Mitologia > Mitologia indyjska
Bogowie
Adibuddha - pan świata, twórca wszystkiego, mąż Pradżńaparamity.
Agni - bóg ognia, słońca, pioruna, opiekun zaślubin, był prawdziwie domowym i przyjacielskim bóstwem,
odgrywał dużą rolę w rytuale ofiar, pośrednik między ludz
mi i bogami. Zsyłał gorączkę jako karę za
grzechy.
Amitabha - bóg długowieczności i rajskiego życia, władca zachodu.
Arjaman - bóg umów i małżeństwa.
Aświnowie - w mitologii Wed synowie Surji (Słońca) i bracia Uszas (Jutrzenki), bliz
nięta jeżdżący po niebie
na rydwanie zaprzężonym w skrzydlate rumaki; boscy lekarze cudotwórcy, leczyli bogów i ludzi.
Awalokiteśwara - "Pan Patrzący w Dół"; bóg miłosierdzia i litości o kilku twarzach, pomaga rozbitkom i
ofiarom rozbójników i dzikich bestii. Bodhisattwa współczucia znany jako Padmapani. Mówi się, że
osiągnął najwyższe oświecenie, ale zawiesił swoje uwolnienie od cyklu narodzin i śmierci, aby pomagać w
zbawieniu ludzkości. Czczony głównie przez buddystów w Tybecie, gdzie znany jest jako sPyanrasgzigs
(lub Chenrezi) gdzie uważa się, że jego wcieleniem jest Dalajlama. Awalokiteśwara ma tysiąc imion, co
symbolizuje nieskończoną zdolność okazywania miłosierdzia.
Bel - bóg złodziei.
Bhaga - bóstwo personifikujące szczęście, patronowało bogactwu.
Brahma - jeden z Trimurti. Jego żoną była Saraswati, a synem Agni, ich dzieckiem był również Manu,
uważany za pierwszego człowieka. Obok Wisznu Zachowawcy i Śiwy Niszczyciela należy do trójcy w
indyjskiej mitologii. Stwórca i opiekun świata, królujący w najwyższym z ziemskich światów. Brahmaloce,
twórca rytmu czasu i przestrzeni, stawania się rzeczy, wykonawca woli przeznaczenia. Przedstawiany
jako czerwonoskóry mężczyzna o czterech głowach, pierwotnie miał ich pięć, ale jedna spłonęła pod
palącym spojrzeniem trzeciego oka Śiwy. W czterech rękach trzyma berło ( różaniec), łuk, dzban na wodę
i manuskrypt Rygwedy.
Bryhaspati - nauczyciel bogów i zarazem personifikacja planety Jupiter; uosobienie mocy kapłańskiej,
wynalazca mowy, miał siedem ust, sto skrzydeł, rogi i niebieskie plecy.
Czandra - bóg księżyca, miał 27 żon.
Daksza - "Rytualna Namiętność". Bóg stworzyciel wczesnego panteonu wedyjskiego. Był często zaliczany
do Siedmiu Mędrców, którzy narodzili się z umysłu boga Brahmy i tak jak on nazwani byli Pradz
apati
("Pan Stworzeń"). Daksza wyskoczył z kciuka prawej ręki Brahmy. Daksza był ojcem wielu żon bogów, na
przykład Sati, żony Śiwy. Kiedyś Daksza składał ofiarę z konia, w czym uczestniczyli wszyscy bogowie z
wyjątkiem Śiwy, któremu nie wolno było brać udziału w żadnym składaniu ofiar. Wściekły z powodu tego
zakazu, za namową Sati, Śiwa zakłócił uroczystość i zesłał na ziemię choroby. W alternatywnym
przekazie składanie ofiary zakończyło się wielką bijatyką, w trakcie której Śiwa oderwał głowę Dakszy i
wrzucił ją do ognia ofiarnego. Kiedy się uspokoił, zastąpił głowę Dakszy głową koz
lęcia.
Dewas - bogowie pierwszych Ariów, "istoty jaśniejące".
Dhatar - boski stwórca nieba, ziemi, słońca, księżyca, przestrzeni powietrznej i światła.
Djaus, Djausz, Djaus Pitar - indoeuropejski bóg nieba, stanowi z żoną Prithiwi parę bogów - rodziców
świata i bóstw.
Dżagamata - bóg indyjski.
Ganesia, Ganeśa, Ganesha, Ganapati - bramińskie bóstwo uczoności; pan ganów, bóstw podziemnych,
czczony jako bóg mądrości, usuwający przeszkody na drodze do osiągnięcia celu. Syn Śiwy i Parwati,
przedstawiany jako korpulentny maluch z łbem słonia lub jako otyły mężczyzna z głową słonia. Uchodzi za
patrona mądrości i życiowego powodzenia.
Ghansayany - bóstwo będące opiekunem plonów, czczone przez Gondów.
Hanumantha - jeden z grupy bogów głównych Surów.
Hanuman, Hanumant - bóstwo czczone w postaci małpy, syn boga wiatru. Jeden z bohaterów epopei
Ramajana, w której był wiernym sprzymierzeńcem głównego bohatera- Ramy i jego żony- Sity, w ich
walce z demonem Rawaną. Epopeja ta opisuje wiele czynów Hanumana świadczących o jego wielkiej sile
i rozumie. Hanuman jest uważany za bóstwo wyzwalające od trudności. Kiedy Hanuman został schwytany
przez syna Rawany ten kazał podpalić bogu ogon za wszystkie jego wyczyny. Hanuman płonącym
ogonem podpalił całe królestwo Rawany.
Himawant, Himalaja - bóg gór, personifikacja Himalajów.
Indra - mit. indoirańska; król bogów w Rygwedzie, jedna z najważniejszych postaci panteonu wedyjskiego.
Bóg wojowników, płodności, zapładniający pod postacią byka ziemię, zwierzęta i kobiety (bóg hinduski,
podobnie jak Brahma); zarazem pijak i hulaka. W Wedach bóg wiatru, burzy i wojny; w hinduizmie strzeże
wschodniej strony świata; Zabójca smoka Wrtry. Według niektórych podań Indra był jednym z Adjtów,
synem bogini Aditi. Ideał boga-wojownika, który poświęcał życie walcząc z siłami zła i chroniącego boski
ład (ład kreacyjny czyli rytę) przed mocami chaosu. Uosobieniem owych mocy jest główny przeciwnik
Indry, demon Wrytra, który więzi wody i światło. Opowieść o zwycięskiej walce Indry z Wrytrą i uwolnieniu
życiodajnych żywiołów jest podstawowym mitem staro indyjskim. Indra panuje nad firmamentem, w
zależności od humoru, zsyłając deszcz lub gromy. Przedstawiany był jako mężczyzna z czterema rękami i
z ciałem pokrytym oczami, zasiadający w złotym rydwanie zaprzężonym w dwa płomieniste rumaki lub
dosiadający słonia.
Jakszowie - bóstwa zamieszkujące drzewa, gaje.
Jama, Yama - bóg śmierci, władca świata podziemnego. Wraz z Jami stanowili prarodziców ludzkości.
Byli pierwszymi śmiertelnikami. Jama odkrył dla ludzi drogę śmierci. Stróż południowej strony świata.
Kala - bóg personifikujący czas i jego nieubłagane działanie zmierzające do śmierci.
Kama - bóg miłości, przedstawiany jako siedzący na papudze młodzieniec, dzierżący w ręku łuk z trzciny
cukrowej i strzały z kwiatów. W filozofii ind. uosobienie siły twórczej świata.
Kriszna - bóg pasterzy, póz
niej identyfikowany z Wisznu; występuje w poemacie religijno-filozoficznym
Bhagawadgita, opiewany w poemacie Gitagowinda. Bóg wedów.
Kubera - bóg bogactwa i skarbów, brzydki brzuchacz z kiesą.
Kumara - bóg wojny.
Lakeśwar - buddyjskie bóstwo, mające wiele głów i rąk.
Maindz
uśri - "Przyjaz
nie Majestatyczny". Bodhisattwa, który ma usunąć ze świata niewiedzę.
Marutowie - bogowie burzy.
Mitra - bóg przyjaz
ni, pan prawdy, znawca prawa i moralności.
Nagowie - bóstwa wężowe, dawcy płodności, stróże podziemnych skarbów.
Narasinha - bóg Wisznu pod postacią człowieka-lwa.
Pardżanja - bóg deszczu, burzowych chmur i pogody.
Pradz
apati - w okresie wedyjskim uważany był za boga stwórcę wszechrzeczy, póz
niej utożsamiony z
bogiem Brahmą.
Puszan - przychylny ludziom, szczodry bóg płodności, patron stad i wędrowców.
Rudra - brutalny bóg personifikujący śmiercionośną burzę i zabójczy gniew, bóg wichrów, władający także
demonami i duchami. Rozgniewany, wysyła swoich podopiecznych do walki z ludz
mi. Karze powodując
bóle ciała.
Sakka - król bogów w Twatsima (dolne królestwo hinduistycznego nieba) i jedno z wcieleń boga Indry.
Według mitologii buddyjskiej Sakka propagował nauki Buddy w czasie jego minionych wcieleń.
Śiwa, Śiwa, Bhubaneszwar, Shiva - bóg z Trimurti (trójca wraz z Brahmą i Wisznu). "A
askawy.
Bóg-Ostateczna Rzeczywistość utworzona ze światła i czucia, który "niweczy i przywraca", tzn. jako
Mahadewa ("Wielki Władca") przywraca to, co niszczy jako Mahakala- bóg reprezentujący wszystkie
aspekty sacrum w całej złożoności i skrajności: mroczne uosobienie pierwiastka destruktywnego (zagłady,
śmierci, choroby), a zarazem personifikacja pierwiastka kreatywnego i energii witalnej. Groz
ny "porywacz"
życia oraz dobrotliwy opiekun, lekarz ludzi i zwierząt. Niszczyciel wszechświata i jego stwórca.
Ekstatyczny taniec (tandawa), któremu się oddaje jako Nataradz
a symbolizuje wszystkie najważniejsze
momenty istnienia kosmosu. Eufemiczne określenie bóstwa, którego najdawniejszym mianem jest Rudra,
najważniejsza, obok Wisznu, postać panteonu indyjskiego Siedziba Śiwy znajduje się na górze Kajlas ,
jego wierzchowcem jest byk Nandi, małżonką- bogini Parwati. Synami boskiej pary są Ganeśa i bóg wojny
Skanda. Przedstawiany jako postać z czworgiem ramion, czterema twarzami i trojgiem oczu (oko na
środku czoła rzuca ogniste spojrzenia, których boją się wszyscy). Prawą stopą przygniata karła Mulajakę,
symbolizującego zbawienie. Ubrany w skórę tygrysa, wokół ramienia ma owiniętego węża
symbolizującego moc. Najważniejszy atrybut Śiwy to trójząb.
Skanda - mający różne inne imiona, na przykład: Karttikeja, Subrahmanja lub tamilskie Muruhan. Był to
mityczny, indyjski bóg wojny. Narodowy bóg Tamilów, opiekun ich języka i literatury. Syn tamilskiej bogini
wojny Kottrawaj, póz
niej uznany za syna Śiwy i Parwati. Kiedy Śiwa i Parwati odbywali pierwszy stosunek
inni bogowie przeszkodzili im, w obawie, że potomek Śiwy mógłby być zbyt potężny. Śiwa uniósł swe
ogniste nasienie, zbyt gorące, aby je powstrzymać. Krążyło ono wśród bogów, aż wpadło do Gangesu,
gdzie uległo inkubacji. Skanda urodził się z sześcioma głowami i został wykarmiony przez Plejady.
Pokonał demona Taraka i uratował świat przed zniszczeniem na czele armii bogów. Kiedy Parwati ujrzała
go po raz pierwszy z jej piersi trysnęło mleko, uznała go wówczas za rodzonego syna.
Soma - bóstwo reprezentujące święty napój ofiarny wyciskany z roślin.
Surja - bóg słońca.
Twasti - stwórca całego świata, praojciec ludzkości.
Wadz
rapani - "Władca Pioruna". Bodhisattwa czczony jako unicestwiający zło.
Waju - powstały z oddechu Puruszy, bóg wiatru.
Waruna - bóg oceanu z Aditjów. Opiekun i stróż odwiecznego ładu (rita), bóg morza i wody, nadzorca
myśli i poczynań i myśli istot żywych. W najstarszych czasach wedyjskich był królem wszechświata i
gwiaz
dzistego nieba oraz bogiem przynoszącym deszcz, dopóki Indra nie odebrał mu tej funkcji. Waruna
wykopał łożyska rzek i oceanów, ustalił orbity planet. Przedstawiany jako jez
dziec dosiadający Makary,
potwora morskiego, często rzez
bionego z ogromną paszczą ziejącą wprost na patrzącego. Atrybutem
Waruny jest pętla, którą każe grzeszników.
Wisznu - bóg-zbawiciel, jeden z najwyższych z trójcy, twórca bogów. Towarzysz i sojusznik Indry, bóg,
który trzema krokami przemierza świat, czczony jest pod postacią 10 awatar. Bóstwo, którego głównym
zadaniem jest utrzymanie wszechświata i panującego w nim ładu- jeśli zostanie zachwiany, Wisznu pod
postacią człowieka lub zwierzęcia zjawia się i przywraca porządek. Siedzibą Wisznu jest niebo, jego
wierzchowcem- ptak Garuda, a małżonką Lakszmi (lub Śri). Jego żona powstawała podczas, gdy Wisznu
kierował ubijaniem masła z oceanu. W ikonografii Wisznu przedstawia się najczęściej albo jako leżącego
mężczyznę, który spoczywa na ciele unoszącego się na wodach oceanu węża Seszy (lub Ananty), lub
jako czterorękiego władcę wyposażonego w atrybuty: lotos, konchę, dysk i maczugę.
Boginie
Aditi - wedyjska bogini, matka Wamany-Wisznu, synonim Słońca. Uosobienie wolności, zwycięstwa nad
złem, daje potomstwo.
Apas - boginie, młode kobiety-matki personifikujące wody kosmiczne, w których mieszkali Waruna i Agni.
Aranjani - bogini przyrody, lasów i matka dzikich bestii.
Bhajrawi - bogini śmierci, nosi girlandę z ludzkich głów.
Bhumidewi - bogini ziemi.
Bhuwaneśwari - bogini wiedzy.
Buddhi - żona Ganesii.
Czamunda - bogini wedyjska.
Czanda - boginka, należy do kręgu dżinijskiej mitologii.
Dewi - Wielka Bogini Matka, jej aspektem jest Kali.
Durga - "Niezgłębiona", jedno z imion Kali, żony Śiwy. Przerażająca postać bogini Kali.
Ganga - bogini, córka Himawatu (bóstwa Himalajów), która jako rzeka (Ganges) zstąpiła z nieba, aby
służyć ludziom, użyz
niając i uświęcając ziemię. siwa, aby złagodzić impet jej upadku, pozwolił bogini
wylądować na swych splecionych włosach. Śiwa rozdzielił Gangę na siedem rzek (Ganges i jego
dopływy), aby mogła przybyć na ziemię, nie wyrządzając szkód, w postaci katastrofalnej powodzi. Jako
bogini często przedstawiana jest na swym wierzchowcu, makarze, który był morskim potworem.
Wyobrażona została w monumentalnym zespole rzez
b (Narodziny Gangi) w Mahabalipuram. Ganges jest
świętą rzeką hindusów, uważa się, że kąpiel w jej wodach oczyszcza duszę i uwalnia od grzechów.
Wrzuca się do niej również prochy zmarłych.
Gauri - bogini płodności.
Ila - bogini modlitwy i ofiary płynnej, personifikacja libacji złożonej z mleka i masła.
Lakszmi, Kamala, Lotos - bogini piękności i szczęścia, żona Wisznu. Wyobrażana z 4 rękami, trzymająca
muszlę, lotus, dysk, maczugę.
Mahi - bogini personifikująca ziemię.
Maja - bogini ułudy.
Manasa - bogini, córka Śiwy zrodzona jego myślą.
Marijamman - bogini z pewnej południowoindyjskiej wioski. Dziewczyna pochodziła z wysokiej kasty
braminów. Została uwiedziona przez pewnego niedotykalnego (pochodzącego z niższej kasty), który
przebrał się za bramina, a kiedy po ślubie odkryła oszustwo, popełniła samobójstwo. Natychmiast po
śmierci została boginią i ukarała byłego małżonka spalając go na popiół lub upokarzając w inny sposób.
Marijamman często uważana jest za "małżonkę" i patronkę wioski. Może być ona również odpowiedzialna
za wywoływanie chorób i kontrolę nad nimi.
Minakszi - wojownicza bogini, czczona w Maduraj jako małżonka Śiwy. Według podań była córką
królewskiej pary, która narodziła się z trzema piersiami i była wychowywana przez rodziców jako chłopiec.
Wstąpiła na tron po swym ojcu, podbiła świat, a następnie wyruszyła na świętą górę Kajlasa, aby wyzwać
boga Śiwę. Spotkawszy się jednak z wielkim bogiem stała się nieśmiała i powściągliwa. Utraciła też
trzecią pierś. Historia ta kontrastuje z mitem o Parwati, której łagodny charakter ujarzmiał dzikiego i
wojowniczego Śiwę.
Parwati - bogini dosiadająca lwa, żona córka Himalai.
Prythiwi, Prithiwi - uważana za wedyjską boginię Ziemi, małżonkę Djausa Pitara.
Raka - bogini obfitości, dawczyni snów.
Ratri - bogini nocy.
Saraswati - bogini wód, personifikacja rzeki o tej nazwie, żona Brahmy. Przedstawiana jako uśmiechnięta,
młoda i bardzo piękna kobieta, która była ubrana w wyszywane złotem sari, trzymająca w jednej dłoni
księgę, symbol nauki i pisarstwa, w drugiej winę (indyjską lutnię), na której grała. Płynie na łabędziu, co
symbolizuje jej pełną kontrolę nad własnymi uczuciami- warunek sukcesu w sztuce czy literaturze.
Sati - "Siła". Córka Dakszy i pierwsza żona Śiwy. Według jednego z przekazów, kiedy Śiwa został
wykluczony z zarządzonego przez jej ojca obrzędu składania ofiar z konia, Sati ogarnął taki wstyd, że się
spaliła. W wyniku reinkarnacji wcieliła się w Umę lub Parwati (drugą żonę boga).
Szaszthi - "Szósta". Bogini porodu i patronka nowo narodzonych dzieci. Jej imię pochodzi od zwyczaju
oddawania jej czci w szóstym dniu po porodzie dla zaznaczenia, że minął niebezpieczny okres zarówno
dla matki jak i dla dziecka.
Uszas - bogini zorzy porannej.
Inne postacie i zagadnienia
Aditjowie - bóstwa wedyjskie, walczą przeciw złu i nagradzają za dobro, reprezentują boskie światło,
synowie Aditi, początkowo w liczbie 6, póz
niej 12, m.in.: Waruna, Mitra, Arjaman, Bhaga, Ansia Daksza,
Indra, Sawitar, Agni.
Adża Ekapad - Jednonogi Kozioł, błyskawica która podtrzymuje niebo.
Agastija - jeden z boskich mędrców, autor wielu hymnów Rygwendy.
Agnihotra - ofiara składana za pośrednictwem ognia. Polegała ona na wlewaniu do ognia ghi (płynnego
masła) i recytacji hymnów. Był to jeden z najważniejszych rytuałów okresu braminizmu.
Ahalja - stworzona przez Brahmę pierwsza kobieta, małżonka mędrca Gautamy.
Ajrawata - słoń Indry.
Ajus - władca księżycowej dynastii, ojciec Nahuszy.
Alaka - legendarne boskie miasto w Himalajach.
Amrita - napój bogów zapewniający im nieśmiertelność.
Ananta - "Nieskończony". Był olbrzymim wężem, na którego zwojach bóg Wisznu wypoczywa w
kosmicznych wodach w czasie przerw pomiędzy powstawaniem kosmosu. Określany jest też jako Sesza
("Pozostałość"). Ananta był uważany za syna Kadru, córki boga Dakszy i przodka wszystkich węży.
Apah - dają wiernym zdrowie, nieśmiertelność i bogactwo, oczyszczają z grzechów, towarzyszą Pardżanji.
Apam Napat - reprezentuje ogień powstały z wody zgromadzonej w chmurze.
Apsara, Apsaras - półboska istota płci żeńskiej o niezwykłej urodzie. W Wedach ukazywana była jako
nimfa wodna, według póz
niejszych podań jako niebiańska tancerka i kurtyzana. W mitologii okresu
powedyjskiego apsary uznawane były za żony lub kochanki gandharwów. Zamieszkiwały one wtedy raj
boga Indry, występowały w jego orszaku. Najsłynniejsze i najpiękniejsze apsary to: Menaka i Urwaśi.
Ardżuna - legendarny bohater, przyjaciel Wisznu.
Asura - w Rigwedzie epitet przysługujący bogom; w póz
niejszej literaturze olbrzymi demon wrogi bogom,
rzadziej ludziom.
Asurowie - w mitologii indyjskiej żądne władzy, złe, podstępne demony, duchy niszczycielskie.
Aśwamedha - w hinduizmie była to ofiara z konia, którą mógł złożyć tylko niezależny władca.
Atharwaweda - jedna z czterech części Wed, podstawowych tekstów literatury staroindyjskich. Sanhita
(Wedy) Atharwaweda jest w znacznie mniejszym stopniu niż pozostałe sanhity związana z ofiarą
wedyjską. Treść jej stanowią głównie zaklęcia, a także formuły magiczne. Mantry Atharwawedy odmawiał
zwykle w myśli tylko jeden z czterech głównych kapłanów- ofiarników, którego zadaniem było
niedopuszczenie do jakiejkolwiek pomyłki w odbywanym rytuale.
Atman - dusza, niezmienna w toku przemian Sansary.
Awatar, Awatara - wcielenia boga Wisznu:
1. W rybę Matsja ratującą Manu podczas potopu.
2. W żółwia Kurma dz
wigającego górę Mandara służącą bogom do mącenia oceanu.
3. W dzika Waraha wyciągającego z przepaści wtrąconą tam przez demona Ziemię.
4. W człowieka-lwa Narasimha zabijającego demona, który zapanował nad światem.
5. W karła Wamana przemierzającego trzema wielki mi krokami wszechświat dla wyzwolenia spod władzy
demona.
6. W wojownika Parasiurama niszczącego kastę rycerzy dla zapewnienia przewagi braminom.
7. W bohatera Ramę.
8. W bohatera Krysznę.
9. W Buddę.
10.W Kalki-Kalkina - przyszłe i jedyne wcielenie na białym koniu z płonącym mieczem w ręku.
Bagala - kobieta z głową żurawia, włada morderstwami, truciznami i magią.
Balarama - brat Kryszny, powstał z białego włosa.
Bali - król trzech światów (m.in. podziemi).
Bhiszma - przeciwnik Ramy-Wisznu.
Bodhisattwa - "Ten, Którego Istotą Jest Oświecenie". Osiągnął najwyższe oświecenie, ale opóz
nił swe
wejście w doskonały stan nirwany, aby pomóc w zbawieniu rodzaju ludzkiego. Wydaje się, że
bodhisattwowie byli pierwotnie aspektami osobowości Buddy. Następnie te aspekty rozwinęły się w
indywidualne istoty, których kult stał się podstawą rozkwitu mitologii. Wśród głównych bodhisattwów
występuje Amitabha, Awalokiteśwara, Maitreja, Maindz
uśri i Wadz
rapani.
Czitragupta - sekretarz państwa zmarłych.
Dajtja - jeden z rodzajów demonów, nazwanych od imienia ich matki Diti, która była córką Dakszy i żoną
Kaśjapy, jednego z Siedmiu Mędrców. Większość Dajtjów została zabita w bitwie pomiędzy Asurami i
Dewami podczas ubijania masła z oceanu.
Dakini - personifikacja żeńskiego aspektu inteligencji Buddy.
Dapi - w tradycji indyjskiej zły duch wywołany z grobu za sprawą magii, aby pomóc swemu zaklinaczowi
czynić zło.
Dewa - ogólna nazwa bóstw wedyjskich.
Dewy - w mitologii indyjskiej bóstwa twórcze, dobre duchy.
Dewaki - Matka Kryszny-Wisznu.
Dhanawantari - lekarz bogów.
Draupadi - żona Ardżuny.
Dz
ambudwipa - okrągły kontynent w centrum świata. W samum środku Dz
ambudwipy wyrasta góra
Mandara, której użyły Asury i Dewy do ubicia masła z oceanu. Kontynent ten okrąża wielki Słonowodny
Ocean i kolejnych siedem kontynentów na przemian z siedmioma morzami.
Dz
anaka - król Widehy i ojciec Sity, która była żoną Ramy.
Gaja - w mitologii indyjskiej przewrotny demon, wróg ludzkości. Pokonany przez Śiwe.
Gandharwowie - klasa istot półboskich, muzyków i śpiewaków niebiańskich, kochanków nimf, apsar.
Opiekunowie płodności i erotyzmu.
Garudi - w tradycji indyjskiej ptak - złodziej: ukradł boską roślinę some i ofiarował ją ludziom. Gniez
dzi się
na Drzewie Kosmicznym, tocząc wieczysta walkę z wężem, którego mięsem się żywi, natomiast jego wróg
wyjada mu pisklęta.
Garuda, Mahabharata - złocisty pół człowiek, pół ptak który w mitologii indyjskiej pełni funkcję
"wierzchowca" boga Wisznu. Ten olbrzymi ptak o ognistych piórach utożsamiany jest ze słońcem, ogniem
(Agni, Ti), śmiercią (Jama) i Feniksem.
Gautama - legendarny Ryszi, mędrzec, święty mąż.
Hajagriwa - jeden z dajtów, który z ust śpiącego Brahmy wykradł cztery wedy.
Hiranjakasipu - demon indyjski.
Isia - duch świata.
Jadżnia - półbóg indyjski o jeleniej głowie, jest personifikacją ofiary.
Jakszowie - w wierzeniach indyjskich złodziejskie duchy. Pomagają jednak człowiekowi i chronią go przed
złymi demonami.
Joni - symbol boskiej kobiecej siły rozrodczej.
Kabadha - potwór.
Kajlasa - siedziba boga Śiwy.
Kali, Sati, Durga, Mahadewi, Parwati - "Czarna"; bogini śmierci, żona Śiwy o czarnej skórze i czerwonym
obliczu, o ośmiu rękach, z naszyjnikiem z ludzkich czaszek. Jest aspektem wielkiej Dewi (ciemna strona
Dewi). Czczona na terenach podhimalajskich.
Kalija - jadowity wąż o pięciu głowach, który był utrapieniem świętej rzeki Yamuna. Młody Kryszna
podporządkował sobie Kaliję, tańcząc na jego głowach i wypędzając go wraz z wszystkimi
towarzyszącymi mu wężami do oceanu.
Kalkin - widziany pod postacią białego konia, dziesiąty awatar Wisznu, zbawca, którego oczekują Hindusi,
i który przybędzie na końcu świata.
Kalpa - podstawowy cykl kosmiczny.
Kamsa - niegodziwy król Mathury i wróg Kryszny.
Karna - wielki bohater Mahabharaty. Przyszedł na świat w cudownym pancerzu i z czarodziejskimi
kolczykami; przedmioty te, czyniły go niewrażliwym na rany.
Kusia - legendarny syn Ramy-Wisznu.
Lakszmana - brat i towarzysz boskiego herosa Ramy, siódmej awatary Wisznu. Lakszmana towarzyszył
Ramie w wielu bohaterskich wyczynach.
Maja - w filozofii indyjskiej ułuda, potężna siła tworząca złudzenie świata materialnego.
Majtreja - Budda, który ma nadejść w przyszłości a tymczasem przebywa w niebie jako Bodhisattwa.
Mahisza - "Bawół"; demon w postaci bawołu. Nie mógł go nikt pokonać więc zawładnął światem i bogów
wygnał z nieba. Zginął z ręki Durgi przebity trójzębem Śiwy.
Makara - fantastyczne, hybrydalne zwierzę wodne, posiadające cechy krokodyla, delfina, ryby i niektórych
gadów.
Mandara - legendarna góra tłuczek.
Manu - mędrzec ocalony z potopu, praojciec ludzkości, według tradycji był pierwszym człowiekiem i
królem ludzkości.
Mara - zły duch, który kusił Buddę.
Matali - woz
nica Indry.
Mathura - miasto w Indiach, w którym miał się narodzić Budda.
Meru - mityczna góra w samym środku Ziemi, otoczona czterema pasmami gór z czterech stron świata,
na których mieszkali bogowie.
Mumai - w folklorze indyjskim psotny duszek. Lubi straszyć ludzi.
Nadin - wierzchowiec boga Śiwy.
Naga - duch lub demon zamieszkujący podziemne miasto Bhogowati, o wyglądzie półczłowieka-półwęża,
posłaiec Wisznu. Jeden z rodzajów wężów, potomków Kadru, córki boga Dakszy. Naga często pojawiali
się jako szkodniki, na przykład wielogłowy wąż Kalija, który był podporządkowany Krysznie. Nie wszystkie
nagi były jednak wrogie i niszczycielskie. Wśród królów nag był wielogłowy Wasuki, którego bogowie i
demony wykorzystały do kręcenia górą Mandra podczas bicia masła z oceanu. Gdzie indziej opowiadają,
że na jego wielu głowach spoczywał świat (kiedy się rusza, powoduje trzęsienie ziemi). Inny Naga,
Ananta, jest miejscem wypoczynku Wisznu w okresach między wchłonięciami i emanacjami kosmosu.
Naga byli szczególnie wrogo usposobieni wobec Garudy, którego matka Winata, antenatka wszystkich
ptaków, była siostrą Kadru. Naga są często wyobrażani jako kobry.
Nandin - biały byk, wierzchowiec Śiwy.
Naraka - świat pozagrobowy, ogólna nazwa wszystkich kręgów piekieł.
Nirwana - sensie przenośnym; całkowite ustanie bytu indywidualnego. Według np. buddystów jest to
nicość tylko względna, określana pozytywnie jako nieśmiertelność i szczęście nie dające się wysłowić.
Pandawa - wzgórze, na którym przebywał i medytował Budda.
Patala - podziemie zamieszkane przez istoty demoniczne.
Pinaka - trójząb Śiwy.
Pipal - święte drzewo Buddy.
Purany - zbiór hinduistycznych tekstów religijnych, powstałych w latach 250-1700 n.e. Jest to największe
z
ródło indyjskich mitów. Istnieje osiemnaście wielkich "Puran" i wiele mniejszych. Ramajana- Jedna z
dwóch wielkich epopei w sanskrycie (druga to "Mahabharata"). Stworzona między rokiem 200 p.n.e. a
rokiem 200 n.e. koncentrowała się na życiu i bohaterskich czynach boga Ramy i obejmowała mnóstwo
innych materiałów mitologicznych.
Purusza - bohater, przyjaciel Ahtiego.
Puszpaka - ogromny, cudowny, latający rydwan, kierowany myślą woz
nicy.
Tuonela - pierwsza świadoma istota.
Radha - jedna z gopi, młodych kobiet ze szczepu pasterzy bydła, wśród których wychowywał się Kryszna.
Radha była ulubioną gopi Kriszny, a uczuciowy związek tej pary (nie jest pewne, czy Radha została jedną
z licznych żon Kriszny) uznawany jest za symbol zażyłości między bogiem i jego wyznawcami.
Rakszasa - demon organizujący małżeństwo przez porwanie.
Rama - legendarny bohater Ramajany.
Rawana - w mitologii indyjskiej wielki, niezniszczalny demon. Walczył z Ramą, wcieleniem Wisznu.
Ryta, Rita - w wedyzmie było to odwieczne prawo, ład wszechświata, potęga władająca porządkiem
kosmicznym i moralnym, strzeżona przez boga Warunę.
Sansara - wędrówka dusz, odpowiednik reinkarnacji.
Siedmiu Mędrców, Ryszi - siedmiu mężczyzn wielkiej mądrości i siły duchowej, którzy często pojawiają się
w indyjskich mitach. Owych Siedmiu Mędrców to: Atri, Bharadwadża, Gautama, Damadżagni, Kaśjapa,
Waśisztha i Wiśwamitra.
Sita - indyjski król małp. Sugriwa został obalony przez swego brata Valina. Jeden z jego ministrów
Hanuman, zjednał sobie pomoc Ramy, który zabił Valina i zwrócił Sugriwie tron. Sugriwa odwdzięczył się
pomagając Ramie w pokonaniu demona Rawany.
Siakti - personifikacja energii boga w postaci żeńskiej.
Siesza - legendarny wąż.
Sugriwa - legendarny król małp.
Surabhi - boska krowa obfitości, matka całego bydła. Surabhi była podobno jednym ze skarbów, które
powstały z ubijania masła z oceanu.
Swarga - niebiański raj Jamy, póz
niej Indry, na górze Meru.
Tami - patronka rzeki Jamuny.
Taraka - ludożerczy demon.
Tilottama - najpiękniejsza z kobiet, na rozkaz Brahmy stworzona z najcenniejszych klejnotów.
Twasztri - bramin, wróg Indry.
Ubijanie masła z oceanu - wielki akt stworzenia (przeobrażanie się chaosu w kosmiczny ład) podjęty przez
bogów (znanych jako Dewy) i demony (Asury). Jego celem było uzyskanie eliksiru nieśmiertelności
"amryty". Dewy i Asury zgromadziły się na górze Meru i zastanawiały się, jak zdobyć amrytę. Wisznu
zaproponował, żeby ubijać ocean ze wszystkimi ziołami i klejnotami, aż powstanie eliksir. Bóstwa zgodziły
się i przeniosły na górę Mandara, by posłużyć się nią jako łopatką do ubijania, i umieściły ją na grzbiecie
żółwia. Zwinęły olbrzymiego węża Wasuki wokół góry jak linę, po czym Dewy schwyciły za jeden jej
koniec, a Asury za drugi. Wprawiły górę Mandara w wirowanie, co spowodowało, że drzewa zaczęły o
siebie uderzać i zapalać się od tarcia o siebie. Indra ugasił ogień wodą z chmur, ale sok ze wszystkich
roślin spłynął do oceanu, zmieniając go w mleko, a potem w masło. Ostatnim wielkim wysiłkiem bogowie
stworzyli Słońce, Księżyc, bóstwa pomyślności i wszelkie dobra. W końcu uzdrowiciel Dhanwantari wyłonił
się z oceanu, niosąc amrytę. Wisznu podstępem zmusił Asury, by oddały eliksir i dał go Dewom do
wypicia. Rozgniewane Asury przystąpiły do walki, ale zostały pokonane przez Dewy, które przeniosły
wtedy górę Mandara z powrotem na jej miejsce.
Ugrasena - cnotliwa matka demona Kansy.
Uma - małżonka Śiwy.
Wahana - ogólnie, nazwa zwierzęcia wierzchowcem bóstwa, środkiem jego przemieszczania się.
Walmiki - legendarny mędrzec, autor Ramajany.
Wamana - boski karzeł, który stał się piątym wcieleniem boga Wisznu. Wamana poprosił demona Bali,
który podbił świat, o tyle ziemi, ile potrafi wyznaczyć w trzech krokach. Bali zgodził się, a karzeł przemienił
się w olbrzyma, który trzema krokami przemierzył całą ziemię.
Waraha - boski odyniec. Trzecie wcielenie boga Wisznu. Waraha pojawił się, kiedy ziemia, wyobrażana
jako piękna kobieta, zanurzyła się w oceanie. Odyniec podniósł ją z wody za pomocą swych kłów.
Wasuki - legendarny boski wąż.
Wirika - w wierzeniach Hindusów upiory żywiące się ludzką krwią, wodniki.
Wiśwamarman - boski złotnik.
Wiśwamitra - jeden z hinduistycznych Siedmiu wielkich Mędrców.
Writra - legendarny smok, demon suszy. Miał wielka moc magiczna.