Ewidencja rozrachunków
Rozrachunek  stosunek prawny oraz prawo i obowiązek majątkowy
powstający pomiędzy podmiotami i instytucjami obrotu gospodarczego
w związku z prowadzeniem przez nie działalności spełniający następujące
warunki:
1. określone są strony rozrachunku (dłużnik i wierzyciel),
2. określona i akceptowana jest kwota rozrachunku,
3. określony i akceptowany jest termin spełnienia świadczenia
wynikającego z umowy zawartej pomiędzy stronami.
Roszczenie  występuje wtedy gdy jedna ze stron nie akceptuje jednego
z wymienionych warunków rozrachunku.
Roszczenie sporne  jest to roszczenie które poddano rozstrzygnięciu na
drodze sądowej.
Rozliczenie  nalezności i zobowiązania, które wymagają odpowiedniej
weryfikacji lub udokumentowaniu w celu ich potwierdzenia bądz

odrzucenia.
Rys. 16. Klasyfikacja rozrachunków
Rozrachunki
Kryterium podmiotowe
Odbiorcy Dostawcy Instytucje Pracownicy Inni
publiczne
Kryterium przedmiotowe
podatki, cła, wynagrodzenia, ubezp.
dostawy, roboty ubezpieczenia diety, pożyczki, majątkowe
i usługi społ. i zdrow. i zaliczki, i osobowe,
inne opłaty odszkodowania, różnice
publiczne ryczałty itp. inwent.
20 Rozrachunki z 22 Rozrachunki 23 Rozrachunki 24 Pozostałe
dost. i odb. z budżetami z pracownikami rozrachunki
Przykładowy plan kont rozrachunków:
201  Rozrachunki z odbiorcami, 225  Rozrachunki z ZUS,
202  Rozrachunki z dostawcami, 231  Rozrachunki z tyt. wynagrodzeń,
206  Odpisy aktualizujące należności, 234  Pozost. rozrach. z pracownikami,
220  Rozrachunki z tytułu VAT, 241  Rozliczenie nadwyżek,
221  Rozliczenie naliczonego VAT, 242  Rozliczenie niedoborów i szkód,
222  Rozliczenie VAT należnego, 244  Roszczenia sporne,
223  VAT do rozl. w nast. okresach, 248  Rozrachunki z udziałowcami,
224  Rozrachunki z budżetami, 249  Pozostałe rozrachunki.
Konta aktywno-pasywne. Saldo Wn  należność, saldo Ma  zobowiązanie.
Wycena rozrachunków :
1. na dzień powstania  w wartości nominalnej brutto łącznie z podatkiem
VAT,
2. na dzień bilansowy  w kwocie wymaganej do zapłaty (wraz z odsetkami
za zwłokę i karami umownymi) po potrąceniu odpisów aktualizujących
na należności nieściągalne i umorzone.
Inwentaryzacja rozrachunków:
1. z tytułu dostaw, robót i usług i innych z podmiotami gospodarczymi 
potwierdzenia sald,
2. budżetowych  za pomocą weryfikacji złożonych deklaracji
i zapłaconych danin,
3. z pracownikami i innymi osobami fizycznymi  za pomocą weryfikacji
listy płac i innych dokumentów obciążeniowych, w przypadkach
wątpliwych (należności) za pomocą potwierdzenia sald.
Przedawnienie  przewidziane prawem wygaśnięcie nieściągniętego
świadczenia (podmioty gospodarcze  3 lata, osoby fizyczne  10 lat).
Umorzenie  zwolnienie dłużnika z długu (musi być przyjęte przez drugą
stronę).
Wierzytelności nieściągalne  do których wierzyciel dysponuje
dokumentami stwierdzającymi, że pomimo dochodzenia swoich praw nie
ma on możliwości ich zaspokojenia w sposób opłacalny:
Odpisy aktualizujące należności  część należności głównej, co do której
zachodzą prawne lub ekonomiczne przesłanki, że nie zostanie otrzymana,
o którą należy zmniejszyć oczekiwane wpływy; są to również te części
należności wcześniej uznane za nieściągalne, które zostaną zapłacone
i o które należy zwiększyć oczekiwane wpływy. Torzone są w ciężar
pozostałych kosztów operacyjnych lub kosztów finansowych (bądz

odwrotnie) w zależności od aktualizowanej nalezności.
Odpisy aktualizujące tworzy się na należności (ustawa o rachunkowości):
1. od dłużników postawionych w stan likwidacji lub upadłości  do
wysokości kwoty nieobjętej gwarancją lub innym zabezpieczeniem,
2. od dłużników, w stosunku do których został oddalony wniosek
o upadłość z uwagi na niewystarczającą masę upadłościową  w pełnej
wysokości,
3. kwestionowanych przez dłużników oraz z których zapłatą dłużnik
zalega, a według oceny jego sytuacji majątkowej nie zostaną zapłacone 
jak w 1,
4. stanowiących równowartość kwot podwyższających nalezności,
w stosunku do których wcześniej dokonano odpisu aktualizującego 
w wysokości tych kwot do czasu ich odpisania lub otrzymania,
5. przeterminowanych lub innych o znacznym stopniu
prawdopodobieństwa nieściągalności  w wysokości wiarygodnie
oszacowanej kwoty odpisu.
Potrącenie (kompensata)  rozliczenie wzajemnych zobowiązań i należności
(po doręczeniu informacji drugiej stronie).
Rys. 17. Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami
700/730/740
201/2 Rozrachunki
Sprzed. prod.,
z odb. i dostawcami
towarów, mater.
101 Kasa
3
1a
6
222 Rozl. VAT 1 131 Rach. bieżący
należnego
4
7
1b 30 Rozl. zakupu
2b
5
2 221 Rozl.
761 Pozost.
naliczon. VAT
4 Koszty
przychody oper.
8 8a 8b
2a
765 Poz. koszty
operacyjne
9
11
751 Przychody
finansowe
13
756 Koszty finans.
12
10
1  faktura VAT za sprzedane produkty, 8  zakup materiałów i usług związanych
towary lub materiały: z kosztami działalności bieżącej:
a  kwota netto, a  kwota netto,
b  należny podatek VAT, b  naliczony podatek VAT,
2  faktura VAT za sprzedane skł. 9  naliczone odb. kary umowne,
rzeczowych aktywów trwałych: 10  naliczone odsetki od należności przeterm.
a  kwota netto, 11  naliczone przez dostawców kary
b  należny podatek VAT, umowne,
3  wpływ należności gotówką, 12  naliczone przez dostawców odsetki od
4  wpływ należności na rachunek bankowy, zobowiązań przeterminowanych,
5  faktura VAT zakupu materiałów, 13  potrącenie (kompensata).
towarów i usług (kwota brutto),
6  zapłata zobowiązania gotówką,
7  zapłata zobowiązania przelewem,
Rys. 18. Odpisy aktualizujące należności
206 Odpisy
aktualizujące
761 Poz. przychody 765 Poz. koszty
wart. należności
operacyjne operacyjne
3 1
751 Przychody 756 Koszty
finansowe finansowe
4 2
201 Rozrachunki z
odbiorcami
5
1  odpis aktualizujący należność główną,
2  odpis aktualizujące odsetki od należności głównej,
3  zmniejszenie odpisu z tytułu spłaty należności głównej,
4  zmniejszenie odpisu z tytułu zapłaty odsetek,
5  rozliczenie odpisu od należności przedawnionych, umorzonych lub
ostatecznie uznanych za nieściągalne.
Rys. 19. Rozrachunki z budżetami
847 Podatek 224 Rozrachunki
131 Rach. bieżący
dochodowy z budżetami
1 4
4 Podatki i opłaty,
różne konta
3
2
1  deklaracja podatku dochodowego, 3  zapłata podatków i opłat,
2  naliczenie innych podatków 4  zwrot nadpłaty podatku i opłat,
 kosztowych , ceł itd.
Rys. 20 Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń i ZUS
230 Rozrach. z tyt.
wynagrodzeń
101 Kasa 404 Wynagrodzenia
2 1a
131 Rachunek 771 Straty
bieżący nadzwyczajne
3 1b
8
249 Pozostałe
rozrachunki
851 ZFŚS
6
1c
224 Rozrachunki z 225 Rozrachunki z
budżetami ZUS
1d
5
4
8
406 Ubezp. społ. i
inne świadczenia
7
1 - Lista płac (zarachowanie): 5  potrącenie zaliczek PDOF,
a  wynagrodzenia z dodatkami, 6  inne potrącenia (PZU, komornik),
b  wynagrodzenia zw. z usuwaniem 7  naliczenie składek ZUS finans. przez
szkód, pracodawcę,
c  świadczenia z ZFŚS, 8  zapłata składek ZUS.
d  zasiłki i inne św. socjalne,
2  wypłata gotówką wynagrodzenia
i zaliczek z tego tytułu,
3  wypłata przelewem wynagrodzenia
i zaliczek z tego tytułu,
4  potrącenie składek na ZUS finans.
przez pracownika,