Rozrachunki
są to rozliczenia pieniężne, wynikające z realizacji umów kupna sprzedaży i umów innego rodzaju z osobami fiz. lub prawnymi albo też rozliczania z tytułu świadczeń określonym prawem w rezultacie, których powstają należności i zobowiązania.

Należności
są to kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstają w wyniku przyszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych. Wyrażają uprawnienia jednostki do uzyskania zapłaty za sprzedane dobra, usługi i inne świadczenia w określonej kwocie i w określonym terminie ustalonym w umowie nawet gdy nie zostały w wyznaczonym terminie określone pod warunkiem, że nie są przedawnione lub umorzone. Należności przedawnione i umorzone nie spełniają warunku zaliczenia ich do aktywów jednostki.

W rachunkowości należności z tytułu dostaw i usług mogą występować jako:
- bezsporne
są to kwoty środków pieniężnych należne jednocześnie, zagwarantowane prawem i nie kwestionowane przez dłużnika;
- sporne
są to nie zapłacone przez dłużnika kwoty przez niego kwestionowane, co do których odmowa zapłaty jest udokumentowana na piśmie, są one z reguły przedmiotem postępowania sądowego.
- wątpliwe
środki pieniężne prawnie należne jednostce, co do których istnieje zagrożenie, że nie zostaną one zatrzymane z powodu trudności finansowych dłużnika lub trudności z ustaleniem jego miejsca pobytu, w przeciwieństwie do spornych nie są one kwestionowane przez dłużnika, ale też nie zostały spłacone w terminie określonym umową.
-przedawnione
są to kwoty obciążające dłużnika, które po upływie terminu określonego prawem nie mogą być egzekwowane, bowiem wierzyciel utracił prawo dochodzenia ich od dłużnika w drodze powództwa sądowego. W obrocie gospodarczym obowiązuje dwuletni okres przedawnienia.
- nieściągalne
są to kwoty należne jednostce, lecz niemożliwe do wyegzekwowania, także kwoty orzeczone przez sad, przyczyna tego może być zgon lub zaginięcie dłużnika, zdarzenia losowe, które pozbawiły dłużnika możliwości zapłaty
- umorzone
są to kwoty obciążające dłużnika co do których uprawniony organ jednostki podjął decyzję o zaniechaniu ich egzekwowania.

Zobowiązania
są to wynikające z przeszłych zdarzeń obowiązki, wykonane świadczeń o wiarygodnie określonej wartości, które spowodują wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych aktywów a także rezerwy na przyszłe zobowiązania oraz bierne rozliczenia międzyokresowych kosztów. Zobowiązania wyrażają obowiązek jednostki do zapłaty za nabyte towary, usługi lub inne świadczenia określonej kwoty w ustalonym terminie do czasu uregulowania zapłaty, kwota ta figuruje w księgach rachunkowych jako zobowiązanie, stanowiące składki pasywów jednostki. Przedawnione lub umorzone nie spełniają warunków zaliczenia ich do pasywów.

Biorąc pod uwagę kryterium strony oraz podstawy prawne wyróżniamy rozrachunki:
1. rozrachunki z tytułu dostaw i usług
powstały w oparciu o przepisy kodeksu cywilnego i obejmują one rozrachunki z tytułu: sprzedaży wyrobów oraz usług, sprzedaży towarów, materiałów i opakowań, zakupu towarów, materiałów i usług dla działalności jednostek, udzielonych i pobranych zaliczek na poczet dostaw i usług.
2. rozrachunki publiczno-prawne
obejmują one rozliczenia jednostki zobowiązanej do prowadzenia ksiąg rachunkowych z Urzędem Skarbowym, z ZUS-em, Urzędem Celnym itp., Rozrachunki publiczno-prawne powstają w oparciu o przepisy prawa publiczno-prawnego, prawa ubezpieczeń społecznych i ubezpieczeń zdrowotnych, prawa administracyjnego i innych aktów prawnych. w grupie tej główną rolę spełniają rozrachunki z Urzędem Skarbowym (podatkowe) w ramach rozrachunków z US wyróżniamy rozrachunki z tytułów podatkowych: podatku od towarów i usług, podatku dochodowego od osób fizycznych, podatku dochodowego od osób prawnych, akcyzowego, innych podatków.
3. rozrachunki z pracownikami
obejmują rozliczenia z pracownikami z różnych tytułów wysokości wynagrodzeń, niedoborów, szkód, kosztów podróży, pożyczek dla pracowników, wypłaty zaliczek itp. Podstawowym prawem do ich powstania jest Kodeks Pracy i Cywilny.
4. rozrachunki wewnątrzzakładowe - obejmują rozliczenia pomiędzy jednostką macierzystą a podległymi jej oddziałami lub filiami, podstawami prawnymi ich powstania są przepisy Kodeksu Cywilnego, statuty, regulaminy i umowy między tymi podmiotami.
5. inne rozrachunki, pozostałe
obejmuje te z tytułów, które nie mieszczą się w innych grupach, np. rozrachunki z tytułu pobieranych od pracowników, składek związkowych i przekazywanych organizacjom związkowym.

Ogól rozrachunków ( należności i zobowiązań ) dzielimy na:
- krótkoterminowe
okres ich spłaty na dzień bilansowy jest nie dłuższy niż rok,
- długoterminowe - okres ich spłaty na dzień bilansowy jest dłuższy niż rok.

Wycena rozrachunków:
Wycena bieżąca :
-należności i zobowiązania, w tym również z tytułu pożyczek, ujmuje się w księgach rachunkowych z roku obrotowego wg wartości nominalnej

Wycena bilansowa:
- należności wycenia się w kwocie wymaganej zapłaty tj. powiększonej o odsetki a skorygowanej o odpis aktualizujących ich wartość,
- zobowiązania wycenia się w kwocie wymagającej zapłaty, czyli łącznie z odsetkami z tytułu zwłoki w zapłacie.

Rozrachunek ujmuje się w bilansie:
- należności w aktywach : jako aktywa trwałe ( długoterminowe ) lub obrotowe,
- zobowiązania w pasywach : jako zobowiązania długoterminowe lub zobowiązania krótkoterminowe ( nie przekraczające jednego roku )