KINEZYTERAPIA
Biomechanika
zabiegów manualnych
Rozpoznanie stanu ogólnego pacjenta zawsze musi poprzedzać terapię jakiegoś odcinka kręgosłupa, stawu kończyny,
mięśni, powięzi itp. Dlatego każdy terapeuta manualny: chiropraktyk, osteopata, a nawet masażysta i kręgarz, powi-
nien współpracować z lekarzami różnych specjalności w celu wykluczenia określonych przeciwwskazań do zabiegów
manualnych.
ęczne badanie i leczenie dysfunkcji
Rukładu ruchu opiera się na wy-
ABwiadzie, palpacji elementów kostnych
i tkanek miękkich oraz wykonywaniu
specyficznych ruchów biernych i czyn-
no-biernych (np. poizometrycznego
rozluz
niania mięśni). Konieczne jest przy
tym poinformowanie pacjenta o przyczy-
nach jego dolegliwości, wytłumaczenie
zasad jego udziału w procesie leczenia
 czyli profilaktyki i systematycznego
wykonywania wybranych przez terapeutę
ćwiczeń z zakresie automobilizacji  oraz
wnikliwej oceny reakcji pacjenta na
stosowane procedury. Niezbędne jest
prowadzenie dokumentacji ujawnionych
dysfunkcji, stwierdzanej poprawy lub
pogorszenia stanu zdrowia pacjenta
 miejscowego i ogólnego: internistycz-
nego, neurologicznego, psychicznego
CDi innych. Zdaniem autora rozpoznanie
stanu ogólnego pacjenta zawsze musi
poprzedzać terapię jakiegoś odcinka
kręgosłupa, stawu kończyny, mięśni,
powięzi itp. Dlatego każdy terapeuta
manualny: chiropraktyk, osteopata,
a nawet masażysta i kręgarz, powinien
współpracować z lekarzami różnych
specjalności w celu wykluczenia okre-
ślonych przeciwwskazań do zabiegów
manualnych. Warunkiem skuteczności
terapii manualnej jest zrozumienie
i stosowanie podstaw biomechaniki
zabiegów manualnych.
Ruchy czynne i bierne są zawsze połą-
czone z ruchem powierzchni stawowych
względem siebie: może to być poślizg,
toczenie, oddalanie lub dociskanie tych
1  wyrostek stawowy górny
powierzchni, w wyniku czego w każdej
2  wyrostek poprzeczny
fazie ruchu zmienia się powierzchnia
3  wyrostek kolczysty
ich styku. Kręgi są połączone parami
4  wyrostek stawowy dolny
stawów międzywyrostkowych, zwanych
D  dystrakcja
potocznie międzykręgowymi.
K  kompresja
Podczas przodozgięcia kręgosłupa
powierzchnie stawowe rozsuwają się
Rys. 1. Konwergencja, dywergencja, dystrakcja i kompresja powierzchni stawowych
22 REHABILITACJA W PRAKTYCE 1/2008
KINEZYTERAPIA
Fot. 1. Zgięcie boczne w lewo i rotacja w lewo  mobili- Fot. 2. Mobilizacja tyłozgięcia i zgięcia bocznego Fot. 3. Mobilizacja przodozgięcia prawego stawu seg-
zacja tyłozgięcia po stronie lewej w lewo mentu ruchowego
 występuje ruch rozbieżny (dywergen- i nasilenia zabiegów manualnych, a także tyłozgięcia (obustronnie  + : + ) i ograni-
cja)  a powierzchnia styku maleje, co automobilizacji. czone jest zgięcie boczne w lewo  + : - ,
oznaczamy znakiem  - : - , czyli minus wtedy po stronie lewej mamy dwa znaki
obustronnie; dwukropek oznacza sąsied- Przykład 1  ++ , co oznacza, że dysfunkcja występuje
nie wyrostki kolczyste (rys. 1A). Stwierdzamy ograniczenie zgięcia w lewym stawie międzywyrostkowym
Podczas wyprostu tyłozgięcia po- bocznego w lewo w środkowym odcin-  ograniczona jest w nim konwergencja
wierzchnie te nasuwają się wzajemnie ku lędz
wiowym, co zapisujemy:  + : - powierzchni stawowych.
 występuje ruch zbieżny (konwergencja) i wykonujemy proste mobilizacje tego
 a powierzchnia styku zwiększa się, co ruchu, czyli konwergencji powierzchni Przykład 3
oznaczamy obustronnie znakiem  + : + stawowych w pozycji siedzącej lub leżą- Jeżeli w segmencie L4/5 brakuje zgię-
(rys. 1C). cej (fot. 1). Jeżeli takie leczenie nie daje cia bocznego w lewo  + : - , a wyrostki
Zgięcie boczne w lewo powoduje wystarczającego efektu, musimy przeana- kolczyste nie rozchodzą się podczas
konwergencję powierzchni stawowych lizować sytuację bardziej szczegółowo. przodozgięcia  - : - , wtedy po stronie
po stronie wklęsłej (tyłozgięcie), co Dysfunkcje układu ruchu, np. zablokowa- prawej (wypukłej) zaznaczamy dwa razy
oznaczamy jako  + po tej stronie, a po nie stawu, z reguły są asymetryczne, czyli  - - , co wskazuje na brak przodozgięcia
stronie wypukłej występuje dywergencja jednostronne. Musimy zatem znalez
ć (dywergencji) po tej stronie.
(przodozgięcie), co oznaczamy jako  - . Pa- dodatkowe objawy, wskazujące na to, czy Najskuteczniejsze w leczeniu manu-
trząc na kręgosłup od tyłu, możemy sobie brakuje konwergencji po stronie lewej, alnym dysfunkcji stawów kręgosłupa są
wyobrazić oznaczenia  + : - (rys.1B). czy dywergencji po prawej, to znaczy, zabiegi rotacyjne, które wykonujemy w tę
Oznaczenia te wykorzystujemy dla który staw leczyć. stronę, po której znajdują się dwa znaki
szybkiej dokumentacji dysfunkcji, jednoimienne:  ++ lub  - - , ustalone po
jakie stwierdzamy podczas badania Przykład 2 badaniu manualnym. W stawach po tej
pacjenta, ale równocześnie służą one Jeżeli w segmencie L3/4 wyrostki kol- stronie, w którą wykonujemy rotację,
do planowania leczenia, np. kierunku czyste nie schodzą się podczas badania występuje dystrakcja  oddalanie się
Fot. 4. Mobilizacja przodozgięcia prawego stawu międzywyrostkowego w ułożeniu Fot. 5. Mobilizacja tyłozgięcia po stronie prawej kręgosłupa w ułożeniu na boku
na boku
REHABILITACJA W PRAKTYCE 1/2008 23
.
(-)
+
.
K
RD
.
(-)
+
.
(-)
.
+
+
.
(-)
+
K
(-)
RD
RD
K
KINEZYTERAPIA
powierzchni stawowych i zmniejszenie zabieg mobilizacji na wypukłej stronie W każdej fazie leczenia pacjent stosuje
ciśnienia śródstawowego  natomiast po zgięcia bocznego (fot. 4). w domu wyuczone automobilizacje.
stronie przeciwnej  kompresja, czyli do- Tyłozgięcie  konwergencję powierzchni Dopiero wtedy, kiedy nie uzyskano
cisk powierzchni stawowych oraz wzrost stawowych  mobilizujemy po stronie zdecydowanej redukcji bólu, ustąpienia
ciśnienia śródstawowego. Dystrakcja wklęsłej zgięcia bocznego, podkładając objawów reflektorycznych, powrotu płyn-
ułatwia uwolnienie zaklino- nej gry stawowej i poprawy
wanego fałdu błony maziowej postawy ciała, terapeuci posia-
stawu i wykonywanie ruchów Najskuteczniejsze dający certyfikat ukończenia
ślizgowych poprawiających szkolenia w akredytowanych
w leczeniu manualnym
grę stawową. Stąd wypływają ośrodkach mogą zastosować
zalecenia, które zostały opi- zabiegi manipulacji  5. sto-
dysfunkcji stawów kręgosłupa
sane poniżej. pień w skali Maitlanda.
W przykładzie 2 zablo- Taki schemat postępo-
są zabiegi rotacyjne.
kowania zgięcia w lewo wania obowiązuje zarówno
i wyprostu segmentu L3/4, w prostych zablokowaniach
po wykonaniu zgięcia bocznego w lewo poduszkę bądz
ręcznik pod miednicę stawu, jak i w tych, które towarzyszą
i tyłozgięcia, zastosujemy mobilizacje i bark (fot. 5). wypuklinie jądra miażdżystego tarczy
rotacyjne w lewo  do strony wklęsłej międzykręgowej, skoliozom, bólom
zgięcia bocznego (fot. 2). Leczenie zaczynamy zawsze od technik i zawrotom głowy, a także dysfunkcjom
W przykładzie 3 zablokowania zgięcia części miękkich i trakcji, omówionych stawów kończyn.
bocznego w lewo i przodozgięcia, po w poprzednich artykułach publikowanych
wykonaniu ruchów biernych kręgo- na łamach  Rehabilitacji w Praktyce . DR MED. ZBIGNIEW A. ARKUSZEWSKI
słupa w tych kierunkach, zastosujemy Następnie stosujemy mobilizacje odcin- Gabinet Neurologiczny,
mobilizacje rotacji w kierunku strony kowe o nasileniu M1-2 w skali Maitlanda, Katowice, ul. Sokolska 56
wypukłej zgięcia  w prawo (fot. 3). w wolnym zakresie ruchu, a następnie
Jeżeli pacjentowi trudno jest rozluz
nić o nasileniu M3-4 w tejże skali, czyli po Rysunek i fotografie pochodzą z Podręczni-
się w pozycji siedzącej, wtedy mobilizacje dojściu do oporu końcowego. ka Medycyny Manualnej. Atlas zabiegów
rotacyjne wykonujemy w ułożeniu na Jeżeli to nie wystarcza, wprowadza-  miednica, kręgosłup lędz
wiowy, kręgo-
boku. Jeżeli chcemy mobilizować przo- my mobilizacje segmentarne, również słup piersiowy, żebra autorstwa Zbigniewa
dozgięcie  dywergencję powierzchni w skali od M1 do M4, wymagające już Arkuszewskiego i są publikowane za zgodą
stawowych  wtedy pod talię podkładamy ufiksowania jednego z kręgów i zaryglo- wydawcy ELIPSA  JAIM s.c. (Kraków,
poduszkę lub ręcznik i przeprowadzamy wania sąsiednich. ul. Gontyna 10/1)