1
Wybrane zagadnienia prawne ochrony środowiska
2
Zamiast wstępu...
" Ochrona środowiska przyrodniczego jest ściśle związana z gospodarowaniem w przestrzeni.
" Zasady tego gospodarowania w skali kraju ustalane są przez organy państwowej administracji
centralnej i zatwierdzane przez parlament,
" Ich realizacja należy do organów terenowej administracji rządowej i samorządowej.
3
Zamiast wstępu...
" Podstawy gospodarowania w przestrzeni, ochrony środowiska przyrodniczego i użytkowania
jego zasobów tworzy prawo administracyjne, cywilne i karne.
" Doświadczenie wielu krajów wskazuje, że mimo dobrych podstaw prawnych procesy
degradacji środowiska nie zostały zahamowane, a ich ograniczanie postępuje zbyt wolno.
4
Dlaczego...???
" braki w egzekucji norm prawnych,
" niedostateczne wsparcie instrumentów prawnych przez mechanizmy ekonomiczne,
" centralizacja decyzji gospodarczych, co miało miejsce w krajach socjalistycznych,
" niedowład administracji terenowej,
" nieistnienie samodzielnych samorządów lokalnych
5
Rola prawa...
" Ma być skutecznym instrumentem przeciwdziałającym negatywnym zjawiskom zachodzącym w
środowisku przyrodniczym.
" Jego rola ma polegać na wnoszeniu norm wszędzie tam, gdzie istnieje zagrożenie życia i
zdrowia ludzi.
" Normy prawne, z których składa się prawo ochrony środowiska przyrodniczego, powstają przy
udziale przedstawicieli różnych dziedzin nauki i pod jej wpływem
6
Rola prawa...
" Rola prawa ochrony środowiska przyrodniczego polega na stanowieniu (w celu zahamowania
procesu degradacji świata przyrody) odpowiednich norm postępowania organów, jednostek
gospodarczych i osób fizycznych.
" Jego normy wywodzą się z takich podstawowych gałęzi prawa, jak cywilne, administracyjne i
karne.
7
Podstawowe ustawy...
" KONSTYTUCJA RP
- państwo nasze zapewnia ochronę i racjonalne kształtowanie środowiska
przyrodniczego stanowiącego dobro ogólnonarodowe (art. 12, ust. 2)
- obywatele mają prawo korzystania z wartości środowiska przyrodniczego i
obowiązek jego ochrony (art. 71)
8
Podstawowe ustawy...
Ustawy w całości dotyczące środowiska:
" ustawa z dnia 16.10.1991 r. o ochronie przyrody
" ustawa z dnia 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska
1
9
Podstawowe ustawy...
" ustawa z 12 VII 1984 r. o planowaniu przestrzennym
" ustawa z 26 ni 1982 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych
" dekret z 6 V 1955 r. - Prawo górnicze; ustawa z 9 ni 1991 r. o zmianie Prawa górniczego
" ustawa z 16 XI 1960 r. o prawie geologicznym; ustawa z 9 ni 1991 r. o zmianie ustawy o
prawie geologicznym
" ustawa z 24 X 1974 r. - Prawo wodne
10
Podstawowe ustawy...
" ustawa z 24 X 1974 r. - Prawo wodne
" ustawa z 21 V 1963 r. o rybołówstwie morskim
" ustawa z 18 IV 1983 r. o rybactwie śródlądowym
" ustawa z 24 X 1974 r. - Prawo budowlane
" ustawa z 17 XII 1977 r. o szelfie kontynentalnym Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej
" ustawa z 28 IX 1991 r. o lasach
11
Rok 2001...
" ustawa z dnia 11.01.2001 o substancjach i preparatach chemicznych
" ustawa z dnia 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska
" ustawa z dnia 27.04.2001 r. o odpadach
" ustawa z dnia 11.05.2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych
" ustawa z dnia 11.05.2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania
niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie opakowaniowej
" ustawa z dnia 07.06.2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu
ścieków
12
Normy administracyjno-prawne określające główne kierunki
ochrony środowiska
13
Ochrona przestrzeni
" Planowanie przestrzenne, ze względu na swoje nieodwracalne konsekwencje (popełnienie błędów =
trudne do odrobienia straty), jest procesem szczególnie skomplikowanym.
" Zgodnie z art. 2 ustawy o planowaniu przestrzennym, obejmuje ono:
 dokonywanie ocen stanu zagospodarowania przestrzennego, prowadzenie badań i studiów oraz
opracowywanie prognoz w tym zakresie,
 opracowywanie planów zagospodarowania przestrzennego,
 ustalanie lokalizacji inwestycji,
 kontrolę realizacji planów zagospodarowania przestrzennego.
14
Ochrona powierzchni ziemi
" Ustawa Prawo ochrony środowiska
" Powierzchnia Ziemi łącznie z glebą i rzez
bą terenu podlega ochronie, polegającej w
szczególności na zapobieganiu i przeciwdziałaniu ich niekorzystnym zmianom, a w
razie uszkodzenia lub zniszczenia  na przywróceniu do stanu właściwego.
15
Ochrona powierzchni ziemi
" Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych
2
" Ochrona gruntów rolnych polega na:
 ograniczeniu przeznaczenia ich na cele nierolnicze,
 nadawaniu nieużytkom rolniczych wartości użytkowych oraz przywracaniu tych wartości
zdegradowanym gruntom rolnym,
 zapobieganiu procesom degradacji i dewastacji gruntów rolnych oraz szkodom w produkcji
rolniczej, powstającym wskutek działalności nierolniczej,
 rolniczym wykorzystywaniu gruntów rolnych, poprawianiu ich wartości produkcyjnej oraz
zapobieganiu spadkowi ich urodzajności
16
Ochrona powierzchni ziemi
" Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych
" Ochrona gruntów leśnych polega na:
 ograniczaniu przeznaczania ich na cele nieleśne,
 zapobieganiu procesom degradacji i dewastacji oraz szkodom w drzewostanach i produkcji
leśnej, powstającym wskutek działalności nieleśnej,
 przywracaniu wartości użytkowych gruntom, które utraciły charakter gruntów leśnych na
skutek działalności nieleśnej,
 poprawianiu ich wartości użytkowych oraz zapobieganiu obniżeniu ich produkcyjności.
17
Ochrona kopalin
" Ustawa Prawo ochrony środowiska
- złoża kopalin podlegają ochronie polegającej na racjonalnym gospodarowaniu ich zasobami
oraz kompleksowym wykorzystaniu kopalin, w tym również kopalin towarzyszących
" dekret Prawo górnicze
- wydobywanie kopalin prowadzi się w sposób zapewniający racjonalną gospodarkę złożem
kopaliny i prawidłowe wykorzystanie zasobów tego złoża oraz w sposób ograniczający
możliwości powodowania szkód i zmian w środowisku naturalnym oraz zabytkach
18
Ochrona kopalin
" Ustawa o prawie geologicznym
- poszukiwanie i rozpoznawanie złóż kopalin (w rozumieniu ustawy kopaliną jest
nagromadzenie naturalnych minerałów stałych, ciekłych i gazowych występujących w złożach)
wymaga uzyskania koncesji
" Organami właściwymi do wydania koncesji są:
 Minister Środowiska,
 organy rządowej administracji ogólnej
19
Ochrona wód oraz
środowiska morskiego
" Ustawa Prawo ochrony środowiska
- wody śródlądowe powierzchniowe i podziemne oraz środowisko morskie podlegają
ochronie polegającej na:
* racjonalnym gospodarowaniu ich zasobami,
* zapobieganiu lub przeciwdziałaniu naruszaniu równowagi przyrodniczej i
wywoływaniu w wodach zmian powodujących ich nieprzydatność dla ludzi, świata roślinnego lub
zwierzęcego albo dla gospodarki narodowej
20
Ochrona powietrza atmosferycznego
3
" Ustawa Prawo ochrony środowiska
" ochrona powietrza atmosferycznego przed zanieczyszczeniem polega na zapobieganiu
przekraczania dopuszczalnych stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu
atmosferycznym i ograniczaniu lub eliminowaniu wprowadzanych do powietrza
atmosferycznego ilości tych substancji przez zakłady produkcyjne i usługowe, pojazdy
mechaniczne, hałdy, wysypiska i inne z
ródła zanieczyszczenia
21
Ochrona powietrza atmosferycznego
" Ustawa Prawo ochrony środowiska
- Zanieczyszczeniem powietrza atmosferycznego jest wprowadzenie doń substancji stałych,
ciekłych lub gazowych w ilościach, które mogą ujemnie wpłynąć na zdrowie człowieka, klimat,
przyrodę żywą, glebę, wodę lub spowodować inne szkody w środowisku.
- Do kompetencji organu administracji rządowej stopnia wojewódzkiego należy wydawanie
decyzji ustalających rodzaje i ilości substancji zanieczyszczających powietrze atmosferyczne,
dopuszczone do wprowadzenia do powietrza przez jednostkę organizacyjną lub osobę fizyczną
podejmującą lub prowadzącą działalność gospodarczą
22
Ochrona świata roślinnego
i zwierzęcego
" Ustawa Prawo ochrony środowiska
- Ochrona świata roślinnego i zwierzęcego polega na racjonalnym korzystaniu z zasobów
świata roślinnego i zwierzęcego, ich odtwarzaniu w sposób zapewniający utrzymanie równowagi
przyrodniczej oraz zachowaniu w stanie nienaruszonym zasobów lub ich części o szczególnej
wartości ze względu na potrzeby naukowe lub społeczne
- Zapewnia się ją za pomocą planów zagospodarowania przestrzennego
" Ustawa o ochronie przyrody
23
Ochrona krajobrazu
" Ustawa Prawo ochrony środowiska
- Walory krajobrazowe środowiska podlegają ochronie, polegającej na ich zachowaniu,
kształtowaniu lub odtwarzaniu.
- Ochronę walorów krajobrazowych i wynikające z niej zadania uwzględnia się w planach
zagospodarowania przestrzennego
" Ustawy o planowaniu przestrzennym
" Ustawa Prawo budowlane
24
Ochrona środowiska przed wibracjami i hałasem
" Ustawa Prawo ochrony środowiska
- Ochrona przed wibracjami i hałasem polega na zapobieganiu ich powstawania lub
przenikania do środowiska.
- Jednostki organizacyjne i osoby fizyczne zapewniają ochronę środowiska przed hałasem i
wibracjami przez zaniechanie czynności powodujących hałas lub wibrację bądz
przez stosowanie
odpowiednich środków technicznych zapobiegających powstawaniu lub przenikaniu do
środowiska hałasu lub wibracji, a także mających na celu zmniejszenie ich natężenia
25
Ochrona środowiska przed odpadami i innymi
zanieczyszczeniami
" Ustawa Prawo ochrony środowiska
- Jednostki organizacyjne oraz osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, w
4
wyniku której powstają odpady, są obowiązane chronić środowisko przed zanieczyszczeniami,
niszczeniem lub innym ujemnym oddziaływaniem tych odpadów oraz postępować w sposób
zapewniający ochronę środowiska przed odpadami, uwzględniając w pierwszej kolejności ich
gospodarcze wykorzystanie
- Zabronione jest sprowadzanie odpadów spoza granic kraju
26
Ochrona przed
promieniowaniem
" Ustawa Prawo ochrony środowiska
- Substancje promieniotwórcze i urządzenia wytwarzające szkodliwe promieniowanie mogą
być używane wyłącznie pod warunkiem zapewnienia należytej ochrony przed szkodliwym
oddziaływaniem na ludzi i środowisko
- Obiekty budowlane ... powinny być budowane, eksploatowane i likwidowane w sposób nie
stwarzający zagrożenia dla ludzi i środowiska
- W przypadku, gdyby takiego zagrożenia nie można było wyeliminować, wokół obiektu musi
być utworzona strefa ochronna
27
Szczególne formy ochrony przyrody
" Ustawa o ochronie przyrody
" tworzenie parków narodowych,
" uznawanie określonych obszarów za rezerwaty przyrody,
" tworzenie parków krajobrazowych,
" wyznaczanie obszarów chronionego krajobrazu,
" wprowadzenie ochrony gatunkowej roślin i zwierząt,
" wprowadzenie ochrony indywidualnej w drodze uznania za:
 pomniki przyrody,
 stanowiska dokumentacyjne,
 użytki ekologiczne,
 zespoły przyrodniczo-krajobrazowe.
28
Odpowiedzialność za szkody wyrządzone w środowisku
" Ustawa Prawo ochrony środowiska
" Jednostka organizacyjna oraz osoba fizyczna, wykonująca działalność gospodarczą wpływającą
szkodliwie na środowisko, jest obowiązana podejmować działania mające na celu usunięcie
przyczyn szkodliwego oddziaływania lub zagrożenia i przywrócenia środowiska do stanu
właściwego
29
Odpowiedzialność
za wykroczenia
" Wykroczenia są to czyny społecznie szkodliwe, zagrożone karą aresztu do 3
miesięcy, ograniczeniem wolności do 3 miesięcy, grzywną (do wysokości
określonej w aktualnie obowiązujących przepisach prawnych) lub naganą.
30
Odpowiedzialność
za wykroczenia
" Ustawa Prawo ochrony środowiska
" Nieprowadzenie wymaganych prawem pomiarów (chodzi w szczególności o prowadzenie przez
podmioty gospodarcze stężeń substancji wprowadzanych do powietrza atmosferycznego oraz
5
pomiarów szkodliwego promieniowania przenikającego do środowiska)
" Niezachowanie środków niezbędnych do utrzymania równowagi przyrodniczej przy
przygotowywaniu i wykonywaniu robót ziemnych zmieniających stosunki wodne
31
Odpowiedzialność
za wykroczenia
" Ustawa Prawo ochrony środowiska
" Nieprzestrzeganie zakazów dotyczących wprowadzenia określonych zanieczyszczeń do
powietrza atmosferycznego, naruszanie zakazów lub nakazów mających na celu ochronę
walorów wypoczynkowych i krajobrazowych określonego terenu lub naruszanie
obowiązujących zasad postępowania ustalonych w akcie o uznaniu określonego terenu za park
wiejski bądz
też naruszenie zakazu pogarszania warunków korzystania ze środowiska
32
Odpowiedzialność
za wykroczenia
" Ustawa Prawo ochrony środowiska
" Niszczenie roślinności służącej wiązaniu gleby albo niszczenie roślin lub zwierząt
przyczyniających się do oczyszczania środowiska, stosowanie środków chemicznych,
wykonywanie robót ziemnych, korzystanie ze sprzętu mechanicznego lub urządzeń
technicznych w sposób powodujący uszkodzenie drzew.
" Nieprzestrzeganie wymagań ochrony środowiska przed odpadami lub nieprzydatnymi do
gospodarczego wykorzystania surowcami, produktami i innymi materiałami lub zużytymi
opakowaniami i wyrobami
33
Odpowiedzialność za wykroczenia
" Ustawa Prawo ochrony środowiska
" Nieprzestrzeganie obowiązków związanych z zapewnieniem ochrony przed promieniowaniem
szkodliwym dla ludzi i środowiska
" Nieuwzględnianie wymagań ochrony środowiska w projektowanych, konstruowanych lub
wytwarzanych maszynach i innych urządzeniach technicznych, kierowanie do produkcji i obrotu
maszyn lub innych urządzeń technicznych bez poddawania ich wymaganej ocenie co do
zgodności z wymaganiami ochrony środowiska, niewyposażanie maszyn lub innych urządzeń
technicznych w zabezpieczenia chroniące środowisko albo nieprzeprowadzanie wymaganych
okresowo kontroli
34
Odpowiedzialność za przestępstwa
" Przestępstwem jest czyn społecznie niebezpieczny, zabroniony pod groz
bą kary
przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.
35
Odpowiedzialność za przestępstwa
" Ustawa Prawo ochrony środowiska
" Zanieczyszczenie (nawet nieumyślne) wody śródlądowej, powietrza atmosferycznego lub
powierzchni Ziemi w takim stopniu, że może to narażać na niebezpieczeństwo życie lub zdrowie
ludzkie, spowodować w znacznych rozmiarach zniszczenia w świecie roślinnym lub
zwierzęcym albo wyrządzić poważne szkody gospodarcze (kara pozbawienia wolności do lat 3;
jeżeli sprawca działa nieumyślnie  kara pozbawienia wolności do roku, ograniczenia wolności
albo grzywny).
36
Odpowiedzialność za przestępstwa
" Ustawa Prawo ochrony środowiska
6
" Nieutrzymywanie  wbrew ciążącemu obowiązkowi  we właściwym stanie lub
nieeksploatowanie urządzeń zabezpieczających wody, powietrze atmosferyczne lub ziemię
przed zanieczyszczeniami (kara pozbawienia wolności do lat 3).
" Przejmowanie gruntu rolnego lub leśnego na cele nierolnicze lub nieleśne bez zgody właściwego
organu (kara pozbawienia wolności do lat 3).
37
Odpowiedzialność za przestępstwa
" Nieutrzymywanie  wbrew ciążącemu obowiązkowi  we właściwym stanie lub
nieeksploatowanie urządzeń zabezpieczających przed szkodliwymi uciążliwościami dla
środowiska w postaci hałasu, wibracji lub promieniowania albo służących do unieszkodliwiania
odpadów, a także dopuszczanie do oddania do eksploatacji obiektu budowlanego lub zespołu
obiektów bez jednoczesnego uruchomienia wymaganych urządzeń chroniących środowisko
(kara pozbawienia wolności do lat 3).
38
Odpowiedzialność za przestępstwa
" Naruszanie przepisów o obowiązku ochrony gruntów rolnych wysokiej jakości i
gruntów leśnych albo niedokładanie należytej staranności w zapewnieniu
oszczędnego wykorzystywania gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze lub
nieleśne oraz niedokonywanie wymaganej rekultywacji takich gruntów (kara
pozbawienia wolności do lat 3).
39
40
41
42
43
44
45
KONIEC
7