Jarosław Zawadzki
Psychologia Stosowana UJ
Psychologia Ogólna - Procesy poznawcze
LITERATURA DO ĆWICZEC
8
LITERATURA:
T.Tomaszewski - Percepcja, myślenie, decyzje (str.91-107)
MYŚLENIE jest czynnością obejmującą takie procesy jak ocenianie, rozumienie, projektowanie,
przewidywanie, wnioskowanie, planowanie, itd.
Myślenie jest czynnością umysłową, w czynności myślenia biorą udział operacje umysłowe, które nie są
bezpośrednio obserwowane, czynność myślenia jest łańcuchem operacji umysłowych, za pomocą których
przetwarzamy informacje zakodowane w spostrzeżeniach, wyobrażeniach i pojęciach
CZYNNOŚĆ SPOSTRZEGANIA - polega na recepcji informacji dopływających ze świata zewnętrznego
CZYNNOÅšCI PAMI
CI - Umożliwiają przechowywanie i reprodukcję tych informacji
METODY BADANIA MYÅšLENIA
Psycholodzy tworzÄ…cy szkoÅ‚Ä™ tzw. WürzburskÄ… przeprowadzali szeregi badaÅ„ eksperymentalnych dotyczÄ…cych
roli poczuć w myśleniu oraz czynników, które decydują o jego ukierunkowaniu.
Największą wartość eksperymentalną mają zadania wielofazowe, które wymagają aktywności zewnętrznej.
Jest to np. stawianie pytań prowadzących do odgadnięcia czegoś. Gra  Dwadzieścia pytań polega na tym, że
badany zadaje eksperymentatorowi szereg kolejnych pytań, które prowadzą do założonego celu. Na
podstawie kolejności i rodzaju pytań, psycholog może określić fazy procesu myślenia.
1. METODY EKSPERYMENTALNE:
TECHNIKA GA
OŚNEGO MYŚLENIA - rodzaj monologu osoby badanej, gdzie badany opisuje to co myśli i
robi. Nie jest to rzetelna technika, dlatego wymaga ostrożności w analizie monologów.
TECHNIKA REJESTRACJI RUCHÓW MIEŚNI lub PR
DÓW CZYNNOŚCIOWYCH - prądy czynnościowe i ruchy
mięśni pojawiają się w momencie myślenia. Np. myślenie o ruchu ręką wyzwala prądy czynnościowe,
myślenie o ruchu podczas gry w szachy powoduje ruchy gałek ocznych.
2. METODY MODELOWANIA MYÅšLENIA:
MODELOWANIE MYÅšLENIA - polega na konstruowaniu modeli cybernetycznych lub matematycznych i
badaniu w jakim stopniu opisują formalną strukturę czynności myślenia
Symulacja myślenia - dzieli się na trzy etapy podczas jej konstruowania:
Najpierw psycholog układa program, który jest zdolny rozwiązywać zadania. Dzieje się to w oparciu o
rzeczywiste dla człowieka sposoby myślenia. Następnie testuje się program, wykorzystując badanego
człowieka, który wykonuje to samo co komputer. Jeżeli test porównania wypada pomyślnie, to
psycholog ma gotowy program symulujący myślenie, czyli jest modelem myślenia.
BADANIA ODCHYLEC
OD MODELU OPTYMALNEGO - polega na tym, że psycholog konstruuje idealny
model (optymalny), prowadzący do najefektywniejszego zadziałania. Następnie zestawia się protokół
tego modelu z protokołem myślenia badanego. Bada się w ten sposób czy zachowanie badanego jest
optymalne lub nie w stosunku do skonstruowanego modelu.
3. METODY HISTORYCZNE I KULTUROWE - polegają na badaniu zależności istniejących miedzy
osiągnięciami naukowymi i artystycznymi w danej epoce a warunkami zewnętrznymi oraz osobowością
twórcy. Jest to z
ródłem formułowania hipotez empirycznych oraz ogólnych prawidłowości.
4. INFORMACJE JAKO MATERIAA
MYŚLENIA - informacje o świecie będące materiałem myślenia, operacje
dzięki którym przetwarzamy materiał myślenia oraz reguły wpływające na porządkowanie kolejnych
operacji
5. SPOSTRZEŻENIA - za pomocą zmysłów dostarczają informacji o świecie zewnętrznym. Mogą być
materiałem wykorzystywanym w myśleniu. Człowiek wykonuje CZYNNOŚCI EKSPLORACYJNE, które
polegają na badaniu i poznawaniu sytuacji zewnętrznej.
6. WYOBRAŻENIA  istnieją dwa: ODTWÓRCZE, czyli znane umysłowi obrazy oraz WYTWÓRCZE, czyli
obrazy niespostrzegane wcześniej. Kod wyobrażeniowy u muzyków czy malarzy dominuje nad kodem
analitycznym. Ludzie wychowani w kulturze analitycznej nie dostrzegą znaczenia wyobrażeń.
7. POJ
CIA MATRYCOWE  są zasadniczym materiałem myślenia. Dominują głównie w naukach twardych
(biologia, fizyka, matematyka). Pojęcie matrycowe można zdefiniować jako poznawczą reprezentację
skończonej liczby wspólnych cech dla danego desygnatu (egzemplarza).
Metoda różnicowania polega na abstrakcyjnym ujęciu danej rzeczy i póz
niejszym uogólnieniu.
Uogólnienie jest łączeniem cech wspólnych. Abstrakcja polega na wyodrębnieniu pewnych cech i
pominięciu innych. Po takim procesie przyswojenia można z łatwością odróżnić desygnaty od
niedesygnatów.
W trakcie przyswajania pojęć matrycowych można popełnić błąd I i II rodzaju. Błąd pierwszego rodzaju
polega na pominięciu istotnych cech dla danej klasy przedmiotów. Błąd drugiego rodzaju polega na
włączeniu cech nieistotnych. Błędy I i II są błędami abstrakcji i uogólnienia.
Metoda przyswajania pojęć w kontekście - polega na rozpoznaniu znaczenia danego słowa, dzięki
analizie kontekstu w jakim to słowo wystąpiło.
8. POJ
CIA NATURALNE - dominują w życiu potocznym człowieka, są mniej określone i mniej jednoznaczne
9. SYSTEM POJ
Ć - to przyswojony i uporządkowany system tworzący reprezentację poznawczą. W tym
systemie znajdują się pojęcia naturalne, matrycowe, konkretne oraz abstrakcyjne. Pojęcia w tym
systemie stanowią materiał myślenia.
10. MYŚLENIE SENSORYCZNO MOTORYCZNE I MYŚLENIE POJECIOWE  Pierwsze oznacza konkretny sposób
myślenia, rolę odgrywają spostrzeżenia które dostarczają informacji o danej sytuacji. W celu
dokładniejszego poznania sytuacji człowiek ją eksploruje. Myślenie pojęciowe  operuje nim dorosły
człowiek, myśli za pomocą pojęć, posługuje się pojęciami dosyć abstrakcyjnymi.
OPERACJE UMYSA
OWE - to informacje zakodowane w spostrzeżeniach, wyobrażeniach i pojęciach. W
czynności myślenia należy wykonać cały łańcuch operacji, który doprowadzi do wyniku końcowego.
Wszystkie operacje umysłowe można sprowadzić do ANALIZY i SYNTEZY. Analiza polega na myślowym
podziale całości na części lub na wyodrębnieniu cech przedmiotów i zjawisk. Synteza, to łączenie w myślach
różnych części w całości. Analiza i synteza są wzajemnie ze sobą powiązane i są jednym procesem
myślowym.