$#guid{36 045297-EE 64-4420-AD B9-7AB0 0C5E 2473}#$
W skład panteonu słowiańskiego wchodziły
cztery główne bóstwa:
Dadz
bóg Swarożyc (ten który daje szczęście; z prasłowiańskiego: bóg-
bogactwo, swar- słońce)- opiekun słońca, ognia, nieba. W różnych rejonach
zamieszkałych przez Słowian, nazywano tego boga również: Świętowitem,
Trzygłowem, Stribogiem, Swarogiem. Przedstawiany był jako mężczyzna z
obfitym wąsem. Jego atrybutem był róg zwierzęcy, który nosił u pasa oraz biały
koń.
Perun (piorun, grom)- władca błyskawic i pogody, czasem także wojny.
Zamieszkiwał stare dęby, gaje dębowe lub szczyty wzgórz. Jego atrybutem był
oczywiście grom.
Weles- opiekun świata zmarłych; Prasłowianie wierzyli, że każdy człowiek
posiada duszę (nawie), która po śmierci wędruje do krainy zwanej Nawią
(właśnie tego miejsca strzegł Weles). Jest to kraj ukryty gdzieś głęboko pod
ziemią, gdzie wszyscy dobrzy ludzie żyją w wiecznej szczęśliwości.
Rod- odpowiadał za los i przeznaczenie. Pełnił bardzo ważną rolę przy
narodzinach dziecka, wyznaczał nowonarodzonemu jego przyszły los, szczęście
i długie życie lub troski i rychłą śmierć. Kobiety przed porodem wzywały go,
aby wyrok nad życiem ich dziecka był pomyślny.
Słowianie również oddawali cześć wielu innym bogom, bożkom i demonom
złym i dobrym. Z pośród nich można wymienić kilku najbardziej znanych:
Mokosz - bóstwo znane na Rusi związane z "matką ziemią wilgotną".
Perepłut - bóstwo ruskie, prawdopodobnie demon wodny.
Płanetnik - życzliwy duch powietrzny. Wierzono, że Płanetnik opiekuje się
chmurami.
Perperuna - znana wśród Słowian bałkańskich, bóstwo żeńskie towarzyszące
Perunowi.
Rodzenice - bóstwa losu ludzkiego, pomocnice boga Roda.
Uboże - duch domowy, współczesny skrzat.
Wampir (wąpierz) - demon pastwiący się nad żywymi, duch osoby zmarłej.
Wilkołak - ogólnosłowiański demon półludzki - półzwierzęcy.
Żmij - zły demon, wróg bóstwa nieba.
Licho - zły demon lasu.
Powstanie świata
Na początku nie było nic. Wszędzie jak okiem sięgnąć było tylko niebo i morze.
Po wodach bujała się mała łódka, a w niej siedział pan pioruna - Perun. Zaś
drugi bóg, pan wód - Weles zamieszkiwał morską otchłań. Trwało to tak przez
wieki. Wreszcie pewnego dnia Weles podpłynął do łodzi, przysiadł się do
władcy gromu i powiedział:
- Bracie, tyle już lat pływasz w tej skorupie. Tułasz się po bezkresie bez celu, a
mnie znudziło się już mieszkanie w podwodnej głębinie. Z wiekiem coraz gorzej
znoszę wilgoć, a ty ciągle wszczynasz jakieś burze! Uszy mi od tego puchną!
- Muszę mieć jakąś rozrywkę. Tu na tym pustkowiu sztormy i ulewy to ma
jedyna zabawa- odpowiedział Perun.
- No właśnie, nuda. A co byś powiedział, gdybyśmy stworzyli stały ląd?- spytał
Weles.
- Do czego zmierzasz mój braciszku?- nieufnie spytał Perun.
- Pomyśl, miejsce, gdzie wreszcie byłoby sucho, przystań dla nas, miejsce
odpoczynku.
- Hm, pomysł jest dobry, ale skoro tak ci na tym zależy to czemu nie stworzysz
tego lądu sam?
- No cóż, potrzebuję odrobinki twej pomocy, a poza tym z
le bym się czuł na
swoim kawałku lądu wiedząc, że ty tułasz się po wszechświecie w tym wraku.
- No dobrze, pomogę ci.
- Wspaniale- ledwie to Weles powiedział, a już skoczył do wody i zanurkował
do samego dna. Zaczerpnął pełną garść mułu i wypłynął na powierzchnię. Perun
wziął ziemię w rękę i szerokim gestem rzucił w morze, tak powstała wyspa-
początek stałego lądu. Była jednak tak mała, że bogowie ledwo się na niej we
dwóch mieścili. Weles od razu zaczął rozmyślać, jak by tu się brata pozbyć. W
końcu to on wymyślił, żeby zrobić ląd.
- Utopię go- pomyślał Weles.
Poczekał zatem, aż Perun pójdzie spać. Gdy ten zasnął chciał go stoczyć do
wody, ale w którą stronę go nie popchnął, ziemia rozrastała się. Od tego turlania
Perun się w końcu obudził.
- Ach, ty podstępny potworze!- krzyknął- a ja sądziłem, że można ci ufać!
- Przestań się wściekać, pozwól mi wytłumaczyć...- próbował wybrnąć z
sytuacji Weles.
- Dość tego, przesadziłeś!
W tym momencie gromy spadły na Welesa, aż zapadł się on w głąb ziemi, na
samo dno, w najgłębszą otchłań. Ale nie był to koniec zemsty, Perun krzyknął
brata łańcuchem do skały. Teraz, gdy słychać huk wiatru, to właśnie Weles
próbuje się ze swego więzienia wydostać. Perun natomiast zraził się do ziemi,
nie chciał na niej dalej mieszkać. Odszedł by zamieszkać w niebiosach.
* to tylko jedna z wersji powstania świata, a jest ich kilka(w zależności od tego,
którzy bogowie uważani są za głównych)
Skąd wzięli się Słowianie?
Do napisania tego artykułu skłoniło mnie zainteresowanie, jakie wyrażacie
mitologią słowiańską (rozbudowanie tego działu wybraliście w sondzie). Mam
tu zamiar podać parę ciekawych faktów na temat Słowian oraz odpowiedzieć na
pytanie: dlaczego tak ciężko jest sporządzić kompletną mitologię słowiańską?
Historycy w rzeczywistości nie wiedzą skąd wzięli się nasi przodkowie. Są dwie
teorie: Słowianie pochodzą z terenów położonych nad Wisłą lub Słowianie
przywędrowali na tu dopiero około 500 roku naszej ery. Dla mnie osobiście
bardziej przekonywująca w świetle obecnych dowodów jest druga teoria.
Przed przybyciem Słowian, ziemie te zamieszkiwały różne plemiona, mające
przede wszystkim germańskie korzenie. Znad Wisły wypędzili ich Hunowie, lud
konnych łupieżców, którzy przybyli z Azji. Podbili oni prawie wszystkie
plemiona germańskie, a ich marsz w głąb Europy zatrzymał dopiero, w wielkiej
bitwie koło obecnego Paryża, rzymski wódz Aecjusz. Zarówno dla Rzymu, jak i
Hunów konfrontacja zakończyła się tragicznie. Zachodnia część Cesarstwa
Rzymskiego upadła, a rozbici Hunowie zostali sługami wschodnich cesarzy. Po
prawie dwustuletnich walkach Hunów z Germanami tereny nad Wisłą zostały
wyludnione.
Właśnie w tym momencie pojawiają się Słowianie, którzy rozpoczynają swoją
ekspansję w głąb Europy. Zajmują tereny pozostawione przez uciekających
przed Hunami Germanów. Uważa się, że Słowianie pierwotnie zamieszkiwali
obszary ówczesnego Kazachstanu lub obszar pomiędzy rzekami Oką i Desną.
Dopiero od roku 500 pojawiają się słowiańskie imiona w kronikach rzymskich.
Gdyż to z ich ziemiami graniczyło Wschodnie Cesarstwo Rzymskie. Słowian
opisuje Prokopiusz z Cezarei, kronikarz na dworze cesarza Justyniana:
"nieznany lud mówiący językiem niesłychanie barbarzyńskim". Słowianie stali
się szybko groz
nym wrogiem wschodnich Rzymian. Wrogiem byli trudnym,
gdyż nie byli "centralnie sterowani": nie mieli królów, decyzje podejmowali na
wiecach, czego Grecy nie mogli zrozumieć: jak można tak się kłócić? Ten ustrój
okazał się jednak ich atutem: mimo że gorzej uzbrojeni od wschodnich Rzymian
(czyli Greków-Bizantyjczyków), regularnie ich zwyciężali, a w razie porażki
uciekali na bagna. W przeciwieństwie do Hunów, którzy byli koczownikami,
Słowianie szybko zaczęli prowadzić osiadły tryb życia. Słowianie wchłaniali do
swoich społeczności plemiona, na których tereny przybywali. Zajęli tereny, aż
po dorzecze Wisły i Odry, cały kraj między Karpatami i Dunajem, Kotlinę
Czeską; wyszli nad Bałtyk u ujścia Odry, założyli osady w środku obecnych
Niemiec: pod Hamburgiem, nad Menem i w Bawarii, kolonizowali doliny
alpejskie i dzisiejsze północne Włochy; zasiedlili także Bałkany.
To co się stało potem najlepiej opisuje Wojciech Józ
wiak:
"Przyjście Słowian odbyło się "przy świadkach", ich najazdy odnotowali dwaj
ówcześni dziejopisarze: wspomniany już Prokopiusz, oraz żyjący w Italii
Jordanes. Potem jednak nadeszły "ciemne wieki", kiedy mało wiadomo, co się
działo nawet w bardziej cywilizowanych częściach Europy. Jej wschodnią
rubieżą żaden pisarz się przez całe wieki nie interesował. Po roku 600 n.e. przez
prawie 300 lat o Słowianach nie ma niemal żadnych wzmianek. Żyli, karczowali
lasy, budowali grody, wojowali ze sobą i z sąsiadami, urządzali sanktuaria,
czcili bogów, wróżyli z lotu ptaków, śpiewali pieśni na cześć bohaterów - i z tej
ich "złotej epoki" nie zachowało się NIC! Niewiarygodne, ale tak właśnie się
stało. Cywilizacja Słowian przepadła niby legendarna Atlantyda."
Powodem tego było przede wszystkim nie używanie pisma przez Słowian, choć
są przesłanki ku istnieniu takiego. Wszyscy sąsiedzi Słowian byli piśmienni, we
wszystkich słowiańskich językach przechowały się stare słowa pisać, czytać,
księga i bukwa czyli litera. Do czego potrzebne byłyby te słowa, gdyby to był
naród samych analfabetów? A kiedy powstał pierwszy słowiański alfabet,
zwany głagolica (czyli "mówiące znaki"), zawierał on wiele liter nie
występujących w żadnym innym piśmie. Nie pozostały jednak żadne dowody na
istnienie dawnego alfabetu Słowian. Prawdopodobnie dlatego, że Słowianie
pisali w drewnie, więc nie pozostawili po sobie żadnych kamiennych tablic.
Swoje domy i twierdze budowali z drewna, które łatwo płonęło i niszczało.
Podobnie drewniane były posągi ich bóstw. Swoich zmarłych nie składali do
grobów wraz z wyposażeniem na drogę w zaświaty - jak czyniły to inne
starożytne ludy, choćby germańscy Lugiowie i Goci, po których zostało na
naszych ziemiach dużo więcej zabytków niż po Słowianach. Słowianie
nieboszczyków palili na stosach, prochy zaś albo rozsiewali w świętych
miejscach, bądz
umieszczali w kapliczkach na słupach na rozstajach dróg.
Mitologia Słowian jest w związku z tym bardzo trudna do odtworzenia. Trzeba
bazować tu na misjonarzach, którzy przybyli nieść chrześcijaństwo, a ci w
swoich księgach niezbyt chętnie umieszczali choć wzmianki o pogańskich
obyczajach. Jednym obszerniejszym z
ródłem jest staroruska kronika, napisana
przez mnicha Nestora.
Bogowie Słowian byli zapewne dużo bardziej nieuchwytni, mgliści, niż bóstwa
innych starożytnych ludów. Aby pewne bóstwo nabrało wyrazistości, musi mieć
świątynie, posągi - najlepiej trwałe i kamienne, swoje czyny i księgi. Do obsługi
tego wszystkiego potrzeba jest cala kasta kapłanów. Słowianie tego nie mieli.
Nie mieli kapłanów. Nie budowali świątyń. Kulty Słowian odbywały się w
świętych miejscach - w gajach, nad rzekami, na wzgórzach i u z
ródeł, ale
zawsze pod gołym niebem.
Właśnie z tych powodów tak ciężko jest skompletować mitologię słowiańską.