 0,7Y + 200
1800
E1
1600
1400
1200
YE1 =1500
1000
800
600
400
200
0
Y
0 400 800 1200 2000 2400 2800
YE11600
Makroekonomia dr Elżbieta Lorek
FINANSE PUBLICZNE  UJ
CIE MODELOWE
c.d. przykładu
Uwzględniamy podatki netto nT (podatki  transfery)
Dochód rozporządzalny (dyspozycyjny): YD = Y  nT
pamiętając, że nT = T = h*Y
otrzymujemy Y  nT =>Y  h*Y => Y(1-h)
gdy h = 0,2 oraz c = 0,7, to funkcja C = c*Y po uwzględnieniu
podatków przybiera postać C = 0,7(1-0,2)Y =>C = 0,56 Y
AD2 = C + I +G => AD2 = 0,56Y + 200 + 250
=> AD2 = 0,56Y + 450
Makroekonomia dr Elżbieta Lorek
FINANSE PUBLICZNE  UJ
CIE MODELOWE
AD
3000
45°
2500
2000
AD2 = 0,7Y + 200
1500
E1
1000
500
0
Y
0 500 1000 1500 2000 2500 3000
YE2
Makroekonomia dr Elżbieta Lorek
FINANSE PUBLICZNE  UJ
CIE MODELOWE
AD
3000
45°
2500
2000
AD2 = 0,7Y + 200
1500
E1
YE2 =1022,7
1000
500
0
Y
0 500 1000 1500 2000 2500 3000
YE2
Makroekonomia dr Elżbieta Lorek
FINANSE PUBLICZNE  UJ
CIE MODELOWE
WYDATKI RZ
DOWE A POZIOM
ZRÓWNOWAŻONEGO DOCHODU
Wzrost wydatków rządowych działa identycznie jak
wzrost inwestycji (I)
1
Mnożnik wydatków rządowych ąG =
1-MPC
Makroekonomia dr Elżbieta Lorek
FINANSE PUBLICZNE  UJ
CIE MODELOWE
WYDATKI RZ
DOWE A POZIOM
ZRÓWNOWAŻONEGO DOCHODU
Wydatki państwa na zakup dóbr, usług konsumpcyjnych, na inwestycje
publiczne (również wynagrodzenia budżetówki) tworzą bezpośredni
popyt konsumpcyjny i inwestycyjny
Natomiast wydatki państwa na transfery (B) nie powiększają
bezpośrednio AD, lecz zwiększają DO
DO ze względu na MPC, MPS, podatki  nie zostaną w całości wydane
na C (przyrost dochodu o 1 zł, przy MPS = 0,2 zł pozostawia 0,8 zł DO
a dodatkowo przy h=0,2 zostaje 0,64 zł)
Makroekonomia dr Elżbieta Lorek
FINANSE PUBLICZNE  UJ
CIE MODELOWE
POA

CZONY EFEKT WYDATKÓW RZ
DOWYCH (G)
ORAZ PODATKÓW (T)
Jednoczesne wykorzystanie przez rzÄ…d G i T
Wzrost G powoduje wzrost produkcji o: iloczyn "G oraz Ä…G
"Y = Ä…G * "G
Makroekonomia dr Elżbieta Lorek
FINANSE PUBLICZNE  UJ
CIE MODELOWE
POA

CZONY EFEKT WYDATKÓW RZ
DOWYCH (G)
ORAZ PODATKÓW (T)
Wzrost T powoduje oddziaływanie mnożników podatkowych w dół, które jest
słabsze od oddziaływania mnożników wydatków rządowych w górę
Mnożnik podatków jest niższy od mnożnika wydatków rządowych
MPC
Ä…T = Ä…G * MPC =
1 MPC
Makroekonomia dr Elżbieta Lorek
FINANSE PUBLICZNE  UJ
CIE MODELOWE
POA

CZONY EFEKT WYDATKÓW RZ
DOWYCH (G)
ORAZ PODATKÓW (T)
Wydatki budżetowe G  zwiększają globalny popyt AD oraz DN (mnożnik)
Podatki (choć zwiększają wpływy do budżetu) obniżają poziom wydatków na C
Makroekonomia dr Elżbieta Lorek
FINANSE PUBLICZNE  UJ
CIE MODELOWE
POA

CZONY EFEKT WYDATKÓW RZ
DOWYCH (G)
ORAZ PODATKÓW (T)
Połączony efekt wydatków rządowych oraz podatków prowadzi
do wzrostu produkcji dzięki działaniu mnożnika zrównoważonego
budżetu
M mnożnik zrównoważonego budżetu  mechanizm polegający na
tym, że wzrost wydatków państwa (G), któremu towarzyszy taki
sam wzrost podatków (T) powoduje wzrost produkcji (Y)
Makroekonomia dr Elżbieta Lorek
FINANSE PUBLICZNE  UJ
CIE MODELOWE
Przykład:
"G = 300
"Tn = 300
MPC = 0,7
"Y= ?
"Y= "G* Ä…G  "T* Ä…T
1
MPC
"Y= "G
"T
1  MPC
1  MPC
"Y = 300*1/0,3  300*0,7/0,3 = 1000  700 = 300
Makroekonomia dr Elżbieta Lorek