2014-06-24
Pamięć
niemal wszystko w naszym życiu opiera się
na nabytym wcześniej doświadczeniu
i wiedzy
doświadczenia, umiejętności i sprawności
przechowywane są w różnych
magazynach pamięciowych i w zależności
PAMI
Ć
od zadania, w każdej chwili mogą być
wykorzystane
Pamięć - definicje Rodzaje pamięci
zdolność neuropoznawcza Model Atkinsona  Shiffrina (1996)
do kodowania, magazynowania i przywoływania
podział ze względu na czas przechowywania
informacji
informacji
umysłowy (mózgowy) magazyn informacji nie odnosi się do określonej struktury w mózgu
wewnętrzny zapis informacji lub umysłowa
reprezentacja wcześniejszego doświadczenia
zbiór procesów prowadzących do wytworzenia
umysłowej reprezentacji informacji,
jej przechowywania i wydobywania
Jagodzińska, 2008
A. Pamięć sensoryczna A. Pamięć sensoryczna
pamięć ultrakrótka bardzo pojemna
przechowuje to, co dociera do człowieka przechowuje informacje o właściwościach
za pośrednictwem zmysłów, ze wszystkimi fizycznych, a nie znaczenie (bufor
szczegółami poznawczy)
jest to przechowywanie efektów stymulacji
rodzaje pamięci sensorycznej
narządów zmysłów
pamięć ikoniczna  wzrokowa pamięć sensoryczna
utrzymuje informację bardzo krótko  przez
pamięć echoiczna  słuchowa pamięć sensoryczna
kilkadziesiąt do kilkuset milisekund
jeśli nie jest podtrzymywana  znika
1
2014-06-24
Doświadczenie Sperlinga (1960) Doświadczenie Sperlinga (1960)
Exp II: wymień litery z tego
Exp I: wymień wszystkie
Exp II: badani
Exp I: badani
rzędu, który był wskazany
litery, jakie zapamiętałeś
podawali średnio
przez wysokość dz
więku
podawali średnio
z tablicy (prezentowane
(prezentacja tablicy
50 ms) tzw. raport 3,3 z 4 liter
4-5 z 12 liter
i potem dz
więk)
całkowity
tzw. raport częściowy
poprawność: 82%
poprawność: 25-
30%
S T V N
G R D L
E C B A
Doświadczenie Sperlinga (1960) B. Pamięć krótkotrwała
modyfikacja części
przechowuje informacje przez okres
II eksperymentu:
kilkunastu sekund
wydłużono czasu
aby podtrzymać zawartość tego magazynu
S T V N
między prezentacją
pamięci musimy powtarzać informacje
tablicy, a dz
więkiem
G R D L
(powtórki wewnętrzne)
do 300 ms
jeżeli coś nam w tym przeszkodzi
E C B A
wynik: poprawność
lub zaangażujemy się w inne zadanie, informacja
spadła do 25-30%
przepada bezpowrotnie
B. Pamięć krótkotrwała B. Pamięć krótkotrwała
ma niewielką pojemność Miller (1956)
hamowanie retroaktywe
7 ą 2 jednostki, kęsy
zakłócenie przechowywania informacji wcześniej
kęs może zawierać wiele informacji,
wprowadzonych do tej pamięci przez informacje
ale takich, które stanowią sensowną całość
póz
niejsze (nowe informacje wypychają z pamięci
informacje stare) trudno jest zapamiętać długie szeregi cyfr
łatwiej stworzyć z nich grupy cyfr  łatwiejsze do
hamowanie proaktywne
zapamiętania (np. liczby trzycyfrowe)
trudność zapamiętania nowego materiału,
badania Cowana (2001) pokazują, że pojemność
bo wcześniej wprowadzony został materiał
pamięci krótkie to zaledwie 4 elementy
podobny
trudniej jest przechowywać w pamięci słowa o większej
liczbie sylab (Baddeley i in., 1975)
2
2014-06-24
B. Pamięć krótkotrwała Koncepcja pamięci
krótkotrwałej w modelu pamięci
obecnie nie traktuje się tej pamięci jako magazynu
operacyjnej Baddeleya i Hitcha
pośredniczącego w przeniesieniu informacji
z pamięci sensorycznej do długotrwałej
stanowi ona treść świadomości, a w pamięci
długotrwałej są treści będące poza świadomością
uświadamiamy je sobie wtedy, gdy na powrót,
z jakiegoś powodu, trafiają do pamięci krótkotrwałej
taki pogląd spowodował rozszerzenie koncepcji
pamięci krótkotrwałej w modelu pamięci operacyjnej
Baddeleya i Hitcha(1974, 1998, 2007)
Pamięć operacyjna Pamięć operacyjna
system zdolny do zapamiętywania informacji składa się z kilku elementów:
przez krótki czas i manipulowania nimi
1. centralny mechanizm wykonawczy
służy wielu czynnościom poznawczym, np.
2. podręczne magazyny pamięciowe 
rozumowaniu, myśleniu
przechowują ważne informacje w danej chwili
podręczna pamięć werbalna
notes wzrokowo-przestrzenny (tzw. szkicownik)
3. podręczny bufor epizodyczny (podręczna
pamięć epizodyczna), gdzie na krótki okres
trafiają informacje o wydarzeniach
(dołączono najpóz
niej)
1. Centralny mechanizm 2. Podręczne magazyny pamięci
wykonawczy
podręczna pamięć werbalna (a) i notes
wzrokowo-przestrzenny (b)
odpowiada za zarządzanie zawartością
podręcznych magazynów pamięci
oba elementy są od siebie niezależne 
ściąga informacje z pamięci długiej i usuwa
przechowywanie informacji wzrokowych
je
nie utrudnia przechowywania informacji
kontroluje funkcje wykonawcze
fonologicznych
kieruje zasobami uwagi, steruje
dowód  badania Brandimontego i wsp.
podejmowaniem decyzji i przeprowadza
(1992)
operacje umysłowe
3
2014-06-24
Exp.Brandimont i wsp. (1992) Exp.Brandimont i wsp. (1992)
bodz
ce: 2 obrazki w krótkim odstępie czasu:
interpretacja:
I obrazek  łatwy do rozpoznania obiekt
pokazanie obrazka 1 powoduje
II obrazek  część pierwszego obrazka
automatyczne nazywanie obiektu, ale jest
zadanie: co widzisz, gdy odejmiesz to,
to czynność niepotrzebna i spowalniająca
co widzisz na obrazku II od tego, co na I
wykonanie zadania
obrazku? (zawsze powstawał obraz łatwy do
zablokowanie pętli fonologicznej
nazwania):
(powtarzanie  la-la-la.. ) wymusza
1 część badania  bez dodatkowych czynności
od badanego, aby wykonał zadanie
2 część badania  powtarzaj  la-la-la& 
wyłącznie wzrokowo
wynik: 2 część badania okazała się łatwiejsza
2a. Podręczna pamięć werbalna 2a. Podręczna pamięć werbalna
służy do chwilowego przechowywania
Magazyn fonologiczny Pętla fonologiczna
reprezentacji werbalnych, np. kilku słów,
bierny komponent pamięci czynny mechanizm
sylab
operacyjnej pamięci operacyjnej
przechowuje na krótki czas podtrzymuje i odświeża
składa się z:
informacje akustyczne zawartość pamięci przez
magazynu fonologicznego
/fonologiczne bezgłośne powtarzanie
pętli fonologicznej
informacji
dolna okolica
ciemieniowa lewej półkuli pole Broca i kora
przedruchowa
2b. Notes wzrokowo-przestrzenny 3.Podręczna pamięć epizodyczna
składnik pamięci operacyjnej  dodany do modelu
system przechowujący informacje wzrokowe
najpóz
niej (Baddeley, 2000)
oraz informacje na temat relacji
przestrzennych, na krótki czas
system, który na krótki czas przechowuje
zintegrowane informacje o przeszłych zdarzeniach
np. jak wygląda droga przejazdu z domu na
uczelnię
funkcje:
tymczasowe magazynowanie i integrowanie informacji
z podręcznej pamięci werbalnej, notesu wzrokowo-
przestrzennego i epizodycznej pamięci długotrwałej
scalanie informacji z różnych z
ródeł ma charakter czasowy
(kiedy?) i przestrzenny (gdzie?)
4
2014-06-24
C. Pamięć długotrwała C. Pamięć długotrwała
pojemność  nieograniczona
zdolności przystosowawcze
czas przechowywania  nieograniczony
i elastyczność działania
zapominanie ma charakter pozorny -
zawdzięczamy możliwości:
reminiscencja
nie zapominamy, ale tracimy dostęp do
nabywania nowych umiejętności
zapisanych informacji
zapamiętywaniu różnych informacji
przypadek Szereszewskiego
na dłużej
przywoływaniu zdobytej wiedzy
Salomon Szereszewski& Rozdzielność magazynów pamięci
krótko- i długotrwałej
& człowiek, który nigdy nie zapominał
dziennikarz, pracował w moskiewskiej gazecie najlepszym dowodem są
obserwacje skutków
zapamiętywał praktycznie wszystko
uszkodzeń hipokampa
w zapamiętywanie zaangażowane były wszystkie
(zaburzenia w obrębie
zmysły (synteza zmysłowa)
pamięci długotrwałej):
aby coś zapomnieć, wyobrażał sobie,
tzw. amnezja następcza
że zmazuje tablicę z informacjami
Amnezja następcza Schemat organizacji pamięci
długotrwałej
(-) utrata zdolności do przyswajania nowych
Pamięć
epizodyczna
informacji i zapamiętywania wspomnień
Pamięć
w pamięci długotrwałej
deklaratywna
Pamięć
(+) prawidłowe funkcjonowanie pamięci
semantyczna
krótkotrwałej / operacyjnej
Pamięć
długotrwała
(+) zachowana zdolność logicznego myślenia
Prymowanie
i wykonywanie operacji na materiale
Pamięć utajona,
werbalnym lub obrazach
niedeklaratywna
Pamięć
proceduralna
5
2014-06-24
I. Pamięć utajona Pamięć utajona
inaczej niedeklaratywna, niejawna podział:
a) pamięć proceduralna
zdolność do nieświadomego zapamiętywania
przeszłych zdarzeń
b) prymowanie
objawia się tym, że doświadczenia z przeszłości
percepcyjne*
mają wpływ na aktualne zachowanie
koncepcyjne**
działa poza świadomością
c) inni badacze włączają jeszcze pamięć
nie możemy świadomie przywołać tej wiedzy
percepcyjną
jest ona odzwierciedlona jedynie w naszym działaniu
(a) Pamięć proceduralna (a) Pamięć proceduralna
pacjent H.M. z amnezją
pamięć działań i umiejętności (procedur)
następczą  test
pamięć o tym, jak wykonywać jakąś czynność
rysowania przez lustro
nie zapamiętywał nowych
informacje zawarte w tym magazynie,
informacji, ale mógł
nie są dostępne świadomie tzn. nie można ich
nauczyć się nowych
umiejętności
zwerbalizować
informacje na temat tego,
nabywanie tej wiedzy wymaga wielu prób,
jak wykonać czynności
są zapisane w innym
ale pozostaje na całe życie np. jazda na
magazynie niż fakty,
rowerze, zawiązywanie sznurowadeł
zdarzenia (pamięć  jak? )
(c) Pamięć percepcyjna (c) Pamięć percepcyjna
specyficzna i długotrwała modyfikacja percepcji
 eksperckie widzenie  szczególne
oraz zachowania na skutek odbierania
dopasowanie układu wzrokowego do potrzeb
i wykorzystywania w działaniu określonych
trudniejsze rozpoznawanie i zapamiętywanie
bodz
ców tzw. uczenie percepcyjne
twarzy osób innej rasy niż nasza
wcześniejsza prezentacja bodz
ca wpływa na reakcję
np. twarze Japończyków wydają się nam takie same,
układu zmysłowego
ale częste obcowanie z nimi ułatwia rozpoznawanie
im częściej mamy do czynienia z jakimiś bodz
cami,
czytanie pisma lustrzanego
tym łatwiej np. uczymy się je rozpoznawać albo
dostrzegać subtelne różnice, a więc: dotychczasowe
doświadczenia rzutują na to, jak szybko coś
dostrzegamy
6
2014-06-24
(b*) Prymowanie percepcyjne (b*) Prymowanie percepcyjne
zwiększenie efektywności przetwarzania
badanym pokazywano listę słów np. kompost,
aspektów percepcyjnych bodz
ca na skutek
prowincja, barman, którą mieli zapamiętać
wcześniejszej ekspozycji na taki bodziec
zadanie: sprawdzenie zapamiętanego
lub bodziec o podobnych cechach
materiału:
to, co nieświadomie zostało uprzednio
przyswojone wpływa na to, jak wykonujemy
a) odtworzenie listy słów
zadanie
b) stworzenie sensownego słowa przy pomocy
np. badania Warringtona i Weiskrantza (1974) z
wyświetlonej wskazówki (pierwsze litery
uzupełnianiem sylab do całych słów
kolejnych pozycji np. kom-, pro-, ba- & .)
pretest  faza uczenia się - posttest
(b*) Prymowanie percepcyjne (b*) Prymowanie percepcyjne
neuronalne korelaty prymowania
wyniki:
percepcyjnego (fMRI, Wiggs i Martin, 1998)
a) jawne odtworzenie wyrazów było mocno
dwa obrazki, jeden po drugim  identyczne lub
utrudnione
różne
b) dopasowanie wyrazów do podanych wskazówek
wyniki: obrazki jednakowe = obniżona aktywacja
okazało się łatwe
obszarów korowych odpowiedzialnych za
interpretacja: pamięć niedeklaratywna działa
wstępne przetwarzanie informacji w porównaniu
poza świadomością, nie można tej wiedzy z obrazkami różnymi
przywołać świadomie
(b*) Prymowanie percepcyjne (b**) Prymowanie koncepcyjne
neuronalne korelaty prymowania zwiększenie efektywności przetwarzania
znaczenia bodz
ca na skutek wcześniejszej
percepcyjnego (fMRI, Wiggs i Martin,
ekspozycji na bodziec o pokrewnym
1998)
znaczeniu
interpretacja: każde powtórzenie bodz
ca
powoduje, że w proces rozpoznawania
zaangażowanych jest mniej neuronów
7
2014-06-24
II. Pamięć deklaratywna
podział (Tulving, 1972):
inaczej jawna
pamięć epizodyczna  zdolność do
zdolność do świadomego zapamiętywania
świadomego zapamiętywania przeszłych
przeszłych zdarzeń i faktów
zdarzeń (zdarzenia)
służy do przechowywania wspomnień,
pamięć semantyczna  zdolność do
faktów, wydarzeń, wiedzy
świadomego zapamiętywania faktów
o świecie
i znaczeń (znaczenie, wiedza, koncepcje)
Pamięć deklaratywna
oba typy pamięci deklaratywnej
ważne: przywołanie faktu
bazują na odmiennych strukturach
nie musi się wiązać
neuronalnych
z przywołaniem okoliczności,
np. przypadek Jona, który w wyniku
w jakich go przyswoiliśmy
uszkodzenia hipokampa i pobliskich
struktur miał problem
z zapamiętywaniem zdarzeń, ale potrafił
przyswajać wiedzę faktograficzną
Pamięć deklaratywna Fazy procesu pamięciowego
czasami może to zależeć
Kodowanie i konsolidowanie
od rozległości uszkodzenia
hipokampa
wiele przypadków klinicznych dowodzi,
Przechowywanie
że pamięć zdarzeń bazuje na
hipokampie, zaś pamięć semantyczna -
nie
Odtwarzanie, przywoływanie informacji
8
2014-06-24
Konsolidacja Konsolidacja
to proces stopniowej stabilizacji śladu uważa się, że hipokamp i przyległe struktury
pamięciowego (MTL  przyśrodkowa część płata skroniowego)
nie są magazynem pamięci, ale pełnią istotną
wspomnienia nie powstają natychmiast,
aby potem powoli znikać
rolę w formowaniu się śladów
wspomnienia są stopniowo formowane,
pamięciowych (w pamięci długiej)
aż ślad pamięciowy osiągnie stabilny stan
utrzymujący się wiele lat
Konsolidacja  2 etapy Konsolidacja synaptyczna
trwa od kilku minut do kilku godzin
lokalne zmiany efektywności połączeń
Konsolidacja synaptyczna
synaptycznych
powstają nowe połączenia synaptyczne
zanikają niepotrzebne połączenia synaptyczne
restrukturyzują się te już istniejące
polega na aktywacji wielu obszarów kory
mózgowej, zaś MTL (przyśrodkowa część płata
skroniowego) integruje te informacje
Konsolidacja systemowa
(reprezentujące jakieś doznanie)
i koduje w formie śladu pamięciowego
Konsolidacja systemowa a) Model mapy kognitywnej
trwa od kilku dni do lat
hipokamp bierze udział w tworzeniu
zmiany strukturalne w mózgu na większą
przestrzennej mapy otoczenia niezależnej
skalę (wieloskalowe zmiany strukturalne)
od pozycji obserwatora, dającej przestrzenny
istnieją aktualnie 3 hipotezy, próbujące
kontekst zapamiętywanych zdarzeń
wyjaśnić ten proces:
tzw. reprezentacja allocentryczna
a) model mapy kognitywnej
np. badania nad wielkością hipokampa
b) model standardowej konsolidacji
londyńskich taksówkarzy
c) model wielokrotnych śladów
9
2014-06-24
a) Model mapy kognitywnej b)Model standardowej
konsolidacji
jest konieczna dla zapamiętywania
zasadniczą rolę odgrywa reaktywacja
wydarzeń (pamięć epizodyczna),
tzn. MTL (przyśrodkowa część płata skroniowego)
ale nie dla formowania pamięci semantycznej
odtwarza taki wzorzec aktywacji neuronalnej,
który miał miejsce podczas przyswajania
uszkodzenie hipokampa wpływa na pamięć
informacji
relacji przestrzennych,
dzięki temu dochodzi do wzmocnienia połączeń
niezależnie od tego, o jak odległe
lub tworzenia nowych
wspomnienia chodzi
zmiany zachodzą w ciągu lat
reaktywacje uruchamiane są w trakcie snu lub relaksu
b)Model standardowej c) Teoria wielokrotnych
konsolidacji śladów
teoria Nadela i Moscovitcha (1997)
model ten odnosi się zarówno do pamięci
zakłada, że przywoływanie wspomnienia
epizodycznej, jak i semantycznej
tworzy nowy (z pomocą hipokampa) ślad
uszkodzenie MTL powinno skutkować
pamięciowy
amnezją wsteczną wszystkich rodzajów
zatem stare wspomnienia, jeśli są wielokrotnie
przywoływane  tworzą więcej śladów niż nowe
wspomnień
stopień uszkodzenia MTL koreluje z czasową
rozpiętością amnezji
Kodowanie Uwaga
polega na łączeniu różnych cech bodz
ca bez zaangażowania nie jesteśmy w stanie
zapamiętać informacji !!!!!!!!!!
lub zdarzenia w tzw. zintegrowaną
Shallice i in. (1994)  czym różni się
reprezentację pamięciową
zapamiętywanie w warunkach pełnej uwagi
na wydajność kodowania wpływa wiele
(uwaga na 1 zadaniu) i podzielnej (2 zadania
czynników np.:
jednocześnie)?
efektywność zapamiętywania większa w warunkach
uwaga
pełnej uwagi
głębokość przetwarzania
w warunkach pełnej uwagi  większa aktywność
płata czołowego L półkuli
10
2014-06-24
Głębokość przetwarzania Głębokość przetwarzania
badania Craika i Lockharta (1972)
lepiej zapamiętujemy, gdy na
badanie:
zapamiętywanym materiale
(1) określ, jaką czcionką napisane wyrazy
wykonujemy dodatkowe operacje
(2) określ, do jakiej kategorii należą
(wyobrażenia, kategoryzowanie,
wyniki: więcej zapamiętanych informacji w
zadaniu 2
itd.)
wniosek: im głębsze jest przetwarzanie
materiału, tym lepsze efekty w zapamiętywaniu
materiału
Przywoływanie informacji Przywoływanie informacji
przypominanie bazuje na zjawisku przywoływanie informacji pod wpływem
rekapitulacji
wskazówek
proces odwrotny do kodowania
im więcej wskazówek, tym więcej adresów, za pomocą
których można trafić na właściwe miejsce w pamięci
odtwarzanie z pamięci przyswojonych
informacji
skuteczność  wielowątkowego adresowania
opiera się na przywróceniu wzorca aktywacji,
związane jest z zasadą specyficzności kodowania
obecnego podczas kodowania
(Tulving i Thompson, 1973) tzn. z założeniem,
(zapamiętywania)
że zapamiętujemy zdarzenie wraz z kontekstem
Przywoływanie informacji - Przywoływanie informacji
zasady
efekt zależności efekt zależności
od kontekstu od nastroju
wynikają z tego 2 zasady wspomagające
zjawisko ułatwionego zjawisko ułatwionego
przywoływania przywoływania
przywoływanie wspomnień:
wspomnień, wspomnień,
gdy sytuacja, w której gdy nastrój, w którym
efekt zależności od kontekstu
wspomnienie jest wspomnienie jest
efekt zależności od nastroju
odtwarzane, odpowiada odtwarzane, odpowiada
tej, w której zaszło dane temu, w jakim byliśmy,
wydarzenie gdy zaszło wydarzenie
11
2014-06-24
Przywoływanie informacji Przywoływanie informacji
badanie Godden i Baddaley (1975) Czy możliwe jest odpamiętywanie faktów,
których nie było? (badania Loftus)
grupa:
kiedy opowiadamy o czymś, co wydarzyło się
1  nauka listy słów pod wodą
w przeszłości, każdy jest przekonany,
2  nauka listy słów na lądzie
że jego opowieść jest 100% prawdą
wyniki: grupa 1 lepiej przypominała słowa pod
często jest tak, że inna osoba, która również
wodą, grupa 2  na lądzie
ma podobne doświadczenie, opowiada je w
inny sposób
lepiej uczyć się nowego materiału w miejscu,
Czy ktoś kłamie?
w którym będzie egzamin :&
:&
:&
:&
Przywoływanie informacji Przywoływanie informacji
badanie Barlett  zjawisko tendencyjności
badanie Barlett  zjawisko
wyniki: ludzie popełniali charakterystyczne
tendencyjności
błędy
badani mieli za zadanie opowiedzieć
pomijano nieznane interpretacje
usłyszaną wcześniej dość
nadawano opowieści bardziej spójną
skomplikowaną bajkę,
i logiczną formę
należącą do obcego kręgu kulturowego
odnoszono opowieści do swojego kręgu
kulturowego
Przywoływanie informacji Przywoływanie informacji
konstruowanie czy rekonstruowanie przeżyć?
tendencyjność przekonań
Penfielda  drażnienie prądem płatów
fałszywe wspomnienia wywołane
skroniowych wywołuje wspomnienia mocno
nakładaniem się naszej wiedzy
nasycone barwami oraz  dz
więkowe filmy
ze zdarzeniami z życia
na prezentowane przekonania
Moriarity i in. (2001)  stymulacja płatów
sądzimy złudnie, że przekonania są
skroniowych = powtarzalne wywołanie
spójne i stałe
nieznanego głosu żeńskiego, głosu spikera
sportowego, muzykę Pink Floyd
12
2014-06-24
Wpływ snu na uczenie się Wpływ snu na uczenie się
drzemka i sen nocny poprawia
SEN między powtórkami
i ponowne uczenie się 
skokowy wzrost umiejętności
pamięć deklaratywną
i niedaklaratywną
przyrost
2
PRZERWA między powtórkami
i ponowne uczenie się  startujemy z tego
pułapu, na który zrobiliśmy przerwę
2 4 6 8 10
Sesje ćwiczeniowe
Robertson et al. Nat. Rev. Neurosci. 2004
Sen a pamięć deklaratywna Sen a pamięć deklaratywna
w przypadku pamięci deklaratywnej uczenie ważny jest sen
nie wymaga tak wielu powtórzeń
chroni kruche wspomnienia przed interferencją
z nowszymi informacjami w czasie konsolidacji
czasami wystarczy jedno ważne zdarzenie,
aby wspomnienie pozostało na długo w pamięci
wprowadza jakościowe zmiany w organizacji
pamięci
ale& pamięć deklaratywna w początkowej
hipoteza  pozbawienie snu po zdarzeniu
fazie jest niestabilna
traumatycznym może zapobiec utrwaleniu się
w pamięci nieprzyjemnych wspomnień
Wnioski
śpij tylko wtedy, gdy chcesz utrwalić
wiedzę i umiejętności
nie śpij wtedy, gdy chcesz zapomnieć
o wydarzeniach przykrych
i traumatycznych
13
Sprawność